Ηγεσία Ενότητα 7: Ηγεσία συμμετοχική, χαρισματική και μετασχηματιστική Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τα βασικά χαρακτηριστικά της συμμετοχικής, χαρισματικής και μετασχηματιστικής ηγεσίας. 4
Περιεχόμενα ενότητας (1/2) Το συνεχές του Ηγετικού Συμμετοχικού στυλ. Επίδραση συμμετοχικού τρόπου λήψης αποφάσεων. Το μοντέλο του Likert. Χαρισματικός Ηγέτης και Χαρισματική Ηγεσία. Στάδια της χαρισματικής ηγεσίας. Διαφορές συμπεριφοράς μεταξύ χαρισματικού και μη ηγέτη. 5
Περιεχόμενα ενότητας (2/2) Μετασχηματιστική ηγεσία. Οι τέσσερις συνιστώσες της μετασχηματιστικής ηγεσίας. 6
Συμμετοχικό στυλ ηγεσίας Το συμμετοχικό στυλ έχει σαν βασική θέση ότι ο ηγέτης ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους και για τη δουλειά. Μοιράζεται την εξουσία του με τον κόσμο του, (κοντά στη θεωρία Ψ). Ενθαρρύνει το προσωπικό να παίξει σημαντικό ρόλο και κρατά για τον εαυτό του τον τελικό λόγο. Ένας Συμμετοχικός Leader, αντί για τη λήψη αυταρχικών αποφάσεων, επιδιώκει να εμπλέξει και άλλους ανθρώπους στη διαδικασία, συμπεριλαμβανομένων ενδεχομένως υφισταμένων, συναδέλφων, προϊσταμένων και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. 7
Συμμετοχικό σύστημα Πλήρης εμπιστοσύνη του ηγέτη προς τα μέλη της ομάδας. Λήψη αποφάσεων δημοκρατικά από τα μέλη της ομάδας την οποία αφορούν. Αρχή της πλειοψηφίας. Έμφαση στη συλλογική εργασία, τα συλλογικά αποτελέσματα, τις συλλογικές ανταμοιβές. 8
Το συνεχές του Ηγετικού Συμμετοχικού στυλ Καθόλου Συμμετοχικό Αυταρχική απόφαση του Ηγέτη Ο Ηγέτης προτείνει απόφαση, Ακούει τη γνώμη και στη συνέχεια αποφασίζει Η Ομάδα προτείνει την απόφαση και ο Ηγέτης παίρνει την τελική απόφαση Κοινή απόφαση με την ομάδα ως ισότιμοι Υψηλά Συμμετοχικό Πλήρης ανάθεση της απόφασης στην ομάδα Σχήμα 1. Πίνακας με το συνεχές του ηγετικού συμμετοχικού στυλ, πηγή: η διδάσκουσα, 2014.. 9
Επίδραση συμμετοχικού τρόπου λήψης αποφάσεων Υποστηρίζεται από ερευνητές θετική επίδραση του συμμετοχικού (Δημοκρατικού) τρόπου λήψης αποφάσεων σε: Ικανοποίηση από την εργασία. Οργανωσιακή δέσμευση. Αντιληπτή οργανωτική υποστήριξη. Οργανωσιακή συμπεριφορά στον πολίτη. Στις σχέσεις εργαζομένων και διοίκησης. Την απόδοση στην εργασία και την οργανωσιακή απόδοση και τα Οργανωσιακά κέρδη. Πηγή: Wikipedia (2014). 10
Το μοντέλο του Likert Κατά LIKERT το Συμμετοχικό Σύστημα είναι το πιο Αποτελεσματικό και Παραγωγικό. Δεν υπάρχει άμεση αιτιατή σχέση μεταξύ στυλ ηγεσίας και βαθμού απόδοσης της ομάδας αλλά δημιουργείται έμμεσα με τη μεσολάβηση των παρεμβαίνουσων μεταβλητών (intervening variables) (Μπουραντάς, 2002). Πίνακας 1. Το μοντέλο του Likert. Ανεξάρτητες μεταβλητές Στυλ ηγεσίας Φιλοσοφία Πολιτικές Πρακτικές δομές Παρεμβαίνουσες μεταβλητές Στάσεις Παρακίνηση Αντιλήψεις, συμπεριφορά κλπ. Αποτελέσματα (end results, variables) Παραγωγικότητα Κόστος Ποιότητα Κέρδη Εισόδημα, Απουσίες 11
Χαρισματικός Ηγέτης και Χαρισματική Ηγεσία (1) Χαρισματικοί ηγέτες (π.χ. Martin Luther King Jr., Gandhi, Winston Churchill) είναι ουσιαστικά άτομα πολύ ικανά στην επικοινωνία - τα άτομα που είναι τόσο προφορικά εύγλωττα, αλλά επίσης είναι σε θέση να επικοινωνούν με τους οπαδούς τους σε ένα βαθύ, συναισθηματικό επίπεδο. Είναι σε θέση να αρθρώνουν ένα συναρπαστικό και μαγευτικό όραμα, και είναι σε θέση να διεγείρουν έντονα συναισθήματα σε οπαδούς. Πηγή: Phychology Today (2014). 12
