ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ 31 Μαρτίου 2016 Δρ. Παναγιώτης Αγησιλάου Διευθύνων Σύμβουλος Trojan Economics ΣΕΠ Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. Η έννοια της επιχείρησης 2. Η έννοια της ένωσης επιχειρήσεων 3. Η έννοια της σχετικής αγοράς 4. Η έννοια της σύμπραξης I. Καρτέλ τραπεζών II. Εναρμονισμένη πρακτική εταιρειών πετρελαιοειδών 5. Η έννοια της δεσπόζουσας θέσης I. Άρνηση προμήθειας II. Ληστρική τιμολόγηση III. Συμπίεση περιθωρίου IV. Εκπτώσεις πίστης 2

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Η έννοια της επιχείρησης καλύπτει κάθε φορέα ο οποίος ασκεί οικονομική δραστηριότητα, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς που τον διέπει και τον τρόπο χρηματοδότησής του Υπόθεση Höfner και Elser Κρίθηκε ότι η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Απασχόλησης της Γερμανίας συνιστά επιχείρηση λόγω του ότι ασκεί, ως ξεχωριστή οντότητα, οικονομική δραστηριότητα στον τομέα της ευρέσεως εργασίας, διαμεσολαβώντας για ανεύρεση εργασίας ή εργατικού δυναμικού 3

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Η έννοια της οικονομικής δραστηριότητας καλύπτει κάθε δραστηριότητα προσφοράς προϊόντων/υπηρεσιών σε δεδομένη αγορά Υπόθεση Wouters Κρίθηκε ότι τα μέλη του ολλανδικού δικηγορικού συλλόγου συνιστούν επιχειρήσεις καθώς παρέχουν επαγγελματικές υπηρεσίες έναντι αμοιβής Ένας οργανισμός/αρχή που ασκεί δραστηριότητα στα πλαίσια άσκησης δημόσιας εξουσίας δε συνιστά επιχείρηση, καθώς δεν ασκεί οικονομική δραστηριότητα Υπόθεση Eurocontrol Κρίθηκε ότι o διεθνής οργανισμός για την ασφάλεια της αεροπλοΐας (Eurocontrol) δε συνιστά επιχείρηση καθώς ο έλεγχος και η αστυνόμευση του εναέριου χώρου εμπίπτει στην άσκηση δημόσιας εξουσίας δεν έχει οικονομικό χαρακτήρα 4

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Σύνδεσμος Ιδιωτικών Φροντιστηρίων Κύπρου v. Κρατικά Ινστιτούτα Επιμόρφωσης (Απόφαση ΕΠΑ 31/2009) Εμπλεκόμενα μέρη Ο ΣΙΦΚ αποτελείται από ιδιώτες καθηγητές, μη διορισμένους στην Κυβέρνηση ή σε άλλη κρατική θέση οι οποίοι διδάσκουν διάφορα μαθήματα εκτός των ωρών του σχολείου, σε ιδιωτικούς χώρους εγκεκριμένους και ελεγμένους από τα κρατικά όργανα Τα ΚΙΕ παρέχουν εκπαίδευση με χαμηλά δίδακτρα σε μαθητές όλων των βαθμίδων καθώς και σε ενήλικες, τόσο σε αστικά κέντρα, όσο και σε αγροτικές περιοχές. Την εποπτεία των ΚΙΕ ασκεί η Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Η ΕΠΑ έκρινε ότι: Tα ΚΙΕ δε συνιστούν επιχείρηση καθώς δεν ασκούν οικονομική δραστηριότητα Οι δραστηριότητες των ΚΙΕ συνιστούν συμπληρωματική δημόσια εκπαίδευση που το κράτος οφείλει να παρέχει μέσω του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού 5

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Παγκύπρια Ένωση Πτυχιούχων Μεταφραστών και Διερμηνέων v. Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών (Απόφαση ΕΠΑ 71/2009) Εμπλεκόμενα μέρη: Η ΠΕΠΜ&Δ είναι ένα επαγγελματικό και μη κερδοσκοπικό σωματείο που έχει ως σκοπό, μεταξύ άλλων, την αναγνώριση με οποιοδήποτε τρόπο των μεταφραστών και των διερμηνέων ως Ειδικών Επιστημόνων από το κράτος και την κατοχύρωση των επαγγελματικών τους δικαιωμάτων Το ΓΤΠ είναι τμήμα του Υπουργείου Εσωτερικών, στο οποίο έχει ανατεθεί η ευθύνη της ερμηνείας και εφαρμογής της κυβερνητικής πολιτικής σε θέματα δημοσιότητας και ΜΜΕ. Ο Κλάδος Μεταφράσεων του ΓΤΠ δημιουργήθηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για να καλύψει τις μεταφραστικές ανάγκες του ιδιωτικού και κυβερνητικού τομέα Η ΕΠΑ έκρινε ότι: Η πιστοποίηση μεταφράσεων είναι έκφανση άσκησης δημόσιας εξουσίας δεν παρέχονται αντίστοιχες υπηρεσίες πιστοποίησης από ιδιώτες μεταφραστές Η μετάφραση κειμένων με σκοπό την πιστοποίηση συνιστά οικονομική δραστηριότητα ασκείται και από ιδιώτες μεταφραστές 6

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Θεόδωρος Καπνίσης & Αριστοτέλης Μελετίου v. Σύνδεσμος Αδειούχων Λιμενικών Αχθοφόρων Λεμεσού (Απόφαση ΕΠΑ 46/2009) Εμπλεκόμενα μέρη Οι Καπνίσης και Μελετίου ήταν αδειούχοι αχθοφόροι με δικαίωμα να παρέχουν υπηρεσίες εντός του Λιμένα της Λεμεσού Ο ΣΑΛΑ έχει ως μέλη του αδειούχους αχθοφόρους και παρείχε υπηρεσίες διακίνησης των εισαγόμενων εμπορευμάτων εντός του χερσαίου χώρου του Λιμένα της Λεμεσού δεν είχε νομική προσωπικότητα Η ΕΠΑ έκρινε ότι τα μέλη του ΣΑΛΑ είναι αυτοεργοδοτούμενοι και ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα εντός του Λιμένα της Λεμεσού Υπηρεσίες μεταφοράς και παράδοσης των εμπορευμάτων Διαχείριση και χρήση εξειδικευμένων μηχανημάτων ή/και εγκαταστάσεων τα οποία είναι απαραίτητα για την παροχή των υπηρεσιών των αχθοφόρων 7

