ΜΑΚΡΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΓΔΟ 34 ΣΟΜΟ Β

ΜΑΚΡΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΓΔΟ 34 ΣΟΜΟ Β Δπηκέιεηα Βνπθειαηνο Αληωλεο 2008-2009 1

1 ΜΑΘΖΜΑ 1 ΜΑΚΡΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΤΠΟΓΔΗΓΜΑΣΑ ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ κειέηε ηεο καθξννηθνλνκίαο γίλεηαη κέζσ ηεο αλάιπζεο νηθνλνκηθψλ ππνδεηγκάησλ (νηθνλνκηθά κνληέια). Σα κνληέια απηά έρνπλ δπν εηδψλ κεηαβιεηέο: ηηο ελδνγελείο θαη ηηο εμωγελείο. Οη ελδνγελείο κεηαβιεηέο είλαη απηέο νη νπνίεο πξνζπαζνχκε λα επεμεγήζνπκε ελψ νη εμσγελείο είλαη νη κεηαβιεηέο πνπ καο δίλνληαη δεδνκέλεο. Ο ζθνπφο ηνπ κνληέινπ είλαη λα εμεγήζεη ηηο κεηαβνιέο ησλ ελδνγελψλ κεηαβιεηψλ φηαλ αιιάδνπλ νη εμσγελείο κεηαβιεηέο, δειαδή ην πφζν επεξεάδνπλ νη εμσγελείο ηηο ελδνγελείο κεηαβιεηέο. ην εηζαγσγηθφ απηφ ππφδεηγκα ππνζέηνπκε φηη έρνπκε δπν νκάδεο αηφκσλ: ηνπο θαηαλαισηέο θαη ηνπο επελδπηέο. Οη θαηαλαισηέο θαηαλαιψλνπλ ην δηαζέζηκν εηζφδεκα ηνπο ζχκθσλα κε ηελ ιεγφκελε εμίζωζε θαηαλάιωζεο: C = α + βy α, β > 0 (1) φπνπ C = θαηαλάισζε θαη Τ = ην εηζφδεκα θαη νη επελδπηέο επελδχνπλ ζχκθσλα κε ηελ εμίζωζε επελδύζεωλ: Η = Η 0 (2) φπνπ Η ην επίπεδν επελδχζεσλ κε δεδνκέλε ηηκή Η 0 Οη αλσηέξσ εμηζψζεηο νλνκάδνληαη θαη εμηζώζεηο ζπκπεξηθνξάο αθνχ δείρλνπλ πσο ζπκπεξηθέξνληαη νη δπν νκάδεο αηφκσλ πνπ αλαιχνπκε. χκθσλα ινηπφλ κε ηελ εμίζωζε θαηαλάιωζεο ην επίπεδν ηεο θαηαλάισζεο (C) εμαξηάηαη απφ ην επίπεδν ηνπ εηζνδεκαηνο (Τ). ην ζεκείν ηζνξξνπίαο ηνπ κνληέινπ απηνχ, ην ζπλνιηθφ εηζφδεκα (Τ) δαπαλάηαη επαθξηβψο ζηελ θαηαλάισζε (C) θαη ζηελ επέλδπζε (Η), άξα: Τ = C + I (3) Αληηθαζηζηψληαο ηηο (1) θαη (2) ζηελ (3) έρνπκε: Τ = α + βy + Η 0 (4) Λχλνληαο σο πξνο Τ πξνθχπηεη ε αθφινπζε εμίζωζε ηζνξξνπίαο ηνπ εηζνδεκαηνο (Τ): Τ = (5) Αληηθαζηζηψληαο ηελ (5) ζηελ (1) πξνθύπηεη ε εμίζωζε ηζνξξνπίαο ηεο θαηαλάιωζεο (C): C = α + (6) 2

Όζν πεξηζζφηεξεο κεηαβιεηέο ρξεζηκνπνηεί έλα κνληέιν, ηφζν πεξηζζφηεξν αθξηβή απνηειέζκαηα ζα έρνπκε. Ζ πξνζζήθε κεηαβιεηψλ γίλεηαη αλάινγα κε ην ηη ζέινπκε λα κεηξήζνπκε. Αλ γηα παξάδεηγκα ζέινπκε λα εμεηάζνπκε ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ επελδχζεσλ ζα πξέπεη λα εηζάγνπκε κηα λέα εμσγελή κεηαβιεηή, ην επηηφθην (r): Η = γ + δr 0 Δπίζεο ζα κπνξνχζακε λα εηζάγνπκε κεηαβιεηέο φπσο νη εηζαγσγέο (Μ) θαη νη εμαγσγέο (Υ) γηα λα κειεηήζνπκε ηελ επίδξαζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ ζηελ εγρψξηα θαηαλάισζε: Τ = C + I +M X Ή ζα κπνξνχζακε λα κειεηήζνπκε ηελ επίδξαζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ζην πξαγκαηηθφ εγρψξην εηζφδεκα εηζάγνληαο ηνπο θφξνπο (Σ) θαη ηηο θξαηηθέο δαπάλεο (G): Τ = C + I +G T Όπσο βιέπνπκε ηα κνληέια κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο εθάζηνηε αλάγθεο ηνπ αλαιπηή αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα επεμεγνχλ κφλν έλα κηθξφ θνκκάηη απφ ηελ ζπκπεξηθνξά ηεο νηθνλνκίαο αθνχ ρξεηάδνληαη ζπλδπαζκνί πνιιψλ κνληέισλ (νηθνλνκηθψλ θαη κε) γηα λα επεμεγήζνπκε ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία. ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟ ΚΤΚΛΧΜΑ 3

ΟΡΗΜΟ ΑΚΑΘΑΡΗΣΟ ΔΓΥΧΡΗΟ ΠΡΟΨΟΝ Αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ (Α.Δ.Π) είλαη ε ζπλνιηθή αμία ζε ρξεκαηηθέο κνλάδεο ησλ ηειηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ παξάγνληαη ζε κηα ρψξα ζε έλα ζπγθεθξηκέλν έηνο. Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηνπ φξνπ εγρψξην έρεη ζεκαζία, γηαηί ε παξαγσγή ζα πξέπεη λα γίλεηαη κέζα ζηελ επηθξάηεηα ηεο ρψξαο, αζρέησο αλ ν παξαγσγφο κπνξεί λα είλαη κφληκνο θάηνηθνο κηαο άιιεο ρψξαο. Γηα παξάδεηγκα, αλ έλα εξγνζηάζην θαηαζθεπήο ςπγείσλ αλήθεη ζε Ηηαινχο επηρεηξεκαηίεο, παξάγεη φκσο ζηε ρψξα καο, ε παξαγσγή ηνπ απνηειεί κέξνο ηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο ηεο Διιάδαο. ΣΟ Α.Δ.Π. Χ ΓΔΗΚΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΔΤΖΜΔΡΗΑ ΚΑΗ ΟΗ ΑΓΤΝΑΜΗΔ ΣΟΤ Σν Α.Δ.Π. είλαη έλα κέγεζνο πνπ καο πιεξνθνξεί γηα ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία κηαο ρψξαο. Σν θαηά θεθαιήλ Α.Δ.Π. κεηξά ην βηνηηθό επίπεδν κηαο ρψξαο, ελψ ε κεηαβνιή ηνπ ΑΔΠ δείρλεη ηνλ ξπζκό αλάπηπμεο κηαο νηθνλνκίαο. Όκσο παξά ηε ζπνπδαηφηεηα θαη ρξεζηκφηεηά ηνπ ην Α.Δ.Π. παξνπζηάδεη αηέιεηεο θαη αδπλακίεο, νη νπνίεο νθείινληαη ζε πνιιέο αηηίεο. Οη ζπνπδαηφηεξεο είλαη 1ν. Σν Α.Δ.Π. δελ πεξηιακβάλεη ηελ αμία παξαγσγήο πνπ αθνξά ηελ ηδηνθαηαλάισζε, γηαηί απηή δε γίλεηαη αληηθείκελν αγνξαπσιεζίαο Γηα παξάδεηγκα, ην θαγεηφ πνπ καγεηξεχεη κηα λνηθνθπξά ζην ζπίηη δε δηαθέξεη θαζφινπ απφ ην θαγεηφ ελφο εζηηαηνξίνπ. Καη φκσο, ε πξνζηηζέκελε αμία, κε ην καγείξεκα πνπ γίλεηαη ζην ζπίηη, δελ ππνινγίδεηαη ζην Α.Δ.Π. 2ν. Σν Α.Δ.Π. είλαη πνζνηηθφο θαη φρη πνηνηηθφο δείθηεο Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο, φηαλ δελ εθθξάδεηαη ζηελ ηηκή, δελ θαηαγξάθεηαη ζην Α.Δ.Π. Ζ πνηφηεηα φκσο, είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφο παξάγνληαο κε ηελ πνζφηεηα. Δίλαη ζεκαληηθφ επίζεο λα αλαθεξζεί φηη ε πνηφηεηα δσήο, πνπ πξνέξρεηαη, γηα παξάδεηγκα, απφ ηελ θαζαξή αηκφζθαηξα, είλαη νπζηψδεο παξάγνληαο γηα ηελ πγεία θαη ηελ πηζαλή δηάξθεηα δσήο, δελ πεξηιακβάλεηαη φκσο, δπζηπρψο ζηνπο ππνινγηζκνχο ηνπ Α.Δ.Π. 3ν. Σν Α.Δ.Π. αγλνεί ηε ζχλζεζε θαη ηελ θαηαλνκή ηεο παξαγσγήο Σν Α.Δ.Π. εθθξάδεη ην κέγεζνο παξαγσγήο αιιά φρη θαη ηε ζχλζεζε, δειαδή ην είδνο ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ παξάγνληαη. Ζ επεκεξία φκσο κηαο νηθνλνκίαο ζίγνπξα επεξεάδεηαη, αλ γηα παξάδεηγκα ην πνζνζηφ παξαγσγήο πνπ αληηπξνζσπεχεη πνιεκηθά αγαζά κεηαβιεζεί εηο βάξνο ηεο ζρέζεο κε ηα θαηαλαισηηθά αγαζά. Έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία ησλ πνιηηψλ, αιιά δελ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζην Α.Δ.Π., είλαη ε θαηαλνκή ηεο παξαγσγήο (εηζνδήκαηνο) αλάκεζα ζηα κέιε κηαο νηθνλνκίαο. Ζ θαηαλνκή απηή φκσο, αλ βειηηψλεηαη ή ρεηξνηεξεχεη, επεξεάδεη ζεηηθά ή αξλεηηθά αληίζηνηρα ηε δσή ησλ πνιηηψλ. Όζν πην ηζνκεξήο είλαη ε θαηαλνκή ηνπ Α.Δ.Π. ηφζν πην 4

