ΑΡΧΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΧΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ SYLLABUS Ακαδημαϊκό Έτος 2010-2011 Σεπτέμβριος 2010

1. Τίτλος μαθήματος Αρχές Επιδημιολογίας στη Δημόσια Υγεία 2. Υπεύθυνος μαθήματος Αναστασία Ρουμελιώτη, Καθηγήτρια 3. Σκοπός Η Επιδημιολογία είναι βασική επιστήμη της Δημόσιας Υγείας. Mελετά την κατανομή νοσημάτων και νοσηρών καταστάσεων στον ανθρώπινο πληθυσμό, καθώς και των παραγόντων που διαμορφώνουν την κατανομή αυτή. Σκοπός της Επιδημιολογίας είναι ο έλεγχος και η πρόληψη των ασθενειών, μέσω της καταγραφής και αξιολόγησης της κατανομής και της εξέλιξης τους στην κοινότητα, καθώς και των παραγόντων που διαμορφώνουν και επηρεάζουν τις ασθένειες. Σκοπός του μαθήματος είναι η ανάπτυξη της έννοιας της Επιδημιολογίας, ως επιστήμης απαραίτητης για την ολοκληρωμένη αξιολόγηση της υγείας της ανθρώπινης κοινότητας, στα πλαίσια της οποίας ασκείται η προληπτική και θεραπευτική ιατρική. Η αναλυτική παρουσίαση των μεθόδων της επιδημιολογίας, των τρόπων μέτρησης και αποτύπωσης της υγείας, της νοσηρότητας, της θνησιμότητας του πληθυσμού στοχεύουν στην απόκτηση δεξιοτήτων στη χρήση και αξιολόγηση των βιοστατιστικών δεδομένων, στην απόκτηση ικανότητας σχεδιασμού και εκτέλεσης μιας επιδημιολογικής έρευνας, στη δυνατότητα ανάπτυξης προτάσεων Πολιτικής Υγείας. Η ολοκλήρωση του μαθήματος επιτυγχάνεται με: (α) τη γνώση της χρήσης εργαλείων και της αξιοποίησης των δημογραφικών δεδομένων και δεικτών (β) τη δυνατότητα σχεδιασμού και εκτέλεσης Επιδημιολογικής Έρευνας (γ) τη δυνατότητα σχεδιασμού και εκτέλεσης Κλινικών μελετών (δ) τη δυνατότητα σχεδιασμού και συγγραφής ερευνητικού πρωτοκόλλου (ε) τη γνώση χρησιμοποίησης σύγχρονων εργαλείων αναζήτησης και ανάκτησης σημαντικών επιστημονικών πληροφοριών από το χώρο των βιοϊατρικών επιστημών. Την ικανότητα αναζήτησης, εντοπισμού και απόκτησης άμεσα της ζητούμενης επιστημονικής ς, μέσα από τις κατάλληλες βιβλιογραφικές πηγές. (στ) την απόκτηση δεξιοτήτων χρησιμοποίησης στρατηγικών υγείας, για τη σωστή κατεύθυνση δράσεων της Δημόσιας Υγείας

Λέξεις κλειδιά επιδημιολογία, επιδημιολογικές μέθοδοι, επιδημιολογική έρευνα, πολιτικές υγείας

ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ανδριώτη Δ., Ρουμελιώτη Α. (2007) Δημογραφία, Δημόσια Υγεία και Πολιτική Υγείας, Παπαζήσης Κορνάρου Ε., Ρουμελιώτη Α. (2007) Η Δημόσια Υγεία στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Θέματα Επιδημιολογίας Μεθοδολογίας της Έρευνας και Στατιστικής. Ενότητα : Μεθοδολογία Επιδημιολογικής Έρευνας, Εκδόσεις Παπαζήσης. Παπαευαγγέλου Γ., Κατοστάρας Θ. (1996) Βιοστατική και Μεθοδολογία Ερευνάς, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, Αθήνα. Τριχόπουλος Δ. (2002) Επιδημιολογία, Αρχές, Μέθοδοι, και Εφαρμογές, Επιστημονικές Εκδόσεις Γρ. Παρισιανός. Armitage P., Berry G., Mathews JNS (2002). Statistical Methods in Medical Research. 4th Edition. Blackwell Science. C.D.C. (1992) Principles of Epidemiology. An introduction to Applied Epidemiology and Biostatistics, CDC Publications. Giesecke J. (2002) Modern infectious disease Epidemiology, Karolinska Institute, Stockholm, Sweden. Haynes B.R., Sachett D., Guyatt G., Tugwell P. (2006) Clinical Epidemiology. How to Do Clinical Practice Research, Lippincott Williams and Wilkins, A Wolters Kluwer Company, New York. Mausner J., Bahn A. (1985) Epidemiology. An Introductory Text. W.B. Saunders Company 2 nd edition. Moreira Paulo (2007) Public Health Policy in Action, Book Surge Publishing Olsen J., Saracci R., Trichopoulos D.(2001) Teaching Epidemiology: a Guide for Teachers in Epidemiology, Public Health and Clinical Medicine. 2 nd Edition. New York, Oxford University Press. Rothman KJ, Greenland S, Lash TL (2008). Modern Epidemiology 3 rd ed. Rothman KJ, Greenland S, Lash TL eds Philadelphia: Lippincott Raven.