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Μια «ένωση επιχειρήσεων» αποτελείται από επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου που είναι επιφορτισμένη με την εκπροσώπηση και την υπεράσπιση των κοινών συμφερόντων τους έναντι των λοιπών επιχειρηματιών και των κυβερνητικών φορέων Όπως ανέφερε ο Γενικός εισαγγελέας Léger στην υπόθεση Wouters η σκοπιμότητα συμπερίληψης της συγκεκριμένης έννοιας έγκειται στο να μην διαφεύγουν από τους κανόνες του ανταγωνισμού επιχειρήσεις με το πρόσχημα ότι η απόφαση τους δεν αποτελεί απόφαση μιας επιχείρησης Παραδείγματα εμπορικοί σύλλογοι/σύνδεσμοι επαγγελματικές ενώσεις εταιρείες συλλογικής διαχείρισης αγροτικοί συνεταιρισμοί 8

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Υπόθεση 92/521/ΕΟΚ, Διάθεση τουριστικών πακέτων κατά το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι η FIFA και η Ιταλική Ομοσπονδία ποδοσφαίρου ασκούν οικονομική δραστηριότητα Θεόδωρος Καπνίσης & Αριστοτέλης Μελετίου v. Σύνδεσμος Αδειούχων Λιμενικών Αχθοφόρων Λεμεσού (Απόφαση ΕΠΑ 46/2009) Η ΕΠΑ έκρινε ότι ο Σύνδεσμος Αδειούχων Αχθοφόρων Λεμεσού αποτελεί ένωση επιχειρήσεων, αφού τα μέλη του, που είναι αδειούχοι αχθοφόροι, ασκούν δραστηριότητα οικονομικής φύσεως (δλδ συνιστούν επιχειρήσεις) Αυτεπάγγελτη έρευνα που αφορά πιθανή ομοιομορφία τις τιμές παροχής υπηρεσιών από τον Παγκύπριο Οδοντιατρικό Σύλλογο (Απόφαση ΕΠΑ 9/2002) Η ΕΠΑ έκρινε ότι οι οδοντίατροι ως ανεξάρτητοι επαγγελματίες, προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με προοπτική να προσκομίσουν κέρδος και συνεπώς αποτελούν επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα ο ίδιος ο ΠΟΣ να θεωρείται ένωση επιχειρήσεων 9

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Ανακοίνωση της Επιτροπής όσον αφορά τον ορισμό της σχετικής αγοράς για τους σκοπούς του κοινοτικού δικαίου ανταγωνισμού Με τον ορισμό της αγοράς προσδιορίζονται τα όρια εντός των οποίων ασκείται ο ανταγωνισμός μεταξύ επιχειρήσεων Εκτίμηση δύναμης μιας επιχείρησης Αξιολόγηση αντιανταγωνιστικών επιδράσεων (counterfactual scenario) Η σχετική αγορά περιλαμβάνει δύο διαστάσεις: Η σχετική αγορά των προϊόντων περιλαμβάνει το σύνολο των προϊόντων που θεωρούνται από τον καταναλωτή εναλλάξιμα ή δυνάμενα να υποκατασταθούν μεταξύ τους, λόγω των χαρακτηριστικών τους, της τιμής τους και της σκοπούμενης χρήσης τους Η σχετική γεωγραφική αγορά περιλαμβάνει την περιοχή, στην οποία οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις πωλούν τα σχετικά προϊόντα ή παρέχουν τις σχετικές υπηρεσίες υπό επαρκώς ομοιογενείς συνθήκες ανταγωνισμού και η οποία μπορεί να διακριθεί από άλλες γειτονικές γεωγραφικές περιοχές, ιδίως λόγω των αισθητά διαφορετικών συνθηκών ανταγωνισμού που επικρατούν σε αυτές 10

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Δοκιμαστικός έλεγχος SSNIP test Εξετάζει τις συνέπειες μίας υποθετικής μικρής αλλά σημαντικής μη-παροδικής αύξησης της τιμής (5-10%) του προϊόντος (ή προϊόντων) πάνω στην κερδοφορία ενός υποθετικού μονοπωλητή Η σχετική αγορά περιλαμβάνει το προϊόν (ή προϊόντα) για τα οποία ο υποθετικός μονοπωλητής μπορεί να ελέγξει την τιμή (δηλαδή να διατηρήσει αυξημένες τιμές κατά 5-10% για διάστημα μεγαλύτερο του 1 έτους) χωρίς να μειωθεί το κέρδος του Εάν υπάρχουν στενά υποκατάστατα τόσο από την πλευρά της ζήτησης όσο και από την πλευρά της προσφοράς, η κερδοφορία μειώνεται, ως αποτέλεσμα της αύξησης της τιμής το προϊόν δεν μπορεί να θεωρηθεί ξεχωριστή σχετική αγορά 11

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ SSNIP τεστ στην μπανάνες ΟΧΙ NAI Οι μπανάνες είναι η σχετική αγορά SSNIP τεστ στις μπανάνες και ακτινίδια ΟΧΙ NAI Οι μπανάνες και τα ακτινίδια είναι η σχετική αγορά SSNIP τεστ στις μπανάνες, τα ακτινίδια και άλλο εξωτικό φρούτο 12

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Υπόθεση Nestle/Perrier Το βασικό ερώτημα που απασχόλησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν εάν τα αεριούχα αναψυκτικά (π.χ. Coca-cola) και το ανθρακούχο νερό (sparking water) ανήκουν σε μία ενιαία σχετική αγορά Η Nestle ισχυρίστηκε ότι υπάρχει μια σχετική αγορά (η αγορά των μη ακολούχων ποτών) στην οποία περιλαμβάνονται τόσο το ανθρακούχο νερό όσο και τα αναψυκτικά Το ανθρακούχο νερό και τα αναψυκτικά έχουν ως βασική λειτουργία την ικανοποίηση της δίψας του καταναλωτή Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρατήρησε ότι εάν το «σβήσιμο της δίψας» είναι το μοναδικό κριτήριο για τον ορισμό της σχετική αγοράς, τότε σε αυτή θα πρέπει να περιληφθούν και άλλα προϊόντα όπως π.χ. τσάι, γάλα, μπύρα και ορισμένα φρούτα 13