ςειφ ζεσξείηαη ην βηνηηθφ επίπεδν κηαο ρψξαο, γηαηί κηθξαίλεη ην ράζκα κεηαμχ πινπζίσλ θαη θησρψλ. 4ν.Σν Α.Δ.Π. δελ ζπκπεξηιακβάλεη ηελ αμία ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ηεο παξανηθνλνκίαο Παξανηθνλνκία είλαη ην κέξνο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ην νπνίν απνθξχπηνπλ νη πνιίηεο απφ ην θξάηνο, είηε επεηδή ζέινπλ λα απνθχγνπλ ηε θνξνιφγεζή ηεο είηε επεηδή είλαη παξάλνκε, φπσο ιαζξεκπφξην, λαξθσηηθά θιπ. Όιεο απηέο νη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο δελ θαηαγξάθνληαη ζην Α.Δ.Π. ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα ηνληζηεί φηη νη αηέιεηεο απηέο ηνπ Α.Δ.Π. θάλνπλ πξνβιεκαηηθή θαη ηε ζχγθξηζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ κεηαμχ δηαθφξσλ ρσξψλ. Σν κέγεζνο ηεο παξανηθνλνκίαο, γηα παξάδεηγκα, δηαθέξεη απφ ρψξα ζε ρψξα, άξα θαη νη ζπγθξίζεηο είλαη πξνβιεκαηηθέο. ΠΡΟΣΗΘΔΜΔΝΖ ΑΞΗΑ Μηα άιιε δηάθξηζε ησλ αγαζψλ είλαη ζε ηειηθά θαη ελδηάκεζα. Σειηθά είλαη απηά πνπ αγνξάδνληαη γηα ηειηθή ρξήζε θαη φρη γηα παξαπέξα κεηαζρεκαηηζκφ. Δλδηάκεζα είλαη απηά πνπ αγνξάδνληαη γηα πεξαηηέξσ επεμεξγαζία θαη φρη γηα ηειηθή ρξήζε. Σν Α.Δ.Π. πεξηιακβάλεη κφλν ηελ αμία ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Ζ επηκνλή ζηε ρξήζε ηνπ φξνπ ηειηθά πξντφληα θαη ππεξεζίεο γίλεηαη, γηα λα απνθχγνπκε λα ππνινγίδνπλε δχν ή πεξηζζφηεξεο θνξέο ηελ αμία ελφο αγαζνχ, θαζψο ην κεηξάκε γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζην αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ. Γηα παξάδεηγκα εάλ ζέινπκε λα ζπκπεξηιάβνπκε ηελ αμία ελφο ειεθηξηθνχ ςπγείνπ ζην Α.Δ.Π., δε ζα πξέπεη λα πεξηιάβνπκε ρσξηζηά ηελ αμία ηνπ κνηέξ θαη ζηε ζπλέρεηα ηελ αμία ηνπ σο ηκήκα ηεο ηειηθήο αμίαο ηνπ ςπγείνπ, γηαηί ζα έρνπκε δηπιφ ππνινγηζκφ. Σα ζπζηαηηθά κέξε ηνπ ςπγείνπ κεηαμχ απηψλ θαη ην κνηέξ, πνπ πσινχληαη ζηηο βηνκεραλίεο ςπγείσλ είλαη ελδηάκεζα αγαζά θαη δελ πεξηιακβάλνληαη ρσξηζηά ζην Α.Δ.Π., αιιά ζπλνιηθά ζηελ ηειηθή αμία ησλ ςπγείσλ. Με ηνλ ίδην ηξφπν ην αιεχξη πνπ γίλεηαη ςσκί είλαη ελδηάκεζν πξντφλ θαη κεηξάκε κφλν ηελ αμία ηνπ ςσκηνχ σο ηκήκα ηνπ Α.Δ.Π., ελψ δελ ππνινγίδνπλε ηελ αμία ηνπ αιεπξηνχ πνπ πσιήζεθε ζην θνχξλαξε. Σν αιεχξη, φκσο, πνπ πσιήζεθε γηα ρξήζε ζε έλα λνηθνθπξηφ ππνινγίδεηαη σο ηειηθφ πξντφλ θαη ζπκκεηέρεη ζην Α.Δ.Π., γηαηί έγηλε πψιεζε γηα ηειηθή ρξήζε. Έλαο άιινο ηξφπνο απνθπγήο ιαζψλ θαηά ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ Α.Δ.Π. είλαη ε ρξήζε ηεο κεζφδνπ ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο. πλήζσο θάζε πξντφλ δέρεηαη επεμεξγαζία ζε δηάθνξα ζηάδηα παξαγσγήο, πξηλ ιάβεη κνξθή ηειηθνχ πξντφληνο θαη δηαηεζεί ζηελ αγνξά. ΑΔΠ Δ ΣΡΔΥΟΤΔ ΣΗΜΔ (ΑΔΠ ΣΣ ) Σν ΑΔΠ ΣΣ ή νλνκαζηηθφ ΑΔΠ είλαη ην ΑΔΠ ππνινγηδφκελν ζε ηηκέο ηνπ έηνπο πνπ κειεηάκε. Γελ είλαη αληηθεηκεληθφ θξηηήξην γηαηί δελ ππνινγίδεη ηνλ πιεζσξηζκφ. Δλδεηθηηθά: Σξέρνπζεο ηηκέο : Σηκέο πνπ ηζρχνπλ ζην έηνο παξαγσγήο. Έηνο βάζεο : Σν έηνο ηνπ νπνίνπ νη ηηκέο επηιέγνληαη σο κέηξν ζχγθξηζεο 5

