Μελέτες αναλυτικής επιδημιολογίας στηδιερεύνησηεπιδημιών

Transcript

1 Μελέτες αναλυτικής επιδημιολογίας στηδιερεύνησηεπιδημιών Μελέτες ασθενών-μαρτύρων (case-control studies) Πρόγραμμα εκπαίδευσης στην επιδημιολογική επιτήρηση και διερεύνηση επιδημιών ΕΣΔΥ ΚΕΕΛΠΝΟ, 2010 Τ. Παναγιωτόπουλος

2 Φάσεις διερεύνησης επιδημίας 1) Αρχική εκτίμηση και ενέργειες 2) Περιγραφική επιδημιολογία διαμόρφωση υποθέσεων 3) Περιβαλλοντικός έλεγχος διαμόρφωση υποθέσεων 4) Διαμόρφωση υποθέσεων (για παθογόνο αίτιο, αγωγό παθογόνου, αλληλουχία γεγονότων που οδήγησαν στην επιδημία) 5) Αναλυτική επιδημιολογία έλεγχος υποθέσεων (τεκμηρίωση) 6) Ειδικές μελέτες έλεγχος υποθέσεων (τεκμηρίωση, επιβεβαίωση) 7) Μέτρα ελέγχου και πρόληψης 8) Έκθεση και επικοινωνία αποτελεσμάτων

3 Σκοπός μελετών αναλυτικής επιδημιολογίας στη διερεύνηση επιδημιών Σκοπός: η τεκμηρίωση(ή μη) υποθέσεων για την αιτιολογική σχέση παραγόντων κινδύνου και νόσησης. Κατά κανόνα οι «παράγοντες κινδύνου» αφορούν έκθεση σε αγωγό μετάδοσης της νόσου ή δραστηριότητα υψηλού κινδύνου για μόλυνση (π.χ. «έφαγε τρόφιμο Α», «έμεινε στο ξενοδοχείο Χ») Οι επιδημιολογικές μελέτες (αυτές καθ εαυτές) έχουν την δυνατότητα να δείξουν συσχέτιση (association), η οποία εάν συντρέχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις μπορεί να αποτελεί τεκμηρίωση μιας αιτιολογικής σχέσης.

4 Μελέτες παρατήρησης στην αναλυτική επιδημιολογία Αφετηρία Μέτρο συσχέτισης Μελέτες σειρών (cohort studies) Έκθεση / Μη έκθεση Λόγος κινδύνων (RR) Μελέτες ασθενών-μαρτύρων (case-control studies) Νόσος / Μη νόσος Λόγος σχετικών πιθανοτήτων (OR) Συνηθισμένη χρήση σε επιδημίες "Kλειστές" επιδημίες "Aνοιχτές" επιδημίες Υπολογισμός AR* ΝΑΙ ΟΧΙ * AR: πηλίκο προσβολής (attack rate)

5 Εκτεθειμένοι (25%) Μη εκτεθειμένοι Πληθυσμός (population)

6 Ορισμένα άτομα από τον πληθυσμό ασθενούν Πληθυσμός (population) Εκτεθειμένοι (π.χ. 25%) Μη εκτεθειμένοι Ασθενείς

7 Μελέτη ασθενών-μαρτύρων Ασθενείς Πληθυσμός προέλευσης (source population) Εκτεθειμένοι (π.χ. 25%) Μη εκτεθειμένοι ΔΕΙΓΜΑ (όχι ασθενείς) Μάρτυρες Ασθενείς Μάρτυρες: δείγμα του πληθυσμού προέλευσης, αντιπροσωπευτικό ως προς έκθεση (= ανεξάρτητο από έκθεση)