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Λόγοι που συνηγορούν στην ύπαρξη διακριτής σχετικής αγοράς για το ανθρακούχο νερό Το ανθρακούχο νερό επιλέγεται από τους καταναλωτές λόγω του ότι βοηθάει στην αποβολή των τοξινών, προμηθεύει με άλατα τον οργανισμό και έχει θετική επίπτωση στην υγεία Οι διαφημιστικές εκστρατείες των προμηθευτών ανθρακούχου νερού προέβαλαν τα πιο πάνω Τα αναψυκτικά έχουν διαφορετική γεύση (παράγονται με νερό της βρύσης και με προσθήκη αρωμάτων και ζάχαρης), και πίνονται σε μικρότερες ποσότητες όχι μόνο για ικανοποίηση της δίψας άλλα και για γευστική απόλαυση Το ανθρακούχο νερό καλύπτει βασική ανάγκη διατροφής αγοράζεται συστηματικά από τον καταναλωτή ενώ τα αναψυκτικά αγοράζονται περιστασιακά 14

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις χονδρικές και τις λιανικές τιμές του ανθρακούχου νερού και των αναψυκτικών (2-3 φορές ακριβότερα τα αναψυκτικά) δεν μπορούσε λογικά να αναμένετε ότι η σημαντική μη προσωρινή αύξηση της τιμής του ανθρακούχου νερού θα οδηγούσε σε μεταστροφή της ζήτησης στα αναψυκτικά Η αγορά του ανθρακούχου νερού χαρακτηρίζεται από έντονες δραστηριότητες προώθησης και διαφήμισης ισχυρές προτιμήσεις των καταναλωτών αλλά και περιορισμένες δυνατότητες υποκατάστασης από την πλευρά της προσφοράς Δεν υπήρχε πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα από τους παραγωγούς αναψυκτικών ώστε να είναι εφικτή η γρήγορη μεταστροφή στην παραγωγή ανθρακούχου νερού Το ανθρακούχο νερό συνιστά διακριτή σχετική αγορά 15

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Υπόθεση Continental Can Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διέκρινε 3 σχετικές αγορές αλουμίνιων κονσερβών λόγω της διαφορετικής τους χρήσης: Κονσέρβες αλουμινίου για συσκευασία κρέατος Κονσέρβες αλουμινίου για τη συσκευασία θαλασσινών Κονσέρβες αλουμινίου για βιομηχανικές συσκευασίες Το ΔΕΕ απέρριψε τον ορισμό των σχετικών αγορών με το σκεπτικό ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέλειψε να λάβει υπόψη της την υποκατάσταση από την πλευρά της προσφοράς Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έπρεπε να εξηγήσει γιατί οι παραγωγοί άλλων τύπων κονσερβών (π.χ. μεταλλικών, πλαστικών) δεν ήταν ικανοί να μεταστραφούν στην παραγωγή αλουμίνιων κονσερβών ως αποτέλεσμα της μεταβολής των σχετικών τιμών κατά 5-10% 16

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Συγκέντρωση C.C.C. Building Materials Limited και Λατομεία Λατούρος Λτδ με Athinodorou Bros Super Beton Ltd και Athinodorou Beton Ltd, Athinodorou Beton- Estates Ltd άλλους (Απόφαση ΕΠΑ 86/2009) Η διάρκεια ζωή τους έτοιμου σκυροδέματος δεν υπερβαίνει τα 90 λεπτά λόγω των των προδιαγραφών που αφορούν τα πρότυπα (CYS 13:1987 και CYS 159:1987) Η δυνατότητα εξυπηρέτησης μιας μονάδας παραγωγής έτοιμου σκυροδέματος περιορίζεται σε ακτίνα 30-35 χιλιομέτρων προκειμένου να ικανοποιηθούν τα πρότυπα Η ΕΠΑ έκρινε ότι η σχετική γεωγραφική αγορά παραγωγής και διάθεσης έτοιμου σκυροδέματος καλύπτει την επαρχία της Πάφου 17

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 18

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Ερωτήσεις 1. Το παστεριωμένο φρέσκο γάλα ανήκει στην ίδια σχετική αγορά με το γιαούρτι. Σχολιάστε. 2. Τα γνήσια ανταλλακτικά με το εμπορικό σήμα Mercedes-Benz (ανταλλακτικά ΟΕΜ) και τα γνήσια ανταλλακτικά που κατασκευάζουν και διανέμουν άλλοι προμηθευτές γνήσιου εξοπλισμού (ανταλλακτικά OES) ανήκουν στην ίδια σχετική αγορά. Σχολιάστε. 3. Η σχετική γεωγραφική αγορά για το νωπό αγελαδινό γάλα είναι η επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σχολιάστε. 4. Η σχετική γεωγραφική αγορά για το τυρί EDAM είναι η επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σχολιάστε. 19

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ Σύμπραξη σημαίνει οποιαδήποτε τυπική ή άτυπη, γραπτή ή άγραφη, εκτελεστή κατά νόμο ή μη, συμφωνία δύο ή περισσότερων επιχειρήσεων ή ενώσεων επιχειρήσεων ή την εναρμονισμένη πρακτική δύο ή περισσότερων επιχειρήσεων ή την απόφαση ένωσης επιχειρήσεων Συμφωνία σημαίνει οποιαδήποτε διευθέτηση μεταξύ τουλάχιστον δύο επιχειρήσεων ή ενώσεων επιχειρήσεων, δυνάμει της οποίας το ένα από τα μέρη εκουσίως αναλαμβάνει την υποχρέωση να περιορίσει την ελευθερία του προς ενέργεια αναφορικά με ένα άλλο από τα μέρη 20

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ Για την ύπαρξη συμφωνίας αρκεί η έκφραση κοινής βούλησης (joint intention) επιχειρήσεων να συμπεριφερθούν στην αγορά κατά καθορισμένο τρόπο Ο τύπος της συμφωνίας είναι άσχετος - μπορεί να συναφθεί εγγράφως, επισήμως ή προφορικά - αρκεί ένας όρος της συμφωνίας να αποτελεί την έκφραση της βουλήσεως των μερών να συμπεριφερθούν στην αγορά με συγκεκριμένο τρόπο χωρίς να είναι αναγκαίο η συμφωνία αυτή να συνιστά υποχρεωτική και έγκυρη σύμβαση σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο Εναρμονισμένη πρακτική σημαίνει το συντονισμό μεταξύ επιχειρήσεων, οι οποίες χωρίς να έχουν φτάσει στο στάδιο της σύναψης συμφωνίας αντικατέστησαν συνειδητά τους κινδύνους του ανταγωνισμού με μια πρακτική συνεργασίας μεταξύ τους 21

