Φάκελος περιοχής: GR Όρος Ζήρεια (Κυλλήνη) Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων.

Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR2530006 Όρος Ζήρεια (Κυλλήνη) Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών οριοθέτησης, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura 2000. Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Κώστας Παπακωνσταντίνου ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Παπακωνσταντίνου Κ. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Papakonstantinou K. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR116 Ori Ziria Κillini». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης... 3 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής... 6 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς... 7 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ...7 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...9 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση... 9 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης... 10 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης... 12 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης... 21 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ...22 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION...23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...25 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ... 26 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM)... 37 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το μέσον για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι 19.400 εκτάρια. Η περιοχή περιλαμβάνει τον ορεινό όγκο της Κυλλήνης (Ζήρεια) σε σχήμα πετάλου με υψηλότερη κορυφή τη Μεγάλη Ζήρεια (2.376 μ.) στο Δυτικό άκρο. Δεύτερη σε ύψος είναι η μικρή Ζήρεια (2.089 μ.) στο Ανατολικό άκρο του πετάλου και στην «κορυφή» του πετάλου η Παράγκα (2.035 μ.). Το «πέταλο» αυτό περικλείει την κοιλάδα της Φλαμπουρίτσας ίσως το πιο καλά διατηρημένο μέρος της περιοχής. Επίσης, στις παρυφές της Μεγάλης Ζήρειας και Δυτικά της Φλαμπουρίτσας εκτείνεται το αξιόλογο σε έκταση οροπέδιο της Ζήρειας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση (Ξηροκάμπι). Στις Νοτιοδυτικές πλαγιές βρίσκεται και το οροπέδιο Στένωμα Σκαφιδιά (σε δύο επίπεδα). Σε όλα τα οροπέδια σχηματίζονται εποχιακές λίμνες, ορισμένες μάλιστα κρατούν νερό μέχρι αργά το καλοκαίρι, όπως η λίμνη Δασίου στο ψηλό οροπέδιο της Ζήρειας. Δυτικά και Βορειοδυτικά, όριο είναι ο ποταμός Όλβιος που ρέει στην πεδιάδα του Φενεού, με δυτικότερο άκρο τη Γαϊδουρόραχη στο Μεσινό. Νότια συμπεριλαμβάνει μεγάλο τμήμα του Γερόντιου Όρους (1713μ.). Βορειοδυτικά και Βόρεια περιορίζεται από τον Όλβιο Το κέντρο-ανατολικό και βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής μελέτης αφορά την περιοχή που εκτείνεται από τα άνω Τρίκαλα και τη Μάνα έως πριν τα Ριζά, γύρω από τον Τρικαλίτικο ποταμό που εκβάλλει στο Ξυλόκαστρο. Στα βορειοανατολικά βρίσκεται το οροπέδιο Ισώματα, στις βόρειες παρυφές της Μικρής Ζήρειας. Στα νοτιοανατολικά ο ορεινός όγκος της Ζήρειας συνορεύει με τη λεκάνη της λίμνης Στυμφαλίας. Συγκεκριμένα, τα όρια της υφιστάμενης ΣΠΠΕ έχουν ως εξής: Στα Βορειοδυτικά στην ανατολική είσοδο του χωριού της Καρυάς παίρνουμε το χωματόδρομο που κατεβάζει στη ρεματιά του ποταμού Όλβιου. Από εκεί όριο είναι ο ποταμός, ο οποίος ουσιαστικά ορίζει ολόκληρη τη Δυτική πλευρά της περιοχής, μέχρι τη γέφυρα πριν από χωριό Στενό. Από εκεί, όριο γίνεται ο δημόσιος δρόμος Γκούρας Καστανιάς μέχρι το χωριό της Καστανιάς (παρακάμπτοντας τα όρια των οικισμών Μοσιά και Μεσινό). Από την Καστανιά, το όριο διασχίζει σε ευθεία γραμμή την κοιλάδα προς Βορειοανατολικά μέχρι το χωριό Δροσοπηγή. Από εκεί ακολουθεί το χωματόδρομο μέχρι τη Μ. Αγ. Κυριακής και ακολουθεί χωματόδρομο και ισοϋψή των 800 μ. μέχρι Λάζη και πηγή Μάτσιζα κοντά στο χωριό Στυμφαλία και συνεχίζει βορειοανατολικά, στη βάση του ορεινού όγκου μέχρι να συναντήσει το χωριό Μπούζι (Κυλλήνη), το περικλείει και στρέφεται Νοτιοανατολικά μέχρι να συναντήσει το δρόμο Μπούζι - Καλιάνοι. Μετά το χωριό Καλιάνοι, αφήνει το δρόμο και ακολουθεί τη ισοϋψή των 800 μ. προς Βοειοανατολικά. Στο σημείο που η ισοϋψής φτάνει πάνω στο Δημόσιο δρόμο Στυμφαλίας Κιάτου, το όριο γίνεται ο δρόμος αυτός μέχρι περίπου 1.500 μ. μετά τη δεύτερη διασταύρωση για Κεφαλάρι. Από εκεί στρέφεται Βορειοδυτικά ακολουθεί την κορυφογραμμή Φρύγανη Μαρκουτσιά - Αγ. Αθανάσιος από όπου ακολουθεί τη ρεματιά και καταλήγει στις πηγές της Γκούρας, Νοτιοδυτικά του χωριού Μάνα. Από εκεί κατεβαίνει Δυτικά μέχρι να συναντήσει το δρόμο Μάνας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση Άνω Τρικάλων. Από τα Άνω Τρίκαλα ακολουθεί το δημόσιο δρόμο μέχρι τα Μεσαία Τρίκαλα και από εκεί το δρόμο προς την Καρυά ολοκληρώνοντας τον κύκλο του ορεινού όγκου της Ζήρειας. Η Ζήρεια, ως ορεινός όγκος, ουσιαστικά ξεκινά από τη ζώνη των ορεινών κωνοφόρων. Ως εκ τούτου, το μεγαλύτερο ποσοστό της περιοχής ανήκει στην ορεινή ζώνη (85,56%), ενώ ακολουθούν οι ημιορεινές περιοχές (13,32%) και οι πεδινές περιοχές που καταλαμβάνουν μόλις το 1,13% (σε μια πολύ περιορισμένη έκταση ανάμεσα σε Τρίκαλα και Μάνα, υψομέτρου 140 μ.). H περιοχή αποτελείται κυρίως από δασικές εκτάσεις, με μεγαλύτερη έκταση να καταλαμβάνουν τα δάση κωνοφόρων (έλατο μαυρόπευκο, σε ποσοστό 26,02%) και ακολουθούν οι μεταβατικές δασώδεις και θαμνώδεις εκτάσεις που καλύπτουν το 16,32% της περιοχής. Μέρος του ορεινού δάσους κωνοφόρων στα βόρεια κάηκε κατά τη μεγάλη πυρκαγιά του 2000. Τότε επηρεάστηκαν κυρίως τα δάση Νότια και Νοτιοανατολικά του χωριού Μάνα. Ωστόσο παρατηρείται σήμερα έντονη αναγέννηση, τόσο σε μαυρόπευκα όσο και σε έλατα. To Alectoris graeca ( Πετροπέρδικα) είναι τo είδος της ορνιθοπανίδας για το οποίο η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη» αξιολογήθηκε από το BirdLife International (Heath & Evans 2000) ότι πληροί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (πίνακας 1). Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πληθυσμός Κριτήριο BirdLife Alectoris graeca Πετροπέρδικα Άφθονο B2 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση Χάρτης 1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Πρώτες καταγεγραμμένες ορνιθολογικές καταγραφές για την περιοχή περιέχονται στο περιηγητικό έργο Τα βουνά του Μωριά.» (Αδαμακόπουλος κ.α., 1988). Η υπάρχουσα πληροφορία και νέες καταγραφές συνοψίζονται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία στο πλαίσιο της αναθεώρησης των ΙΒΑ (Hatzirvasanis, 1999) και ειδικού προγράμματος για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών (Καζαντζίδης, & Βαρελτζίδου, 2001). Συστηματικές παρατηρήσεις συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο ειδικού προγράμματος αναγνώρισης βιοτόπων με σκοπό την ένταξή τους στο Δίκτυο των ΖΕΠ (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία 1994, 1995) καθώς και στο πλαίσιο της εκπόνησης της Περιοχής (1998). Νεότερες παρατηρήσεις έχουν υπάρξει στην περιοχή Τρικάλων, Γκούρας και Καστανιάς (Παπακωνσταντίνου αδημ.) ενώ σε φάση ολοκλήρωσης βρίσκεται η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για την «περιοχή του όρους Κυλλήνη (Ζήρεια) και τη χαράδρα Φλαμπουρίτσα» (Παππάς & Σιγαλός, 2008) τα ορνιθολογικά δεδομένα της οποίας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση διατέθηκαν στην παρούσα εργασία. Στοιχεία για τα οικοσυστήματα της περιοχής επίσης αντλήθηκαν από την έκδοση «Ορεινή Κορινθία» (Καμαρινού, 2005). 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Στην περιοχή έχουν θεσμοθετηθεί και οριοθετηθεί έως σήμερα οι εξής προστατευόμενες περιοχές: Τμήμα της ΣΠΠ (23423,92 ha) καλύπτεται από τον Τόπο Κοινοτικής Σημασίας: GR2530001 Κορυφές Όρους Κυλλήνη (Ζήρεια) και Χαράδρα Φλαμπουρίτσα Τμήμα της ΣΠΠ (1280 ha) αποτελεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής (Μπούζι) 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004). Κατά τη 2 η φάση της Ορνιθολογικής έρευνας πεδίου (Απρίλιος-Ιούνιος 2009) 1. συγκεντρώθηκαν πληροφορίες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής από την ήδη δημοσιευμένη βιβλιογραφία και από παρατηρήσεις και αδημοσίευτες αναφορές ελλήνων και ξένων επισκεπτών. 2. έγινε η ορνιθολογική αξιολόγηση περιοχών με καταγραφή των πληθυσμών των ειδών προτεραιότητας, επιβεβαίωση τροποποίηση καταλόγων ειδών, αναγνώριση κρίσιμων ενδιαιτημάτων και εφαρμογή των κριτηρίων θεσμοθέτησης των ΖΕΠ. Η εργασία πεδίου διήρκεσε 4 ημέρες και ήταν εστιασμένη στα είδη προτεραιότητας που είναι γνωστό ότι υπάρχουν ή αναμένονται στην υπό διερεύνηση περιοχή. Η έρευνα επικεντρώθηκε στην αναπαραγωγική περίοδο δεδομένου ότι το σύνολο των ειδών ενδιαφέροντος είναι αναπαραγόμενα. Κατά την έρευνα πεδίου έγιναν καταγραφές όλων των ειδών, με έμφαση στη συλλογή στοιχείων για ενδιαιτήματα αναπαραγωγής και τροφοληψίας. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στο να εντοπιστούν περιοχές ή ζώνες που πληρούν τα παρακάτω κριτήρια: ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση 1. Είναι κρίσιμες για είδη που πληρούν τα κριτήρια ένταξης της περιοχής στο δίκτυο των ΖΕΠ σύμφωνα με το BirdLife International (Heath & Evans 2000), 2. Διαθέτουν μεγάλη ποικιλία και αξιόλογους πληθυσμούς αναπαραγόμενων ειδών σε σχέση με τα πληθυσμιακά όρια των κριτηρίων χαρακτηρισμού και οριοθέτησης των ΖΕΠ. Κατά την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες μέθοδοι καταγραφών, σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται από τους Χατζηχαραλάμπους κ.ά. (2004): Επιλέχτηκαν δειγματοληπτικές διαδρομές στους αντιπροσωπευτικότερους βιότοπους εντός κι εκτός της περιοχής ΙΒΑ Σε καθορισμένα σημεία χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος look and see για ποιοτική καταγραφή των ειδών που εμφανίζονται εκεί, ενώ έγινε πληθυσμιακή εκτίμηση για τα αναπαραγόμενα στρουθιόμορφα και τα μεταναστευτικά και αναγωγή των πληθυσμιακών δεδομένων στον χώρο ή στον χρόνο αντίστοιχα. Για τα είδη που δεν παρουσιάζουν ομοιόμορφη κατανομή ή διατηρούν επικράτειες (π.χ. αρπακτικά) έγιναν παρατηρήσεις σε όλο το εύρος της περιοχής και καταγράφηκε η παρατηρηθείσα δραστηριότητά τους ενώ έγινε προσπάθεια εντοπισμού των θέσεων φωλεοποίησης. Για την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν κυάλια 8Χ42 και τηλεσκόπιο 20Χ60, μονοκυάλι 25Χ30, Πλοηγός GPS, χάρτες της ΓΥΣ (1:50000) και της Ανάβασης (1:50.000). Κατά τη 3η Φάση της διαμόρφωσης χαρτών, διαμορφώθηκαν, βάσει της Έκθεσης ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής ο χάρτης κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών κατάταξης οριοθέτησης και ο χάρτης με την πρόταση οριοθέτησης της ΖΕΠ. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Η Ζήρεια χαρακτηρίζεται από τη ζώνη των ορεινών κωνοφόρων και, κυρίως, από τα ανωδασικά αλπικά και ψευδοαλπικά λιβάδια στις ομαλές και εκτεταμένες πλαγιές και κορυφές της Μικρής και της Μεγάλης Ζήρειας, καθώς και από τα οροπέδια. Αυτά τα ενδιαιτήματα είναι από τα πιο εκτεταμένα στην Πελοπόννησο (τα άλλα ψηλά βουνά της Πελοποννήσου, π.χ. Χελμός, χαρακτηρίζονται από απότομες πλαγιές και γκρεμούς). Το ομαλό ορεινό τοπίο της Μικρής και μεγάλης Ζήρειας διακόπτει μόνο η (σχετικά ομαλή και πολύ δασωμένη) κοιλάδα της Φλαμπουρίτσας. Φαράγγια γκρεμοί είναι πολύ περιορισμένα στο ορεινό τμήμα και κάπως περισσότερα σε ορισμένα σημεία στην περιφερειακή της ζώνη, στα πιο χαμηλά υψόμετρα (τα οποία είναι σημαντικά για ορισμένα από τα είδη ενδιαφέροντος). Τα εκτεταμένα ανωδασικά ανοιχτά μέρη, τα μεγάλα οροπέδια και οι επίσης πολύ μεγάλης έκτασης και σχετικά ομαλές πλαγιές (ιδιαίτερα στη νότια πλευρά του βουνού) προσφέρουν ιδιαίτερα σημαντικό βιότοπο σε ορισμένα μικρού και μεσαίου μεγέθους πουλιά, ιδιαίτερα τον Αετομάχο και την Πετροπέρδικα, για την οποία η περιοχή αποτελεί ένα πολύ καλό και (κυρίως) ασφαλές ενδιαίτημα. Πολύ σημαντικοί πληθυσμοί φαίνεται ότι υπάρχουν για τη Δεντροσταρήθρα και, ενδεχομένως την Ωχροκελάδα. Όσον αφορά τα αρπακτικά, περισσότερο σημαντικά είναι τα μέρη είναι τα χαμηλότερα τμήματα και φαράγγια, τα οποία προσφέρουν καλό ενδιαίτημα για γεράκια και το Φιδαετό. Ο Χρυσαετός, επίσης κυνηγά στα ανωδασικά λιβάδια. Η διατήρηση των κρίσιμων ενδιαιτημάτων για την ορνιθοπανίδα στη Ζήρεια προϋποθέτει την παύση διάνοιξης νέων δρόμων τόσο στα ανώτερα τμήματα του βουνού, όσο και στα οροπέδια και τα φαράγγια. Ιδιαίτερα πρέπει να διατηρηθούν όσα απροσπέλαστα τμήματα έχουν απομείνει στις νότιες πλαγιές και να αποκατασταθεί το υποβαθμισμένο οροπέδιο της Μεγάλης Ζήρειας. Τέλος είναι πολύ πιθανό ότι υπάρχουν τουλάχιστον τρία ζευγάρια Μπούφων (αρκετά για είδος οριοθέτησης) ωστόσο κάτι τέτοιο δεν μπορεί να υποστηριχθεί από τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας η οποία δεν επικεντρώθηκε σε αναζήτηση νυκτόβιων. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια οριοθέτησης και αποτελούν τα είδη οριοθέτησης της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη Ορνιθολογική Έκθεση Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη» Είδη χαρακτηρισμού A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Κριτήριο 1 101 Falco biarmicus Χρυσογέρακο 109 Alectoris graeca Πετροπέρδικα 374 Lanius collurio Αετομάχος Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 Ισχύει * Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 3. Είδη οριοθέτησης για την περιοχή: «GR116 Όρη Ζήρεια Κυλλήνη» Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία 76 Circaetus gallicus Φιδαετός αναπ. πληθ. Ελλάδας 91 Aquila chrysaetos Χρυσαετός αναπ. πληθ. Ελλάδας 103 Falco peregrinus Πετρίτης αναπ. πληθ. Ελλάδας 250 Dendrocopos leucotos Λευκονώτης Δρυοκολάπτης αναπ. πληθ. Ελλάδας 260 Lullula arborea Δεντροσταρήθρα αναπ. πληθ. Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Μόνιμος κάτοικος. Ελληνικός πληθυσμός σήμερα ίσως λιγότερα από 100 ζευγάρια. Μέχρι πρόσφατα ο Χρυσαετός αποτελούσε μια σχετικά συνηθισμένη εικόνα στην κοιλάδα της Φλαμπουρίτσας. Φαίνεται ότι το ζευγάρι αυτό έχει χαθεί. Ένα ζευγάρι φαίνεται ότι εξακολουθεί να δραστηριοποιείται στο βουνό (ιδίως στις νότιες και δυτικές πλευρές), ίσως όμως να σχετίζεται με το ζεύγος στον Ολίγυρτο, στα Νότια ή και με του Χελμού - Ντουρντουβάνας. Φαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση το βουνό παραμένει ένας σημαντικός ενεργός βιότοπος για το είδος. Οικολογία. Ο Χρυσαετός φωλιάζει σε απότομα βράχια. Το ζευγάρι μένει πιστό την επικράτειά του. Τρέφεται με μεσαίου μεγέθους πουλιά και θηλαστικά και το χειμώνα συχνά με πτώματα. Ο Χρυσαετός κυνηγά σε όλα τα υψόμετρα (αν συνήθως τον βλέπουμε στα ψηλά είναι επειδή εκεί έχει περισσότερη ησυχία). Στην περιοχή, βασική του λεία είναι ο Λαγός και η Πετροπέρδικα. Σποραδικά μπορεί να τραφεί και με νεαρά αρνάκια, όμως σε καμία περίπτωση αυτά δεν αποτελούν βασική τροφή και οι «ζημιές» που προκαλεί είναι ασήμαντες. Απειλές. Η βασική απειλή για το Χρυσαετό είναι η παράνομη καταδίωξη με κυνηγετικά όπλα, ιδίως από κτηνοτρόφους, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι προκαλεί ζημιές στα κοπάδια τους. Επίσης απειλείται από τα δηλητηριασμένα δολώματα που αφήνουν παράνομα οι κυνηγοί για αλεπούδες, ίσως δε και οι κτηνοτρόφοι με στόχο τον ίδιο. Και οι δύο απειλές εντείνονται από τη μαζική διάνοιξη ορεινών δρόμων οι οποίοι επιπλέον επηρεάζουν αρνητικά το είδος προκαλώντας όχληση που οδηγεί σε απώλεια θέσεων φωλιάσματος και κυνηγότοπου. Επιπρόσθετο ρόλο στη μείωση του Χρυσαετού ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

