ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 1
ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ - ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 2 «Όλα ξεκινούν με μία ιδέα» «Όλα ξεκινούν με μία ιδέα»
ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ - ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Ποια είναι η πιθανότητα να επιτύχει μια νέα ιδέα? Πότε μία νέα ιδέα μπορεί να χαρακτηριστεί ως καινοτομία? Τι είναι η καινοτομία? Ποιες επιχειρήσεις καινοτομούν? Τι σχέση έχει η εφεύρεση με την καινοτομία? Ποια είναι η πηγή της καινοτομίας? Χρυσοί κανόνες για την καινοτομία Πως μετριέται η καινοτομία? Το Ελληνικό Σύστημα Καινοτομίας 3
Τι συμβαίνει με 1.000 καινοτόμες ιδέες 909 x Ορισμός 1.000 ιδεών 12 προϊόντα με παρουσίαση ελλείμματος 9 μερικώς επιτυχημένα προϊόντα 6 πλήρως επιτυχημένα προϊόντα 91 v 54 x 27 v 91 δοκιμασμένα στην αγορά προϊόντα 27 παραμείναντα στην αγορά προϊόντα 12 x 6 v 9 v 4
Ακόμα και οι καλύτεροι κάνουν λάθη «Το ραδιόφωνο δεν έχει μέλλον» Lord Kelvin (Scottish physicist), 1897 «Ποιος στην ευχή θέλει να ακούσει τους ηθοποιούς να ομιλούν;» Harry M. Warner (Warner Bros), 1927 «Οτι μπορεί να εφευρεθεί, εφευρέθηκε» Charles H. Duert (Commissioner of patents), 1899 «Τι χρήση μπορεί να επιτύχει αυτή η εταιρεία από ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι;» William Hortn (President, Western Union), 1897, απορρίπτοντας την προσφορά του Bell να αγοράσει την τηλεφωνική του εταιρεία για $100.000 «Νομίζω ότι υπάρχει μία παγκόσμια αγορά για περίπου 5 Υπολογιστές» Thomas J. Watson, Πρόεδρος ΙΒΜ, 1943 «Τι γνωρίζουν 13 άνθρωποι στο Σηάτλ που δεν το γνωρίζουμε εμείς;» Ross Perot κατά την παρουσίαση μίας πρότασης στην EDS για την απόκτηση της Microsoft, 1980 5
Καινοτομία «Να μη καινοτομείς σημαίνει να πεθάνεις» Ch. Freeman στα Οικονομικά της Καινοτομίας «Καινοτομία ή Θάνατος» R.G. Cooper 6
Τι είναι η Καινοτομία; Ηκαινοτομία προέρχεται από το λατινικό innovare: που σημαίνει να κάνεις κάτι καινούριο. Καινοτομία είναι: Η εισαγωγή ενός νέου προϊόντος ή η ποιοτική αλλαγή ενός υπάρχοντος προϊόντος Ηνέα διαδικασία ανάπτυξης προϊόντος Το άνοιγμα μίας νέας αγοράς Ηνέα πηγή εφοδιασμού πρώτων υλών ή άλλων υλικών Ηοργανωτική αλλαγή 7
Τι είναι η Καινοτομία; Μια καινοτομία ορίζεται ως: «Κάθε ιδέα, τρόπος παρουσιάσεως ή εργαλείο που είναι νέο, με την έννοια ότι τα χαρακτηριστικά του είναι διαφορετικά από κάποια άλλα προηγούμενα» Η καινοτομία κατά τα διάφορα λεξικά είναι: «Η δράση για εισαγωγή νεωτερισμού ή ένα πράγμα που εισάγεται ως νεωτερισμός» (Νεωτερισμός δε είναι κάθε τι το νέο) 8
Τι είναι η Καινοτομία; Σύμφωνα με άλλο λεξικό: «καινοτομία είναι ο νεωτερισμός, η μεταρρύθμιση,η εισαγωγή νέων μεθόδων, οι νεοφανείς τρόποι» Κατά μια άλλη οικονομική άποψη: «καινοτομία είναι η εισαγωγή μιας νέας μεθόδου παραγωγής που μειώνει το κόστος ή ενός νέου προϊόντος προτιμότερου από ένα παλιό» 9
Τι είναι η Καινοτομία; Τεχνολογική καινοτομία είναι η μεταβολή σ ένα οργανισμό (επιχείρηση, οργανισμό παροχής υπηρεσιών, εργαστήριο έρευνας): των διαδικασιών παραγωγής (με τεχνολογίες πληροφορικής, αυτοματισμούς, νέες μορφές ενέργειας) των προϊόντων (με νέα προϊόντα και υπηρεσίες, νέα μοντέλα, καλύτερη ποιότητα), και της οργάνωσης (με ευελιξία, συστήματα παράδοσης στη στιγμή, παραγωγή σε δίκτυο, βελτιστοποίηση των αλυσίδων παραγωγής, κ.α). 10
Τι είναι η Καινοτομία; ΑΠΟ: Latin innovare: να κάνεις κάτι καινούριο ΣΕ: UK DTI Innovation Unit, 1944: επιτυχής εκμετάλλευση των νέων ιδεών 11
Το Φάσμα της αλλαγής για Καινοτομία; 12