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ Δεν απαγορεύεται το δικαίωμα των εταιρειών να προσαρμόζονται στη συμπεριφορά των ανταγωνιστών τους, ωστόσο σε μια ελεύθερη αγορά πρέπει να καθορίζουν αυτόνομα την πολιτική τους και να δρουν κινούμενοι από τις δυνάμεις της αγοράς Αυτό που απαγορεύεται είναι κάθε άμεση ή έμμεση επαφή μεταξύ των επιχειρήσεων, η οποία θα είχε ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα τον περιορισμό του ανταγωνισμού Η ύπαρξη παράλληλης συμπεριφοράς μπορεί να θεωρηθεί ως απόδειξη εναρμονισμένης πρακτικής, όταν η τελευταία αποτελεί τη μόνη βάσιμη εξήγηση για τη συμπεριφορά αυτή 22

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ Απόφαση ένωσης επιχειρήσεων Αποσκοπεί στην κάλυψη κάθε έκφρασης της βούλησης της ένωσης, με οποιαδήποτε μορφή (π.χ. οδηγίες, εγκύκλιοι, ανακοινώσεις, κανόνες συμπεριφοράς, αποφάσεις ΔΣ ή ΓΣ, καταστατικό) να μη διαφεύγουν οι επιχειρήσεις από τους κανόνες ανταγωνισμού απλώς και μόνον λόγω του τρόπου με τον οποίο συντονίζουν τη συμπεριφορά τους στην αγορά Οι αποφάσεις πρέπει να έχουν υποχρεωτικό/δεσμευτικό χαρακτήρα για τα μέλη της ένωσης Οι μη δεσμευτικές συστάσεις ενώσεων επιχειρήσεων συνιστούν αποφάσεις στο βαθμό που τα μέλη της ένωσης συμμορφώνονται προς αυτές και ασκείται σημαντική επιρροή στον ανταγωνισμό 23

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ Παραγωγός / Προμηθευτής Κάθετες συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων που βρίσκονται σε Παραγωγός / Προμηθευτής διαφορετικό επίπεδο της αλυσίδας παραγωγής και διανομής Παραγωγός / Προμηθευτής Χονδρέμπορος Λιανέμπορος Χονδρέμπορος Λιανέμπορος Χονδρέμπορος Οριζόντιες συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων που βρίσκονται στο ίδιο Λιανέμπορος επίπεδο της αγοράς δηλαδή μεταξύ ανταγωνιστών 24

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΕΠΑ v. Τράπεζες (Απόφαση ΕΠΑ 5/2004) Εμπλεκόμενα μέρη: Τράπεζα Κύπρου, Λαϊκή Τράπεζα, Ελληνική Τράπεζα Αντικείμενο: Διερεύνηση πιθανής ομοιομορφίας στις χρεώσεις των εμπορικών τραπεζών αναφορικά με τα επιτόκια υπηρεσιών ενοικιαγοράς (leasing) και τα επιτόκια εμπρόθεσμων καταθέσεων και καταθέσεων με προειδοποίηση Επιτόπιες αιφνίδιες έρευνες Συλλέχθηκαν έγγραφα όπως πρακτικά επιτροπών, εγκύκλιοι και εσωτερική αλληλογραφία Εντοπίστηκαν σημαντικά τεκμήρια που αποδείκνυαν την ύπαρξη επαφής (συνεννόηση και ανταλλαγή εμπιστευτικών πληροφοριών) 25

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΥΜΠΡΑΞΗ Πρακτικά από το Γραφείο του Προέδρου της Επιτροπής Στρατηγικής της Τράπεζας Κύπρου Γινόταν ξεκάθαρη αναφορά σε επαφή της Τράπεζας Κύπρου με τα άλλα τραπεζικά ιδρύματα ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει πόλεμος τιμών όσον αφορά τα επιτόκια για τις υπηρεσίες ενοικιαγοράς (Leasing) Εγκύκλιος προς τους επαρχιακούς διευθυντές «καθόριζε» τα επιτόκια των εμπρόθεσμων καταθέσεων και των καταθέσεων υπό προειδοποίηση, αναφέροντας ότι αυτά καθορίζονται μετά και από συμφωνία με τις υπόλοιπες τράπεζες 26

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΥΜΠΡΑΞΗ Εσωτερικό Σημείωμα Ελληνικής Τράπεζας Γινόταν αναφορά στα επιτόκια αποδείκνυε ότι η τράπεζα ενημερωνόταν για τις αλλαγές στις χρεώσεις των άλλων δύο τραπεζών από τα ΜΜΕ Υπήρχαν ακριβείς λεπτομέρειες για τις ημερομηνίες που θα γίνονταν οι ανακοινώσεις από τις άλλες τράπεζες και την Ελληνική Τράπεζα 27

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΥΜΠΡΑΞΗ 28

ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΕΠΑ v. Εταιρείες πετρελαιοειδών (Αποφάσεις ΕΠΑ 66-69/2009) Εμπλεκόμενα μέρη: Petrolina Holdings Public Ltd Exxon Mobil Cyprus Ltd Ελληνικά Πετρέλαια Κύπρου Λτδ Lukoil Cyprus Ltd Σχετικές αγορές: Αγορά λιανικής πώλησης βενζίνης 95 οκτανίων Αγορά λιανικής πώλησης 98 οκτανίων Αγορά λιανικής πώλησης πετρελαίου LS 29

ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Εναρμονισμένη πρακτική μεταξύ των εταιρειών πετρελαιοειδών αναφορικά με τις χονδρικές τιμές πώλησης πετρελαιοειδών στους πρατηριούχους τους για την περίοδο 1/10/2004 μέχρι 22/12/2006 Η στοιχειοθέτηση βασίστηκε σε περιστασιακά στοιχεία (circumstantial evidence) Χαρακτηριστικά των σχετικών αγορών Ανταλλαγή ευαίσθητων πληροφοριών 30

ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Χαρακτηριστικά αγοράς Αριθμός επιχειρήσεων μικρός Βαθμός συγκέντρωσης ψηλός Παρόμοια διάρθρωση κόστους όχι το κόστος σε απόλυτο μέγεθος Απουσία απρόβλεπτων διακυμάνσεων ώριμη αγορά Ανελαστικότητα της ζήτησης βασικό προϊόν Απουσία αγοραστών με μεγάλη δύναμη Ύπαρξη διαρθρωτικών και άλλων δεσμών μεταξύ των εταιρειών Απουσία καινοτομιών Δυνατότητα προσαρμογής στις συχνές αλλαγές των τιμών Ύπαρξη σοβαρών φραγμών εισόδου στην αγορά Ανταλλαγή πληροφοριών Οι εταιρείες δημοσίευαν εκ των προτέρων μελλοντικές αυξήσεις μέσω των ΜΜΕ - μηχανισμός ανταλλαγής πληροφοριών Στη διάρκεια των 26 μηνών, οι εταιρείες προσαρμόστηκαν άμεσα σε όλες τις περιπτώσεις που αφορούσαν αλλαγή τιμών από ανταγωνιστή (εντός 1-2 ημερών και ομοιόμορφα) 31

ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Η παράλληλη διακύμανση των τιμών των πετρελαιοειδών αλλά και η προ-αναγγελία τους, αποτελούσαν σοβαρές ενδείξεις ύπαρξης εναρμονισμένης πρακτικής Η συμπεριφορά των εταιρειών πετρελαιοειδών δεν αποτελούσε παράλληλη συμπεριφορά καθώς για τις πρακτικές που ακολουθούσαν δεν υπήρχε άλλη λογική, βάσιμη και επαρκής εξήγηση ειδικότερα για την ανταλλαγή εμπιστευτικών πληροφοριών Οι εταιρείες δεν προέβαλαν πειστικές απαντήσεις ως προς την ανταλλαγή πληροφοριών 32

ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Κάθετη συμφωνία κάθε εταιρείας πετρελαιοειδών με τους πρατηριούχους της αναφορικά με τον άμεσο ή έμμεσο καθορισμό των τιμών αντλίας Η ΕΠΑ διευκρίνισε ότι μια «συμφωνία» μπορεί να στοιχειοθετηθεί εάν υφίσταται τουλάχιστον σιωπηρή συναίνεση των μεταπωλητών στις συστάσεις και ανακοινώσεις του προμηθευτή Οι εγκύκλιοι και ανακοινώσεις με τις προτεινόμενες τιμές της κάθε εταιρείας που υιοθετούνταν από τους πρατηριούχους κρίθηκε ότι αποτελούσαν συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων Οι συμφωνίες εξ αντικειμένου περιόριζαν τον ανταγωνισμό έπλητταν τον αυτόνομο καθορισμό τιμών κατέληγαν σε ένα ομοιόμορφο επίπεδο λιανικών τιμών (ενδοσηματικός ανταγωνισμός intrabrand competition) Περιόριζαν τον ανταγωνισμό και μεταξύ των εταιρειών πετρελαιοειδών (διασηματικός ανταγωνισμός interbrand competition) 33

ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΘΕΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Ελληνικά Πετρέλαια 14.269.000 Exxon Mobil 13.366.000 Petrolina 12.562.000 Lukoil 2.707.000 ΣΥΝΟΛΟ 42.904.000 34

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑΣ ΘΕΣΗΣ Δεσπόζουσα θέση σημαίνει τη θέση οικονομικής δύναμης που απολαμβάνει η επιχείρηση, που την καθιστά ικανή να παρακωλύει τη διατήρηση αποτελεσματικού ανταγωνισμού στη σχετική αγορά και της επιτρέπει να ενεργεί σε αισθητό βαθμό ανεξάρτητα από τους ανταγωνιστές και τους πελάτες της και σε τελική ανάλυση τους καταναλωτές Η κατοχή δεσπόζουσας θέσης δεν απαγορεύεται Η δεσπόζουσα επιχείρηση φέρει ιδιαίτερη ευθύνη να μην θίγει με τη συμπεριφορά της τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό Η ύπαρξη δεσπόζουσας θέσης προκύπτει από διάφορους παράγοντες, οι οποίοι εάν θεωρηθούν αυτοτελώς, δεν συνιστούν απαραίτητα ικανή προϋπόθεση και/ή αποφασιστική ένδειξη για τη θεμελίωση δεσπόζουσας θέσης, αλλά όταν συνδυάζονται μεταξύ τους, οδηγούν στη δημιουργία της 35

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑΣ ΘΕΣΗΣ Τέτοιοι παράγοντες είναι: Μερίδια αγοράς και βαθμός συγκέντρωσης Εμπόδια εισόδου/επέκτασης στην αγορά (νομικά, οικονομικά, διοικητικά) απουσία δυνητικού ανταγωνισμού Αντισταθμιστική ισχύς αγοραστών (countervailing buyer power) Διαχρονική εξέλιξη μεριδίων αγοράς Κάθετη ολοκλήρωση έλεγχος ουσιωδών εισροών/υποδομών (essential facility) Οικονομίες κλίμακας και φάσματος (economics of scale and economics of scope) Οικονομίες δικτύου (network externalities) Η συμπεριφορά της επιχείρησης 36

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ Η έννοια της καταχρηστικής εκμετάλλευσης είναι αντικειμενική Δεν απαιτείται η απόδειξη ύπαρξης πρόθεσης Στοιχεία που δεικνύουν πρόθεση λαμβάνονται υπόψη Αφορά τη συμπεριφορά δεσπόζουσας επιχείρησης, η οποία είναι σε θέση να επηρεάσει τη δομή της αγοράς όπου, λόγω ακριβώς της παρουσίας της, ο βαθμός του ανταγωνισμού είναι ήδη μειωμένος, και η οποία έχει ως συνέπεια, με την προσφυγή σε μέσα διαφορετικά από εκείνα που διέπουν τον φυσιολογικό ανταγωνισμό [ ] την παρεμπόδιση της διατήρησης του υφιστάμενου επιπέδου ανταγωνισμού ή και της ανάπτυξης του 37

ΑΡΝΗΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ (REFUSAL TO SUPPLY) Άρνηση προμήθειας συνήθως προκύπτει όταν μία κάθετα ολοκληρωμένη δεσπόζουσα επιχείρηση αρνείται να προμηθεύσει μια επιχείρηση που την ανταγωνίζεται στην αγορά του επόμενου σταδίου Προϋποθέσεις (θα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά) Αντικειμενική αναγκαιότητα προϊόντος για άσκηση αποτελεσματικού ανταγωνισμού στην αγορά επόμενου σταδίου Η άρνηση να είναι πιθανό να εξαλείψει κάθε ανταγωνισμό από μέρους της ανταγωνίστριας επιχείρησης στην αγορά επόμενου σταδίου Η άρνηση να δύναται να προκαλέσει ζημία στους καταναλωτές Η άρνηση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί αντικειμενικά 38

ΑΡΝΗΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ (REFUSAL TO SUPPLY) Υπόθεση Commercial Solvents H Commercial Solvents κατείχε παγκόσμιο μονοπώλιο στην παραγωγή και πώληση αμινοβουτανόλης η οποία είναι απαραίτητη για την παραγωγή της αιθαμβουτόλης (φάρμακο για την αντιμετώπιση της φυματίωσης) Η Zoja προμηθευόταν αμινοβουτανόλη από τη Commercial Solvents Η Commercial Solvents αποφάσισε να δραστηριοποιηθεί η ίδια στην παραγωγή αιθαμβουτόλης διάκοψε τη συνεργασία της με την Zoja έδωσε εντολές σε άλλους πελάτες της να μην προμηθεύσουν τη Zoja Η Commercial Solvents επεδίωξε να εξαφανίσει οποιοδήποτε είδος ανταγωνισμού εκ μέρους άλλων επιχειρήσεων στη σχετική αγορά της παραγωγής αιθαμβουτόλης, προς ίδιο όφελος Το ΔΕΕ έκρινε ότι η συμπεριφορά της Commercial Solvents συνιστούσε άρνηση προμήθειας 39

ΑΡΝΗΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ (REFUSAL TO SUPPLY) Υπόθεση United Brands Η UBC κατείχε δεσπόζουσα θέση στην αγορά των μπανανών στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, τη Δανία, την Ιρλανδία, τις Κάτω Χώρες και την Οικονομική Ένωση Βελγίου- Λουξεμβούργου Μείωσε τις προμήθειες στην Olesen, ένα μακροχρόνιο διανομέα μπανανών της στη Δανία, λόγω του ότι συμμετείχε σε διαφημιστική καμπάνια προώθησης των μπανανών της ανταγωνίστριας εταιρείας και λόγω ποιοτικών ανεπαρκειών To ΔΕΕ έκρινε ότι μια επιχείρηση που κατέχει δεσπόζουσα θέση ως προς τη διανομή ενός προϊόντος με ισχυρό εμπορικό σήμα (όπως οι μπανάνες chiquita της UBC) δεν επιτρέπεται να διακόψει την παράδοση προϊόντων της προς έναν υφιστάμενο πελάτη της ο οποίος τηρεί τις εμπορικές συνήθειες και εφόσον οι παραγγελίες του τελευταίου δεν παρουσιάζουν καμιά ανωμαλία 40

ΑΡΝΗΣΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ (REFUSAL TO SUPPLY) Η UBC απαγόρευσε σε διανομείς της να μεταπωλούν μπανάνες πριν ωριμάσουν Αυτό ισοδυναμούσε με κατακερματισμό της αγοράς λόγω του ότι οι ώριμες μπανάνες έχουν μικρή διάρκεια ζωής Η UBC ισχυρίστηκε ότι αυτό έγινε προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα του τελικού προϊόντος Το ΔΕΕ έκρινε ότι αυτή η ενέργεια δεν ήταν αναλογική π.χ. θα μπορούσε να διασφαλιστεί η ποιότητα μέσω της επιλογής των διανομέων με αντικειμενικά ποιοτικά κριτήρια 41

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) Ληστρική τιμολόγηση υπάρχει όταν μια δεσπόζουσα επιχείρηση πωλεί σε τιμές κάτω από το κόστος της ώστε να περιορίσει τον ανταγωνισμό στην αγορά και στη συνέχεια να επιβάλει τιμές υψηλότερες από αυτές που θα διαμορφώνονταν υπό συνθήκες ανταγωνισμού Κριτήριο ΑΚΖΟ Τιμή < μέσο μεταβλητό κόστος per se παράβαση Μέσο μεταβλητό κόστος < τιμή < μέσο συνολικό κόστος απαιτούνται πρόσθετα στοιχεία που δείχνουν πρόθεση εξόντωσης του ανταγωνιστή Παράνομη Στοιχεία πρόθεσης Μέσο μεταβλητό κόστος Μέσο συνολικό κόστος τιμή 42

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) Υπόθεση Akzo Η Akzo δραστηριοποιείτο στη βιομηχανία των πλαστικών Κατείχε δεσπόζουσα θέση στην αγορά του υπεροξειδίου του βενζολίου χρησιμοποιείται ως καταλύτης στην παραγωγή πλαστικών και ως λευκαντικό για το αλεύρι Η ECS δραστηριοποιείτο στη βιομηχανία του αλευριού και αποφάσισε να επεκταθεί στη βιομηχανία των πλαστικών Κατά τις συναντήσεις μεταξύ των μερών, η Akzo προέβαλε άμεσες απειλές προς την ECS οι οποίες στόχευαν στον εξαναγκασμό της ECS να αποσυρθεί από την βιομηχανία των πλαστικών 43

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) H Akzo δήλωσε την πρόθεσή της να προχωρήσει σε γενική μείωση τιμών πέραν του υπεροξειδίου του βενζολίου και σε άλλες προσθετικές ουσίες καθώς και την απόφασή της να πωλεί κάτω του κόστους ακόμη και εάν αυτή η ενέργεια θα της προκαλούσε ζημίες Τα πιο πάνω επιβεβαιώθηκαν και σε μεταγενέστερη συνάντηση των μερών Επιβεβαιώθηκαν και από εσωτερικό σημείωμα στελέχους της Akzo στο οποίο διευκρινιζόταν ότι η Akzo θα προχωρούσε στη λήψη επιθετικών μέτρων στον τομέα των προϊόντων για αλευρόμυλους εάν η ECS δεν έπαυε να προμηθεύει τα προϊόντα της σε βιομηχανίες πλαστικών Γινόταν αναφορά σε συγκεκριμένο/λεπτομερές σχέδιο με αριθμούς H Akzo άρχισε να προμηθεύει τους μεγαλύτερους πελάτες της ECS που δραστηριοποιούνταν στη βιομηχανία του αλευριού με υπεροξείδιο βενζολίου σε πολύ χαμηλές τιμές 44

