Παράγωγα προϊόντα ονομάζονται εκείνα τα οποία παράγονται από πρωτογενείς στοιχειώδους τίτλους όπως μετοχές, δείκτες μετοχών, πετρέλαιο, χρυσός, πατάτες, καλαμπόκι, κλπ. Τα είδη των παραγώγων προϊόντων είναι Το προθεσμιακό συμβόλαιο το οποίο είναι μια συμφωνία μεταξύ δύο μερών (αγοραστής και πωλητής) για την ανταλλαγή ενός οποιουδήποτε υποκείμενου τίτλου. Η τιμή, η ποσότητα αλλά και η ημερομηνία παράδοσης έχουν συμφωνηθεί από πριν και αποτελούν δέσμευση και για τα δύο μέρη εξίσου να τηρήσουν τους όρους του συμβολαίου. Το δικαίωμα προαίρεσης το οποίο είναι επίσης μια συμφωνία μεταξύ ενός αγοραστή και ενός πωλητή και αναφέρεται επίσης στην ανταλλαγή μιας συγκεκριμένης ποσότητας αγαθών υλικών ή άυλων σε προκαθορισμένη τιμή και ημερομηνία παραλαβής. Η διαφορά του δικαιώματος προαίρεσης από το προθεσμιακό συμβόλαιο είναι ότι το δικαίωμα δεσμεύει μόνο τον πωλητή να τηρήσει τους όρους της συμφωνίας. Στην περίπτωση του δικαιώματος ο κυρίαρχος στη συμφωνία είναι ο αγοραστής ο οποίος θα πάρει την απόφαση αν θα τηρήσει ή όχι τη συμφωνία, εφόσον κρίνει ότι είναι συμφέρουσα και ο πωλητής είναι υποχρεωμένος να τον ικανοποιήσει. Οι παράγωγοι τίτλοι χρησιμοποιούνται για αντιστάθμιση των θέσεων που έχει ένας επενδυτής πάνω στους πρωτογενείς στοιχειώδεις τίτλους ή για κερδοσκοπία. 1

Η αντιστάθμιση γίνεται πάντα με την αντίθετη θέση από την ανειλημμένη θέση της αγοράς μετρητοίς. Δηλαδή αν η θέση αγοράς μετρητοίς είναι θετική τότε στην προθεσμιακή αγορά πρέπει να ληφθεί αρνητική θέση, δηλαδή θέση πώλησης. Και αντίστροφα αν η θέση στην αγορά μετρητοίς είναι αρνητική τότε στην προθεσμιακή αγορά πρέπει να δημιουργηθεί θετική θέση. Έτσι η ζημιά από τη θέση μετρητοίς αντισταθμίζεται από το κέρδος της προθεσμιακής θέσης και αντίστροφα. Για να είναι πετυχημένη η αντιστάθμιση απαιτούνται δύο προϋποθέσεις: 1. Να επιλεγεί η κατάλληλη αναλογία αντιστάθμισης και. Η βάση αντιστάθμισης να παραμείνει ίδια. Επιλογή κατάλληλης αναλογίας αντιστάθμισης Ο αριθμός των προθεσμιακών συμβολαίων που θα αγοραστούν ή θα πωληθούν θα εξαρτηθεί από το μέγεθος της αντίθετης θέσης μετρητοίς και από την αναλογία αντιστάθμισης δηλαδή το ποσοστό κάλυψης της θέσης μετρητοίς από την προθεσμιακή θέση. Πιο συγκεκριμένα το μέγεθος της προθεσμιακής θέσης εξαρτάται από τη θέση μετρητοίς με βάση τον τύπο: Π F = -Π * AA όπου Π F = το μέγεθος της προθεσμιακής θέσης. Π = το μέγεθος της θέσης μετρητοίς και ΑΑ = η επιθυμητή αναλογία αντιστάθμισης Το ΑΑ υπολογίζεται από τον τύπο, F F και παίρνει τιμές από 0 έως 1 αφού πρόκειται για ποσοστό. (, F είναι η συνδιακύμανση της μεταβολής της τρέχουσας τιμής και της μεταβολής της προθεσμιακής τιμής η οποία υπολογίζεται από τον τύπο, * * F F ). Στην πρώτη ακραία περίπτωση δεν γίνεται καθόλου αντιστάθμιση ενώ στη δεύτερη περίπτωση γίνεται πλήρης αντιστάθμιση στο 100% της θέσης μετρητοίς.