ΑΔΠ ΣΣ = P1 * Q1 + + Pn * Qn (Οηθνλνκηα κε n πξνηνληα νπνπ n 0) ΑΔΠ Δ ΣΑΘΔΡΔ ΣΗΜΔ (ΑΔΠ Σ ) Σν ΑΔΠ Σ ή πξαγκαηηθφ ΑΔΠ είλαη ην ΑΔΠ πνπ ππνινγηδεηαη ζε ζρέζε κε ηηο ηηκέο ελφο έηνπο θξηηεξίνπ (ή έηνο βάζεο) γηα λα είλαη νη ππνινγηζκνί καο ζηαζκηζκέλνη κε ηνλ πιεζσξηζκφ. πλνπηηθα: Γείθηεο Σηκώλ (Οηθνλνκία κε έλα αγαζφ) : ΓΣt = Γεηθηεο Σηκωλ (Οηθνλνκηα κε δπν αγαζα) : ΓΣt = ΑΔΠ Σ = ΓΤΝΖΣΗΚΟ ΑΔΠ Ωο δπλεηηθφ ΑΔΠ νξίδεηαη ε κέγηζηε ηηκή πνπ δχλαηαη λα πάξεη ην ΑΔΠ κηάο νηθνλνκίαο. Με άιια ιφγηα δείρλεη ηελ παξαγσγηθή δπλαηφηεηα ηεο ελ ιφγσ νηθνλνκίαο. Ζ απφθιηζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ κε ην δπλεηηθφ, νλνκάδεηαη παξαγωγηθό θελό ηεο νηθνλνκίαο θαη ζρεηίδεηαη κε ηνλ δείθηε αλεξγίαο.. ΚΑΣΑ ΚΔΦΑΛΖΝ ΟΝΟΜΑΣΗΚΟ/ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΟ ΑΔΠ (ΑΔΠ ΚΚ ) Δηλαη ην κεζν πξνηνλ ηεο ρσξαο, απην πνπ αληηζηνηρεη ζην κεζν πνιηηε. Ολνκαζηηθν ΑΔΠθθ (εηνπο t) = Πξαγκαηηθν ΑΔΠθθ (εηνπο t) = ΜΔΣΡΖΖ ΣΟΤ ΑΔΠ ΜΔΘΟΓΟ ΣΔΛΗΚΖ ΓΑΠΑΝΖ χκθσλα κε ηελ κέζνδν ηεο δαπάλεο, ην ΑΔΠ κπνξεί λα ππνινγηζηεί απφ ην άζξνηζκα ησλ δαπαλψλ ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο ηνπ ηξέρνληνο έηνπο. Οη θαηεγνξίεο ησλ ελ ιφγσ δαπαλψλ είλαη νη εμήο: (α) Ηδησηηθή Καηαλάισζε (C): Οη δαπάλεο επί θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ. 6

(β) Αθαζάξηζηε Δπέλδπζε (Η): Οη δαπάλεο επί θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ. Η = Η Ν + D 1 (γ) Καζαξή Δπέλδπζε (Η N ): Δίλαη ε επέλδπζε πνπ πξνθχπηεη αλ απφ ηελ αθαζάξηζηε αθαηξέζνπκε ηελ απφζβεζε (ε ππνηίκεζε) ηνπ θεθαιαίνπ, (D), άξα Η Ν = Η D. (δ) Κξαηηθέο Γαπάλεο (G): Γεκφζηεο δαπάλεο ηνπ ηξέρνληνο έηνπο. (ε) Δμαγσγέο (Υ): Αλ εμεηάδνπκε αλνηρηή νηθνλνκία ηφηε ζπλππνινγίδνπκε ηηο εμαγσγέο, θαη (δ) Δηζαγσγέο (Μ): Αθαηξνχκε ηηο εηζαγσγέο αθνχ απνηεινχλ εθξνή εγρψξηνπ ρξήκαηνο. Αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε πνπ εμεηάδνπκε πξνθχπηνπλ νη εμήο πεξηπηψζεηο: (α) Κιεηζηή Οηθνλνκία: Δίλαη ε πεξίπησζε ζηελ νπνία ε νηθνλνκία δελ ζπλαιιάζζεηαη κε ην εμσηεξηθφ ηεο θαη δελ έρεη νχηε εηζαγσγέο (Μ), νχηε εμαγσγέο (Υ). ΑΔΠ C + I + G (β) Κιεηζηή Οηθνλνκία ρσξίο θξαηηθή παξέκβαζε: Δίλαη κηα θιεηζηή νηθνλνκία ζηελ νπνία ν θξαηηθφο ηνκέαο δελ παξεκβαίλεη άξα G = 0. ΑΔΠ C + I (γ) Αλνηρηή Οηθνλνκία: Δίλαη ε πεξίπησζε ηεο νηθνλνκίαο πνπ έρεη θξαηηθφ ηνκέα θαη ζπλαιιάζζεηαη κε ην εμσηεξηθφ ηεο. ΑΔΠ C + G + I + X M ΜΔΘΟΓΟ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ χκθσλα κε ηελ κέζνδν ηνπ εηζνδεκαηνο, σο ΑΔΠ ινγίδεηαη ε ζπλνιηθή δαπάλε ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ γηα ηελ ηξέρνπζα παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο νηθνλνκίαο. Οη δαπάλεο απηέο είλαη νη εμήο: (α) Ακνηβή Δξγαζίαο (w): κηζζνί, ζπληάμεηο θιπ (β) Ακνηβή Γεο (R): ελνίθηα, ζπληήξεζε θιπ (γ) Ακνηβή Κεθαιαίνπ (r): ηφθνη, ρξεκαηννηθνλνκηθά έζνδα θιπ (δ) Ακνηβή Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο (Κ): Αθαζάξηζηα θέξδε επηρεηξήζεσλ (ε) Καζαξνί Φφξνη (T N ): Καζαξνί θφξνη επί ηεο παξαγσγήο (Φφξνη Δπηδνηήζεηο). ΑΔΠ w + R + r + K + T N 1 ηελ βηβιηνγξαθία ν φξνο D ζπκβνιίδεηαη θαη Γinv. 7

ΜΔΘΟΓΟ ΠΡΟΣΗΘΔΜΔΝΖ ΑΞΗΑ ΣΑΓΗΑ ΠΑΡΑΓΩΓΖ ΑΡΣΟΤ ΠΡΟΣΗΘΔΜΔ ΝΖ ΑΞΗΑ ΑΓΡΟΣΖ ΠΡΟΣΗΘΔΜΔ ΝΖ ΑΞΗΑ ΜΤΛΟΤ ΠΡΟΣΗΘΔΜΔ ΝΖ ΑΞΗΑ ΦΟΤΡΝΟΤ ΤΝΟΛ Ο ΑΓΡΟΣΖ (ζηηάξη) 0,3 0,3 ΜΤΛΟ (αιεχξη) 0,3 0,5 0,8 ΦΟΤΡΝΟ (ςσκί) 0,3 0,5 0,7 1,5 ΚΑΣΑΝΑΛΩΣΖ 0,3 0,5 0,7 1,5 ΔΦΑΡΜΟΓΔ ε κηα νηθνλνκία ιεηηνπξγνχλ ηξεηο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ηα εμήο δεδνκέλα: Δπηρείξεζε Α Δπηρείξεζε Β Δπηρείξεζε Γ (παξαγσγή ειαζηηθψλ) (παξαγσγή εξγαιεηνκεραλψλ) (παξαγσγή πνδειάησλ) Πσιήζεηο 200 Μηζζνί 100 Δλνίθηα 50 Απφζβεζε 30 Σφθνη 10 Πσιήζεηο 250 Μηζζνί 100 Απφζβεζε 20 Σφθνη 20 Να ππνινγίζεηε ην ΑΔΠ ηεο νηθνλνκίαο απηήο κε ηξείο ηξφπνπο, δειαδή: (α) Με ηε κέζνδν ηεο ηειηθήο δαπάλεο. (β) Με ηελ εηζνδεκαηηθή κέζνδν. (γ) Με ηε κέζνδν ηεο πξνζηηζεκέλεο αμίαο Πσιήζεηο 900 Μηζζνί 600 Απφζβεζε 50 Αγνξά ειαζηηθψλ 200 Αγνξά εξγαιεηνκεραλψλ 250 Απφζεκα ειαζηηθψλ: αξρή πεξηφδνπ ηέινο πεξηφδνπ 200 300 Δμαγσγέο 90 ΑΠΑΝΣΖΖ Δηζαγσγέο 50 1. Μέθοδορ ηηρ Τελικήρ Δαπάνηρ. Αζξνίδνπκε ηηο δαπάλεο γηα ηειηθά πξντφληα θαηαλάισζεο (C) θαη επέλδπζεο (I): ΑΔΠ = C + I+ Υ-Μ, φπνπ I = ΓΚ + Γinv, δειαδή νη επελδχζεηο πεξηιακβάλνπλ ηνλ λέν πάγην εμνπιηζκφ (ΓΚ) θαη ηε κεηαβνιή ησλ απνζεκάησλ (Γinv). 8