Χαρισματικός Ηγέτης και Χαρισματική Ηγεσία (2) Χαρισματική Ηγεσία ορίζεται ως η καθοδήγηση που παρέχεται σε έναν οργανισμό από ένα ή περισσότερα άτομα που θεωρούνται «ήρωες» ή εμπνευστές και που τους έχει επομένως χορηγηθεί η οργανωτική δύναμη να κάνουν δραματικές αλλαγές και να βγάζουν ένα εξαιρετικό επίπεδο απόδοσης από το προσωπικό τους. Πηγή: Business dictionary (2014). 13
Στάδια της χαρισματικής ηγεσίας Σχήμα 2. Στάδια της χαρισματικής ηγεσίας, πηγή: η διδάσκουσα, 2014. 14
Διαφορές συμπεριφοράς μεταξύ χαρισματικού και μη ηγέτη (1) Περιοχές συμπεριφοράς: Αντιμετώπιση του status quo. Μελλοντικοί στόχοι. Εικόνα στους συνεργάτες του. Εμπειρογνωμοσύνη. Συμπεριφορά. 15
Διαφορές συμπεριφοράς μεταξύ χαρισματικού και μη ηγέτη (2) Ευαισθησία στο περιβάλλον. Διατύπωση. Δύναμη. Σχέση με συνεργάτες. 16
Διαφορές συμπεριφοράς μεταξύ χαρισματικού και μη ηγέτη (3) Μη χαρισματικός ηγέτης: Κυρίως συμφωνεί με το κατεστημένο και επιδιώκει τη διατήρησή του. Όχι πολύ διαφορετικοί από την κατεστημένη κατάσταση. Δεν κερδίζει την εμπιστοσύνη των συνεργατών, δεν πείθει. Ειδικός να χρησιμοποιεί διαθέσιμα μέσα να επιτύχει στόχους στο υφιστάμενο πλαίσιο. Συμβατική, συμφωνεί με τους υφιστάμενους κανόνες. 17
Διαφορές συμπεριφοράς μεταξύ χαρισματικού και μη ηγέτη (4) Χαμηλή, ανάγκη ευαισθησίας στο περιβάλλον για να διατηρεί το status quo. Μη σαφή διατύπωση των στόχων και μικρή παρακίνηση να ηγείται. Δύναμη λόγω θέσης ανταμοιβής και ειδικού, αγαπητός ως φίλος που είναι ίδιος με τους άλλους. Ισότιμη, επίφαση συμμετοχής. 18
Διαφορές συμπεριφοράς μεταξύ χαρισματικού και μη ηγέτη (5) Χαρισματικός ηγέτης: Κυρίως αντιτίθεται στο κατεστημένο και επιδιώκει την αλλαγή του. Δημιουργεί ιδανικό όραμα πολύ διαφορετικό από την κατεστημένη κατάσταση. Η κοινή προοπτική και το όραμα τον κάνει αγαπητό και ήρωα για ταύτιση και μίμηση. Κερδίζει την εμπιστοσύνη, πείθει. Ειδικός να χρησιμοποιεί μη συμβατικά μέσα να ξεπεράσει το υφιστάμενο πλαίσιο. 19
Διαφορές συμπεριφοράς μεταξύ χαρισματικού και μη ηγέτη (6) Αντισυμβατική ή ενάντια στους υφιστάμενους κανόνες. Υψηλή ευαισθησία στο περιβάλλον για να αλλάξει το status quo. Σαφή διατύπωσή του οράματος και παρακίνηση να ηγείται. Προσωπική δύναμη, δύναμη ειδικού, σεβασμού και θαυμασμού για έναν μοναδικό ήρωα. Επιχειρηματικός. 20
Μετασχηματιστική ηγεσία - Transformational leadership (1) Μορφή ηγεσίας κατά την οποία οι ηγέτες όχι μόνο δεν περιορίζονται εξαιτίας των αντιλήψεων των υφισταμένων τους αλλά τις μετασχηματίζουν ο ηγέτης κάνει τους υφισταμένους να υπερβούν το στενό προσωπικό τους συμφέρον χάριν των συμφερόντων της ευρύτερης οργάνωσης και ενεργοποιεί σε αυτούς ανάγκες υψηλού επιπέδου (ενδυνάμωση = empowerment). 21