Η βέλτιστη αναλογία αντιστάθμισης είναι αυτή που κάθε μέρα δημιουργεί μηδενική μεταβολή κέρδους η οποία υπολογίζεται από τον τύπο Δ + Δ F F όπου Δ είναι η διαφορά της τρέχουσας τιμής Δ ό ό και Δ F είναι η διαφορά της προθεσμιακής τιμής Δ F ό ό F F. Παράδειγμα προσδιορισμού αριθμού συμβολαίων Εταιρία έχει 1.000.000 λίτρα πετρέλαιο κίνησης. Φοβάται πτώση της τιμής του το επόμενο τρίμηνο και αποφασίζει να αντισταθμίσει με αργό πετρέλαιο. Τυπική απόκλιση μεταβολής της τιμής ανά λίτρο για διάστημα 3 μηνών = 0,036. Η εταιρία θέλει να αντισταθμίσει τον κίνδυνο με ΣΜΕ σε αργό πετρέλαιο. Τυπική απόκλιση της μεταβολής της τιμής ΣΜΕ για τους 3 μήνες = 0,040. Συντελεστής συσχέτισης = 0,8. Ένα ΣΜΕ σε πετρέλαιο θέρμανσης είναι 0.000 λίτρα. 1. Τι θέση πρέπει να πάρει η εταιρεία στην προθεσμιακή αγορά; Λύση 1. Εφόσον κατέχει στην αγορά μετρητοίς το πετρέλαιο κίνησης για να αντισταθμίσει τον κίνδυνο θα πάρει προθεσμιακή θέση πώλησης στο αργό πετρέλαιο. 3

. Πόσα συμβόλαια αργού πετρελαίου θα χρειαστεί για να αντισταθμίσει τη θέση μετρητοίς;. Ο λόγος αντιστάθμισης δίδεται από τη σχέση : * * *, F F F F F Επομένως έχουμε * 0,8*0,036 0,7 0,040 F Άρα η εταιρεία θα πουλήσει προθεσμιακά: * AA 1.000.000 * 0,7 70.000 λίτρα πετρέλαιο. F Επειδή το ένα συμβόλαιο είναι 0.000 λίτρα η εταιρία πρέπει να πωλήσει: N 1.000.000 0,7 * 0.000 36 συμβόλαια 3. Στο παραπάνω παράδειγμα μετρήστε την αποτελεσματικότητα της πραγματοποιηθείσας αντιστάθμισης υποθέτοντας ότι 0,05 και 0,0 3. Αν υποθέσουμε τώρα ότι η εταιρεία θέλει να ελέγξει κατά πόσο η αντιστάθμιση η οποία αποφασίστηκε είναι αποτελεσματική. Για το σκοπό αυτό θα χρησιμοποιήσουμε τον τύπο * 1 όπου είναι η διακύμανση τα βάσης και η διακύμανση της τρέχουσας τιμής. Αν υποθέσουμε ότι 0,05 και αντιστάθμισης είναι 0,0 τότε η μέτρηση της αποτελεσματικότητας * 0,7 * 0,05 1 1 1 0,18 0,8 ή 8% 0, 0 4

Βάση Αντιστάθμισης Η αντιστάθμιση μέσω των θέσεων αγοράς και πώλησης παρουσιάζει κάποιες φορές το πρόβλημα του κινδύνου βάσης. Η διαφορά της τρέχουσας τιμής του περιουσιακού στοιχείου (π.χ. ενός δείκτη μετοχών ) με την τιμή του Συμβολαίου Μελλοντικής Εκπλήρωσης ονομάζεται βάση (basis): Βάση = Προθεσμιακή Τιμή Τρέχουσα Τιμή (Β t = F t t ). Εάν το στοιχειώδες αγαθό που αντισταθμίζεται είναι ίδιο με το παράγωγό του τότε η βάση θα τείνει προς το μηδέν όσο το προθεσμιακό συμβόλαιο πλησιάζει προς τη λήξη του. Το πρόβλημα υπάρχει όταν το αγαθό ή τίτλος που πρέπει να προστατευτεί δεν είναι ίδιο με το παράγωγο αγαθό ή τίτλο που σημαίνει ότι η τρέχουσα τιμή του στοιχειώδους αγαθού ή τίτλου δεν θα είναι ίδια με την προθεσμιακή τιμή του παραγώγου στη λήξη. Για παράδειγμα Έστω ότι ένας επενδυτής έχει θετική θέση στην αγορά μετρητοίς πάνω στο πετρέλαιο κίνησης. Δηλαδή το πετρέλαιο κίνησης (=στοιχειώδες αγαθό) του ανήκει. Επειδή εκτιμά ότι στο προσεχές μέλλον η τιμή του πετρελαίου κίνησης πρόκειται να μειωθεί αντισταθμίζει τον κίνδυνο αναλαμβάνοντας αρνητική προθεσμιακή θέση (δηλαδή θέση πώλησης) πάνω στο αργό πετρέλαιο. Ο λόγος που επιλέγει διαφορετικό αγαθό είναι επειδή δεν ήταν διαθέσιμο το ίδιο το στοιχειώδες αγαθό, δηλαδή το πετρέλαιο κίνησης σε προθεσμιακό συμβόλαιο. Στην περίπτωση αυτή κατά την ημερομηνία λήξης του προθεσμιακού συμβολαίου η βάση Β t = F t t δεν θα είναι μηδενική εφόσον μιλάμε για διαφορετικό αγαθό. E-mail: info@onlineclassroom.gr 5