Ηλεκτρονικές διευθύνσεις www.who.int www.google.gr www.mednet.gr www.un.org www.euro.who.int/hfadb http://epp.eurostat.cec.eu.int www.oecd www.iom.int www.statistics.gr http://demography-lab.prd.uth.gr http://www.ecdc.eu.int

4. Ενότητες Ενότητα 1 Ενότητα 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ Αναπτύσσονται: οι βασικές έννοιες, οι σκοποί και στόχοι της Επιδημιολογίας, η συμμετοχή της Επιδημιολογίας στο Σχεδιασμό και την Αξιολόγηση των Υπηρεσιών Υγείας, η χρησιμότητα των Επιδημιολογικών Μεθόδων. Αναφορά και συνοπτική παρουσίαση των σημαντικότερων Επιδημιών της εποχής μας. Τριχόπουλος Δ. (2002) Εισαγωγή στην Επιδημιολογία. Στο: Τριχόπουλος Δ. Επιδημιολογία, Αρχές, Μέθοδοι και Εφαρμογές, Εκδόσεις Γρ. Παρισιάνος, Αθήνα, 1-8. Knox E.G. (1979) Εισαγωγή στην Επιδημιολογία. Στο: Knox E.G. Εpidemiology in Health Care Planning, New York, 1-5. Κορνάρου Ε., Ρουμελιώτη Α. (2007) Η Δημόσια Υγεία στην Πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας. Θέματα Επιδημιολογίας Μεθοδολογίας της Έρευνας και Στατιστικής. Ενότητα : Μεθοδολογία Επιδημιολογικής Έρευνας, Εκδόσεις Παπαζήσης. Brownson R., Petitti D. (2006) Epidemiology. In: Brownson R. and Petitti D. Applied Epidemiology. Theory to Practice, 2 nd ed New York: Oxford University Press. Giesecke J. (2002) Modern infectious disease εepidemiology, Karolinska Institute, Stockholm, Sweden. Norell E.S. (1995) Workbook of Epidemiology, Oxford University Press, New York. Turnock J.B. (2004) Public Health. What it is and how it works, Jones and Bartlett Publishers, Sudbury, Massachusetts. ΔΕΙΚΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Γίνεται εκτενής αναφορά τόσο θεωρητική όσο και πρακτική στη χρήση μεθόδων και εργαλείων για τον υπολογισμό των δημογραφικών γεγονότων και φαινομένων που επηρεάζουν τον πληθυσμό (δείκτες νοσηρότητας, θνησιμότητας, αναπαραγωγικότητας), με σκοπό τον καθορισμό κατάλληλων πολιτικών για τη βελτίωση της υγείας του, την αξιολόγηση των παρεχομένων υπηρεσιών και την