Μετασχηματιστική ηγεσία - Transformational leadership (2) Η μετασχηματιστική ηγεσία είναι μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση ηγεσίας όπως για παράδειγμα η ηγεσία του Γκάντι και του Κάστρο των οποίων η ηγεσία, οδηγώντας μέσα από την ηθική εμπνέουν τα άτομα να ακολουθούν τον ηγέτη, σε αντίθεση με την εγωκεντρική προσέγγιση της συναλλακτικής ηγεσίας (Transactional Leadership) του Χίτλερ και του Στάλιν όπου οι άνθρωποι παρακινούνται από την ανταμοιβή και την τιμωρία. Πηγή: Burns Transformational Leadership (2014). 22
Οι τέσσερις συνιστώσες της μετασχηματιστικής ηγεσίας (1) Χάρισμα ή εξιδανικευμένη επιρροή Ο βαθμός στον οποίο ο ηγέτης συμπεριφέρεται με τέτοιο αξιοθαύμαστο τρόπο που προκαλεί οπαδούς να ταυτιστούν με τον ηγέτη. Οι Χαρισματικοί ηγέτες δηλώνουν πεποιθήσεις, λαμβάνουν θέσεις και απευθύνουν έκκληση προς τους οπαδούς σε ένα συναισθηματικό επίπεδο. Ο χαρισματικός ηγέτης κάνει τους υφισταμένους να νιώσουν πίστη, σεβασμό και έμπνευση. Πηγή: Transformational Leadership (2014). 23
Οι τέσσερις συνιστώσες της μετασχηματιστικής ηγεσίας (2) Εμπνευσμένη υποκίνηση Ο βαθμός στον οποίο ο ηγέτης αρθρώνει ένα όραμα το οποίο είναι ελκυστικό και εμπνέει τους οπαδούς. Ηγέτες με εμπνευσμένη υποκίνηση προκαλούν για υψηλή πρότυπα, επικοινωνούν την αισιοδοξία τους για το μέλλον, και είναι σε θέση να δίνουν νόημα για το έργο που πρέπει να γίνει. Οι οπαδοί πρέπει να έχουν μια ισχυρή αίσθηση του σκοπού, εάν πρόκειται να υποκινηθούν για να δράσουν. Πηγή: Transformational Leadership (2014). 24
Οι τέσσερις συνιστώσες της μετασχηματιστικής ηγεσίας (3) Εξατομικευμένη φροντίδα Ο ηγέτης αντιμετωπίζει κάθε υφιστάμενο ξεχωριστά ως άτομο, τους εκχωρεί αρμοδιότητες και προσπαθεί να τους βοηθήσει στην προσωπική τους ανάπτυξη. Πηγή: Transformational Leadership (2014). 25
Οι τέσσερις συνιστώσες της μετασχηματιστικής ηγεσίας (4) Διανοητικά ερεθίσματα Ο βαθμός στον οποίο ο ηγέτης αμφισβητεί υποθέσεις, αναλαμβάνει κινδύνους και επιζητεί ιδέες από τους οπαδούς. Ηγέτες με αυτό το χαρακτηριστικό τονώνουν και ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα των οπαδών. Ο ηγέτης αφού εμπνεύσει το όραμα προσπαθεί να κάνει τους υφισταμένους να σκέφτονται και να παίρνουν λογικές αποφάσεις. Πηγή: Transformational Leadership (2014). 26
Βιβλιογραφία (1) Μπουραντάς, Δ. (2005). Ηγεσία ο δρόμος της διαρκούς επιτυχίας. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Μπουραντάς, Δ. (2002). Μάνατζμεντ. Εκδόσεις Γ. Μπένου, Αθήνα. Yukl, G. (2009). Η Ηγεσία στους Οργανισμούς. Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα. Burns Transformational Leadership Theory (2014). Ανάκτηση από http://www.leadership-central.com/burnstransformational-leadership-theory.html#axzz3ilcnobyr (Τελευταία προσπέλαση 11 Νοεμβρίου 2014). 27
Βιβλιογραφία (2) Business dictionary (2014). Ανάκτηση από http://www.businessdictionary.com/definition/charismaticleadership.html (Τελευταία προσπέλαση 11 Νοεμβρίου 2014). Wikipedia (2014). Ανάκτηση από http://en.wikipedia.org/wiki/participative_decision-making (Τελευταία προσπέλαση 11 Νοεμβρίου 2014). Phychology Today (2014). Ανάκτηση από http://www.psychologytoday.com/blog/cutting-edgeleadership/201210/what-is-charisma-and-charismaticleadership) (Τελευταία προσπέλαση 11 Νοεμβρίου 2014). Transformational Leadership (2014). Ανάκτηση από www.transformationalleadership.net (Τελευταία προσπέλαση 11 Νοεμβρίου 2014). 28
Τέλος Ενότητας