Παράδειγμα Καινοτομία με νέο προϊόν Ο King Camp Gillette γεννήθηκε στο Wisconsin το 1855. Για να υποστηρίξει την οικογένειά του όταν καταστράφηκε το σπίτι τους στην πυρκαγιά του Σικάγου το 1871, ο Gillette έγινε πλανώδιος πωλητής. Ένα πρωϊνό του 1895 ο Gillette, την ώρα που ξυριζόταν, είχε μία λαμπρή ιδέα : να μπορούσε να κατασκευάσει ένα ασφαλές, νέο ξυραφάκι με λεπίδα μιας χρήσης. Την ιδέα αυτή τη δούλεψε 6 χρόνια μέχρι να εξασφαλίσει ότι θα ήταν δυνατόν να παραχθεί τόσο λεπτή και ανθεκτική λεπίδα με χαμηλό όμως κόστος. Τελικά το 1903 το πέτυχε! Η εταιρεία που άμεσα δημιούργησε στη Βοστώνη, η Gillette Safety Razor Company είχε τεράστια επιτυχία, με αρχικό πελάτη το στρατό. Μέχρι το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 3,5 εκατομμύρια ξυραφάκια και 32 εκατομμύρια λεπίδες δόθηκαν σε στρατιωτικά χέρια. Σήμερα 100 χρόνια μετά την καινοτομία του Gillette, η εταιρεία συνεχίζει να κερδοφορεί. 13
Παράδειγμα Καινοτομία με νέα υλικά : Οι μεγάλες εταιρείες του περασμένου αιώνα για κατασκευή ατμομηχανών αλλά και γενικότερα τροχαίου σιδηροδρομικού υλικού (βαγόνια, κ.λπ.), χρησιμοποιούσαν τον μπρούτζο για πολλά χρόνια ως υλικό για τα πόμολα των βαγονιών, τις ταμπέλες των τρένων, τις κλίμακες των οργάνων, κ.λπ.. Το 1909 όπου ο Λίο Μπάκελαντ κατασκεύασε τον βακελίτη, την πρώτη πλαστική ύλη, πολύ λίγοι συνειδητοποίησαν τη δύναμη και τις ικανότητες του νέου υλικού. Η εφεύρεση του πλαστικού εγκαινίασε μια νέα εποχή, που άλλαξε την καθημερινή ζωή αλλά και τη βιομηχανία. Τα πλαστικά χρησιμοποιήθηκαν γρήγορα σε μεγάλο πεδίο εφαρμογών, χάρη στις δυνατότητες τους: ελαστικότητα, σκληρότητα, αντοχή. Σήμερα οι εταιρείες κατασκευής σύγχρονων τρένων έχουν αντικαταστήσει το μπρούτζο με πλαστικό. Η χρησιμοποίηση αυτή των νέων υλικών έδωσε τη δυνατότητα στις εταιρείες αυτές να αυξήσουν σημαντικά τα κέρδη τους χρησιμοποιώντας φθηνότερο υλικό. Άλλα παραδείγματα για καινοτομία με χρησιμοποίηση νέων υλικών είναι τα πέδιλα του σκί (αρχικά από ξύλο μετά μέταλλο και τώρα fiberglass), τα κουτάκια συσκευασίας διαφόρων ειδών (αρχικά χάλυβας, μετά γυαλί, κατόπιν αλουμίνιο και σήμερα υπάρχουν και χάρτινα) και άλλα πολλά. 14
Παράδειγμα - Καινοτομία με νέες μεθόδους: "Leg Godt" είναι δύο Δανέζικες λέξεις που σημαίνουν «παίζω καλά». Τα πρώτα δύο γράμματα από κάθε μία λέξη, χρησιμοποίησε το 1934, ο ξυλουργός Ole Kirk Christiansen και ο γυιός του Godtfred Kirk από το χωριό Billund της Δανίας, για το όνομα της επιχείρησής τους (LEGO) που κατασκεύαζε ξύλινα παιχνίδια. Τα ξύλινα παιχνίδια του Ole έγιναν αμέσως αγαπητά. Όμως τα ξύλινα παιχνίδια παρά την παραδοσιακή τους ομορφιά είχαν μεγάλο κόστος κατασκευής και απαιτούσαν συνάμα αρκετό χρόνο. Έτσι γρήγορα οι Christiansen σκέφτηκαν την πιθανή αλλαγή του υλικού που χρησιμοποιούσαν για τα παιχνίδια τους, αντικαθιστώντας το με το ανερχόμενο την εποχή εκείνη πλαστικό που δεν θα απαιτούσε τόσο κόπο και χειροκίνητες μεθόδους κατασκευής. Το 1947 η εταιρεία LEGO ήταν η πρώτη στη Δανία που προμηθεύτηκε μία μηχανή χύτευσης πλαστικού με έκχυση για την παραγωγή πλαστικών παιχνιδιών. Το 1949 τα πρώτα πλαστικά τουβλάκια LEGO πουλήθηκαν σε όλη τη Δανία, ενώ το 1955 η επιχείρηση προώθησε το "σύστημα παιχνιδιού LEGO" με 28 σετ τουβλάκια και 8 οχήματα. Σήμερα τα τουβλάκια της LEGO αποτελούν παιχνίδι όλων των παιδιών του κόσμου. 15
Παράδειγμα Αποτυχημένη καινοτομία Το 1952 οι μηχανικοί της FORD άρχισαν να εργάζονται σε ένα νέο τύπο αυτοκινήτου, τα μοντέλα μεσαίου μεγέθους που πρωτοπαρουσιάστηκαν από τη GM και τη Chrysler το αυτοκίνητο «Ε». Μετά από μια εξαντλητική έρευνα για το όνομα του αυτοκινήτου που συμπεριλάμβανε 20.000 προτάσεις, το αυτοκίνητο τελικά ονομάστηκε «Edsel Ford», σύμφωνα με την τελευταία επιλογή του Henry Ford. Όμως δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία. Όταν τα πρώτα μοντέλα Edsel βγήκαν από την γραμμή παραγωγής, η Ford έπρεπε να ξοδέψει περίπου δύο φορές το κόστος του οχήματος για να γίνουν κατάλληλα για οδική χρήση. Ένα διαφημιστικό σχέδιο ήταν να στείλουν 75 Edsel την ίδια ημέρα σε τοπικούς έμπορους. Η εταιρεία κατάφερε να στείλει 68 οχήματα, ενώ σε μια ζωντανή εκπομπή στην τηλεόραση το αυτοκίνητο απέτυχε να ξεκινήσει. Και δεν έφταναν αυτές οι αρχικές δυσχέρειες, το 1958 η αδιαφορία των πελατών και το ενδιαφέρον της εταιρείας για τη φήμη της, την οδήγησε στο να αφήσει το αυτοκίνητο στο χαρακτηριστικά μικρό κόστος των 450 δολαρίων για 110.847 αυτοκίνητα Edsel. 16