8 Σε συνθήκες μελέτης ασθενών-μαρτύρων ο Λόγος Κινδύνων(RR) δεν μπορεί να υπολογιστεί [ RR = a/(a+b) / c/(c+d) ] δείγμα Νοσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b Εκθ - c d c+d Το άθροισμα των στηλών Νοσ+ και Νοσ- δεν έχει έννοια (δεν αντιπροσωπεύει κάτι πραγματικό) Το RR δεν μπορεί να υπολογιστεί a+c b+d To μέτρο συσχέτισης που χρησιμοποιείται: OR

9 Πιθανότητα / Κίνδυνος (Probabiltity / Risk) και Σχετική πιθανότητα (Odds) Ποιά είναι η πιθανότητα (κίνδυνος, risk) να φέρω «6»με ένα ζάρι ; 1 στα 6 (1/6 = 16,7%) αριθμητής: μέρος παρονομαστή Ποιά είναι η σχετική πιθανότητα (odds) να φέρω «6»με ένα ζάρι ; 1 προς 5 (1/5 = 20%) αριθμητής: συμβάν παρονομαστής: μη συμβάν

10 Γιατί σχετική πιθανότητα σχετική πιθανότητα (odds) 1 προς 5 ( 1 / 5 ) στην πραγματικότητα: 1 / 5 = 1/6 / 5/6 Πιθανότητα συμβάντος προς Πιθανότητα μη συμβάντος μια πιθανότητα προς μια άλλη πιθανότητα = σχετική πιθανότητα

11 Μελέτη ασθενών-μαρτύρων Ασθενείς Πληθυσμός προέλευσης (source population) Εκτεθειμένοι (π.χ. 25%) Μη εκτεθειμένοι ΔΕΙΓΜΑ (όχι ασθενείς) Μάρτυρες Ασθενείς Μάρτυρες: δείγμα του πληθυσμού προέλευσης, αντιπροσωπευτικό ως προς έκθεση (= ανεξάρτητο από έκθεση)

12 Λόγος Σχετικών Πιθανοτήτων μέτρο/δείκτης συσχέτισης Ασθενείς Σχετική πιθανότητα (odds) έκθεσης σε Ασθενείς (Α) A E / A 0 Λόγος Σχετικών Πιθανοτήτων (Odds Ratio) OR = A E /A 0 / Μ E /Μ 0 Μάρτυρες Σχετική πιθανότητα (odds) έκθεσης σε Μάρτυρες (Μ) Μ E / Μ 0 Εκτεθειμένοι Μη εκτεθειμένοι

13 Παρουσίαση στοιχείων μελέτης ασθενώνμαρτύρων με μορφή τετράπτυχου πίνακα Noσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b Εκθ - c d c+d Έφαγαν σάντουιτς Γαστρεντερίτιδα Nοσ + Nοσ - Eκθ Eκθ a+c b+d ΟR = a/c / b/d = 16/21 / 14/44 = 0,76 / 0,32 = 2,4 ΟR = = a/c / b/d Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Ασθενείς προς Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Μάρτυρες δείγμα

14 Ερμηνεία του OR (1) Ερμηνεία του Λόγου Σχετικών Πιθανοτήτων (Odds Ratio) OR = Α E /A 0 / M E /M 0 Ερμηνεία OR<1 OR>1 OR=1 OR<1 βλαπτική επίδραση παράγοντα όχι επίδραση παράγοντα προστατευτική επίδραση παράγοντα OR = 0,50 είναι ισοδύναμο (αντίστροφο) με OR = 2 OR = 0,33 είναι ισοδύναμο (αντίστροφο) με OR = 3