πιθανότατα φαίνεται ότι παίζει και η μείωση της φυσικής τους τροφής λόγω του έντονου κυνηγιού. Φιδαετός (Circaetus gallicus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ελληνικός πληθυσμός: 300-500 ζεύγη. Ο Φιδαετός είναι καλοκαιρινός επισκέπτης στην περιοχή, από Μάρτιο μέχρι Σεπτέμβριο. Στην περιοχή αναπαράγονται δύο έως τρία ζευγάρια στην περιφέρεια της προστατευόμενης περιοχής στα πιο χαμηλά υψόμετρα. Ένα στην περιοχή Μάνα Ισώματα - Κεφαλάρι, ένα στην περιοχή Στυμφαλίας - Γκούρας - Καστανιάς και ένα στην περιοχή Γκούρας Ταρσού- Καρυάς. Τα όρια διαχωρισμού των τελευταίων δύο ζευγών δεν ήταν δυνατό να πιστοποιηθούν με βάση τις δυνατότητες της εργασίας πεδίου σε αυτό το πρόγραμμα. Οικολογία. Ο Φιδαετός τρέφεται βασικά με φίδια που βρίσκει σε ανοιχτές περιοχές. Σπάνια τρώει κάτι άλλο. Φωλιάζει κυρίως σε δέντρα, συνήθως πεύκα και έλατα, που βρίσκονται στις πλαγιές απόμερων κοιλάδων. Γενικά προτιμά χαμηλά υψόμετρα. Στην περιοχή κυνηγά στα πιο χαμηλά οροπέδια και σε βσοκσοτόπους στα πιο χαμηλά τμήματα του βουνού. Γενικά το είδος μάλλον ευνοείται από τις πυρκαγιές, οι οποίες δημιουργούν καλούς κυνηγότοπους. Απειλές. Βασικές απειλές για το Φιδαετό είναι η παράνομη καταδίωξη με κυνηγετικά όπλα και η διάνοιξη δρόμων στις κοιλάδες και τις πλαγιές όπου φωλιάζει (το είδος συνήθως φωλιάζει σε προσιτά σημεία) η οποία προκαλεί όχληση, καταστροφή της φωλιάς από υλοτόμηση των δέντρων και συλλογή των νεοσσών. Η θανάτωση ερπετών (εσκεμμένη ή στους δρόμους) επίσης επηρεάζει αρνητικά το είδος κάτι που αυξάνεται δραματικά με τη διάνοιξη ορεινών δρόμων, ιδιαίτερα όταν είναι ταχείας κυκλοφορίας όπως ο νέος δρόμος στο οροπέδιο της Ζήρειας από τη λίμνη Δασίου. Ειδικά στο οροπέδιο της Ζήρειας, φαίνεται ότι το πυκνό οδικό δίκτυο εμποδίζει τη διατροφή του είδος. Στη Νότια και Νοτιοδυτική πλευρά της περιοχής, μακροπρόθεσμα το είδος απειλείται από την απώλεια χώρων διατροφής λόγω της σταδιακής κάλυψης με θάμνους των περιοχών που τρέφεται (βασικά λόγω της εγκατάλειψης της κτηνοτροφίας). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

Χρυσογέρακο (Falco biarmicus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Μόνιμος κάτοικος. Ελληνικός πληθυσμός: 60-70 ζεύγη. Στην περιοχή το είδος καταγράφηκε τον Ιούνιο 2009 στην έξοδο της κοιλάδας Φλαμπουρίτσας (ενήλικο αρσενικό άτομο), έναν ιδανικό βιότοπο για το είδος. Μολονότι δεν υπάρχει κάποια άλλη γνωστή παρατήρηση στην περιοχή, το είδος αναφέρεται και στην ΕΠΜ, ενώ υπάρχουν παλαιότερες αναφορές από πιο πεδινά μέρη στην Κορινθία. Με δεδομένο ότι το είδος παρατηρείται δύσκολα, όπως και το ότι προτιμά πιο χαμηλές, ήσυχες περιοχές όπου δεν γίνονται πολλές επισκέψεις, φαίνεται πολύ πιθανή η ύπαρξη ενός αναπαραγωγικού ζευγαριού στην περιοχή. Οικολογία. Το Χρυσογέρακο φωλιάζει σε κάθετα βράχια και κυνηγά πουλιά πάνω από ανοιχτές περιοχές. Χρειάζεται περιοχές με μεγάλη αφθονία μεσαίου μεγέθους πουλιών και χωρίς έντονη ανθρώπινη παρουσία. Η περιφερειακή περιοχή στα χαμηλά υψόμετρα της Ζήρειας, ιδιαίτερα στην περιοχή έξοδος Φλαμπουρίτσας Ισώματα, φαίνεται ότι αποτελεί καλό βιότοπο για το είδος επειδή διαθέτει θέσεις φωλιάσματος αλλά και καλό κυνηγότοπο. Απειλές. Το Χρυσογέρακο απειλείται κυρίως από την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης λόγω ελάττωσης των πληθυσμών των πουλιών και της έντονης ανθρώπινης παρουσίας. Επιπλέον, με δεδομένο ότι αποτελεί το πλέον περιζήτητο είδος γερακιού για τους ιερακοθήρες, απειλείται από συλλέκτες που κλέβουν τα μικρά από τις φωλιές. Παράνομη καταδίωξη δεν έχει καταγραφεί, Ωστόσο παραμένει απειλή, για ένα τόσο ολιγάριθμο είδος με αραιή διασπορά. Επίσης στην περιοχή το Χρυσογέρακο μπορεί να κινδυνεύει από τη συσσώρευση φυτοφαρμάκων λόγω της γειτνίασης με τους αμπελώνες σουλτανίνας της ημιορεινής Κορινθίας όπου γίνεται εντατική χρήση αυτών. Πετρίτης (Falco peregrinus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

Μόνιμος κάτοικος. Ελληνικός πληθυσμός: 200-300 ζεύγη. Τουλάχιστον δύο ζευγάρια φωλιάζουν στην περιοχή, ένα στη Νότια και ένα στη Βορειοδυτική πλευρά του βουνού. Οικολογία. Ο Πετρίτης φωλιάζει σε κάθετα βράχια και τρέφεται με πουλιά που πιάνει στον αέρα. Είναι προσαρμοστικό είδος και μπορεί να ζήσει σε διάφορους τύπους οικοτόπων και να τραφεί με διάφορα είδη πουλιών. Απειλές. Ο Πετρίτης απειλείται από τη μείωση των πληθυσμών των πουλιών με τα οποία τρέφεται. Επιπλέον, ως κορυφαίος θηρευτής, ο Πετρίτης είναι ευάλωτος στη συγκέντρωση τοξικών ουσιών που οδηγούν είτε σε θάνατο ή σε αναπαραγωγική αποτυχία. Στην περιοχή είναι ιδιαίτερα ευάλωτος λόγω της γειτνίασης με τους αμπελώνες σουλτανίνας της ημιορεινής Κορινθίας όπου γίνεται εντατική χρήση φυτοφαρμάκων. Επίσης κινδυνεύει από την καταδίωξη καθώς πλησιάζει και κατοικημένες περιοχές, ψάχνοντας για ήμερα Περιστέρια Πετροπέρδικα (Alectoris graeca) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Μόνιμος κάτοικος. Ο Ελληνικός Πληθυσμός της Πετροπέρδικας εκτιμάται σε 7.000-15.000 ζεύγη. Στην περιοχή ο πληθυσμός της είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί (η δε εκτίμηση για τον είναι πρακτικά εφικτή σε άτομα και όχι σε ζεύγη) φαίνεται ωστόσο ότι η Ζήρεια διαθέτει εξαιρετικής ποιότητας ενδιαίτημα για το είδος, ιδιαίτερα στις Ανατολικές και Νότιες πλαγιές και στις ανωδασικές ζώνες με φέρουσα ικανότητα πολύ πάνω από 100 ζεύγη. Προσωρινά ο πληθυσμός εκτιμάται στα 80 100 ζεύγη. Οικολογία. Η Πετροπέρδικα είναι επιδημητικό είδος που δεν κάνει μεγάλες μετακινήσεις. Μόνο το χειμώνα μπορεί να κατεβεί σε πιο χαμηλά υψόμετρα λόγω χιονιού. Τυπικό πουλί των ανοιχτών βραχωδών πλαγιών και των βουνών, πάνω από τη ζώνη των δέντρων, αλλά και σε πιο χαμηλά υψόμετρα όπου δεν υπάρχει ενόχληση. Τυπικά συνδεόταν με τις ορεινές καλλιέργειες σιτηρών και γενικά συνυπάρχει καλά με παραδοσιακές ανθρώπινες δραστηριότητες. Τρέφεται με φυτική τροφή (σπόρους, νεαρά φύλλα, ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