Το Φάσμα της αλλαγής για Καινοτομία; Είναι εμφανές πως το ρίσκοαβεβαιότητα στη διαδικασία καινοτομίας είναι πολύ μεγάλο. Γενικά, οι καινοτομίες προϊόντος περικλείουν μεγαλύτερη αβεβαιότητα, επειδή συνεπάγονται ανταπόκριση τόσο της αγοράς όσο και τεχνική απόδοση Οι καινοτομίες στις μεθόδους παραγωγής συχνά είναι αφανείς για τους πελάτες. 17
Πόσες επιχειρήσεις καινοτομούν Πλεονεκτήματα των μεγάλων επιχειρήσεων - διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους για εκμετάλλευση των παραγομένων καινοτομιών - χαρακτηρίζονται από οικονομίες κλίμακας και μπορούν να επενδύουν σε Ε&Α - διαθέτουν ευκολότερη πρόσβαση σε κεφάλαια - έχουν περιορισμένο αριθμό ανταγωνιστών άρα και μικρότερες πιθανότητες να αντιγραφεί η καινοτομία τους 18
Παραδείγματα Εταιρείες που αναδείχθηκαν σε ηγέτες της τεχνικής προόδου και της αγοράς επέδειξαν μια ιδιαίτερη ικανότητα στην ανάπτυξη νέων προϊόντων Βιομηχανία Εταιρείες Καινοτoμικά προϊόντα Αεροναυτική Boeing Επιβατικό αεροπλάνο Φαρμακοβιομηχανία Glaxo-Wellcome Φάρμακο για το έλκος Αυτοκινητοβιομηχανία Mercedes, Ford Σχεδιασμός αυτοκ/του Υπολογιστές Intel, IBM, Microsoft Τεχνολογία τσιπ, h/w, s/w 19
Εφεύρεση και Καινοτομία Ορισμός της Εφεύρεσης Εφεύρεση : η σύλληψη μιας πρωτότυπης ιδέας και η τεχνική της πραγματοποίηση Η εφεύρεση αποτέλεσμα της Βασικής Έρευνας Η εφεύρεση βρίσκεται στη βάση της τεχνολογικής καινοτομίας Τα κριτήρια επιτυχίας μίας εφεύρεσης είναι περισσότερο τεχνικά παρά εμπορικά 20
Εφεύρεση και Καινοτομία Ορισμός της Εφεύρεσης Εφεύρεση είναι μια νέα ιδέα για ένα σχέδιο που είναι αρκετά διαφορετικό έτσι, που δε θα μπορούσε να είναι πρόδηλο σε έναν επαγγελματία ειδικευμένο στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο. (οι ιδέες δε μπορούν να κατατεθούν για διεκδίκηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας, μόνο τα σχέδια μπορούν να το κάνουν!) Η εφεύρεση δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για καινοτομία 21
Εφεύρεση και Καινοτομία Ο νόμος για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας ορίζει ως εφεύρεση που μπορεί να αποκτήσει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας κάτι που ικανοποιεί τρία σπουδαία κριτήρια: η εφεύρεση πρέπει να είναι νέα, μη αυτονόητη και χρήσιμη. Μιαεφεύρεση είναι νέα σύμφωνα με το νόμο αν: Δεν ήταν προηγουμένως γνωστή ή δεν χρησιμοποιήθηκε από κάποιον άλλο στη χώρα αναφοράς ή αλλού Δεν απέκτησε προηγουμένως δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή δεν περιγράφηκε σε έντυπη έκδοση πριν εφευρεθεί από τον ενδιαφερόμενο 22
Εφεύρεση και Καινοτομία Μια εφεύρεση είναι νέα σύμφωνα με το νόμο αν Δεν προσφέρθηκε για πώληση περισσότερο από έναν χρόνο πριν από την ημερομηνία καταθέσεως της αίτησης για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας Δεν περιγράφεται σε δ.ε. Που απονεμήθηκε με αίτηση διαφορετικού εφευρέτη που υπέβαλε την αίτηση στη συγκεκριμένη χώρα πριν την εφεύρεσή της από τον ενδιαφερόμενο. Δεν εφευρέθηκε στη συγκεκριμένη χώρα από κάποιον άλλον που δεν την εγκατέλειψε, δεν την απέκρυψε ή δεν τη συγκάλυψε ή που δεν υπήρξε επίπονος στο να βρει έναν τρόπο να εφαρμόσει την εφεύρεση 23
Εφεύρεση και Καινοτομία Ένα άλλο θέμα σχετικά με το ότι η εφεύρεση πρέπει να είναι νέα είναι ότι πρέπει να είναι διαφορετική από εκείνα που θεωρούνται γνωστά από άλλους στο ίδιο είπεδο. Το «δόγμα» αυτό είναι γνωστό ως «μηκαταφανές» ή «μη-αυτονόητο» της εφεύρεσης. Χρήσιμη θεωρείται μια εφεύρεση αν λειτουργεί 24
Εφεύρεση και Καινοτομία Η καινοτομία Υπάρχουν εφευρέσεις που έχουν πιο θεαματική επίδραση στη ζωή μας: Οι γρήγορες, άνετες, μακρινές επικοινωνίες οφείλονται στην εφεύρεση του τηλεφώνου από τον Bell. Οι μεταφορές με αυτοκίνητα έγιναν ικανές από τον Otto και τον Diesel που εφεύραν αντίστοιχα την βενζινομηχανή και τη μηχανή εσωτερικής καύσης. Το ραδιόφωνο εφευρέθηκε από τον Markoni και ανέθρεψε τουλάχιστο μια γενιά. Σε αυτές τις εφευρέσεις η ποιότητα του «νέου» και η «χρησιμότητα» φαίνονται διαφορετικά από εκείνα μιας μέσης εφεύρεσης. Οι εφευρέσεις αυτές είναι καινοτομίες, είναι νέοι τρόποι να κάνουμε κάτι που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ζουν οι άνθρωποι 25