15 Ερμηνεία του OR (2) Λόγος σχετικών πιθανοτήτων (odds ratio) [OR =Α Ε /Α 0 / Μ Ε /Μ 0 ] Από τους ασθενείς 16 έφαγαν και 21 δενέφαγανσάντουιτςκαι από τους μάρτυρες 14 έφαγαν και 44 δενέφαγανσάντουιτς Παράδειγμα: OR = Α Ε /A 0 / Μ E /Μ 0 = 16/21 / 14/44 = 2,4 ΔΑ95% = 0,99 5,8 Διάστημα αξιοπιστίας κατά 95% (ΔΑ95%) το +/ των εκτιμήσεων (στον υπολογισμό υπεισέρχονται λογάριθμοι, log e ασυμμετρία ΔΑ) 8 ΔΑ95% περιλαμβάνει 1? (OR=1 όχι επίδραση) Όμως, το ΔΑ95% περιέχει περισσότερες πληροφορίες: - μέγεθος του OR - κατεύθυνση του OR - ακρίβεια εκτίμησης του OR

16 Παράδειγμα B Επιδημία γαστρεντερίτιδας σε κτηριακό συγκρότημα γραφείων Σε μεγάλο κτηριακό συγκρότημα γραφείων, όπου εργάζονται περίπου 1400 άτομα, εμφανίστηκαν 37 κρούσματα γαστρεντερίτιδας. (Από την προκαταρκτική διερεύνηση προέκυψε η υπόθεση της συσχέτισης της επιδημίας με την καντίνα του συγκροτήματος). Πώς μπορούμε να εντοπίσουμε τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με νόσηση στην επιδημία αυτή ; Για να διερευνηθούν οι ενδεχόμενοι παράγοντες κινδύνου, επιλέχθηκαν με τυχαιοποιημένο τρόπο 58 εργαζόμενοι στο κτήριο, στους οποίους δόθηκε το ίδιο ερωτηματολόγιο που δόθηκε στους ασθενείς. Προσαρμογή από: J Giesecke. Modern Infectious Disease Epidemiology. 2nd edition p

17 Παράδειγμα Β «Ανοιχτή» επιδημία μελέτη ασθενών-μαρτύρων (case-control study) χρήση Λόγου Σχετικών Πιθανοτήτων (Odds Ratio) Διερεύνηση τροφίμων που έφαγαν συνδαιτυμόνες (με ερωτηματολόγιο) Γαστρεντερίτιδα Nοσ + Nοσ - Έφαγαν σάντουιτς Eκθ Eκθ A E /A 0 = a/c = 16/21 = 0,76 M E /M 0 = b/d = 14/44 = 0,32 ΟR = Α Ε /Α 0 / M Ε /M 0 = 0,76 / 0,32 = 2,4

18 Παράδειγμα B Επιδημία γαστρεντερίτιδας σε κτηριακό συγκρότημα γραφείων Σε μεγάλο κτηριακό συγκρότημα γραφείων όπου εργάζονται περίπου 1400 άτομα, εμφανίστηκαν 37 κρούσματα γαστρεντερίτιδας. Γιαναδιερευνηθούν οι ενδεχόμενοι παράγοντες κινδύνου, επιλέχθηκαν με τυχαιοποιημένο τρόπο 58 μάρτυρες. Γεύμα ή Ασθενείς Μάρτυρες % ασθενών φαγητό Έφαγαν Δεν έφαγαν Έφαγαν Δεν έφαγαν OR (95%CI) P με έκθεση Γεύμα 22 Ιαν ,03 (0,33-3,19) 0,96 16% Γεύμα 23 Ιαν ,91 (1,20-7,03) 0,02 48% Σαλάτα ,20 (1,65-16,4) 0,003 33% Σάντουϊτς ,39 (0,99-5,80) 0,05 43% Κοτόπουλο ,64 (0,38-6,70) 0,51 10% (n = 37) (n = 58) OR: Odds Ratio, 95%CI: Διάστημα Αξιοπιστίας κατά 95%, P: τιμή κριτηρίου P Προσαρμογή από: J Giesecke. Modern Infectious Disease Epidemiology. 2nd edition p