Δδψ είλαη: C = 900 (πνδήιαηα πνπ πσιεί ε επηρείξεζε Γ ζηελ ηειηθή δήηεζε), ΓΚ = 250 (εξγαιεηνκεραλέο πνπ πσιεί ε επηρείξεζε Β ζηε Γ), Υ-Μ = 90-50 =40 Γinv = 100 (=300 200), κεηαβνιή απνζέκαηνο ειαζηηθψλ. Άξα κε ηε κέζνδν απηή έρνπκε: ΑΔΠ = 900 + (250 + 100)+ 40, δει. ΑΔΠ =1290. 2. Μέζνδνο Πξνζηηζέκελεο Αμίαο. Ζ πξνζηηζέκελε αμία (Π.Α.) θάζε επηρείξεζε είλαη ε δηαθνξά ηεο αμίαο ησλ εθξνψλ κηαο επηρείξεζεο κείνλ ηελ αμία ησλ εηζξνψλ ηεο απφ άιιεο επηρεηξήζεηο. Δδψ είλαη: Δπηρεηξήζεηο Α Β Γ ύλνιν Αμία εθξνψλ (πσιήζεηο + ΓΚ + Γinv+Υ-Μ) 200 250 1290* 1740 μείον: Αμία εηζξνψλ απφ άιιεο επηρεηξήζεηο 0 0 450** -450 Πποζηιθέμενη αξία 200 250 840 1290 * Δθξνέο ηεο επηρείξεζεο Γ = 1290 = 900 (πσιήζεηο) + 250 (ΓΚ) + 100 (Γinv)+ 40 (Υ-Μ). ** Δηζξνέο ζηελ επηρείξεζε Γ = 450 = 200 απφ ηελ Α + 250 απφ ηε Β. Έηζη, κε ηε κέζνδν απηή έρνπκε: ΑΔΠ = (Π.Α.) = 200 + 250 + 840, δει. ΑΔΠ = 1290. 3. Μέζνδνο Δηζνδεκαηνο. Σα εηζνδήκαηα είλαη μιζθοί, ενοίκια, ηόκοι θαη κέπδη. Τπνινγίδνπκε ηα θέξδε: Δπηρεηξήζεηο Α Β Γ Αμία εθξνψλ (πσιήζεηο+ ΓΚ + Γinv+Υ-Μ) 200 250 1290 μείον: Αμία εηζξνψλ απφ άιιεο επηρεηξήζεηο 0 0-450 Μηζζνί -100-100 -600 Δλνίθηα - 50 0 0 Σφθνη -10-20 0 Κέπδη (ζςνολικά) 40 130 240 μείον: Απφζβεζε (D) -30-20 -50 Κέπδη διανεμόμενα 10 110 190 9

Δπνκέλσο, γηα ηα εηζνδήκαηα θαη ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ ΑΔΠ απφ απηά έρνπκε: Δπηρεηξήζεηο Α Β Γ χλνιν Μηζζνί 100 100 600 800 Δλνίθηα 50 0 0 50 Σφθνη 10 20 0 30 Κέξδε 40 130 240 410 Σύνολο 200 250 840 1290 = ΑΔΠ 10

2 ΜΑΘΖΜΑ 2 ΔΘΝΗΚΟΛΟΓΗΣΗΚΖ ΣΑΤΣΟΣΖΣΑ ΑΚΑΘΑΡΗΣΟ ΔΘΝΗΚΟ ΠΡΟΨΟΝ Σν Αθαζάξηζην Δζληθφ Πξντφλ (ΑΔΘΠ) είλαη ε ζπλνιηθή αμία πξντφληνο πνπ ζπληειέζηεθε απφ ηνπο ππεθφνπο κηαο ρψξαο, αλεμαξηήησο εάλ απηνί δξαζηεξηνπνηνχληαη εγρσξίσο ε ζην εμσηεξηθφ. Όπσο γλσξίδνπκε ην ΑΔΠ ζπληειείηαη απ ην άζξνηζκα ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο αλεμαξηήησο ππεθνφηεηαο. Άξα: ΑΔΠ = Δγρσξία Παξαγσγή Ξέλσλ + Δγρσξία Παξαγσγή Τπεθφσλ ΑΔΘΠ = Παξαγσγή Τπεθφσλ ζην Δμσηεξηθφ + Δγρψξηα Παξαγσγή Τπεθφσλ Απφ ηηο δπν αλσηέξσ εμηζψζεηο πξνθχπηεη φηη αλ ΑΔΠ = ΑΔΘΠ ηφηε: Εγσωπία Παπαγωγή Ξένων = Παπαγωγή Υπηκόων ζηο Εξωηεπικό Βιέπνπκε φηη φηαλ ην ΑΔΠ είλαη κεγαιχηεξν ηνπ ΑΔΘΠ, ε παξαγσγή ησλ μέλσλ ζηελ ρψξα είλαη κεγαιπηεξε απ ηελ παξαγσγή ησλ ππεθφσλ ηεο ελ ινγσ ρψξαο ζην εμσηεξηθφ. ΑΚΑΘΑΡΗΣΟ ΔΘΝΗΚΟ ΓΗΑΘΔΗΜΟ ΔΗΟΓΖΜΑ Σν Αθαζάξηζην Δζληθφ Γηαζέζηκν Δηζφδεκα (ΑΔΓΔ) πξνθχπηεη αλ ζην ΑΔΘΠ πξνζζέζνπκε ηηο κεηαβηβαζηηθέο εηζπξάμεηο απφ ην εμσηεξηθφ (επηρνξεγήζεηο, πιαίζηα ζηήξημεο θιπ) θαη αθαηξέζνπκε ηηο κεηαβηβαζηηθέο πιεξσκέο πξνο ην εμσηεξηθφ (επηρνξεγήζεηο, νηθνλνκηθή βνήζεηα θιπ). H δηαθνξά ησλ κεηαβηβαζηηθψλ εηζπξάμεσλ απφ ην εμσηεξηθφ NFR θαη ησλ κεηαβηβαζηηθψλ πιεξσκψλ ζην εμσηεξηθφ NFP, νλνκάδεηαη θαζαξέο κεηαβηβαζηηθέο εηζπξάμεηο. Σν ΑΔΓΔ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα θαιχςεη ηηο νηθνλνκηθέο αλάγθεο κηαο ρψξαο. πγθεθξηκέλα: (α) Γηα θαηαλάισζε (C) (β) Γηα απνηακίεπζε (S) (γ) Γηα πιεξσκή θαζαξψλ θφξσλ (Σ) ΑΔΓΔ C + S + T Μηα άιιε έθθξαζε ηνπ ΑΔΓΔ πξνθχπηεη απ ηνλ νξηζκφ ηεο έλλνηαο φπσο ππνγξακκίζηεθε αλσηέξσ, δειαδή: ΑΔΓΔ ΑΔΠ + NFR Αλαιχνληαο ηελ άλσζελ ζρέζε πξνθχπηεη: 11