βλαστούς, κ.λπ.), ενώ το καλοκαίρι τρώει και έντομα, τα οποία αποτελούν και τη βασική τροφή των νεοσσών. Απειλές. Η Πετροπέρδικα είναι ένα από τα ελάχιστα απειλούμενα είδη του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας για τα Πουλιά που αποτελεί δημοφιλές θηρεύσιμο είδος (στην Ελλάδα αποτελεί τη μοναδική περίπτωση). Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι το είδος είναι το μόνο που επηρεάζεται άμεσα από το κυνήγι και όχι έμμεσα, λόγω εκούσιας ή ακούσιας λαθροθηρίας ή μείωσης των πηγών τροφής, που είναι η σχέση άλλων απειλούμενων ειδών με το κυνήγι. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται ιδιαίτερη προσοχή στην εκτίμηση της σχέσης του κυνηγιού με την Πετροπέρδικα, η οποία απειλείται από το εντατικό κυνήγι, το οποίο δεν τελεί υπό διαχειριστικό καθεστώς πέρα από τις γενικές απαγορεύσεις που καθορίζονται με τις Ρυθμιστικές Αποφάσεις του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Οι ρυθμίσεις αυτές, που από το 2009 είναι κάπως πιο αυστηρές, αφορούν την περίοδο (1 η Οκτ. 15 η Δεκ. - μειώθηκε κατά 15 ημέρες καθώς άρχιζε την 15 η Σεπτ.), τον περιορισμό των ημερών της εβδομάδας κατά τις οποίες το είδος κυνηγιέται (επιτρέπεται, όπως και πριν, Τετάρτες και Σαββατοκύριακα, τις ημέρες όπου έτσι κι αλλιώς οι περισσότεροι κυνηγούν) και στον αριθμό πουλιών που επιτρέπεται να σκοτωθούν ανά κυνηγό (δύο, από τέσσερις που ήσαν μέχρι το 2008). Ακόμη όμως και με τις επιπλέον ρυθμίσεις του 2009, δεν υπάρχει θεσμοθετημένος τρόπος περιορισμού του αριθμού των πουλιών που πρόκειται να θηρευτούν κάθε χρονιά, αφού δεν προβλέπεται τρόπος περιορισμό του συνολικού αριθμού των κυνηγών που μπορούν να επισκεφθούν κάθε περιοχή. Έτσι, ακόμη κι αν μόλις χίλιοι κυνηγοί με γενική άδεια κάνουν χρήση του ενός τρίτου από τις 18-20 ημέρες που επιτρέπεται το κυνήγι της Πετροπέρδικας σε κάθε περιοχή κάθε χρονιά, έχουμε πάνω από πέντε χιλιάδες κυνηγετικές εξορμήσεις ανά κυνηγετική περίοδο. Το παραπάνω σενάριο είναι απόλυτα ρεαλιστικό για τη Ζήρεια, που βρίσκεται κοντά σε αστικά κέντρα και ιδιαίτερα στην Αθήνα από όπου φθάνει κανείς στους κυνηγότοπους μέσα σε μόλις τρεις ώρες. Αν σε αυτά προσθέσουμε το πυκνό οδικό δίκτυο, που διευκολύνει την πρόσβαση (και συνεπώς την κυνηγετική επιτυχία) στα περισσότερα μέρη, γίνεται σαφές ότι ένα απειλούμενο είδος όπως η Πετροπέρδικα δεν μπορεί να συνεχίσει να τελεί υπό αυτό το (μη) διαχειριστικό καθεστώς. Πρέπει εδώ να τονιστεί ότι η Πετροπέρδικα, ως αυστηρά επιδημητικό ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

είδος, είναι επιρρεπής στην τοπική εξαφάνιση και, σε δεύτερο στάδιο, στην εξαφάνιση από ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές καθώς έχει περιορισμένη ανατροφοδότηση ατόμων από περιοχή σε περιοχή και αντίστοιχα περιορισμένη δυνατότητα ενίσχυσης πληθυσμών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Σε αυτό έχει συμβάλει και ο περιορισμός του ενδιαιτήματος του είδους στα πιο ορεινά τμήματα, με αποτέλεσμα η κατανομή της στους ορεινούς όγκους, που κάποτε ήταν συνεχής, να κατακερματίζεται και ολοένα και περισσότερο οι πληθυσμοί της Πετροπέρδικας να επιβιώνουν σε αποκομμένα μεταξύ τους «νησιά». Συνεπακόλουθο του νόμιμου κυνηγιού είναι και το παράνομο κυνήγι, ιδιαίτερα όσον αφορά τον αριθμό των πουλιών που θηρεύονται. Λαθροθηρία όσον αφορά παραβιάσεις της νομοθεσίας για την περίοδο και τις μεθόδους κυνηγιού γίνεται κυρίως από ντόπιους. Άλλη απειλή που σχετίζεται με το κυνήγι αλλά και με τη ραγδαία αναπτυσσόμενη δραστηριότητα των διαγωνισμών κυνηγετικών σκύλων είναι η εκγύμναση κυνηγετικών σκύλων η οποία μπορεί να πάρει μεγάλες διαστάσεις και, σε αντίθεση με το κυνήγι, δείχνει να αυξάνεται. Η εκγύμναση κυνηγετικών σκύλων μπορεί σημαντικά να επηρεάσει την αναπαραγωγική επιτυχία της Πετροπέρδικας. Μια ακόμη απειλή που σχετίζεται με το κυνήγι είναι η εισαγωγή της Νησιώτικης Πέρδικας Alectoris chuckar, η οποία εκτρέφεται πολύ πιο εύκολα από την Πετροπέρδικα και αποτελούσε επί δεκαετίες δημοφιλές είδος για απελευθερώσεις προτού αυτές απαγορευτούν πριν περίπου δέκα χρόνια. Ωστόσο, τέτοιες απελευθερώσεις εξακολουθούν να γίνονται παράνομα, κάτι που ενδεχομένως θα αυξηθεί μετά την πρόσφατη ρυθμιστική που διατηρεί για τη Νησιώτικη Πέρδικα την κάρπωση των τεσσάρων ατόμων ανά κυνηγό και την έναρξη από 15 Σεπτεμβρίου. Οι απελευθερώσεις οδηγούν σε ανταγωνισμό με την Πετροπέρδικα, υβριδισμό και μετάδοση ασθενειών. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και από τυχόν απελευθερώσεις Πετροπέρδικας από εκτροφεία, οι οποίες προέρχονται από άλλους πληθυσμούς και προκαλούν γενετική μόλυνση του αυτόχθονου πληθυσμού. Τέλος, συχνά αναφέρεται ότι η αρχική μείωση του πληθυσμού της Πετροπέρδικας πιθανότατα προήλθε από την εγκατάλειψη των μικρών ορεινών καλλιεργειών σταριού που αποτελούσαν καλό ενδιαίτημα διατροφής. Λευκονώτης Δρυοκολάπτης (Dendrocopos leucotos) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