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) Το ΔΕΕ επικύρωσε την απόφαση της Επιτροπής Σε αντίθεση με την Επιτροπή καθόρισε ένα διττό κανόνα (Κανόνας Akzo) που βασίζεται στο κόστος Τιμές κάτω του μέσου μεταβλητού κόστους είναι per se καταχρηστικές Τιμές άνω του μέσου μεταβλητού κόστους και κάτω του μέσου συνολικού κόστους δύνανται να θεωρηθούν καταχρηστικές εάν αποδειχθεί ότι αποτελούν μέρος ενός σχεδίου για εξόντωση των ανταγωνιστών από την αγορά Παράνομη Στοιχεία πρόθεσης Μέσο μεταβλητό κόστος Μέσο συνολικό κόστος τιμή 45

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) Υπόθεση Wanadoo Interactive Η Wanadoo ανήκε κατά 72% στην France Telecom Από τα τέλη του 1999 μέχρι τον 10/2002 εμπορεύονταν προϊόντα ADSL με την επωνυμία Wanadoo ADSL (χωρίς ADSL modem) και extense (με ADSL modem) H France Telecom κατείχε σχεδόν μονοπωλιακή θέση στη χονδρική αγορά ευρυζωνικών υπηρεσιών Άλλοι πάροχοι υπηρεσιών γρήγορου διαδικτύου προσέφεραν ανταγωνιστικά προϊόντα με αυτά της Wanadoo Βασίζονταν σε αγορά χονδρικών ευρυζωνικών υπηρεσιών από την France Telecom Υπήρχαν περιορισμοί στην αδεσμοποίητη πρόσβαση στον τοπικό βρόχο 46

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) 47

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) Στόχος της Wanadoo ήταν η εξόντωση του ανταγωνισμού σε ένα πρώιμο στάδιο ανάπτυξης της αγοράς Τιμολόγηση Wanadoo 03/2001 07/2001 τιμές κάτω από το μέσο μεταβλητό κόστος ( Έσσσσ = 60,3%) Μεταβλητό κόστος 08/2001-12/2001 τιμές κάτω από το μέσο Έσσσσ συνολικό κόστος ( = 89,5%) Συνολικό κόστος 01/2002 10/2002 τιμές κάτω από το μέσο Έσσσσ συνολικό κόστος ( = 92 %) Συνολικό κόστος + πρόθεση εξόντωσης 48

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) H Wanadoo είχε στρατηγικό σχέδιο για να εξοντώσει τους ανταγωνιστές της και γνώριζε ότι οι ανταγωνιστές της δε θα μπορούσαν να ακολουθήσουν την επιθετική της πολιτική έγγραφο 07/2000 περιγράφει τον στόχο για το δεύτερο εξάμηνο του 2000 και για το 2001: «προληπτικός αποκλεισμός της αγοράς ADSL με πλήρη προσφορά περιλαμβάνουσα [επιπλέον] πακέτο (pack) και επιτάχυνση των τοποθετήσεων για το 2001, αλλά αρνητικό ισολογισμό» ηλεκτρονικό ταχυδρομείο 07/2000 συζήτηση όσον αφορά το κατάλληλο επίπεδο τιμής, που ανέφερε τα εξής: «είναι δυσχερής ο προσωρινός αποκλεισμός της αγοράς με υπερβολικά υψηλή τιμή» ενημερωτικό έγγραφο για το 2001 αναφέρει τα εξής: «ο προληπτικός αποκλεισμός της αγοράς ADSL είναι αναγκαίος» παρουσίαση της 28/2/2001 κάνει λόγο για «εκστρατεία προληπτικού αποκλεισμού της αγοράς υψηλής ταχύτητας από τη [Wanadoo]» 49

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) στρατηγικό σχέδιο για το 2002-2004 υπενθυμίζει για την περίοδο 2001-2003 η έντονη ανάπτυξη του τομέα υψηλής ταχύτητας και ο στόχος του «προληπτικού αποκλεισμού μιας αγοράς ως πηγή εσόδων» Ενημερωτικό έγγραφο για το 2001 επισημαίνει ότι «το 70% [...] έως 80 % της αγοράς ADSL πρέπει να αποδοθεί στη [Wanadoo]» Παρουσίαση του προέδρου και γενικού διευθυντή της Wanadoo προς τη συντονιστική επιτροπή της France Telecom του 06/2001 κάνει λόγο για μερίδιο αγοράς της τάξεως του 80 % σε ολόκληρη την περίοδο 2001-2004 για τις «"αυτόνομες" προσφορές τύπου Wanadoo ADSL» και μερίδιο αγοράς αυξημένο από 50 % κατά μέσον όρο το 2001 σε 72 % το 2004 για τις «προσφορές "πακέτο" τύπου extense» 50

ΛΗΣΤΡΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ (PREDATORY PRICING) Επιδράσεις στην αγορά 01/2001 09/2002 το μερίδιο αγοράς της Wanadoo αυξήθηκε από 46% σε 72% (την ίδια περίοδο το μέγεθος της αγοράς πενταπλασιάστηκε) σημαντική μείωση του αθροιστικού μεριδίου αγοράς των ανταγωνιστών της Wanadoo Η Mangoosta (ανταγωνίστρια της Wanadoo) εξήλθε της αγοράς Είσοδος στην αγορά ενός νέου ανταγωνιστή με 5.000 συνδρομητές Αυξημένη πιθανότητα ανάκτησης ζημιών Υψηλό κόστος μεταστροφής καταναλωτών λόγω επιδράσεων «εγκλωβισμού» (locked-in effects) Υψηλό κόστος εισόδου στην αγορά και απόκτησης μιας κρίσιμης μάζας συνδρομητών (π.χ. υψηλό κόστος για εξοπλισμό, εμπορική προώθηση, εμπορική επωνυμία) Υψηλό κόστος δημιουργίας νέου δικτύου Κάθετη ολοκλήρωση της France Telecom ευκολότερη η εκμετάλλευση της δεσπόζουσας της θέσης 51

ΣΥΜΠΙΕΣΗ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ (MARGIN SQUEEZE) Συμπίεση περιθωρίου υπάρχει όταν μια κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση η οποία κατέχει δεσπόζουσα θέση σε μια αγορά προηγούμενου σταδίου εμποδίζει ένα μη κάθετα ολοκληρωμένο ανταγωνιστή της στην αγορά του επόμενου σταδίου, που είναι εξίσου αποτελεσματικός με αυτήν, να επιτύχει ικανοποιητικό περιθώριο κέρδους με κάποια χρονική διάρκεια Α w Κ 1 Κ 2 p 1 p 2 Καταναλωτές Περιθώριο = Λιανική τιμή χονδρική τιμή < λιανικό κόστος p 2 w < d 52