ΑΔΠ C + S + T ΝFR C + S + T + NFP φπνπ NFR = M X θαη NFP = X M Άξα NFP = - NFR Γειαδή νη κεηαβηβαζηηθέο πιεξσκέο πξνο ην εμσηεξηθφ είλαη αληίζεηεο απφ ηηο κεηαβηβαζηηθέο εηζπξάμεηο απφ ην εμσηεξηθφ. ΔΘΝΗΚΟΛΟΓΗΣΗΚΖ ΣΑΤΣΟΣΖΣΑ H Δζληθνινγηζηηθε ηαπηφηεηα δείρλεη ηηο πεγέο απ' φπνπ πεγάδεη ην εζληθφ εηζφδεκα θαη απφ πνηέο ρξήζεηο απνξξνθάηαη. Έρεη πνιχ κεγάιε ζεκαζία δηφηη δείρλεη ην κέγεζνο ηεο αθαζάξηζηεο επέλδπζεο θαη πσο απηή ρξεκαηνδνηείηαη. Γλσξίδνπκε φηη ΑΔΠ = C + I + G + X M Καη φηη ΑΔΠ C + S + T + NFP Άξα C + I + G + X M C + S + T + NFP Σν πξψην ζθέινο ηεο αλσηέξσ ηαπηφηεηαο καο δείρλεη ηηο πεγέο ηνπ εηζνδεκαηνο θαη ην δεχηεξν ηηο ρξήζεηο ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδεκαηνο. Λχλνληαο σο πξνο Η πξνθχπηεη ε Δζληθνινγηζηηθή Σαπηφηεηα: I S + (T G) + [(M X) + NFP] (1) Ζ Δζληθνινγηζηηθή Σαπηφηεηα δείρλεη φηη ην κέγεζνο ηεο ζπλνιηθήο αθαζάξηζηεο επέλδπζεο πξνθχπηεη απ ηα αθφινπζα κεγέζε: S: Ηδησηηθή απνηακίεπζε (T G): Γεκφζηα απνηακίεπζε [(M X) + NFP]: Απνηακίεπζε μέλσλ επελδπηψλ Αο δνχκε ηψξα ηξείο πηζαλέο πεξηπηψζεηο πνπ πξνθχπηνπλ: (α) Κιεηζηή νηθνλνκία (Υ = Μ = 0) ρσξίο θξαηηθφ ηνκέα (G = 0) I S (β) Κιεηζηή νηθνλνκία (Υ = Μ = 0) κε θξαηηθφ ηνκέα I S + (T G) (γ) Αλνηρηή νηθνλνκία κε θξαηηθφ ηνκέα I S + (T G) + [(M X) + NFP] 12

ΔΦΑΡΜΟΓΔ ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη ηα εμήο ζηνηρεία γηα κηα νηθνλνκία: Έηνο 1 Έηνο 2 Έηνο 3 Δζληθό εηζόδεκα 500 600 700 Γεκόζηα Γαπάλε 200 250 200 Ηδηωηηθή 250 300 250 θαηαλάιωζε Δπέλδπζε 50 200 200 Δθηηκήζηε ηελ θαηάζηαζε ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ πνπ αληηκεησπίδεη ε νηθνλνκία γηα θάζε έλα απφ ηα ηξία έηε Απάληεζε Με βάζε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ εζληθνχ εηζνδήκαηνο έρνπκε: Τ C+I+G+NX, φπνπ = Ηδησηηθή θαηαλάισζε, C = επέλδπζε, G =δεκφζηα δαπάλε. Οη θαζαξέο εμαγσγέο (ΝΥ) είλαη: ΝΥ= Τ (C+I+G). Γηα ην έηνο 1, ΝΥ = 500 (200 +250 + 50) = 0 Έηζη, ζην έηνο 1 ην εκπνξηθφ ηζνδχγην είλαη κεδέλ. Σν έηνο 2 νη θαζαξέο εμαγσγέο είλαη -150, δεκηνπξγψληαο έιιεηκκα ζην εκπνξηθφ ηζνδχγην. Σν έηνο 3 νη θαζαξέο εμαγσγέο είλαη 50, δεκηνπξγψληαο πιεφλαζκα ζην εκπνξηθφ ηζνδχγην. 13

3 ΜΑΘΖΜΑ 3 Ο ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ ΔΗΑΓΧΓΖ Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ εηζνδεκαηνο ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε ην απιφ ππφδεηγκα ηνπ Keynes, ην ιεγφκελν θευλζηαλφ ππφδεηγκα πξνζδηνξηζκνχ ηνπ εηζνδεκαηνο. Σν φιν κνληέιν ζηεξίδεηαη ζηελ αξρή ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ηνπ Keynes. ζχκθσλα κε ηελ αξρή απηή, ε νηθνλνκία παξάγεη ηφζε πνζφηεηα αγαζψλ φζε δεηείηαη απφ ηνπο θαηαλαισηέο. Έζησ Y ην δηαζέζηκν εηζφδεκα. χκθσλα κε ην απιφ ππφδεηγκα, φιν ην εηζφδεκα δαπαλάηαη ζηελ θαηαλάισζε (C) θαη ζηελ απνηακίεπζε (S): Y = C + S ΠΡΟΓΗΟΡΗΣΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ Σν κέγεζνο ηεο θαηαλάισζεο εμαξηάηαη απφ ηνπο εμήο παξάγνληεο: (α) Δπηηόθην: Σν επηηφθην είλαη ην θφζηνο ηνπ ρξήκαηνο. Όζν κεγαιχηεξν είλαη ην επηηφθην ηφζν πην «αθξηβν» είλαη ην ρξεκα, άξα ηφζν ιηγφηεξν ζα είλαη ζε θπθινθνξηα κε απνηέιεζκα λα κεηψλεηαη θαη ην επίπεδν ηεο θαηαλάισζεο θαη λα απμάλεηαη ην επίπεδν ηεο απνηακίεπζεο.. (β) Πινύηνο: Ο πινπηνο ζπλδεεηαη κε ην εηζφδεκα αξεθηα αθνχ φζν πεξηζζφηεξν πινπην έρνπκε ηφζν κεγαιχηεξν εηζφδεκα κπνξνχκε λα απνθνκηζνπκε, ελψ φζν πςεινηεξν εηζφδεκα έρνπκε ηφζν κεγαιπηεξε θαη ε δπλαηφηεηα απνθηεζεο πινχηνπ. είλαη ζαθεο πσο φζν κεγαιχηεξν ην επίπεδν πινχηνπ, ηφζν κεγαιπηεξε ζα είλαη θαη ε θαηαλάισζε. (γ) Δηζόδεκα: Σν εηζφδεκα είλαη ν ζεκαληηθνηεξνο παξαγνληαο γηα ηνλ θαζνξηζκν ηεο θαηαλάισζεο φπσο απηφ απνηππψλεηαη ζηελ ιεγφκελε ζπλάξηεζε θαηαλάιωζεο. ΤΝΑΡΣΖΖ ΚΑΣΑΝΑΛΧΖ Ζ ζπλάξηεζε θαηαλάισζεο ζπλδέεη ην επίπεδν ηεο θαηαλάισζεο κε ην επίπεδν ηνπ εηζνδεκαηνο: C = α + βy φπνπ α = ειάρηζηε θαηαλάισζε, β = ν ιφγνο κεηαβνιήο ηεο απνηακίεπζεο πξνο ηε κεηαβνιή ηνπ εηζνδήκαηνο ΓC/ΓY. Ο ζπληειεζηήο β ηεο ελ ιφγσ ζπλάξηεζεο νλνκάδεηαη νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάιωζε (MPC) θαη δείρλεη πφζν κεηαβάιιεηαη ε θαηαλάισζε φηαλ κεηαβιεζεί ην εηζφδεκα θαηά κηα κνλάδα. Ζ κέζε ξνπή πξνο θαηαλάιωζε (APC) δίλεηαη απ ηνλ ιφγν C/Y. Αιγεβξηθά: Οξηαθή Ρνπή πξνο Καηαλάιωζε: MPC = β 14

Μέζε Ρνπή πξνο Καηαλάιωζε: APC = + β ΤΝΑΡΣΖΖ ΑΠΟΣΑΜΗΔΤΖ Ζ ζπλάξηεζε απνηακίεπζεο ζπλδέεη ην επίπεδν ηεο απνηακίεπζεο κε απηφ ηνπ εηζνδεκαηνο. Αιγεβξηθά πξνθχπηεη σο εμήο: C = α + βy Y = C + S Y = α + βy + S S = -α + (1 β )Y Ο ζπληειεζηήο ηνπ εηζνδεκαηνο (Τ), (1 β), είλαη ε θιίζε ηεο θακπχιεο εηζνδεκαηνο θαη νλνκάδεηαη νξηαθή ξνπή πξνο απνηακίεπζε (MPS). Μαο δείρλεη πφζν κεηαβάιιεηαη ε απνηακίεπζε φηαλ ην εηζφδεκα κεηαβιεζεί θαηά κηα κνλάδα. Δπίζεο ε κέζε ξνπή πξνο απνηακίεπζε (APS) καο δείρλεη ηη πνζνζηφ ηνπ εηζνδεκαηνο καο απνηακηεχνπκε θαηά κέζν φξν. Οξηαθή Ρνπή πξνο Απνηακίεπζε: MPS = = (1 β) Μέζε Ρνπή πξνο Απνηακίεπζε: APS = + (1 β) ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΗΚΖ ΑΠΔΗΚΟΝΗΖ ην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί βιέπνπκε ηελ θνηλή πνξεία πνπ αθνινπζνχλ νη θακπχιεο θαηαλάισζεο (C) θαη απνηακίεπζεο (S) θαζψο απμάλεηαη ην εηζφδεκα (Y). Παξαηεξήζηε φηη ε θάζεηε απφζηαζε ηεο (C) απφ ηελ επζεία ησλ 45 κνηξψλ δείρλεη ην κέγεζνο ηεο απνηακίεπζεο. C, S C= α + βy S== -α + (1 β )Y α 45 -α Y 15

