ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣΤΟΥ ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΟ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ Δρ. Άρτεμις Στυλιανίδου Επιμελήτρια Α Π.Γ.Ν. Μ. Έλενα Βενιζέλου
ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣΤΟΣ ΜΑΣΤΟΥ τροποποιημένος ιδρωτοποιός αδένας εξειδικευμένη λειτουργία->γαλακτοποίηση αδρανεί χρόνια λειτουργεί ενίοτευποστρέφει (εμμηνόπαυση)
Όργανο στόχος ορμονικών επιδράσεων Ενεργά ή παθητικά Μορφολογική & λειτουργική ωρίμανση μαστού ΕR : ανάπτυξη συστήματος πόρων και συνδετικού ιστού PGR: ανάπτυξη λοβιακών μονάδων PRL απαραίτητη * Ύπατη λειτουργία μαστού πραγματοποιείται μόνο κατά την κύηση και γαλουχία *
ΕΜΒΡΥΙΚΗ ΚΑΤΑΒΟΛΗ 5 η W: παχύνσεις εξωδέρματος (γαλακτικές γραμμές) 7 η 8 η W: παραμονή δύο θωρακικών παχύνσεων 12 η -16 η W: ανάπτυξη θηλής (στρώμα από μεσέγχυμα θωρακικού τοιχώματος) 16 η W: διακλαδιζόμενες δοκιδώδεις καταδύσεις εξωδέρματος στο μεσέγχυμα 20 η -32 η W: δοκίδες αποκτούν αυλό 32 η -40 η W: ανάπτυξη λοβίων => Πρόσκαιρη υπερπλασία αδένα Παροδική έκκριση γάλακτος Στα νεογέννητα ~ 1-2 μήνες
ΘΗΛΗ - ΘΗΛΑΙΑ ΑΛΩΣ Επικάλυψη -> πολύστιβο πλακώδες επιθήλιο Στρώμα -> -λείες μυικές και ελαστικές ίνες -γαλακτοφόροι πόροι -εκβολή στην κορυφή θηλής -σμηγματογόνοι & αποκρινείς αδένες -άξονες τριχών (περιφέρεια άλω) Άλως -φυμάτια Montgomery -εκβολή πόρων σμηγματογόνων αδένων
ΔΟΜΗ ΩΡΙΜΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΡΩΝ 15-20 λοβοί -> ίδιος γαλακτοφόρος πόρος -> κορυφή θηλής (ασαφείς μη συνδεόμενοι) Τμηματικός πόρος Υποτμηματικός πόρος ΛΟΒΙΑΚΗ ΜΟΝΑΔΑ (T.D.L.U.) Τελικός πόρος (εξωλόβιο-ενδολόβιο τμήμα) Τελικά πορίδια (τυφλές διακλαδώσεις)
ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Αυλική επένδυση συστήματος πόρων: σημείο εκβολής στη θηλή (πολύστιβο πλακώδες) σ όλη την υπόλοιπη διακλάδωση -Δύο στίχους κυττάρων ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΑ (έσω αυλική παρυφή- κάθετος άξονας) ΜΥΟΕΠΙΘΗΛΙΑΚΑ (έξω διακεκομένος στίχος) ΣΤΙΒΑΔΑ ΒΑΣΙΚΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ Δομική ανατομική μονάδα μαστού Αλλαγή αριθμού κυτταρικών σειρών=> =>ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Stem cells =>φυσιολογική και παθολογική υπερπλασία μαστού (γαλουχία) (έως νεοπλασία)
Ενδολόβιο στρώμα: Ορμονοευαίσθητο περιβάλλον Χαλαρό Όξινους βλενοπ/τες Κυτταροβριθές μεσολόβιο (κολλαγόνο) Ελαστικές ίνες: τοίχωμα πόρων Απουσιάζουν στα λοβία
ΑΝΟΣΟΪΣΤΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: κερατίνες ER(+) S-100 (σποραδικά) PGR (+) α.λακταλβουμίνη (έκκριση ) bcl2 (+) ΜΥΟΕΠΙΘΗΛΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ: Ακτίνη ER, PGR (-) ~S-100 & κερατίνες bcl2 (-) ΕΝΔΟΛΟΒΙΟ ΣΤΡΩΜΑ: ER, PGR, bcl2 (-)
KΥΗΣΗ-ΓΑΛΟΥΧΙΑ ΚΥΗΣΗ: Ωχρό σωμάτιο -> πλακούντας-> ER, PGR, HPL, HCS - Υπερπλασία λοβιακών μονάδων (αδενοκυψέλες) - Ε.Π.: κενοτοπυώδη (σταγονίδια λίπους) -M.Ε. : αποπλάτυνση - Ενδολόβιο στρώμα ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ: ER, PGR, άρση αναστολής στην PRL Θηλασμός Οκυτοκίνης Σύσπαση μυοεπιθηλιακών κυττάρων Έκθλιψη γάλακτος