επιλογή στρατηγικών που θα επιτρέψουν την επίτευξη του ανωτέρω στόχου. Ανδριώτη Δ., Ρουμελιώτη Α (2007) Δημογραφία, Δημόσια Υγεία και Πολιτική Υγείας. Εκδόσεις Παπαζήση Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (2008) Στατιστική Επετηρίδα της Ελλάδος 2007, ΕΣΥΕ, Αθήνα. Παπαδάκης Μ., Τσίμπος Κλ. (2004) Δημογραφική Ανάλυση: Αρχές, Μέθοδοι, Υποδείγματα. Σταμούλης, Αθήνα. Παπαευαγγέλου Γ., Τσίμπος Κ. (1993) Ιατρική Δημογραφία και Οικογενειακός Προγραμματισμός. Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα. Ταπεινός Γ.-Φ. (2002) Δημογραφία, Μετάφραση Καυκιάς Γ., Κοτζαμάνης Β. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος. Τριχόπουλος Δ. (2002) Επιδημιολογία: αρχές, μέθοδοι, εφαρμογές, Παρισιάνος Αθήνα. Eurostat (2008) Population Data, EU Luxemburg. World Health Organization (2003) World Health Report 2003. Accessed 23 May 2005 www.who.int/whr/2003/ WHO, Geneva. World Health Organization (2008) European Health for all Database http://www.euro.who.int/hfadb European Office, Copenhagen. Ενότητα 3 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ Mελετώνται οι διάφορες έννοιες της Επιδημιολογίας όπως: διασπορά, καθοριστικοί παράγοντες της μόλυνσης, καταστάσεις, γεγονότα, πληθυσμός. Αναπτύσσονται η έννοια της Εφαρμοσμένης Επιδημιολογία, οι χρήσεις της Επιδημιολογίας, οι ορισμοί κρούσματος και οι Επιδημιολογικές μεταβλητές, χρόνος, τόπος, πρόσωπα. Μελετώνται τα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά ασθενών, η σύγκριση ομάδων. Προσεγγίζεται η έρευνα των αιτιών και των αποτελεσμάτων. Αναπτύσσεται η

συμβολή της επιδημιολογίας στην Πρακτική της Δημόσιας Υγείας: Επιτήρηση Δημόσιας Υγείας, Διερεύνηση των ασθενειών, Αναλυτικές Μελέτες, Αξιολόγηση Προγραμμάτων. Τριχόπουλος, Δ. (2002) Επιδημιολογία, Αρχές, Μέθοδοι και Εφαρμογές, Γρ. Παρισιάνος, Αθήνα. CDC (1992) Descriptive Epidemiology. In: CDC (Eds) Principles of Epidemiology. An introduction to Applied Epidemiology and Biostatistics, CDC Publication, 16-34, 40-42. Stroup DF, Berlin JA, Morton SC, et al.(2000) Meta-analysis of observational studies in Epidemiology (MOOSE) group. Meta-analysis of observational studies in epidemiology: a proposal for reporting. JAMA; 283:2008-2012 Ενότητα 4 ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ: ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ, ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Ανάπτυξη της Προοπτικής έρευνας ως προς τα: χαρακτηριστικά, Πλεονεκτήματα-Μειονεκτήματα. Διαμόρφωση συγκρινόμενων ομάδων. Στοιχεία Προοπτικής Έρευνας. Μέγεθος δείγματος. Πηγή δεδομένων. Ανάλυση Στοιχείων. Αιτιολογικοί Δείκτες. Πλασματικές συσχετίσεις. Ερμηνεία ευρημάτων Ανάπτυξη της Αναδρομικής έρευνας ως προς τα: χαρακτηριστικά. Πλεονεκτήματα-Μειονεκτήματα. Επιλογή ασθενών και μαρτύρων. Εξομοίωση. Ερμηνεία Ευρημάτων Τριχόπουλος, Δ. (2002) Προοπτικές Ερευνες, Αναδρομικές Έρευνες. Στο: Τριχόπουλος Δ. Επιδημιολογία, Αρχές, Μέθοδοι και Εφαρμογές, Γρ. Παρισιάνος, Αθήνα, 176-195, 196-233. Κορνάρου Ε., Ρουμελιώτη Α. (2007) Η Δημόσια Υγεία στην Πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας. Θέματα Επιδημιολογίας Μεθοδολογίας της Έρευνας και Στατιστικής. Ενότητα : Μεθοδολογία Επιδημιολογικής Έρευνας, Εκδόσεις