ΗΟΡΡΟΠΗΑ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ ΔΠΔΝΓΤΖ ΚΑΗ ΚΑΣΑΝΑΛΧΖ Όπσο αλαθέξζεθε ζηελ ελφηεηα 1.1, ην ζχλνιν ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδεκαηνο νη θαηαλαισηέο ην ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα θαηαλαιψζνπλ θαη λα απνηακηεχζνπλ, δειαδή Y = C + I. Πσο πξνθχπηεη φκσο ην ζχλνιν ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο; Όζν ε πλνιηθή Εήηεζε (C + I) είλαη κεγαιπηεξε απφ ην εηζφδεκα (Τ) ηφηε ε ππεξβάιινπζα δήηεζε ζα πξέπεη λα θαιπθζεί κε πεξηζζφηεξε παξαγσγή άξα ζα απμεζεί ην εηζφδεκα. Σν ζεκείν ηζνξξνπίαο πξνθχπηεη φπνπ ηθαλνπνηείηαη ε ζπλζήθε ηζνξξνπίαο Y = C + I. Γηαγξακκαηηθά βιέπνπκε πσο ε ηζνξξνπία επηηπγράλεηαη ζην ζεκείν ηνκήο ηεο C+I κε ηελ επζεία ησλ 45 κνηξψλ. C, C+I C + Ι C Ι 45 Ye Y ΔΠΔΝΓΤΖ ΚΑΗ ΑΠΟΣΑΜΗΔΤΖ Αλ ε επέλδπζε είλαη κεγαιπηεξε ηεο απνηακίεπζεο ηφηε ε απμεκέλε παξαγσγή ζα δεκηνπξγήζεη πιενλάζκαηα ζηελ αγνξά άξα ζα πξέπεη λα κεησζεί ην εηζφδεκα θαη αληίζηνηρα αλ ε απνηακίεπζε είλαη κεγαιπηεξε ηφηε ην εηζφδεκα απμάλεηαη. Ηζνξξνπία επέξρεηαη ζην ζεκείν φπνπ S = I. I, S C+I S I Ye Y 16

ΔΦΑΡΜΟΓΔ Να ζπκπιεξσζεί ν παξαθάησ πίλαθαο: Τ C APC MPC S APS MPS A 200 150 0,70 B 400 0,2 Γ 400 0,75 Γ 600 0,60 Δ 500 0,3 Απάληεζε Υξεζηκνπνηψληαο ηηο εμήο ζρέζεηο αληηθαζηζηνχκε ηα δεδνκέλα ζηηο αληίζηνηρεο εμηζψζεηο: Y = C + S APS = MPC = APC = MPS = Έζησ κηα θιεηζηή νηθνλνκία ρσξίο δεκφζην ηνκέα ζηελ νπνία ε ζρέζε θαηαλάισζεο (C)θαη εηζνδήκαηνο (Y) δίλνληαη απφ ηελ αθφινπζε ζρέζε: C = α + βτ. (α) Πνηα είλαη ε νξηαθή ξνπή γηα θαηαλάισζε; (β) Πψο ζρεηίδεηαη ην επίπεδν ηεο απνηακίεπζεο κε ην εηζφδεκα ζε απηήλ ηελ νηθνλνκία; Τπνζέζηε φηη α=400, β=0,75 θαη φηη ην επίπεδν επέλδπζεο είλαη 500. (γ) ε πνην επίπεδν εζληθνχ εηζνδήκαηνο ε απνηακίεπζε ζα ήηαλ κεδέλ; (δ) Πνην ζα ήηαλ ην επίπεδν ηζνξξνπίαο ηνπ εηζνδήκαηνο; Απάληεζε (α) Δίλαη ν ζπληειεζηήο β. (β) Γεδνκέλνπ φηη S = Y C ή S= Y α-βτ ή S= -α + (1-β)Τ (γ) Με S = -400 + 0,25Y, αλ S =0 Τ=1600. (δ) Έρνπκε C = 400+ 0,75Τ. ηελ ηζνξξνπία Τ= C +Η ή Τ=400+ 0,75Τ+500 ή Τ=3.600. 17

Να βξεζεί ην εηζφδεκα ηζνξξνπίαο αλ ε ζπλάξηεζε απνηακίεπζεο είλαη S = -350 + 0,3Y θαη ε επέλδπζε είλαη I = 800. Αλ ε νξηαθή ξνπή πξνο απνηακίεπζε γίλεη 0,5 πφζν πξέπεη λα απμεζεί ε επέλδπζε ψζηε ην εηζφδεκα λα παξακείλεη ζηαζεξφ; Απάληεζε ην ζεκείν ηζνξξνπίαο ηζρχεη S = I. Άξα: -350 + 0,3Y = 800 Y =3.833,33 Αλ ε νξηαθή ξνπή πξνο απνηακίεπζε γίλεη 0,5 ηφηε ε ζπλάξηεζε αιιάδεη ζε S = -350 + 0,5Y Σν λέν ζεκείν ηζνξξνπίαο είλαη: -350 + 0,5Y = 800 Y = 2.300 Σν επίπεδν ηεο επέλδπζεο πνπ πξέπεη λα επηηεπρζεί γηα λα κελ αιιάμεη ην εηζφδεκα είλαη: Η = -350 + 0,5 x 3.833,33 I = 1.566,66 18

4 ΜΑΘΖΜΑ 4 ΤΝΑΡΣΖΖ ΔΠΔΝΓΤΔΧΝ ΔΠΔΝΓΤΖ 5 Ωο επέλδπζε, (Η), ζηα νηθνλνκηθά θαιείηαη ε νπνηαδήπνηε κεηαβνιή ηνπ θεθαιαίνπ, (ΓΚ), δειαδή ε κεηαβνιή ησλ θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ (εξγαιεία, κεραλήκαηα θιπ) ζε κηα νηθνλνκία: Η = ΓΚ ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟ ΒΔΛΣΗΣΖ ΔΠΔΝΓΤΖ ΠΑΡΟΤΑ ΑΞΗΑ Ζ παξνχζα αμία (PV) δειψλεη ην πφζν ηνπ θεθαιαίνπ πνπ πξέπεη λα επελδπζεί γηα λα πξνθχςεη κηα πξνζδνθψκελε απφδνζε (R) δεδνκέλνπ ηνπ επηηνθίνπ ηεο αγνξάο (r): PV = φπνπ n ε δηάξθεηα ηνπ επελδπηηθνχ πιάλνπ. ΟΡΗΑΚΖ ΑΠΟΓΟΣΗΚΟΣΖΣΑ Ζ νξηαθή απνδνηηθφηεηα ηεο επέλδπζεο ππνινγίδεη ην κέγηζην επηηφθην (i) κε ην νπνίν αλ ε παξνχζα αμία (PV) είλαη ηζε κε ηελ αμία ηεο επέλδπζεο, (V), δειαδή ην κέγηζην επηηφθην κε ην νπνίν ε απφδνζε ηεο επέλδπζεο δελ ζα ήηαλ κηθξφηεξε απ ηελ πξνζδνθψκελε: i = - 1 Αλ i > r ηφηε ε απφδνζε είλαη ζπκθέξνπζα ελψ αλ i < r ηφηε ε απφδνζε δελ ζπκθέξεη. ΔΦΑΡΜΟΓΔ Αμηνινγήζηε ηα θάησζη επελδπηηθά πιάλα ρξεζηκνπνηψληαο ηηο κεζφδνπο ηεο παξνχζαο αμίαο θαη ηεο νξηαθήο απνδνηηθφηεηαο: ΠΛΑΝΑ ΑΞΗΑ ΔΠΔΝΓΤΖ ΠΡΟΓΟΚΧΜΔΝΖ ΔΠΗΣΟΚΗΟ (r) (V) ΑΠΟΓΟΖ (R) Α 2000 2800 10 Β 2500 3200 12 Γ 3400 4000 20 19