7-10 μέρες μετά τη διακοπή του θηλασμού: Διακοπή γαλουχίας Προοδευτική υποστροφή 3-4 μήνες (στάδιο ηρεμίας) Ινολιπώδης αντικατάσταση Λεμφοπλασματοκυτταρική διήθηση Φαγοκυτταρική δραστηριότητα Υποστροφή λοβίων Ίνωση- υαλοειδοποίηση Επανασχηματισμός ->Επάνοδος σε ηρεμία
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ (ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΗ) ΥΠΟΣΤΡΟΦΗ (ασύγχρονο φαινόμενο- ανομοιογενής υφή μαζικού αδένα) Υποστροφή λοβίων: Αποπλάτυνση ΕΠ και ΜΕ κυττάρων Απόφραξη αυλού Πάχυνση ΒΜ Υαλοειδοποίηση ενδολοβίου στρώματος Υαλοειδοποίηση λοβίου Παραμένοντα λόβια: 1/3 ποριδίων Κυστική ατροφία (διατήρηση στρώματος / ινοκυστική) Υπερπλασία ΜΕ κυττάρων Υποστροφή στρώματος: Κολλαγόνων & ελαστικών ινών Λιπώδης αντικατάσταση
ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ (ΜΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ) ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι. ΙΝΟΚΥΣΤΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ Ογκώδης βιβλιογραφία - ποικιλία ονοματολογίας Περιπλανήσεις στο πέρασμα του χρόνου 1986 (Cancer Committee of the College of American Pathologists) Ινοκυστική μεταβολή μαστού : υπερέκφραση φυσιολογικού φαινομένου Όχι νόσος Όχι σύνδεση με υπερπλαστικές αλλοιώσεις Ινοκυστική μεταβολή: Μικρο-μακροκύστες Αποκρινική μετάπλαση-υπερπλασία Στρωματικές αλλαγές Ήπια επιθηλιακή υπερπλασία Ήπια αδένωση (B.D.A.)
Αιτιολογία: Διαταραχή ορμονικού περιβάλλοντος μαστού (ER, PGR, PRL) ER: αύξηση συνδετικού ιστού (προηγείται επιθηλιακών αλλαγών) Διάμεση ίνωση Απόφραξη αυχένα ποριδίων Αδυναμία αποχέτευσης ενδοαυλικού εκκρίματος Κυστική διάταση
Μικροσκοπικά ευρήματα: Λόβιο: - διάταση Τ.Π. - Αποπλάτυνση ΕΠ και ΜΕ κυττάρων - Σκλήρυνση στρώματος Ανάλογη κυστικής ατροφίας Κύστεις => επιθήλιο φυσιολογικό αποκρινές Ρήξη κύστεων (τάσεως) - φλεγμονή - επανόρθωση - αυξημένη σκλήρυνση Αδένωση: αύξηση ποριδίων/ λόβιο (B.D.A.) Επιθηλιακή υπεπλασία (>2 κυτταρικοί στίχοι) αποπλατυσμένο υπερπλαστικό
ΙΙ. ΜΕΤΑΠΛΑΣΕΙΣ Α. ΑΠΟΚΡΙΝΙΚΗ ΜΕΤΑΠΛΑΣΗ Μετάπλαση επιθηλιακών κυττάρων: - πρώιμο γεγονός ινοκυστικής - αδένωση καρκίνωμα Ατυπία μεταπλαστικού (απλού ή υπερπλαστικού) κυττάρου -πυρήνας: 3πλάσιος σε μέγεθος -Πυρήνιο: μη επαρκές κριτήριο -Μιτώσεις: ± Άτυπη αποκρινής θηλώματα σκληρυντική αδένωση Θηλώδης αποκρινική υπερπλασία: μη ανησυχητικό εύρημα Οργανοειδής αρχιτεκτονική δομή τύπου LGDCIS (με ή χωρίς ατυπία)=> => άτυπη αποκρινική υπερπλασία ( 2mm) => DCIS αποκρινές ( 2mm)
Β. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΛΟΒΙΩΝ ΩΣ ΕΠΙ ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ Τοπικό φαινόμενο πολλαπλά λόβια Υπερευαισθησία λοβίων: -εκτρωτική απάντηση σε φ.ε. ενδογενών ορμονών -εξωγενείς ορμόνες -φάρμακα (digitalis, dilantin, reserpin) Τυχαίο εύρημα: ανεξάρτητο κύησης-γαλουχίας μετεμμηνοπαυσιακά Τύπος Ι: Φυσαλιδώδη-κενοτοπιώδη επιθηλιακά κύτταρα ΙΙ: Επιθηλιακά κύτταρα τύπου hob-nail.
