EΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Aννα Αγγελούση Eπιστημονική υπότροφος Ενδοκρινολόγος, τμήμα Παθολογικής Φυσιολογίας
Τα επινεφρίδια αποτελούνται από δύο διαφορετικούς ανατομικά και λειτουργικά σχηματισμούς που λειτουργούν ως ενιαία μονάδα Φλοιό επινεφριδίων που παράγει στεροειδείς ορμόνες όπως κορτιζόλη, αλδοστερόνη και επινεφριδιακά ανδρογόνα Μυελό επινεφριδίων προέκταση και εξειδικευμένο τμήμα του συμπαθητικού συστήματος που παράγει τις κατεχολαμίνες (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη)
Ορμόνες stress - Η κορτιζόλη - Οι κατεχολαμίνες - GH - Glucagone
Διαταραχές της λειτουργίας του φλοιού των επινεφριδίων έχει ως συνέπεια την ανάπτυξη ενδοκρινοπαθειών σύνδρομο Cushing Υπέρταση ( αλδοστερόνης) Νόσος Addison Συγγενή υπερπλασία των επινεφριδίων Διαταραχές της λειτουργίας του μυελού των επινεφριδίων φαιοχρωμοκύττωμα
Εμβρυο ( 2 μήνα) - 3 έτος ενήλικης ζωής 8-10 g (90% φλοιός 10% μυελός) IGF-2, GIP, DAX1 3-βHSD - DHEA
ΕΚΚΡΙΣΗ ΦΛΟΙΟΥ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ
Kανόνες Φυσιολογίας Φλοιώδους μοίρας των επινεφριδίων
Υποθαλαμο-υποφυση-επινεφριδιακός άξων (Υ- Υ-Ε) Ελεγχος υποφυσιακής λειτουργίας και ανάπτυξης- μηχανισμός αρνητικής παλίνδρομης ρύθμισης Κιρκάδειος ρυθμός Απάντηση stress
Ελεγχος επινεφριδιακής λειτουργίας Ο κύριος ρυθμιστής της σύνθεσης και έκκρισης κορτιζόλης από στηλιδωτή μοίρα διενεργείται μέσω της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορμόνης (ACTH) ορμόνης Η έκκριση κορτιζόλης επέρχεται εντός λεπτών Μηχανισμός δράσης μέσω 3,5 c AMP Χοληστερόλης (P450) STAR (steroidogenic acute regulatory protein 11β- HSD1,2
ΡΟΛΟΣ ACTH ACTH εξασκεί τροφική δράση στον φλοιό των επινεφριδίων Παρατεταμένα και υψηλά επίπεδα ACTH οδηγούν σε υπερτροφία επινεφριδίων Παρατεταμένα χαμηλά επίπεδα ACTH ατροφία επινεφριδίων
ΕΚΚΡΙΣΗ ΣΑΝ ΠΡΟΟΡΜΟΝΗ
CRH->ACTH
Κιρκάδειος ρυθμός έκκρισης ACTH και κορτιζόλης Αντίδραση Stress Μηχανισμός αρνητικής παλίνδρομης ρύθμισης
60-90 λεπτά χρόνο ημίσσειας ζωής Κορτιζόλη (τρανσκορτίνη, CBG), αλβουμίνη 75% CBG, 10-20% αλβουμίνη, 10% ελεύθερη Ελεύθερα κλάσματα βιολογικά δραστικά
Γλυκοκορτικοειδή ονομάστηκαν λόγω δράσης τους στο μεταβολισμό γλυκόζης Δράση ευρύτερη λόγω παρουσίας υποδοχέων σε σχεδόν όλα τα κύτταρα
Αναστολή δράσης ινοβλαστών με συνέπεια απώλεια κολλαγόνου, λέπτυνση δέρματος Ελάττωση απορρόφησης ασβεστίου από οστά Δευτεροπαθής αύξηση έκκρισης PTH Ελάττωση σύνθεσης βιταμίνης D Αρνητικό ισοζύγιο Ca
Eπίδραση κινητικότητα και λειτουργικότητα Λευκών Αιμοσφαιρίων (WBC) PMN Λεμφοκύτταρα και ηωσινόφιλα ελαττώνονται Εμποδίζοντας μετανάστευση PMN καταστέλλουν την φλεγμονή
ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ ΚΥΤΟΚΙΝΕΣ : TNFα, IL-1, IL-6, IL-8 ΑΛΛΟΙ ΜΗXΑΝΙΣΜΟΙ ΦΛΕΓΜΟΝΗΣ
ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΦΛΟΙΩΔΟΥΣ ΜΟΙΡΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ
Severe hirsutism Male type balding Deepening voice Clitoridomegaly
WHO 2004 - Nεοπλάσματα του χρωμαφινικού ιστού των επινεφριδίων => Φαιοχρωμοκυτώματα (PCCs) - Εξωεπινεφριδιακά: Χρωμαφινικά κύτταρα συμπαθητικού και μη χρωμαφινικός ιστός του παρασυμπαθητικού => Παραγαγγλιώματα (PGLs)
4 η -5 η εβδομάδα => νευροβλαστικά κύτταρα μεταναστεύουν στην νευρική ακρολοφία για να σχηματισθεί η συμπαθητική αλύσιδα Σε 2 ο χρόνο τα κύτταρα μεταναστεύουν στον επινεφριδιακό μυελό Τα χρωμαφινικά κύτταρα σχηματίζουν τα συμπαθητικά γάγγλια και τα παραγάγγλιωματα. Το μεγαλύτερο εξωεπινεφριδιακό σύμπλεγμα χρωμαφινικών κυττάρων ειναι το όργανο Zuckerkandl
Παρουσία ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΩΝ (κατά WHO) Γενετική μετάλλαξη: SDHB RX?, local recurence?, PASS>3? Ayala-Ramirez M, et al. J Clin Endocrinol Metab 2011 Eisenhofer G et αl. Eur J Cancer
Reed syndrome 2015-> MDH2
Όλοι οι ασθενείς με PGLs πρέπει να έλεγχονται για γονιδιακή μετάλλαξη της succinate dehydrogenase (SDH) ενώ όσοι εμφανίζουν μετάσταση πρέπει να ελέγχονται για μετάλλαξη στο γονίδιο SDHB - 50% φαιοχρωμοκυτωμάτων + παραγαγγλιωμάτων οφείλονται σε γενετικές αλλαγές - 80% των κληρονομούμενων είναι SDHx και VHL - 30% των «φαινομενικών» σποραδικών οφείλονται σε γενετικές αλλαγές Korpershoek E. Et al, 2007 Endocrine-Related Cancer
CLUSTER 1 (angiogenic cluster, hypoxic pathway) : via hypoxia ( HIFa) VHL, SDHx, FH, PHD2 CLUSTER 2 (kinase signalling cluster): via m- TOR pathway RET, NF-1, TMEM 127, MAX, K-RAS, H-RAS