Από την εφεύρεση στη καινοτομία (άμεσα) Τεχνολογικές Καινοτομίες του 19ου Αιώνα Καινοτομία Δημιουργός Ημ/νια Ατμομηχανή James Watt 1770-80 Πλοίο από σίδερο Isambard Kingdom Brunel 1820-45 Τραίνο George Stephenson 1829 Ηλεκτρομαγνητική Michael Faraday 1830-40 γεννήτρια Ηλεκτρικός Λαμπτήρας Thomas Edison/Joseph Swan 1879-90 26
Από την εφεύρεση στη καινοτομία με καθυστέρηση Αλουμίνιο: - ανακάλυψη το 1854 - αξιοποίηση μετά το 1940 Laser: - ανακάλυψη θεωρητικών αρχών το 1917 - κατασκευή πρωτοτύπου laser αερίου μετά 43 χρόνια Οπτικά συστήματα επικοινωνίας: - κατοχύρωση του πρώτου συστήματος το 1881 - κατασκευή οπτικών ινών 90 χρόνια αργότερα Transistor: - ανακάλυψη το 1943 - κατασκευή του πρώτου transistor πυριτίου το 1954 27
Από την εφεύρεση στη καινοτομία: μια μακρά πορεία Χρήση οπτικών ινών στα συστήματα επικοινωνίας: - μια σύνθετη αλληλουχία γεγονότων - πολλά εξαρτώνται από την εμπειρία και γνώση του εφευρέτη - κατοχύρωση του πρώτου συστήματος το 1881 (W. Wheeler) - χρήση ινών χαλαζία διαμέτρου 0,25 μ το 1887 (Ch. Boys) - χρήση ινών γυαλιού σε καλώδιο το 1927 (J. Logie Baird) - χρήση ινών γυαλιού με επίστρωση το 1952 (Van Hell) - χρήση καθοδικής λυχνίας για οδήγηση φωτός το 1950 (A.Reeves) - αφαίρεση προσμίξεων από το γυαλί (CH.Kao, G.Hockham) - κατασκευή οπτικών ινών το 1970, 90 χρόνια αργότερα 28
Εφεύρεση και Καινοτομία ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΝΑΝΤΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 29
ΗΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ (ΕΠΙΛΥΕΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ) = ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΗΨΗ (ΙΔΕΑ ΓΙΑ ΚΑΛΥΨΗ ΑΝΑΓΚΗΣ Ή ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΠΕΛΑΤΗ) + ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΦΕΥΡΕΣΗ (ΕΠΙΛΥΕΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ) + ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ (ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ) 30
Ταξινόμηση της Καινοτομίας 3 Ταξινόμηση της καινοτομίας: Φύση της καινοτομίας Πηγή της καινοτομίας Διαδικασία της καινοτομίας Συστήματα καινοτομίας 31
Φύση της Καινοτομίας H ριζική καινοτομία Νέα Τεχνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά Η γνώση που απαιτείται για την επίτευξή της πολύ διαφορετική από αυτή των υπαρχόντων προϊόντων Συνήθως επιδιώκεται από νέες επιχειρήσεις Το προϊόν που καθιστά άλλα υπάρχοντα μη ανταγωνιστικά (πχ CDs εν. Δίσκων βινυλίου, EPOS εν. Απλών ταμειακών) Καταλύει τις συνθήκες του υπάρχοντος ανταγωνισμού Οδηγεί σε ανακατανομή της σχετικής αγοράς αλλά και σε γενικότερες αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία 32
Φύση της Καινοτομίας H ριζική καινοτομία - Παραδείγματα η ψηφιακή κάμερα σε σχέση με τη συμβατική φωτογραφική μηχανή οι μικροεπεξεργαστές που ανέπτυξε η IBM στα τέλη της δεκαετίας του 1990 με Πυρίτιο-Γερμάνιο που άνοιξαν το δρόμο σε κινητά, φορητούς Η/Υ κ.λπ. παλαιότερα η τεχνολογία των σύγχρονων αεριωθούμενων συστημάτων προώθησης σε σχέση με τις εμβολοφόρες μηχανές η τεχνολογία των τρανζίστορς που ανέπτυξε η Bell σε σχέση με τον τότε κυρίαρχο σωλήνα κενού, κ.ά. 33
Φύση της Καινοτομίας H βελτιωτική καινοτομία Βελτιωμένα τεχνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά Η επίτευξή της βασίζεται σε υπάρχουσα γνώση Επιδιώκεται από καθιερωμένες στην αγορά επιχειρήσεις Επιτρέπει την επιβίωση υπαρχόντων ανταγωνιστικών προϊόντων (πχ νέα μοντέλα αυτοκινήτων, βελτιωμένα φαρμακευτικά σκευάσματα, νέοι επεξεργαστές PCs κλπ) Δεν μεταβάλλονται καταλυτικά οι συνθήκες ανταγωνισμού Μερική ανακατανομή της σχετικής αγοράς Παράδειγμα: Pentium III Pentium IV 34