ΙΙΙ. ΑΔΕΝΩΣΗ Λοβιδιοκεντρική υπερπλασία λοβίων : - αριθμού τελικών ποριδίων - δύο στίχους κυττάρων (ΕΠ-ΜΕ) Απλούστερη εικόνα: BDA (ινοκυστική) Αποτιτανώσεις (±) 3 η -4 η δεκαετία Μη ψηλαφητή βλάβη Συρρέουσες βλάβες=> όγκος αδένωσης ΕΞΑΙΡΕΣΗ: μικροαδενική αδένωση σωληνώδης αδένωση
ΣΚΛΗΡΥΝΤΙΚΗ ΑΔΕΝΩΣΗ Ανώμαλος τύπος υποστροφής Υπερπλαστική βλάβη Υποστροφή ενίοτε (μετεμμηνοπαυσιακά) Εστιακήήδιάχυτηβλάβη Συρρέουσες => οζώδης σκληρυντική αδένωση Οργανοειδής, λοβιδιοκεντρική υπερπλασία πυκνά διατασσόμενων ποριδίων, πού επιμηκύνονται ή παραμορφώνονται ταινιοειδώς, λόγω συμπίεσης από άφθονο διάμεσο σκληρυντικό στρώμα Διπλός στίχος κυττάρων (ΕΠ-ΜΕ) Κυτταροβριθές κέντρο Σκληρυντική περιφέρεια Αποτιτανώσεις 50% Περινευρική διήθηση (2%) - αγγειακή Επιθηλιακή ή μυοεπιθηλιακή υπερπλασία Αποκρινής μετάπλαση (± ατυπία) Επέκταση LN & DCIS (δ.δ από διηθητικό καρκίνωμα) Ακτίνη, λαμινίνη
Διαφορική διάγνωση: Μικροαδενική αδένωση Σωληνώδες καρκίνωμα Διηθητικό L.C. (σκληρυντική φάση αδένωσης) Πρόγνωση: x1,7 κίνδυνος για διηθητικό Ca x 5,5 άτυπη αποκρινής μετάπλαση
ΜΙΚΡΟΑΔΕΝΙΚΗ ΑΔΕΝΩΣΗ Μονοεστιακή (0,3-1 cm) ή πολυεστιακή συρρέουσα βλάβη(2,5-3cm) Τυχαία κατανομή στρογγυλών αδενίων μέσα σε ένα διακριτό κολλαγονοποιημένο στρώμα, πολλ/νων ανάμεσα σε φυσιολογικούς πόρους και λοβία, επεκτεινόμενα στον λιπώδη ιστό Ηωσινόφιλο-κολλοειδές έκκριμα (D PAS+, AB+) Πεταλιώδη σφαιρίδια Ca Μια επιθηλιακή στοιβάδα: κυβοειδές, χωρίς κ.π. (CK+, S100+, EMA-) Αποκρινής μετάπλαση σπάνια Αναπτυγμένη Β.Μ. (PAS, κολλαγόνο IV) Κολλαγονοποιημένο διάμεσο στρώμα
Διαφορική διάγνωση: Σωληνώδες καρκίνωμα Εκκριτική αδένωση Πρόγνωση: Καλοήθης βλάβη Σπάνια τοπική υποτροπή Απλή ολική εκτομή Εκτεταμένη ± ατυπία => παρακολούθηση 20 περιπτώσεις Ca σε Μ.Α.
ΑΚΤΙΝΩΤΗ ΟΥΛΗ Μόνο- ή πολυ-εστιακή ή αμφοτερόπλευρη βλάβη Μικροσκοπικό εύρημα Μακροσκοπικά: αστεροειδής ή οζοειδής βλάβη ( 1cm) Αστεροειδής ακτινωτή διάταξη υπερπλασσόμενων ποριδίων γύρω από κεντρική ινοελαστική ή κολλαγονοποιημένη ζώνη. Διπλός κυτταρικός πληθυσμός (ΕΠ-ΜΕ) Κεντρική ζώνη: εγκλωβισμένα αδένια Περιφερική ζώνη: αδένωση, θηλωμάτωση, σφαιρούλωση, UDH, ADH, DCIS, LN Διαφορική διάγνωση: σωληνώδες καρκίνωμα Πρόγνωση: καλοήθης βλάβη
ΚΟΛΛΑΓΟΝΩΔΗΣ ΣΦΑΙΡΟΥΛΩΣΗ Τυχαίο εύρημα Ενδοαυλικές αθροίσεις ηωσινόφιλων σφαιριδίων (20-100 μm) που περιβάλλονται από επιθηλιακή/μυοεπιθηλιακή υπερπλασία. Κολλαγόνο, PAS+υλικό BM, όξινη βλέννα Μόνο βλέννα => βλενώδης σφαιρούλωση Καλοήθης βλάβη ένα ή πολλαπλά πορίδια Συχνή σε θηλώματα και ακτινωτές ουλές Ενίοτε εμπλοκή από ADH, DCIS & LN Διαφορική διάγνωση: Αδενοκυστικό καρκίνωμα DCIS Signet-ring