Παπαζήσης. Giesecke J. (2002) Modern Infectious Disease Epidemiology, Karolinska Institute, Armold Publishers, Stockholm, Sweden. Heller RF, Dobson AJ, Attia J, Page J. Impact numbers: measures of risk factor impact on the whole population from case-control and cohort studies. J Epidemiol Community Health 2002; 56:606-610. Olson SH, Voigt LF, Begg CB, Weiss NS.(2002) Reporting participation in case-control studies. Epidemiology ; 13:123-126. Ενότητα 5 ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΑΙΤΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΜΕ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ - ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Εκτίμηση του βαθμού συσχέτισης αιτίας προς νόσο με επιδημιολογική διερεύνηση. Εργαλεία όπως ο σχετικός κίνδυνος, ο οφειλόμενος κίνδυνος και ο οφειλόμενος κίνδυνος πληθυσμού θεωρούνται σημαντικά για τον κλινικό γιατρό και τον καθορισμό προτεραιότητας εφαρμογής προγραμμάτων Δημόσια Υγείας. Κορνάρου Ε., Ρουμελιώτη Α. (2007) Η Δημόσια Υγεία στην Πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας. Θέματα Επιδημιολογίας Μεθοδολογίας της Έρευνας και Στατιστικής. Ενότητα : Μεθοδολογία Επιδημιολογικής Έρευνας, Εκδόσεις Παπαζήσης. Ενότητα 6 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ι Στην πράξη, ο τρόπος σχεδιασμού και πραγματοποίησης μιας έρευνας. Διαμόρφωση ερευνητικού πρωτοκόλλου. Προετοιμασία συλλογής πληροφοριών. Διαθέσιμα στοιχεία-προσωπικές παρατηρήσεις. Συλλογή στοιχείων- Ερωτηματολόγιο. Επεξεργασία Ανάλυση στοιχείων. Αποτελέσματα Συμπεράσματα. Δημοσίευση Μελέτης. Προετοιμασία συλλογής πληροφοριών. Διαμόρφωση ερωτηματολόγιου Στην πράξη, οι τεχνικές δημιουργίας ενός ερωτηματολογίου. Τρόποι συλλογής πληροφοριών. Τύποι Ερωτηματολογίων. Δημιουργία ερωτηματολογίου. Είδη ερωτήσεων και απαντήσεων. Έλεγχος, Εμφάνιση.

Τριχόπουλος, Δ. (2002) Πραγμάτωση μιας περιγραφικής Επιδημιολογικής Έρευνας. Στο: Τριχόπουλος Δ. Επιδημιολογία, Αρχές, Μέθοδοι και Εφαρμογές, Γρ. Παρισιάνος, Αθήνα, 52-70. Παπαευαγγέλου Γ. και Κατοστάρας Θ.(1996) Βιοστατιστική και Μεθοδολογία Έρευνας, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, Αθήνα, 229-265. Κορνάρου Ε., Ρουμελιώτη Α. (2007) Η Δημόσια Υγεία στην Πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας. Θέματα Επιδημιολογίας Μεθοδολογίας της Έρευνας και Στατιστικής. Ενότητα : Μεθοδολογία Επιδημιολογικής Έρευνας, Εκδόσεις Παπαζήσης. Haynes B.R., Sachett D., Guyatt G., Tugwell P. (2006) Clinical Epidemiology. How to Do Clinical Practice Research, Lippincott Williams and Wilkins, A Wolters Kluwer Company, New York. Soskone CL, Andruchow JE, Racciopi F.(2007) Developing, Conducting and Disseminating Epidemiological Research: from theory to practice. Program UN.,WHO. Κορνάρου Ε., Ρουμελιώτη Α. (2007) Η Δημόσια Υγεία στην Πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας. Θέματα Επιδημιολογίας Μεθοδολογίας της Έρευνας και Στατιστικής. Ενότητα : Μεθοδολογία Επιδημιολογικής Έρευνας, Εκδόσεις Παπαζήσης. Norell S. (1995) As asking the right questions. In: Norell S. Workbook of Epidemiology, Oxford University Press, New York, 42-53. Haynes B.R., Sachett D., Guyatt G., Tugwell P. (2006) Clinical Epidemiology. How to Do Clinical Practice Research. Lippincott Williams and Wilkins, A Wolters Kluwer Company, New York. Galobardes B., Lynch J., Davey Smith G.(2007) Measuring socioeconomic position in health research. Br Med Bull; 81-82:21-37. Ενότητα 7 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ II Μεθοδολογία υπολογισμού μεγέθους δείγματος, ούτως ώστε να είναι κατάλληλο για να δώσει αξιόπιστες απαντήσεις στους αντικειμενικούς σκοπούς και τα ερωτήματα που έχουν τεθεί. Παρουσίαση ευρημάτων Συγγραφή αποτελεσμάτων επιδημιολογικές έρευνες.