Φύση της Καινοτομίας Βελτιωτική έναντι Ριζικής καινοτομίας Οργανωτική θεώρηση της καινοτομίας βάσει των επιπτώσεών της στις ικανότητες της επιχείρησης - Ριζική καινοτομία: όταν η απαιτούμενη γνώση πολύ διαφορετική από την υπάρχουσα, καθιστώντας αυτήν ουσιαστικά άχρηστη καταστρέφει τις υπάρχουσες δομές της αγοράς και του ανταγωνισμού - Βελτιωτική καινοτομία: όταν η απαιτούμενη γνώση βασίζεται στην υπάρχουσα, επεκτείνοντάς την ενισχύει τον υπάρχοντα ανταγωνισμό 35
Φύση της Καινοτομίας Βελτιωτική έναντι Ριζικής καινοτομίας Οικονομική θεώρηση της καινοτομίας βάσει των επιπτώσεών της στην παραγωγή βελτιωμένων προϊόντων - Ριζική καινοτομία: όταν τα νέα προϊόντα πολύ διαφορετικά από τα υπάρχοντα, καθιστώντας αυτά μη ανταγωνιστικά - Βελτιωτική καινοτομία: όταν τα νέα προϊόντα αποτελούν παραλλαγές των υπαρχόντων επιτρέποντας την παραμονή τους στην αγορά 36
Φύση της Καινοτομίας Βελτιωτική έναντι Ριζικής καινοτομίας Στην οργανωτική θεώρηση της καινοτομίας: οι καθιερωμένες επιχειρήσεις αποφεύγουν τη ριζική καινοτομία που οδηγεί σε καταστροφή της υπάρχουσας γνώσης ενώ επιδιώκουν τη βελτιωτική καινοτομία που βελτιώνει την υπάρχουσα γνώση και εμπειρία τους Στη οικονομική θεώρηση της καινοτομίας: - οι καθιερωμένες επιχειρήσεις αποφεύγουν τη ριζική καινοτομία που καθιστά μη ανταγωνιστικά τα υπάρχοντα προϊόντα τους ενώ επιδιώκουν τη βελτιωτική καινοτομία - οι νέες επιχειρήσεις επιδιώκουν τη ριζική καινοτομία 37
Πηγή της Καινοτομίας Καινοτομία από την ώθηση της τεχνολογίας Καινοτομία από την ώθηση της αγοράς 38
Πηγή της Καινοτομίας Το μοντέλο σύζευξης 39
Πηγή της Καινοτομίας Το ολοκληρωμένο μοντέλο 40
Συστήματα Καινοτομίας Ενδο-επιχειρησιακή καινοτομία Στρατηγικός Προγραμματισμός E&A Χρηματοδότηση Έρευνα Αγοράς Ανάπτυξη Προϊόντος Αναδιοργάνωση Παραγωγής Παραγωγή 41
Συστήματα Καινοτομίας Ενδο-επιχειρησιακή καινοτομία - Παράδειγμα Ας υποθέσουμε ότι ένας ερευνητής ή μηχανικός ανακαλύπτει, τυχαία, μια νέα ποιότητα ενός υλικού ή περιγράφει μια νέα διάταξη μηχανής. Το επόμενο βήμα είναι να ανακοινώσει το εύρημα στον διευθυντή του και να πάρει έγκριση για πρόσθετη έρευνα. Θα εξετάσει τώρα τα πνευματικά δικαιώματα, αν υπάρχει κατοχυρωμένη πατέντα, και θα αναλύσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τα προβλήματα παραγωγής και την πιθανή αγορά για το νέο προϊόν. Ο διευθυντής του εργαστηρίου Ε&Α παρουσιάζει τα αποτελέσματα της έρευνας στη διοίκηση της εταιρείας και παίρνει την έγκριση να χρηματοδοτήσει ένα σχέδιο πλήρους ανάπτυξης. 42
Συστήματα Καινοτομίας Ενδο-επιχειρησιακή καινοτομία - Παράδειγμα Στο σχέδιο εξετάζονται λεπτομερώς τα τεχνικά χαρακτηριστικά και προβλήματα κατασκευής του νέου προϊόντος, ενώ παράλληλα πραγματοποιείται μια αναλυτική έρευνα της αγοράς σε συναφείς με το αναμενόμενο προϊόν τομείς. Τώρα η εταιρεία μπορεί να υποβάλλει τα αναλυτικά σχέδια για τις πατέντες, και να οργανώσει μια πιλοτική γραμμή παραγωγής. Εμφανίζονται μια σειρά από νέα προβλήματα, που σχετίζονται με την παραγωγή σε μεγάλη κλίμακα, και τροποποιούνται ανάλογα τα τεχνικά χαρακτηριστικά του προϊόντος. Όλα είναι έτοιμα για την παραγωγή σε μεγάλη κλίμακα, που συνδυάζεται με τη στρατηγική marketing. Η μαζική παραγωγή ξεκινάει με πολλά προβλήματα αξιοπιστίας και ποιότητας, τα οποία αναμένεται να λυθούν στην πορεία της και σε μελλοντικές βελτιώσεις του μοντέλου. 43
Ηεπίδραση της καινοτομίας στην απόδοση της εταιρίας 3 Οτρόπος με τον οποίο η καινοτομία επιδρά στην απόδοση της εταιρίας, μπορεί να προσεγγιστεί από δύο πλευρές: Ηανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και διαδικασιών, ενισχύει την θέση της εταιρίας σε σχέση με τους ανταγωνιστές. Τα κέρδη και η ανάπτυξη της εταιρίας διατηρούνται μόνο όσο η εταιρία διατηρεί αυτή την θέση. Ηδιαδικασία της καινοτομίας βελτιώνει τις ικανότητες της εταιρίας, κάνοντας την έτσι πιο ευέλικτη και πιο εύκολα προσαρμόσιμη στις πιέσεις της αγοράς, σε σχέση με μη καινοτόμες εταιρίες. 44
Λόγοι που οδηγούν στη καινοτομία 3 Προβληματισμοί για τη καινοτομία Γιατί μερικές επιχειρήσεις είναι πιο καινοτόμες από άλλες; Από που προέρχονται οι καινοτομίες; Γιατί είναι δύσκολο να αναγνωρισθεί η δυναμική μιάς καινοτομίας; Πως καταλαβαίνει μία επιχείρηση ποιά καινοτομία της είναι κατάλληλη; Γιατί οι προηγμένες τεχνολογίες δεν οδηγούν πάντα σε επιτυχία; 45