19 Παράδειγμα B Επιδημία γαστρεντερίτιδας σε κτηριακό συγκρότημα γραφείων Σε μεγάλο κτηριακό συγκρότημα γραφείων όπου εργάζονται περίπου 1400 άτομα, εμφανίστηκαν 37 κρούσματα γαστρεντερίτιδας. Γιαναδιερευνηθούν οι ενδεχόμενοι παράγοντες κινδύνου, επιλέχθηκαν με τυχαιοποιημένο τρόπο 58 μάρτυρες. Γεύμα ή Ασθενείς Μάρτυρες % ασθενών φαγητό Έφαγαν Δεν έφαγαν Έφαγαν Δεν έφαγαν OR (95%CI) P με έκθεση Γεύμα 22 Ιαν ,03 (0,33-3,19) 0,96 16% Γεύμα 23 Ιαν ,91 (1,20-7,03) 0,02 48% Σαλάτα ,20 (1,65-16,4) 0,003 33% Σάντουϊτς ,39 (0,99-5,80) 0,05 43% Κοτόπουλο ,64 (0,38-6,70) 0,51 10% (n = 37) (n = 58) OR: Odds Ratio, 95%CI: Διάστημα Αξιοπιστίας κατά 95%, P: τιμή κριτηρίου P Προσαρμογή από: J Giesecke. Modern Infectious Disease Epidemiology. 2nd edition p

20 Παράδειγμα B Επιδημία γαστρεντερίτιδας σε κτηριακό συγκρότημα γραφείων Σε μεγάλο κτηριακό συγκρότημα γραφείων όπου εργάζονται περίπου 1400 άτομα, εμφανίστηκαν 37 κρούσματα γαστρεντερίτιδας. Γιαναδιερευνηθούν οι ενδεχόμενοι παράγοντες κινδύνου, επιλέχθηκαν με τυχαιοποιημένο τρόπο 58 μάρτυρες. Γεύμα ή Ασθενείς Μάρτυρες % ασθενών φαγητό Έφαγαν Δεν έφαγαν Έφαγαν Δεν έφαγαν OR (95%CI) P με έκθεση Γεύμα 22 Ιαν ,03 (0,33-3,19) 0,96 16% Γεύμα 23 Ιαν ,91 (1,20-7,03) 0,02 48% Σαλάτα ,20 (1,65-16,4) 0,003 33% Σάντουϊτς ,39 (0,99-5,80) 0,05 43% Κοτόπουλο ,64 (0,38-6,70) 0,51 10% (n = 37) (n = 58) OR: Odds Ratio, 95%CI: Διάστημα Αξιοπιστίας κατά 95%, P: τιμή κριτηρίου P Προσαρμογή από: J Giesecke. Modern Infectious Disease Epidemiology. 2nd edition p

21 Παράδειγμα A Γαστρεντερίτιδα μετά από πρωτοχρονιάτικο γεύμα 15 άτομα έλαβαν μέρος σε πρωτοχρονιάτικο γεύμα. Στις επόμενες 24 ώρες, 5 από αυτούς αρρώστησαν με γαστρεντερίτιδα. Έφαγαν Δεν έφαγαν % ασθενών Φαγητό Ασθενείς Σύνολο AR Ασθενείς Σύνολο AR RR (95%CI) P με έκθεση Ψάρι % % 0,33 (0,08-1,39) 0,13 40% Κρέας % % 8,00 (1,18-54,0) 0,009 80% Ρύζι % % 1,71 (0,39-7,48) 0,48 60% Σαλάτα % % 1,00 (0,17-5,98) 0,64 20% Γλυκό % % 1,45 (0,22-9,43) 0,69 80% AR: Πηλίκο Προσβολής, RR: Λόγος Κινδύνων, 95%CI: Διάστημα Αξιοπιστίας κατά 95% P: τιμή κριτηρίου P Προσαρμογή από: J Giesecke. Modern Infectious Disease Epidemiology. 2nd edition p