Ενότητα 8 Παπαευαγγέλου Γ. (1989) Μεθοδολογία της έρευνας. Διδακτικές σημειώσεις. Αθήνα. Κτενάς Ευτύχιος (1992) Βιοστατιστική. Αρχές Επιδημιολογίας. Εκδόσεις ΖΥΜΕL. ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Αναφέρονται στατιστικές μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων επιβίωσης, τα επιδημιολογικά μέτρα με τα οποία περιγράφεται η διακύμανση του χρόνου επιβίωσης, εισαγωγή και ερμηνεία του υποδείγματος Cox s. Κτενάς Ε. (1993) Μέρος β Είδη Επιδημιολογικών Ερευνών - Σημειώσεις D.R. Cox and D Oakes (1984), Analysis of survival data, Chapman and Hall. David Hosmer, Jr. and Stanley Lemeshow (1999), Applied Survival Analysis, Wiley Ενότητα 9 Ενότητα 10 Ενότητα 11 (εργαστ.) Ενότητα 12 ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΜΕΣΑ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ Στην πράξη χρησιμοποίηση σύγχρονων εργαλείων αναζήτησης και ανάκτησης σημαντικών επιστημονικών πληροφοριών από το χώρο των βιοϊατρικών επιστημών. ΚΛΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Κλινικές μελέτες (κατηγοριοποίηση σε φάσεις, παρεμβατικές μη παρεμβατικές, κ.α.), ερευνητικό πρωτόκολλο, αρχές ορθής κλινικής πρακτικής, επιτροπές δεοντολογίας, συγκατάθεση μετά από ενημέρωση, εγχειρίδιο του ερευνητή, κλπ. Μεθοδολογία στοχευμένης αναζήτησης και εντοπισμού εν εξελίξει κλινικών ερευνητικών πρωτοκόλλων μέσω ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΩΝ Διαδικασίες εγκρίσεων, ερευνητικών πρωτοκόλλων κλινικών δοκιμών, διαδικασίες εγκρίσεων φαρμάκων, διαδικασίες αναφοράς ανεπιθύμητων ενεργειών από επαγγελματίες υγείας. Ενότητα 13 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ

Η Επιδημιολογία ως βασικό επιστημονικό εργαλείο της πολίτικης υγείας παρέχει δεδομένα για τον σωστό σχεδιασμό, σωστή κατεύθυνση και σωστή εφαρμογή των δράσεων για την δημόσια υγεία. Οι Στρατηγικής Yγείας διαμορφώνονται βάσει του εντοπισμού των προβλημάτων και των αναγκών υγείας, της σωστής κατανομής των πόρων και της αξιολόγησης των εναλλακτικών προγραμμάτων, στα οποία χρησιμοποιούνται σαν αρχές η ισότητα, η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων της υγείας. Walt G. (2000) Health Policy. An Introduction to Process and Power, Zed Books Ltd, London. Turnock J.B. (2004) Public Health. What it is and how it works, Jones and Bartlett Publishers, Sudbury, Massachusetts. Malin N., Wilmot S., Manthorpe J. (2002) Key concepts and debates in health and social policy, Open University Press, Philadelphia. Roberts M., Hsiao W., Berman P., Reich M. (2004) Getting Health Reform Right, A guide to improving performance and equity, Oxford University Press, New York. Evans T., Whitehead M., Diderichsen F., Bhuiya A, Wirth M. (2001) Challenging inequities in health, Oxford University Press, London. Levin P. (1997) Making Social Policy. The mechanisms of Government and Politics, and how to Investigate them, Open University Press, London. Smith R., Beaglehole R., Woodward D., Drager N. (2003) Global Public Goods for Health. Health Economic and Public Health Perspectives, Oxford University Press, Oxford. Bardach E. (2000) A Practical Guide for Policy Analysis: The Eightfold Path to More Effective Problem Solving, Chatham House Publishers, London. Keleher H., Murphy B. (2004) Understanding Health, a Determinants Approach, Oxford University Press, (South Melbourne, Victoria. WHO (2002) Investment for Health: a Discussion of the Role of Economic and Social Determinants, WHO, Europe. Lawrence W. Green and Marshall W. Kreuer (2005). Health Program Planning: An Educational and Ecological Approach (4 th Edition). McGraw-Hill Companies.

Madison Powers and Ruth Faden (2006). Social Justice: The Moral Foundations of Public Health and Health Policy. Oxford University Press Paulo K. Moreira (2007). Public Health Policy in Action: Framework for a New Rhetoric of Persuasion. BookSurge Publishing.