ΣΥΜΠΙΕΣΗ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ (MARGIN SQUEEZE) Υπόθεση Telefonica Η Telefonica ήταν ο παραδοσιακός πάροχος τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών στην Ισπανία Διέθετε σταθερό δίκτυο που κάλυπτε ολόκληρη την επικράτεια της Ισπανίας Όσοι πάροχοι ήθελαν να παρέχουν υπηρεσίες ευρυζωνικής πρόσβασης στο διαδίκτυο θα έπρεπε να συμβληθούν με την Telefonica Σχετικές αγορές χονδρικής προμήθειας περιφερειακή πρόσβαση εθνική πρόσβαση αδεσμοποίητη πρόσβαση στον τοπικό βρόχο 53

ΣΥΜΠΙΕΣΗ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ (MARGIN SQUEEZE) Η Telefonica κατείχε δεσπόζουσα θέση στις σχετικές αγορές της χονδρικής πρόσβασης σε εθνικό επίπεδο (μονοπώλιο) και σε περιφερειακό επίπεδο (όλιγοπώλιο) Οι ανταγωνιστές της στη χονδρική αγορά ευρυζωνικής πρόσβασης σε περιφερειακό επίπεδο βασίζονταν σε υπηρεσίες της Telefonica (2004 98%, 2006 87%) 54

ΣΥΜΠΙΕΣΗ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ (MARGIN SQUEEZE) H τιμολογιακή πολιτική της Telefonica είχε ως αποτέλεσμα να συμπιεστεί το περιθώριο κέρδους των ανταγωνιστών της 09/2001 12/2006 το περιθώριο κέρδους μεταξύ των λιανικών τιμών της Telefonica και των χονδρικών τιμών που πλήρωναν σε αυτήν οι ανταγωνιστές της προκειμένου να αποκτήσουν ευρυζωνική πρόσβαση σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο δεν επαρκούσε για να καλυφθεί το πρόσθετο κόστος ενός εξίσου αποτελεσματικού ανταγωνιστή με αυτήν Α w Κ 1 Κ 2 p 1 p 2 Καταναλωτές 55

ΣΥΜΠΙΕΣΗ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΥ (MARGIN SQUEEZE) Επιδράσεις στον ανταγωνισμό Αποδυναμώθηκε ο ανταγωνισμός Οι ανταγωνιστές της Telefonica θα έπρεπε να τιμολογήσουν πιο χαμηλά από αυτήν προκειμένου να προσελκύσουν πελάτες Δεν υπήρχε εναλλακτική επιλογή όσον αφορά την πρόσβαση στην περιφερειακή και εθνική αγορά χονδρικής ευρυζωνικής πρόσβασης μειώθηκε η ένταση ανταγωνισμού (πραγματικός και δυνητικός ανταγωνισμός) Επιβραδύνθηκε ο ρυθμός μεγέθυνσης της αγοράς Ο ρυθμός διείσδυσης της ευρυζωνικής πρόσβασης στο διαδίκτυο ήταν κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ Οι καταναλωτές πλήρωναν τουλάχιστον 20% πιο ψηλές λιανικές τιμές από τον μέσο όρο στην ΕΕ Ορθολογική και επικερδής η στρατηγική της Telefonica τα κέρδη που πραγματοποίησε από τις υψηλές λιανικές τιμές υπερέβαιναν κατά πολύ τα αποφευχθέντα κέρδη λόγω την μη πραγματοποιούμενων πωλήσεων χονδρικής, ως αποτέλεσμα των υψηλών τιμών χονδρικής (σε σχέση με τις λιανικές τιμές πώλησης) 56

ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ ΠΙΣΤΗΣ (LOYALTY REBATES) Τύποι εκπτώσεων Εκπτώσεις ποσοτήτων Η χορηγούμενη έκπτωση αυξάνεται σε συνάρτηση με την ποσότητα Είναι σύννομες νοουμένου ότι η έκπτωση διαμορφώνεται αντικειμενικά (π.χ. δικαιολογείται από μείωση στο κόστος) και εφαρμόζεται χωρίς διακρίσεις Εκπτώσεις πίστης Χορηγούνται με την προϋπόθεση ότι ο πελάτης θα καλύψει για ορισμένη χρονική περίοδο το σύνολο ή σημαντικό μέρος των αναγκών του από τη δεσπόζουσα επιχείρηση Είναι per se παράνομες καθώς αποκλείουν τους ανταγωνιστές της δεσπόζουσας επιχείρησης Η επίδραση τους στον ανταγωνισμό είναι παρόμοια με αυτή των συμβάσεων αποκλειστικής προμήθειας Εκπτώσεις στόχου η χορήγηση τους εξαρτάται από την πραγματοποίηση ατομικώς καθοριζομένων στόχων πωλήσεων του κάθε πελάτη Είναι παράνομες όταν χορηγούνται χωρίς αντικειμενική οικονομική δικαιολογία και αναπτύσσουν αποτελέσματα αποκλεισμού 57

ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ ΠΙΣΤΗΣ (LOYALTY REBATES) Helios Airways Ltd v. Cyprus Airways Ltd (Απόφαση ΕΠΑ 11/2004) Η Cyprus Airways εφάρμοσε ένα σχέδιο χορήγησης εκπτώσεων σε τουριστικούς πράκτορες (σχέδιο κινήτρων) για την πώληση των εισιτηρίων της βάσει: Όγκου πωλήσεων (volume) Μεγέθυνσης των πωλήσεων (growth) Πίστης (loyalty) H Helios Airways (ανταγωνιστής της Cyprus Airways ) ισχυρίστηκε ότι αναγκαζόταν να χορηγήσει υψηλές προμήθειες στους ταξιδιωτικούς πράκτορες της Κύπρου για να εξασφαλίσει την πώληση των εισιτηρίων της, γεγονός που οδηγούσε σε αύξηση των τιμών των αεροπορικών της εισιτηρίων Η ΕΠΑ έκρινε ότι το σχέδιο κινήτρων αποσκοπούσε στη δημιουργία δεσμού εξάρτησης των ταξιδιωτικών πρακτόρων με την Cyprus Airways και παρεμβολή εμποδίων στην προώθηση εισιτηρίων άλλων αεροπορικών εταιρειών 58

www.trojaneconomics.com Δρ. Παναγιώτης Αγησιλάου E: p.agisilaou@trojaneconomics.com Τ: (+357) 22560175 59