Απάληεζε (α) Μέζνδνο Παξνύζαο Αμίαο PV A = = = 2545,45 PV A > V A άξα είλαη ζπκθέξνπζα PV B = = = 2857,14 PV B > V B άξα είλαη ζπκθέξνπζα PV Γ = = = 3333,33 PV Γ < V Γ άξα δελ είλαη ζπκθέξνπζα (β) Μέζνδνο Οξηαθήο Απνδνηηθόηεηαο i Α = - 1 = - 1 = 0,4 ε 40% i Α > r A άξα είλαη ζπκθέξνπζα i Β = - 1 = - 1 = 0,28 ε 28% i B > r B άξα είλαη ζπκθέξνπζα i Γ = - 1 = - 1 = 0,17 ε 17% i Γ > r Γ άξα δελ είλαη ζπκθέξνπζα ΤΝΑΡΣΖΖ ΔΠΔΝΓΤΖ Ζ ζπλάξηεζε ηεο επέλδπζεο, (Η), δείρλεη ηελ ζρέζε ηνπ φγθνπ ησλ επελδχζεσλ ζε ζρέζε κε ην επηηφθην, (r). Όζν ην επηηφθην απμάλεηαη κεγαιψλεη ην θφζηνο ηνπ δαλεηζκνχ άξα απνζαξξχλεηαη ε επελδπηηθή δήηεζε. Ζ ζρέζε ινηπφλ ηεο επέλδπζεο κε ην επηηφθην είλαη r αξλεηηθή 2 : Η = Η 0 + γr γ > 0 Όπνπ I o είλαη νη ζηαζεξέο απηόλνκεο επελδχζεηο, δειαδή επελδχζεηο πνπ δελ εμαξηψληαη απφ ην χςνο ηνπ επηηνθίνπ, θαη γ ν ζπληειεζηήο πνπ δειψλεη ηελ επίδξαζε ηνπ επηηνθίνπ επί ησλ επελδχζεσλ. Ι = Ι0 + γr ΠΟΛΛΑΠΛΑΗΑΣΖ ΔΠΔΝΓΤΔΧΝ I 2 Αξθεηέο θνξέο ζπγρέεηαη ν νξνο επέλδπζε κε ηελ επέλδπζε ζηηο θεθαιαηαγνξέο ζηηο νπνίεο θπζηθά φζν απμάλεηαη ην επηηφθην απμάλεηαη θαη ν φγθνο ησλ επελδχζεσλ. Ο νξνο επέλδπζε εδψ δειψλεη ηηο δαπάλεο πξνο θεθαιαηνπρηθά αγαζά, δειαδή αγαζά πνπ ζπληεινχλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. 20

6 Ο πνιιαπιαζηαζηήο επελδχζεσλ (k) δείρλεη ην πφζν κεηαβάιιεηαη ε επέλδπζε φηαλ κεηαβιεζεί ην εηζφδεκα θαηά κηα κνλάδα. k = ΓΤ = kγη 7 Άξα βιέπνπκε φηη ην εηζφδεκα απμάλεηαη φζν απμάλεηαη ν πνιιαπιαζηαζηήο θαη γεληθά φζν απμάλεηαη ε επέλδπζε φπσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. C+I C + Ι2 C + Ι1 45 Y1 Y2 Y 8 9 Γεληθά ηζρχεη φηη: 10 k = θαη αθνχ ΜPC = 1 MPS k = 11 φπνπ MPS = νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε θαη MPC = νξηαθή ξνπή πξνο απνηακίεπζε. 12 ΔΦΑΡΜΟΓΔ Έζησ κηα θιεηζηή νηθνλνκία ρσξίο δεκφζην ηνκέα ζηελ νπνία ε ζρέζε θαηαλάισζεο (C)θαη εηζνδήκαηνο (Y) δίλνληαη απφ ηελ αθφινπζε ζρέζε: C = α + βτ. (α) Πνηα είλαη ε νξηαθή ξνπή γηα θαηαλάισζε; (β) Πψο ζρεηίδεηαη ην επίπεδν ηεο απνηακίεπζεο κε ην εηζφδεκα ζε απηήλ ηελ νηθνλνκία; Τπνζέζηε φηη α=400, β=0,75 θαη φηη ην επίπεδν επέλδπζεο είλαη 500. (γ) ε πνην επίπεδν εζληθνχ εηζνδήκαηνο ε απνηακίεπζε ζα ήηαλ κεδέλ; (δ) Πνην ζα ήηαλ ην επίπεδν ηζνξξνπίαο ηνπ εηζνδήκαηνο; Απάληεζε (α) Δίλαη ν ζπληειεζηήο β. 21

(β) Γεδνκέλνπ φηη S = Y C ή S= Y α-βτ ή S= -α + (1-β)Τ (γ) Με S = -400 + 0,25Y, αλ S =0 Τ=1600. (δ) Έρνπκε C = 400+ 0,75Τ. ηελ ηζνξξνπία Τ= C +Η ή Τ=400+ 0,75Τ+500 ή Τ=3.600. ε κηα νηθνλνκία ηζρχεη φηη C = 800 + 0.6Y θαη Η = 350. Να βξείηε ην εηζφδεκα ηζνξξνπίαο ρξεζηκνπνηψληαο θαη ηηο δπν ζπλζήθεο. Απάληεζε Ζ πξψηε ζπλζήθε ηζνξξνπίαο είλαη ε Τ = C + I άξα Y = 800 + 0,6Τ + 350. Λχλνληαο ηελ εμίζσζε απηή σο πξνο Τ έρνπκε: Τ = 2.875 C = 1.475 H δεχηεξε ζπλζήθε ιέεη φηη S = I. Γλσξίδνπκε φηη S = -α + (1 β )Y άξα S = -800 + 0.4Y. Οπφηε: -800 + 0,4Τ = 350 Τ = 2.875 22

13 ΜΑΘΖΜΑ 5 ΓΖΜΟΗΟΝΟΜΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ θάζε θπβέξλεζε έξρεηαη αληηκέησπε κε πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο νηθνλνκηθέο απνθάζεηο φζνλ αθνξά ηελ δηαηήξεζε ηεο επεκεξίαο. ηφρνο ηεο είλαη ε δηαηήξεζε ηεο αλεξγίαο ζε ρακειά επίπεδα θαη ηαπηφρξνλα ε αληηκεηψπηζε ησλ πιεζσξηζηηθψλ πηέζεσλ. Γηα λα επηηχρεη απηνχο ηνπο ζηφρνπο ζην νπινζηάζην ηεο έρεη ηελ δεκνζηνλνκηθή θαη ηελ λνκηζκαηηθή πνιηηηθή. Ζ δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ρξεζηκνπνηεί ηελ απμνκείσζε ηνπ επηπέδνπ ησλ θφξσλ θαη ησλ θξαηηθψλ δαπαλψλ γηα λα ξπζκίζεη ηα επίπεδα ηεο αλεξγίαο θαη ηνπ πιεζσξηζκνχ. ΦΟΡΟΗ Ζ θπβέξλεζε κπνξεί λα επέκβεη ζην δηαζέζηκν εηζφδεκα κέζσ ηεο απμνκείσζεο ησλ θφξσλ. Αλ επηβιεζεί θφξνο χςνπο (Σ), ηφηε ην νλνκαζηηθφ εηζφδεκα (Τ) κπνξεί λα παξακέλεη ην ίδην αιιά ην πξαγκαηηθφ εηζφδεκα (Τ D ) είλαη απνκέλεη κεηά ηελ πιεξσκή ησλ θφξσλ, άξα: Τ D = Τ - Σ Δίλαη θαλεξφ πσο φηαλ ππάξρνπλ θφξνη, ε ζπλάξηεζε θαηαλάισζεο θαη επέλδπζεο γίλνληαη: C = α +β(y-t) = α + βy D S = -α +(1-β)(Τ-Σ) = -α + (1-β)Y D ΚΡΑΣΗΚΔ ΓΑΠΑΝΔ (G) Οη θξαηηθέο δαπάλεο είλαη νη δαπάλεο ηεο θπβέξλεζεο γηα θξαηηθά έξγα. Όηαλ απμάλεηαη ε θξαηηθή δαπάλε, δεκηνπξγνχληαη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο άξα αχμεζε ηεο πξνζθνξάο ρξήκαηνο θαη ελ ηέιεη ηεο θαηαλάισζεο. ην κνληέιν πνπ εμεηάδνπκε ην χςνο ησλ θξαηηθψλ δαπαλψλ ζεσξείηαη ζηαζεξφ, φπσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα, άξα δελ εμαξηάηαη απφ ην χςνο ηνπ εηζνδεκαηνο. G G2 G1 Y 23