22 Μελέτες παρατήρησης στην αναλυτική επιδημιολογία Αφετηρία Μέτρο συσχέτισης Μελέτες σειρών (cohort studies) Έκθεση / Μη έκθεση Λόγος κινδύνων (RR) Μελέτες ασθενών-μαρτύρων (case-control studies) Νόσος / Μη νόσος Λόγος σχετικών πιθανοτήτων (OR) Συνηθισμένη χρήση σε επιδημίες "Kλειστές" επιδημίες "Aνοιχτές" επιδημίες Υπολογισμός AR* ΝΑΙ ΟΧΙ * AR: πηλίκο προσβολής (attack rate)

23 Συνόψιση μέτρων συσχέτισης 1) Μελέτες σειρών Λόγος Κινδύνων (Risk Ratio) RR = Α E /N E / Α 0 /N 0 = a/(a+b) / c/(c+d) Κίνδυνος νόσου σε Εκτεθειμένους προς Κίνδυνο νόσου σε Μη εκτεθειμένους 2) Μελέτες ασθενών-μαρτύρων Λόγος Σχετικών Πιθανοτήτων (Odds Ratio) OR = A E /A 0 / Μ E /Μ 0 = a/c / b/d Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Ασθενείς προς Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Μάρτυρες Νοσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b Εκθ - c d c+d a+c b+d Noσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b Εκθ - c d c+d a+c b+d

24 Εναλλακτικοί τρόποι έκφρασης του OR

25 Εναλλακτικός τρόπος έκφρασης OR (1) Noσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b ΟR = = a/c / b/d = Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Ασθενείς προς Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Μάρτυρες Εκθ - c d c+d a+c b+d = ad / bc Λόγος διαγωνίων γινομένων δείγμα Αυτή η διατύπωση παρότι είναι αλγεβρικά σωστή (διευκολύνει υπολογισμούς χρήσιμη στην εποχή πριν Η/Υ), δυσχεραίνει την κατανόηση της έννοιας του OR (το κλάσμα ad/bc δεν έχει κάποια πραγματική έννοια)

26 Μελέτη ασθενών-μαρτύρων Ασθενείς Πληθυσμός προέλευσης (source population) Εκτεθειμένοι (π.χ. 25%) Μη εκτεθειμένοι ΔΕΙΓΜΑ (όχι ασθενείς) Μάρτυρες Ασθενείς Μάρτυρες: δείγμα του πληθυσμού προέλευσης, αντιπροσωπευτικό ως προς έκθεση (= ανεξάρτητο από έκθεση) Πιθανότητα επιλογής (f) Εκτεθειμένων στο δείγμα περίπου ίση (τυχαίο σφάλμα) με Μη Εκτεθειμένων f = δειγματοληπτικό κλάσμα

27 Εναλλακτικός τρόπος έκφρασης OR (2) Noσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b Εκθ - c d c+d ΟR = = a/c / b/d = Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Ασθενείς προς Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Μάρτυρες a+c b+d = a/b / c/d = Αφού ίσο δειγματοληπτικό κλάσμα σε Εκτεθειμένους και Μη εκτεθειμένους a/(b/f) / c/(d/f) a/β / c/δ δείγμα, f: δειγματοληπτικό κλάσμα

28 Εναλλακτικός τρόπος έκφρασης OR (2) Noσ + Νοσ - Εκθ + a β a+β Εκθ - c δ c+δ ΟR = = a/c / b/d = Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Ασθενείς προς Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Μάρτυρες a+c β+δ = a/b / c/d = Αφού ίσο δειγματοληπτικό κλάσμα σε Εκτεθειμένους και Μη εκτεθειμένους f: δειγματοληπτικό κλάσμα a/(b/f) / c/(d/f) a/β / c/δ Σχετική πιθανότητα νόσου σε Εκτεθειμένους προς Σχετική πιθανότητα νόσου σε Μη εκτεθειμένους εκτίμηση (τυχαίο σφάλμα από δειγματοληψία μαρτύρων)