Λόγοι που οδηγούν στη καινοτομία 3 Προβληματισμοί για τη καινοτομία Ποια είναι η σημασία του εσωτερικού περιβάλλοντος μίας επιχείρησης στην ικανότητά της να καινοτομεί; Μπορεί το περιβάλλον αυτό να βελτιωθεί μέσω της καινοτομίας; Τι κάνουν οι ανταγωνιστές της επιχείρησης ως προς τη καινοτομία; Όταν μία επιχείρηση αντιληφθεί τη σημασία της καινοτομίας, πως θα επιλέξει τη καλύτερη στρατηγική για την επίτευξή της; Πως προστατεύει μία επιχείρηση τις καινοτομίες της από τους ανταγωνιστές της; 46
Χρυσοί κανόνες για την καινοτομία 3 Κανόνας 1: Η στρατηγική σκέψη To μήνυμα εδώ είναι: «Θυμηθείτε να ελέγξετε τη μοίρα της επιχείρησης σας γιατί κάποιος άλλος θα το κάνει για εσάς»! Κανόνας 2: Η διαφορετικήσκέψη To μήνυμα εδώ είναι: «Θυμηθείτε ότι ο αιφνιδιασμός είναι η βάση των πιο επιτυχημένων επιθέσεων»! Κανόνας 3: Η σκέψη για το όφελος του πελάτη To μήνυμα εδώ είναι: «Θυμηθείτε ότι ο πελάτης είναι αυτός που δίνει κέρδος στην επιχείρηση»! Κανόνας 4: Προσοχή στη λεπτομέρεια To μήνυμα εδώ είναι: ««Θυμηθείτε ότι αν δεν έχετε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα δε θα είστε ανταγωνιστικοί»! 47
Χρυσοί κανόνες για την καινοτομία 3 Κανόνας 5: Τα εσωτερικά θέματα To μήνυμα εδώ είναι: ««Θυμηθείτε ότι αν δεν έχετε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα δε θα είστε ανταγωνιστικοί»! Κανόνας 6: Η γνώση To μήνυμα εδώ είναι: «Θυμηθείτε ότι η γνώση είναι δύναμη»! Κανόνας 7: Οι άνθρωποι To μήνυμα εδώ είναι: «Θυμηθείτε ότι οι περισσότεροι αγώνες κερδίζονται πρώτα στο νου και μετά στην αγορά»! Κανόνας 8: Το μέγεθος To μήνυμα εδώ είναι: Θυμηθείτε ότι οι μικρές εταιρείες είναι απλοί οργανισμοί και οι απλοί οργανισμοί δαπανούν λιγότερο χρόνο για τη συντήρησή τους και περισσότερο για τη επίτευξη του στόχου»! 48
Μέτρηση της Καινοτομίας 3 Τρόποι μέτρησης της καινοτομίας Δαπάνες για την Έρευνα & Ανάπτυξη Ευρεσιτεχνίες Επισκοπήσεις 49
Μέτρηση της Καινοτομίας με τις Δαπάνες για Ε&Α 3 Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Δυνατότητα άμεσης αντιστοίχησης της καινοτομίας, με ποσοτικά οικονομικά στοιχεία που σχετίζονται με την Ε&Α. Αποτύπωση ενός μόνο δεδομένου εισόδου της, τις ακαθάριστες δαπάνες για την Ε&Α. Πληθώρα διαθέσιμων δεδομένων που σχετίζονται με την Ε&Α, στα οποία υπάρχει αρκετή ομοιομορφία μεταξύ των διαφορετικών χωρών. Η εισροή χρημάτων στην Ε&Α δεν έχει πάντα σχέση με καινοτόμα αποτελέσματα. 50
Μέτρηση της Καινοτομίας με τις Δαπάνες για Ε&Α 3 Ο δείκτης αυτός μετρά τις δαπάνες Ε&Α (από όλες τις πηγές χρηµατοδότησης) του επιχειρηµατικού τοµέα (τοµέας βιοµηχανικής παραγωγής και υπηρεσιών) ως ποσοστό του ΑΕγχΠ. 51
Μέτρηση της Καινοτομίας με τις Δαπάνες για Ε&Α 3 Η επιχειρηµατική Ε&Α δεν συνδυάζεται µε τη δηµόσια Ε&Α εξαιτίας των µεγάλων διαφορών ως προς τον ρόλο τους, καθώς η πρώτη εστιάζεται κατά κύριο λόγο στην εφαρµοσµένη έρευνα και ανάπτυξη. Ο συνδυασµός των αποτελεσµάτων των δύο δεικτών Ε&Α δείχνει πως η ΕΕ στο σύνολό της συναγωνίζεται πολύ επιτυχώς τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία στον τοµέα της δηµόσιας Ε&Α, αλλά πολύ λιγότερο στον τοµέα της επιχειρηµατικής Ε&Α. Οι ίδιες χώρες της ΕΕ, ιδιαίτερα η Φινλανδία και η Σουηδία, είναι πρωτοπόρες και για τους δύο δείκτες. Οι διαφορές αυτές οφείλονται εν µέρει στην εξειδίκευση της Σουηδίας και της Φινλανδίας στους τοµείς υψηλής τεχνολογίας, γεγονός που αυξάνει τη µέση έντασή τους στον τοµέα Ε&Α. 52
Μέτρηση της Καινοτομίας με τις Ευρεσιτεχνίες 3 Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Οι ευρεσιτεχνίες δίνουν μία ένδειξη εφαρμογών νέων τεχνολογιών. Τα δεδομένα αυτά είναι ποσοτικά και εύκολα προσπελάσιμα. Υπάρχει συστηματική καταχώριση και ταξινόμηση των ευρεσιτεχνιών. Υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές στην ποιότητα μεταξύ των ευρεσιτεχνιών. Κάθε χώρα ή οικονομική κοινότητα έχει διαφορετικούς κανονισμούς για τις ευρεσιτεχνίες. Οι ευρεσιτεχνίες δεν αντιπροσωπεύουν πάντα μία εμπορικά επιτυχημένη καινοτομία, ενώ ένα καινοτομικό προϊόν δεν μπορεί να γίνει, ή δεν γίνεται πάντα ευρεσιτεχνία. Πολλές εταιρίες επιλέγουν να μην προχωρήσουν στην καταχώρηση ευρεσιτεχνίας για το προϊόν τους για να μην είναι διαθέσιμα τα στοιχεία του στους ανταγωνιστές τους. 53