ΔΦΑΡΜΟΓΔ Δζησ C = 40 +0.65Y. Να θαηαζθεπαζηνπλ ζην ίδην δηάγξακκα νη θακπχιεο θαηαλάισζεο θαη απνηακίεπζεο. Δζησ φηη εηζεξρεηαη θφξνο χςνπο 20. Πσο ζα κεηαηνπηζηνπλ νη δπν θακπχιεο; Απάληεζε Μεηά ηελ επηβνιή ηεο θνξνινγίαο χςνπο Τ = 20 ε ζπλάξηεζε θαηαλάισζεο γίλεηαη C = 40 + 0,65 (Τ-20) = 27 + 0,65Τ θαη ε ζπλάξηεζε απνηακίεπζεο γίλεηαη S = - 40 + 0,35 (Υ- 20) = - 47 + 0,35Τ. ην δηάγξακκα θαίλεηαη φηη θαη νη δχν ζπλαξηήζεηο κεηαηνπίδνληαη πξνο ηα θάησ. Απηφ νθείιεηαη ζην φηη νη θφξνη κεηψλνπλ ην δηαζέζηκν εηζφδεκα θαη, ζπλεπψο, κεηψλεηαη θαη ε θαηαλάισζε θαη ε απνηακίεπζε. ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ ηελ κέρξη ηψξα ζπλζήθε ηζνξξνπίαο Y = C + I ζα πξέπεη λα πξνζζέζνπκε ηηο θξαηηθέο δαπάλεο αθνχ ηψξα πιένλ απφ ηελ θαηαλάισζε θαη ηελ επέλδπζε, ην δηαζέζηκν θεθάιαην κηαο ρψξαο ζα δαπαλεζεί θαη ζηηο θξαηηθέο δαπάλεο. Άξα: Y = C + I +G 24

Σν εηζφδεκα απηφ κπνξεί λα θαηαλαισζεη απ ηνπο θαηαλαισηέο ζε θαηαλάισζε, απνηακίεπζε θαη πιεξσκή θφξσλ. Άξα: Y = C + S + T ην ζεκείν ηζνξξνπίαο ηζρχεη: C + S + T = C + I +G S + T = I + G I + G S + T S + T S I + G I Y 1 Y2 Y3 ΔΦΑΡΜΟΓΔ Γίλνληαη ηα θάησζη δεδνκέλα πλάξηεζε Καηαλάισζεο C=20+0.5Y D Δπέλδπζε I=40 Κξαηηθή Γαπάλε G=10 Γηαζέζηκν Δηζφδεκα Y D =Y-NT Καζαξνί Φφξνη NT=5 (α) Πξνζδηνξίζηε ην επίπεδν ηζνξξνπίαο ηνπ εηζνδήκαηνο (Τ) θαη ηα επίπεδα θαηαλάισζεο θαη ηδησηηθήο απνηακίεπζεο. (β) Τπνζέζηε ηψξα φηη νη επελδχζεηο απμάλνληαη ζε Η=60. Να βξείηε ην λέν ζεκείν ηζνξξνπίαο θαη λα ζρνιηάζεηε ηελ δηαθνξά ηνπ απφ ην πξνεγνχκελν. Απάληεζε (α) Σν εηζφδεκα ηζνξξνπίαο δίλεηαη απφ ηε ζρέζε Τ= C+I+G (1) χκθσλα κε ηα δεδνκέλα: C=20+0.5Y D, φκσο Y D =Y-NT θαη επεηδή NT=5, ζπλεπάγεηαη φηη Y D =Y-5, άξα C=20+0.5(Y-5) (2) Γλσξίδνπκε επίζεο φηη I=40 θαη G=10. 25

Δπνκέλσο ε (1) γξάθεηαη Y= 20+0.5(Y-5)+40+10 Y=135, C=85, S=Y D -C=45. Ζ απνηακίεπζε κπνξεί επίζεο λα ππνινγηζηεί θαη απφ ηελ ζρέζε I+G=S+T=> S=I+G-T=40+10-5=45. (β) Σν εηζφδεκα ηζνξξνπίαο δίλεηαη απφ ηε ζρέζε Τ= C+I+G (3) χκθσλα κε ηα δεδνκέλα: C=20+0.5Y D, φκσο Y D =Y-NT θαη επεηδή NT=5, ζπλεπάγεηαη φηη Y D =Y-5, άξα C=20+0.5(Y-5) (4) Γλσξίδνπκε επίζεο φηη I=60 θαη G=10. Δπνκέλσο ε (3) γξάθεηαη Y= 20+0.5(Y-5)+60+10 Y=175, C=105, S=Y D -C=65. Ζ απνηακίεπζε κπνξεί επίζεο λα ππνινγηζηεί θαη απφ ηελ ζρέζε I+G=S+T=> S=I+G-T=60+10-5=65. Tν εηζφδεκα ηζνξξνπίαο απμήζεθε θαηά 40 ρ.κ. (πεξηζζφηεξν απφ φηη ε αξρηθή επέλδπζε, ιφγσ ηεο επίδξαζεο ηνπ πνιιαπιαζηαζηή), ε θαηαλάισζε θαηά 20 θαη ε ηδησηηθή απνηακίεπζε θαηά 20. 26

ΜΑΘΖΜΑ 6 ΑΓΟΡΑ ΥΡΖΜΑΣΟ ΔΗΑΓΧΓΖ ηελ νηθνλνκία ζαλ ρξεκα νξίδνπκε νηηδήπνηε έρεη αμία θαη γίλεηαη απνδεθηφ ζηηο νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο. Αλάινγα κε ηελ ξεπζηόηεηα ην ρξεκα έρεη δηαθνξεηηθέο νλνκαζίεο. Έηζη ζαλ Μ 1 νξίδνληαη ηα ηξαπεδνγξακκάηηα, ηα θέξκαηα θαη νη θαηαζέζεηο ηακηεπηήξηνπ θαη φςεσο ηα νπνία είλαη άκεζα ξεπζηνπνηήζηκα. αλ Μ 2 νξίδνληαη ηα νκφινγα, νη θαηαζέζεηο πξνζεζκίαο θιπ, ηα νπνία έρνπλ ιηγφηεξε ξεπζηφηεηα. Ζ ρξεζηκφηεηα ηνπ ρξήκαηνο θαη νη ιεηηνπξγίεο ηηο νπνίεο επηηειεί είλαη: α. Μέζν ζπλαιιαγήο. β. Μέζν δηαηήξεζεο αμίαο. γ. Μέζν κέηξεζεο αμίαο. Σν ρξεκα είλαη θαη απηφ αγαζφ ζαλ φια ηα άιια. Άξα πξέπεη λα έρεη κηα ηηκή ε νπνία λα ππνδειψλεη ηελ αμία ηνπ ρξήκαηνο. Ζ ηηκή ηνπ ρξήκαηνο είλαη ην πφζν έλαο θαηαλαισηήο ζα πιήξσλε γηα λα απνθηήζεη ρξεκα. Δίλαη δειαδή ην θφζηνο δαλεηζκνχ, δειαδή ην επηηόθην. ΕΖΣΖΖ ΥΡΖΜΑΣΟ αλ δήηεζε ρξήκαηνο νξίδνπκε ην πφζν πνπ νη θαηαλαισηέο επηζπκνχλ λα έρνπλ γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ θαζεκεξηλψλ ηνπο ζπλαιιαγψλ. χκθσλα κε ηνλ Keynes νη παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ δήηεζε είλαη νη εμήο: α. Σν θίλεηξν ησλ ζπλαιιαγψλ. β. Σν θίλεηξν ηεο πξνθχιαμεο. γ. Σν θίλεηξν ηεο θεξδνζθνπίαο. 27