Μόνιμος κάτοικος. O Ελληνικός πληθυσμός του Λευκονώτη Δρυοκολάπτη εκτιμάται από 500 1.000 ζεύγη διασκορπισμένα στην ανώτερη ζώνη των ελατοδασών της ορεινής Ελλάδας. Η εκτίμηση του πληθυσμού είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς πρόκειται για ένα είδος που ζει σε αραιές πυκνότητες. Ωστόσο φαίνεται ότι υπάρχουν πάνω από πέντε επικράτειες του είδους. Ίσως κάποια από αυτά σχετίζονται και μοιράζονται με πληθυσμούς στον Ολίγυρτο και το Χελμό. Οικολογία. Ο Λευκονώτης Δρυοκολάπτης προτιμά σχετικά αραιά δάση με πολλά νεκρά δέντρα με μαλακό ξύλο όπου βρίσκει έντομα. Στην Πελοπόννησο περιορίζεται σε ορεινά ελατοδάση και ιδιαίτερα προς την ανώτερη ζώνη όπου υπάρχουν πολλά ξερά δέντρα και το δάσος είναι πιο αραιό. Η ξήρανση των ελάτων που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια πιθανότατα έχει ευνοήσει το είδος. Απειλές. Ο Λευκονώτης είναι το πιο ευάλωτο είδος Δρυοκολάπτη στη δασική εκμετάλλευση καθώς περισσότερο από όλα τα είδη έχει απόλυτη ανάγκη την αφθονία των παλιών και νεκρών δέντρων. Αυτά τα δέντρα πλέον σπανίζουν στα διαχειριζόμενα δάση γι αυτό και βρίσκει κατάλληλο ενδιαίτημα μόνο κοντά στα ανωδασικά όρια και στις πολύ απότομες πλαγιές, όπου δεν γίνεται υλοτομία. Στην περιοχή, μεγάλο μέρος των δασών είναι πολύ πυκνά για το είδος, υπάρχουν όμως εκτεταμένες ψηλές ζώνες με αραιά έλατα που του ταιριάζουν. Δεντροσταρήθρα (Lullula arborea) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Η Δεντροσταρήθρα είναι επιδημητικό είδος στην περιοχή. Ο ελληνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 5.000 10.000 ζευγάρια και στην περιοχή τουλάχιστον 70 ζευγάρια. Πολύ μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού απαντά στα οροπέδια. Οικολογία. Η Δεντροσταρήθρα προτιμά ανοιχτές ακαλλιέργητες περιοχές με ανοιχτό έδαφος, χαμηλή βλάστηση, θάμνους και σκόρπια δέντρα από τα οποία τραγουδά σε υψόμετρο (στη Ν. Ελλάδα) από 500 έως 2000 μ. Στην περιοχή προτιμά ιδιαίτερα τα οροπέδια και τα περιφερειακά, αραιά τμήματα των ελατοδασών ιδιαίτερα προς το ανωδασικό ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

όριο. Επίσης ζει σε ξέφωτα δασών και στα ορεινά λιβάδια αρκεί να υπάρχουν θάμνοι και βραχώδεις εξάρσεις. Φαίνεται να προσαρμόζεται ιδιαίτερα καλά στις καμένες περιοχές όπου επεκτείνεται και φωλιάζει μέσα στα καμένα δάση Απειλές. Το είδος απειλείται κυρίως από την υλοτομία των μεμονωμένων δέντρων και των καμένων περιοχών και την επέκταση καλλιεργειών στα ορεινά λιβάδια, κάτι που φαίνεται να έχει υποβαθμίσει το ενδιαίτημα στα Ισώματα και ενδεχομένως απειλεί στο μέλλον και τον πληθυσμό στο οροπέδιο της Ζήρειας. Αετομάχος (Lanius collurio) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Καλοκαιρινός επισκέπτης. Ο ελληνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 10.000-30.000 ζεύγη. Στην περιοχή αναπαράγεται σε υψόμετρο άνω των 1.000 μέτρων. Ιδιαίτερη πυκνότητα υπάρχει στα οροπέδια που διατηρούν θαμνώδη βλάστηση Οικολογία. Ο Αετομάχος στη Ν. Ελλάδα είναι είδος της ορεινής ζώνης ενώ στα πιο πεδινά τμήματα τον αντικαθιστά ο Κοκκινοκεφαλάς. Προτιμά ανοιχτές περιοχές με αραιούς θάμνους και χαμηλά δέντρα, τα οποία έχει ανάγκη για να φωλιάζει και για να κάθεται στην κορυφή τους επισκοπώντας για λεία. Παρότι στρουθιόμορφο, συμπεριφέρεται σαν μικρό αρπακτικό και κυνηγά μεγάλα έντομα και μικρά σπονδυλωτά (σαύρες, μικρά πουλιά). Συμβιώνει ικανοποιητικά με την παραδοσιακή κτηνοτροφία. Επηρεάζεται πολύ αρνητικά από την εντατική γεωργία. Το οροπέδιο της Ζήρειας, παρόλο που είναι κάπως υποβαθμισμένο για το είδος, αποτελεί εξαιρετικό σε ποιότητα και έκταση ενδιαίτημα για τον Αετομάχο. Απειλές. Ο Αετομάχος στην περιοχή κυρίως απειλείται από την αποψίλωση θάμνων και την υλοτομία μικρών δέντρων στα οροπέδια, κάτι που προκαλεί σοβαρή υποβάθμιση ή και απώλεια ενδιατήματος. Οι δρόμοι στο οροπέδιο και ιδιαίτερα ο μεγάλος νέος δρόμος που διέρχεται από τη λίμνη Δασίου έχουν επηρεάσει πολύ αρνητικά την ποιότητα του ενδιαιτήματος. Ενδέχεται επίσης να απειλείται από γεωργικά φάρμακα ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

σε κοντινές περιοχές ή και από κτηνοτροφικά φάρμα που επηρεάζουν τους πληθυσμούς των εντόμων. Σύνοψη κρίσιμων ενδιαιτημάτων Η Ζήρεια χαρακτηρίζεται από την ομοιογένεια της ορεινής ζώνης την μεγάλη έκταση των σημαντικών ενδιαιτημάτων (ορεινά λιβάδια, πλαγιές, δάση). Με αυτό το σκεπτικό δεν είναι εύκολος ο διαχωρισμός κρίσιμων ενδιαιτημάτων, αν μάλιστα σε αυτό συνυπολογίσουμε την ελλιπή έρευνα πεδίου. Όσον αφορά την Πετροπέρδικα κρίθηκε σκόπιμο να μην προσδιοριστούν ειδικά κρίσιμα ενδιαιτήματα με σκοπό να τονισθεί ότι το σύνολο του ορεινού τμήματος της περιοχής είναι κατάλληλο για το είδος. Το ίδιο ισχύει και για το Λευκονώτη Δρυοκολάπτη. Όλα τα ανωδασικά όρια είναι σημαντικά και δεν υπάρχει λόγος να προσδιοριστούν ειδικές θέσεις. Παρακάτω συνοψίζονται μερικά σημεία που συγκεντρώνουν ενδιαφέρον για διάφορα είδη που χρήζουν ειδικής μέριμνας: 1. Κοιλάδα Φλαμπουρίτσας. Η έξοδος της κοιλάδας και τα ανώτερα τμήματά της αποτελούν πολύ καλό ενδιαίτημα για αρπακτικά πουλιά. Τα ανώτερα τμήματα του δάσους φιλοξενούν μαύρο Δρυοκολάπτη ενώ και όλα τα είδη ενδιαφέροντος της περιοχής ζουν σε διάφορα τμήματα αυτής. 2. Νότιες και ανατολικές πλαγιές Ζήρειας. Έτσι ορίζουμε τις πιο ασφαλείς και απόκρημνες περιοχές που έχουν απομείνει για την πετροπέρδικα, μια σειρά από είδη της ορεινής ζώνης και για τη διατροφή του Χρυσαετού. Οι ορεινοί δρόμοι της περιοχής οδηγούν σε στάνες και η πρόσβαση σε αυτούς πρέπει να ελέγχεται σχολαστικά. 3. Οροπέδια. Το οροπέδιο της Ζήρειας και το οροπέδιο Ισώματα, πιο χαμηλά, ανάμεσα σε Μάνα και Κεφαλάρι, είναι ιδιαίτερης αξίας για τον Αετομάχο, τη Δεντροστρήθρα και ως χώρος διατροφής για όλα τα αρπακτικά - ιδιαίτερα τα Ισώματα όπου φαίνεται ότι απαντά μια ιδιαίτερα αξιόλογη ποικιλία αρπακτικών πουλιών λόγω των ευνοϊκών συνθηκών (χαμηλό υψόμετρο, ησυχία, καλά ανοδικά). Πιθανότατα σημαντικό, αλλά ελάχιστα μελετημένο και με έντονη ανθρώπινη χρήση, φαίνεται πως είναι το «κλιμακωτό» οροπέδιο Στένωμα Σκαφιδιά στα Νοτιοδυτικά, πάνω από το χωριό της Γκούρας. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