Μέτρηση της Καινοτομίας με τις Ευρεσιτεχνίες 3 54
Μέτρηση της Καινοτομίας με Επισκόπηση 3 Υπάρχουν 2 βασικές προσεγγίσεις μέτρησης της καινοτομίας με επισκόπηση 1. «Αντικειμενική» Προσέγγιση Επισκόπηση στο επίπεδο των καινοτομικών αποτελεσμάτων (προϊόντων) της εταιρίας. Οι επισκοπήσεις με «αντικειμενική» προσέγγιση μπορεί να έχουν μικρότερο εύρος δειγματοληψίας, εντούτοις καταγράφουν σε μεγαλύτερο βάθος και με πολύ περισσότερη πληροφορία το αποτέλεσμα της καινοτομίας, από την προσέγγιση μέτρησης των ευρεσιτεχνιών. Η πρώτη μέθοδος, που αναφέρεται ως object-based, εξετάζει την πρόοδο σε συγκεκριμένες τεχνολογικές καινοτομίες. Χρησιμοποιεί ως δείκτες τις αγγελίες για νέα προϊόντα ή υπηρεσίες σε εμπορικά και τεχνικά περιοδικά, τις ευρεσιτεχνίες,, τις πωλήσεις από νέα προϊόντα. Τους δείκτες αυτούς συγκεντρώνει από περιοδικά, από την συναφή τεχνική βιβλιογραφία, από μεγάλες βάσεις δεδομένων για την καινοτομία όπως αυτή του SPRU, από τις καταγραφές των ευρεσιτεχνιών, κ.α. Εδώ μπορούν να ενταχθούν και μέθοδοι που τεχνομετρικής» (technometrics) που παρακολουθούν την ανάπτυξη και διάδοση συγκεκριμένων τεχνολογιών. 55
Μέτρηση της Καινοτομίας με Επισκόπηση 3 Υπάρχουν 2 βασικές προσεγγίσεις μέτρησης της καινοτομίας με επισκόπηση Η δεύτερη μέθοδος, που χαρακτηρίζεται ως subject-based, εξετάζει τον οργανισμό που καινοτομεί, συνήθως την επιχείρηση, αλλά εξίσου καλά ο οργανισμός αυτός μπορεί να είναι ένα πανεπιστήμιο ή ένα ερευνητικό κέντρο. Ευρέως χρησιμοποιείται η δαπάνη Ε&Α και επιμέρους κατηγορίες της ως δείκτης που χαρακτηρίζει τον οργανισμό που καινοτομεί και την εισροή πόρων για καινοτομία 2. «Υποκειμενική» Προσέγγιση Συλλέγονται πληροφορίες στο επίπεδο της εταιρίας, δηλαδή πληροφορίες εισόδου της διαδικασίας της καινοτομίας. Η «υποκειμενική» προσέγγιση καλύπτει ένα πολύ πιο ευρύ φάσμα θεμάτων που περιλαμβάνει την επίδραση της καινοτομίας, επιτυχείς ή μη επιτυχείς δραστηριότητες καινοτομίας και τη δομή της διαδικασίας της καινοτομίας. 56
Μέτρηση της Καινοτομίας με Επισκόπηση 3 57
Μέτρηση της Καινοτομίας με Επισκόπηση 3 58
Μέτρηση της Καινοτομίας με Επισκόπηση 3 59
Επισκόπηση της καινοτομίας με Χαρακτηριστικά Καινοτομίας 3 Οι 3 άξονες της καινοτομίας: Άξονας Προϊόντος. Η καινοτομία του προϊόντος συντελείται όταν ένα νέο ή ένα βελτιωμένο προϊόν εισάγεται στην αγορά. Άξονας Διαδικασίας. Η καινοτομία της διαδικασίας είναι εισαγωγή νέων διαδικασιών στην ανάπτυξη του προϊόντος, ή η βελτίωση τους. Άξονας Διαχείρισης (Οργάνωσης). Η εισαγωγή αλλαγών στη διοίκηση και οργάνωση συνιστά την καινοτομία της διοίκησης που συμπληρώνει τους δύο πρώτους άξονες. 60
Χαρακτηριστικά Καινοτομίας 3 Ηζήτηση στην αγορά Η ζήτηση και η αποδοχή του προϊόντος στην αγορά, αποτελεί ένα από τα πιο βασικά κριτήρια καινοτομικότητας του προϊόντος. Συνδέεται άμεσα με το μερίδιο αγοράς που κατέχει η εταιρία και το περιθώριο κέρδους. Έρευνα Αγοράς Η έρευνα αγοράς μπορεί να αποκαλύψει εναλλακτικές λύσεις που αφορούν τη σχεδίαση, την τιμή του, τη διανομή, την προώθηση του προϊόντος και παρέχει μία εκτίμηση της αποδοχής και της εικόνας του προϊόντος στην αγορά Μελέτη Σκοπιμότητας αποτελεί τη βάση (τεχνική, οικονομική, εμπορική) για να αποφασισθεί μια επένδυση 61
Χαρακτηριστικά Καινοτομίας 3 Επίπεδο απήχησης Το επίπεδο στο οποίο κινούνται οι πελάτες στόχοι (τοπικό, εθνικό ή διεθνές) δίνει ένα μέτρο της αποδοχής του προϊόντος και της δυνατότητας μεγαλύτερης διείσδυσής του σε διάφορες αγορές. Σύνδεση με τους πελάτες-στόχους Συχνότητα επαφής της εταιρίας με τους πελάτες στόχους σε τοπικό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο. Κύριος στόχος είναι η δημιουργία μίας μακρόχρονης σχέσης κυρίως μεταξύ των μεγάλων πελατών Τυπικές διαδικασίες για τη διασφάλιση της επικοινωνίας με τους πελάτες στόχους Αυτές μπορεί να είναι συμμετοχή σε εκθέσεις, διανομή δειγμάτων, συνεντεύξεις, συναντήσεις με ομάδες πελατών (focus group) κ.ά.. 62