29 Γιασπάνιανοσήματα το OR είναι περίπου ίσο με το RR

30 Μελέτη ασθενών-μαρτύρων Ασθενείς Πληθυσμός προέλευσης (source population) Εκτεθειμένοι (π.χ. 25%) Μη εκτεθειμένοι ΔΕΙΓΜΑ (όχι ασθενείς) Μάρτυρες Ασθενείς Μάρτυρες: δείγμα του πληθυσμού προέλευσης, αντιπροσωπευτικό ως προς έκθεση (= ανεξάρτητο από έκθεση)

31 Μελέτη ασθενών-μαρτύρων: Eάν το ΝΟΣΗΜΑ είναι σπάνιο... Dis + Dis - τότε το RR είναι κατά προσέγγιση ίσο με το OR... Dis + Dis - Exp + a b a+b Exp + a b a+b Exp - c d c+d Exp - c d c+d a+c b+d a+c b+d Σπάνιο νόσημα: a+b b c+d d RR = = a/(a+b) / c/(c+d)... καιμπορείναυπολογιστεί (κατά προσέγγιση) από μελέτη ασθενών-μαρτύρων a/(b) / c/(d) a/c / b/d OR δείγμα

32 Μελέτη ασθενών-σειρών (case-cohort): το OR είναι εκτίμηση του RR (με τυχαίο σφάλμα από δειγματοληψία μαρτύρων)

33 Μελέτη ασθενών-μαρτύρων (case-control) Ασθενείς Πληθυσμός προέλευσης (source population) Εκτεθειμένοι (π.χ. 25%) Μη εκτεθειμένοι ΔΕΙΓΜΑ (όχι ασθενείς) Μάρτυρες Ασθενείς Μάρτυρες: δείγμα του πληθυσμού προέλευσης, αντιπροσωπευτικό ως προς έκθεση (= ανεξάρτητο από έκθεση)

34 Μελέτη ασθενών-σειρών (case-cohort) Ασθενείς Πληθυσμός προέλευσης (source population) Εκτεθειμένοι (π.χ. 25%) Μη εκτεθειμένοι ΔΕΙΓΜΑ (σύνολο πληθυσμού) Μάρτυρες Ασθενείς Μάρτυρες: δείγμα του πληθυσμού προέλευσης, αντιπροσωπευτικό ως προς έκθεση (= ανεξάρτητο από έκθεση) Πιθανότητα επιλογής (f) Εκτεθειμένων στο δείγμα περίπου ίση (τυχαίο σφάλμα) με Μη Εκτεθειμένων f = δειγματοληπτικό κλάσμα

35 Μελέτη ασθενών-σειρών (case-cohort): Eάν οι ΜΑΡΤΥΡΕΣ είναι δείγμα του συνολικού πληθυσμού (και όχι δείγμα των μη-ασθενών ) και το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού ως προς την έκθεση... Dis + Dis - Dis + Dis - Μάρτυρες Exp + a b a+b Exp + a b a+b f (a+b) x f Exp - c d c+d Exp - c d c+d (c+d) x f a+c b+d a+c b+d ΟR = OR = = a / c / b/d = = a / c / (a+b ) x f / (c+d) x f f : δειγματοληπτικό κλάσμα (sampling fraction) δείγμα

36 Μελέτη ασθενών-σειρών (case-cohort): Eάν οι ΜΑΡΤΥΡΕΣ είναι δείγμα του συνολικού πληθυσμού (και όχι δείγμα των μη-ασθενών ) και το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού ως προς την έκθεση... Dis + Dis - Μάρτυρες Exp + a b a+b f (a+b) x f Exp - c d c+d (c+d) x f a+c b+d ΟR = = a / c / (a+b ) x f / (c+d) x f = a / c / (a+b ) / (c+d) = a / (a+b) / c / (c+d) = RR δείγμα Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Ασθενείς προς Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Μάρτυρες Κίνδυνος νόσου σε Εκτεθειμένους προς Κίνδυνο νόσου σε Μη εκτεθειμένους εκτίμηση (τυχαίο σφάλμα από δειγματοληψία μαρτύρων)