4. Κροκαλοπαγείς και άλλοι γκρεμοί χαμηλού υψομέτρου. Αυτοί εντοπίζονται σε τρία κυρίως σημεία: Α) Βράχοα Φρύγανης (και ορισμένες ακόμη δευτερεύουσες θέσεις) στη Βορειοανατολική Μικρή Ζήρεια. Β) Βράχοι στην περιοχή Ζαχαριάς και σε άλλα σημεία που δεσπόζουν της κοιλάδας του Όλβιου ποταμού και συμπληρώνονται με αντίστοιχα βράχια στην απέναντι πλευρά της κοιλάδας, πάνω από το χωριό Ταρσός. Γ) Βράχοι στο όρος Γερόντειο που δεσπόζει της κοιλάδας του Φενεού. Σημαντικός χώρος αναπαραγωγής των αρπακτικών και καταφύγιο της Πετροπέρδικας. 5. Δάση Καρυάς και Γερόντειου - Καστανιάς. Αυτά τα δάση αποτελούν το συνεκτικό κρίκο των δασών της Ζήρειας με εκείνα του Χελμού (μέσω Σαραντάπηχου) και του Ολίγυρτου (και κατόπιν προς Κεντρική Πελοπόννησο) αντίστοιχα και είναι σημαντικά για τη συνεκτικότητα των πληθυσμών των δασικών ειδών. 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου ενώ συμπληρωματικά χρησιμοποιήθηκαν αξιόπιστα δεδομένα από βιβλιογραφικές πηγές. Όσον αφορά τα αρπακτικά τα οποία ενδιαιτούνται στην περιοχή σημειώθηκαν οι επικράτειές τους οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο την περιοχή τροφοληψίας όσο και τις περιοχές φωλιάσματος και κουρνιάσματος. Η εκτίμηση των επικρατειών έγινε με βάση τις καταγραφές στην ύπαιθρο αλλά και την υπάρχουσα βιβλιογραφία για τα συγκεκριμένα είδη και τις απαιτήσεις τους. Τα κρίσιμα ενδιαιτήματα για τα υπόλοιπα είδη σχετίζονται με την πυκνότητα των πληθυσμών τους κατά της καταγραφές. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1:100.000) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια ΤΚΣ και ΖΕΠ πλησίον ή εντός της περιοχής μελέτης. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όρια τους. Τα προτεινόμενα όρια ΖΕΠ περιλαμβάνουν όλα τα απαραίτητα ενδιαιτήματα για την προστασία των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης αλλά και για πλήθος άλλων σημαντικών ειδών ορνιθοπανίδας. Τα εν λόγω ενδιαιτήματα βρίσκονται σε καλή κατάσταση ή έχουν καλές δυνατότητες αποκατάστασης. Επιπλέον, η εφαρμογή των προτεινόμενων διαχειριστικών ή θεσμικών μέτρων δεν έρχεται σε αντίθεση με καμία υφιστάμενη βιώσιμη και σημαντική από κοινωνικοοικονομικής πλευράς ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή (με εξαίρεση το κυνήγι της Πετροπέρδικας). Τα προτεινόμενα όρια ΖΕΠ ακολουθούν τα όρια της υφιστάμενης ΣΠΠΕ με μικρές μετατροπές για λόγους καλύτερης αποσαφήνισης των ορίων ή σε περίπτωση που τα παλιά όρια δεν ήσαν σαφή. Εξαίρεση αποτελούν μία συρρίκνωση και μία επέκταση των ορίων ως εξής: Α. Συρρίκνωση ορίων Στο Νοτιοδυτικό τμήμα της περιοχής, το όριο, ερχόμενο κατά μήκος του δρόμου από το χωριό Στενό, αφήνει το δημόσιο δρόμο και παίρνει το χωματόδρομο προς τα αριστερά περίπου ένα χιλιόμετρο πριν από την Γκούρα. Ακολουθεί το χωματόδρομο μέχρι τη διασταύρωση προς Σκαφιδιά και γυρίζει δεξιά προς Μεσινό Μοσιά και στο ύψος της Μοσιάς κατεβαίνει σε ευθεία προς το δημόσιο δρόμο και συνεχίζει όπως το παλιό όριο. Έτσι παρακάμπτεται η Γκούρα και μια έκταση με έντονη ανθρώπινη χρήση. Β. Επέκταση ορίων Στο Ανατολικό - Βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής, δύο χιλιόμετρα μετά τη δεύτερη διασταύρωση προς Κεφαλάρι, το όριο στρίβει αριστερά στο δρόμο προς Καίσαρι Κλημέντι και από εκεί ακολουθεί το χωματόδρομο προς Μάνα περνώντας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

Βόρεια της κορυφής Μαρμαλούκα. Από τη Μάνα (Μάρκασι) ακολουθεί το δρόμο προς Άνω Τρίκαλα και συναντά το παλιό όριο. Έτσι περιλαμβάνεται εντός της περιοχής ολόκληρη η περιοχή των Ισωμάτων, η κορυφογραμμή της Μαρμαλούκας και οι γύρω, πολύ σημαντικές για τα αρπακτικά περιοχές. 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION This is mountainous area with two main peaks, Megali Zireia (2376 m.) and Mikri Zireia (2089 m.). Between them there is the pristine habitat of Flabouritsa valley. There are also three plateaux in Megali Zeiria, Isomata and Skafidia, all of considerable ornithological importance. There are extensive Fir and Black Pine forests. There are no great barrages or steep slopes. Several conglomerate cliffs are found on West, Northeast and Southwest. There area is important for Rock Partridge, White backed Woodpecker, Lanner Falcon and Red-backed Shrike. Also of importance are Short-toed Eagle, Golden Eagle and Woodlark, plus several mother species below the threshold numbers. Prime habitats are the Flabouritsa valley, the plateaus, the Southern and Eastern slopes, the cliffs and the forests in the Northwest and Southwest part which link the site with other forested areas in Peloponnese. Among the most important management actions there is the need to stop any new opening of mountain roads. An interesting option of the management of the site is the protection of Rock Partridge which needs to be the focus of specific management plan in order to decide the future hunting regime (if any) concerning the species. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Hatzirvasanis, V. (compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 116. Mount Ziria (Killini). In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Αδαμακόπουλος Τ., Ματσούκα Π., Χατζηρβασάνης Β. 1988. Τα βουνά του Μωριά. Εκδόσεις Πιτσιλός, Αθήνα Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Όρη Ζήρεια Κυλλήνη» με κωδικό ΣΠΠΕ GR116. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Καμαρινού, Δ. (2005). Ορεινή Κορινθία. Λουτράκι. Παππάς Ε., Γ. Σιγαλός, 2008. «Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για την περιοχή του όρους Κυλλήνη (Ζήρεια) και τη χαράδρα Φλαμπουρίτσα». Δήμος Ξυλοκάστρου. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ANNEXES ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης για την περιοχή «GR116 Όρη Ζήρεια» AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγ ωγή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 2 Gavia arctica 140 10.000 83 Υ 1 4 Tachybaptus ruficollis 990 3.400 720 Υ 15 5 Podiceps cristatus 3.000 10.000 2.400 Υ 8 8 6 Podiceps grisegena 320 1.000 44 Υ 8 Podiceps nigricollis 530 2.800 700 Υ 1 9 Calonectris diomedea 2.600 Θ 50 50 10 Puffinus yelkouan 20/60 ind 120 950 Θ 13 40 11 Hydrobates pelagicus 1.300 350 Θ 1 1 13 Phalacrocorax carbo 3.100 1.450 4.200 Υ 43 14 Phalacrocorax aristotelis 460 300 30 Υ 10 10 15 15 Phalacrocorax pygmeus 14 400 350 Υ 8 8 345 16 Pelecanus onocrotalus 1 270 1 Υ 3 3 1 17 Pelecanus crispus 10/30 ind 5 30 9 Υ 12 12 9 18 Botaurus stellaris 79 900 Υ 1 1 19 Ixobrychus minutus 94 2.200 Υ 6 6 20 Nycticorax nycticorax 230 1.200 Υ 15 15 21 Ardeolla ralloides 22 600 Υ 5 5 24 Egretta garzetta 390 580 Υ 21 21 100 25 Casmerodius albus 25 470 Υ 1 1 13 26 Ardea cinerea 2.100 2.200 860 Υ 6 27 Ardea purpurea 78 2.200 Υ 1 1 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγ ωγή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 28 Ciconia nigra 42 250 Υ Π 1 1 29 Ciconia ciconia 1.000 4.000 Υ Π 22 22 30 Plegadis falcinellus 6 530 Υ 1 1 31 Platalea leucorodia 34 120 Υ 2 2 3 32 Phoenicopterus ruber 410 2.900 660 Υ 58 33 Cygnus olor 860 450 2.600 Υ 1 37 Anser albifrons 620 Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 5300 / 250 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) 11.000 Υ 33 38 Anser erythropus 15 ind 110 1 Υ 1 39 Anser anser 1.200 250/ 850 3.900 Υ 1 41 Branta ruficollis regular presence 880 23 Υ 23 42 Tadorna ferruginea 1 200 2 Υ 1 1 2 43 Tadorna tadorna 420 750 1.800 Υ 1 44 Anas penelope 3.000 3.000 17.000 Υ 500 45 Anas strepera 600 1.100 900 Υ 1 46 Anas crecca 9.200 10.600 7.300 Υ 47 Anas platyrhynchos 33.000 20.000 37.000 Υ 1 48 Anas acuta 3.200 10.000 1.200 Υ 49 Anas querquedula 3.900 20.000 Υ 0 51 Anas clypeata 1.700 4.500 2.000 Υ 53 Netta rufina 270 320 840 Υ 0 54 Aythya ferina 2.100 10.000 7.900 Υ 0 55 Aythya nyroca 20/60 ind 9 530 2 Υ 1 1 56 Aythya fuligula 7.300 7.000 12.000 Υ 57 Aythya marila 1.800 1.500 1.200 Υ 1 61 Melanitta fusca 850 10.000 / 1.400 Υ 28

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγ ωγή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) 15 Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) 62 Bucephala clangula 4.900 750 3.100 Υ 63 Mergelus albellus 13 350 110 Υ 1 64 Mergus serrator 590 500 890 Υ 3 65 Mergus merganser 470 1 1.500 Υ 1 66 Oxyura leucocephala regular presence 3 75 7 Υ 3 67 Pernis apivorus non br 150 1.100 Α 10 69 Milvus migrans 300 Α 1 1 71 Haliaeetus albicilla 15 35 Α 1 1 72 Gypaetus barbatus 1 Α 1 1 73 Neophron percnopterus regular presence 16 Α 1 1 74 Gyps fulvus 180 Α 2 2 75 Aegypius monachus 5/15 ind 14 Α 1 1 76 Circaetus gallicus 3 54 Α 3 3 77 Circus aeruginosus 20 290 Α 1 1 78 Circus cyaneus 110 Α 79 Circus macrourus 15 ind Α 80 Circus pygargus 94 Α 1 1 83 Accipiter brevipes non br 10 Α 10 84 Buteo buteo 5 20 3-5 7.100 Α 30 85 Buteo rufinus 2 Α 2 2 87 Aquila pomarina 70 Α 1 1 88 Aquila clanga 6 ind 1 Α 89 Aquila nipalensis 50 Α ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 29

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης παγκος. απειλ. ειδ. αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε 1% flyway Ε.Ε. 25 αναπαρ. πληθ. Ευρώπης 1% flyway Ευρώπης 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας Ελλάδας Res (p) Br (p) Win Stage Κριτ. 1 (C1) (αναπαραγ ωγή) (μετανάστ ) (διαχείμαση) Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 90 Aquila heliaca 2/ 6 ind 1 Α 0 0 91 Aquila chrysaetos 1 41 Α 1 1 92 Hieraaetus pennatus 27 Α 1 1 93 Hieraaetus fasciatus 9 Α 1 1 94 Pandion haliaetus 53 Α 95 Falco naumanni 20/60 ind 180 Α 26 26 97 Falco vespertinus 100 30 ind 9 Α 98 Falco columbarius 76 Α 1 100 Falco eleonorae 150 140 Α 124 124 101 Falco biarmicus 1 1 Α 1 1 102 Falco cherrug regular presence Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Κριτ. 3 (C3) Κριτ. 4 (C4) 2 Α 103 Falco peregrinus 2 74 Α 2 2 105 Bonasa bonasia 4.700 1 1 107 Tetrao urogallus 3.000 2 2 109 Alectoris graeca 80 200 70 70 113 Coturnix coturnix 10 28.000 20 116 Porzana porzana 84 10.000 Υ 0 0 117 Porzana parva 170 10.000 Υ 1 1 119 Crex crex 20/60 ind 1.100 Υ 122 Fulica atra 13.000 20.000 25.000 Υ 20 127 Otis tarda 30 ind 25.000 ind 128 Haematopus ostralegus 3.000 10.200 8.400 Υ 1 129 Himantopus himantopus Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) 200 340 Υ 10 10 130 Recurvirostra avosetta 300 470 410 Υ 3 3 20 Κριτήριο οριοθέτησης (delimitation criterion) 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30