Χαρακτηριστικά Καινοτομίας 3 Βέλτιστη χρήση της υπάρχουσας τεχνολογίας Εξετάζεται αν γίνεται βέλτιστη χρήση της υπάρχουσας τεχνολογίας που σχετίζεται με το προϊόν και την παραγωγή του προϊόντος. Σχετίζεται με διαδικασίες ενημέρωσης και πρόβλεψης της τεχνολογίας. Πρόσβαση στην νέα τεχνολογία Συχνότητα της επαφής της εταιρίες με τις τρέχουσες εξελίξεις της τεχνολογίας που αφορά την παραγωγή του προϊόντος. Άμεσα σχετίζεται με ύπαρξη τμημάτων Ε&Α, σχεδιασμού, συνεργασίας με τεχνολογικούς φορείς, συμμετοχή σε εκθέσεις, κλπ. Τυπικές διαδικασίες για την εφαρμογή της βέλτιστης τεχνολογίας Μία από τις βασικές ενδείξεις καινοτομίας είναι η συστηματική παρακολούθηση της παρούσας εξέλιξης της τεχνολογίας, η εκτίμηση του επιπέδου τεχνολογίας των ανταγωνιστών, ο εντοπισμός των καινούργιων τεχνολογιών και η σωστή επιλογή της βέλτιστης τεχνολογίας για τη συγκεκριμένη τεχνολογία. 63
Χαρακτηριστικά Καινοτομίας 3 Τιμή/Αξία Συγκρίνεται η τιμή και η αξία (λειτουργίες, δυνατότητες, ποικιλία) του προϊόντος σε σχέση με τις τιμές των αντίστοιχων ανταγωνιστικών προϊόντων που βρίσκονται στην αγορά Μεθοδολογία κοστολόγησης Μεθοδολογία κοστολόγησης σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας ανάπτυξης του προϊόντος. Η αναλυτική και ακριβής μεθοδολογία κοστολόγησης είναι απαραίτητη για τη μείωση του ολικού κόστος παραγωγής του προϊόντος Έλεγχος κόστους Ο έλεγχος κόστους αποτελεί μια διαδικασία συστηματικής επισκόπησης η οποία εφαρμόζεται στη φάση της σχεδίασης, με στόχο τη μείωση του κόστους παραγωγής του προϊόντος, διατηρώντας ταυτόχρονα την αξία και τις απαιτούμενες προδιαγραφές λειτουργίας (αξία / τιμή) και την εξασφάλιση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικής τιμής του προϊόντος. 64
Χαρακτηριστικά Καινοτομίας 3 Συμμόρφωση στους κανονισμούς Συμμόρφωση στους κανονισμούς ασφαλείας, υγείας, περιβάλλοντος κ.ά.. Αποτελεί χαρακτηριστικό καινοτομίας καθώς η συμμόρφωση στους κανονισμούς συχνά μπορεί να ωθήσει σε ποιοτικές καινοτόμες αλλαγές στο προϊόν Συμμόρφωση στους κανονισμούς Συμμόρφωση της διαδικασίας ανάπτυξης του προϊόντος στους κανονισμούς ασφαλείας, υγείας, περιβάλλοντος, κ.α., παράλληλα με διαδικασίες διαπίστωσης όλων αυτών. Συχνά η συμμόρφωση της διαδικασίας ανάπτυξης στους κανονισμούς, συντελεί στην ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος Ποιοτικός έλεγχος Τυπικές διαδικασιες ελέγχου κατά τη φάση της σχεδίασης που περιλαμβάνουν χρήση μεθόδων για την ανάλυση και τη βελτίωση της ποιότητας της διαδικασίας της καινοτομίας και διαδικασίες για την εξασφάλιση των μέχρι τώρα ισχυόντων κανόνων (ασφαλείας, υγείας, περιβάλλοντος κτλ) 65
Χαρακτηριστικά Καινοτομίας 3 Πρωτοτυπία Εξετάζεται αν το προϊόν αποτελεί μία καινούργια λύση ή εμπεριέχει αλλαγές σε σχέση με τα ανταγωνιστικά προϊόντα. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να υφίστανται στο ίδιο το προϊόν, στη συσκευασία του, στον τρόπο διανομής του ή στη χρήση του. Αποτελεί και τρόπο αξιολόγησης της προσέγγισης της καινοτομίας από μια επιχείρηση (δραστική ή βηματική, συνεχής ασυνεχής, κλπ Τεχνική Ανάπτυξης Ιδεών Εξετάζεται η ύπαρξη συγκεκριμένων τεχνικών και προσεγγίσεων για την ανάπτυξη νέων ιδεών, οι οποίες έχουν σημαντική συνδρομή για την ανάπτυξη ενός επιτυχημένου καινοτομικού προϊόντος Οργανωτική κουλτούρα Έμφαση της οργανωτικής κουλούρας στην καινοτομία. Έχει αποδειχτεί ότι η οργανωτική κουλούρα συνδέεται άμεσα με την καινοτομικότητα της εταιρίας Στοιχεία της οργανωτικής κουλτούρας που δίνουν έμφαση στην καινοτομία είναι η ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων ιδεών, η αποσαφήνιση της καινοτομικής πολιτικής της εταιρίας σε όλους τους εργαζόμενους, ο καθορισμός συστημάτων μέτρησης της απόδοσης, η εκπαίδευση του προσωπικού κ.ά.. 66