37 Μελέτη ασθενών-σειρών (case-cohort): Eάν οι ΜΑΡΤΥΡΕΣ είναι δείγμα του συνολικού πληθυσμού (και όχι δείγμα των μη-ασθενών ) και το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού ως προς την έκθεση... Dis + Dis - Μάρτυρες Exp + a b a+b f (a+b) x f Exp - c d c+d (c+d) x f a+c b+d ΟR = = a / c / (a+b ) x f / (c+d) x f = a / c / (a+b ) / (c+d) = a / (a+b) / c / (c+d) = RR δείγμα... τότε το ΟR αποτελεί αμερόληπτη εκτίμηση του RR (χωρίς συστηματικό σφάλμα). Υπεισέρχεται δειγματοληψία (μαρτύρων): γίνεται εκτίμηση του RR OR διαφέρει από RR ως προς τυχαίο σφάλμα OR έχει ευρύτερα όρια αξιοπιστίας από RR

38 Ποιος σχεδιασμός μελέτης είναι προτιμότερος (εφόσον είναι εφικτός); 1. Μελέτη σειρών (cohort study) Είναι ο χρυσός κανόνας σχεδιασμού μελετών Υπολογίζεται το RR πιο κατανοητή έννοια από OR Επίπτωση / πηλίκο προσβολής: μπορεί να υπολογιστεί 2. Μελέτη ασθενών-σειρών (case-cohort study) Υπολογίζεται το OR OR αποτελεί εκτίμηση του RR (τυχαίο σφάλμα από δειγματοληψία μαρτύρων) 3. Μελέτη ασθενών-μαρτύρων (case-control study) Υπολογίζεται το OR OR περίπου ίσο με RR εάν το νόσημα είναι σπάνιο

39 Μελέτες παρατήρησης στην αναλυτική επιδημιολογία Αφετηρία Μέτρο συσχέτισης Μελέτες σειρών (cohort studies) Έκθεση / Μη έκθεση Λόγος κινδύνων (RR) Μελέτες ασθενών-μαρτύρων (case-control studies) Νόσος / Μη νόσος Λόγος σχετικών πιθανοτήτων (OR) Συνηθισμένη χρήση σε επιδημίες "Kλειστές" επιδημίες "Aνοιχτές" επιδημίες Υπολογισμός AR* ΝΑΙ ΟΧΙ * AR: πηλίκο προσβολής (attack rate)

40 Συνόψιση μέτρων συσχέτισης 1) Μελέτες σειρών Λόγος Κινδύνων (Risk Ratio) RR = Α E /N E / Α 0 /N 0 = a/(a+b) / c/(c+d) Κίνδυνος νόσου σε Εκτεθειμένους προς Κίνδυνο νόσου σε Μη εκτεθειμένους 2) Μελέτες ασθενών-μαρτύρων Λόγος Σχετικών Πιθανοτήτων (Odds Ratio) OR = A E /A 0 / Μ E /Μ 0 = a/c / b/d Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Ασθενείς προς Σχετική πιθανότητα έκθεσης σε Μάρτυρες Νοσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b Εκθ - c d c+d a+c b+d Noσ + Νοσ - Εκθ + a b a+b Εκθ - c d c+d a+c b+d

41 Κυριότερες πηγές - EPIET. Epidemiological studies. EPIET course, Moren A. Case-control studies. EPIET course, Rothman KJ. Epidemiology. An Introduction. Oxford: OUP Rothman KJ, Greenland S. Modern epidemiology. 2nd edition. Philadelphia: Lippincott-Raven Armitage P, Berry G. Statistical methods in medical research. 3rd edition. Oxford: Blackwell Giesecke J. Modern Infectious Disease Epidemiology. 2nd edition