Διοίκηση Επιχειρήσεων

Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 5: Έλεγχος Πουλιόπουλος Λεωνίδας Τμήμα Διεθνούς Εμπορίου

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τις βασικές εννοιολογικές προσεγγίσεις και χαρακτηριστικά του οικονομικού ελέγχου. 4

Περιεχόμενα ενότητας Περιεχόμενο και σπουδαιότητα ελέγχου. Η διαδικασία του ελέγχου. Τύποι και περιοχές ελέγχου. Πληροφορία και έλεγχος. Προϋποθέσεις αποτελεσματικού ελέγχου. Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες, προϋπολογισμός και ελεγκτική. 5

Περιεχόμενο και σπουδαιότητα ελέγχου (1) Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ: Ο έλεγχος είναι η τελική λειτουργία του μάνατζμεντ υπό την έννοια ότι σκοπός της είναι να επικυρώσει τις προηγηθείσες λειτουργίες του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της διεύθυνσης. Ο έλεγχος είναι παρών σε όλες τις λειτουργίες του μάνατζμεντ, αλλά σαφώς συνδέεται περισσότερο με τον σχεδιασμό. Έλεγχος και σχεδιασμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους λειτουργίες. 6

Περιεχόμενο και σπουδαιότητα ελέγχου (2) Έλεγχος είναι η διαδικασία διαπίστωσης και διασφάλισης ότι οι πραγματικές δραστηριότητες (της επιχείρησης) ανταποκρίνονται στις σχεδιασθείσες. Ή πιο αναλυτικά είναι η λειτουργία εκείνη του μάνατζμεντ με την οποία επιτυγχάνεται η μέτρηση των πραγματοποιούμενων αποτελεσμάτων και η σύγκρισή τους με τα προγραμματισμένα πρότυπα απόδοσης, με σκοπό την επιβεβαίωση της επιτυχίας των αντικειμενικών στόχων ή την ανεύρεση των αποκλίσεων και τη διερεύνηση των αιτιών τους καθώς τον καθορισμό των διορθωτικών ενεργειών. 7

Περιεχόμενο και σπουδαιότητα ελέγχου (3) Ο έλεγχος λοιπόν συμπληρώνει τις άλλες διοικητικές λειτουργίας. Ο σχεδιασμός θέτει κατευθύνσεις και κατανέμει τους πόρους της επιχείρησης. Η οργάνωση συνδυάζει τους ανθρώπους και τους υλικούς πόρους σε διάφορους εργασιακούς συνδυασμούς. Η διεύθυνση εμπνέει τα άτομα για την καλύτερη δυνατή χρησιμοποίηση των πόρων. Ο έλεγχος τέλος διαπιστώνει αν γίνονται τα σωστά πράγματα με το σωστό τρόπο και στο σωστό χρόνο. Ζωτικό στοιχείο της λειτουργίας του ελέγχου είναι η διαδικασία της αναπληροφόρησης. Το βασικό μέσο για αναπληροφόρηση είναι η γραπτή αναφορά (με αριθμούς ή και κείμενο) με τις διάφορες μορφές της. Άλλα συνηθισμένα μέσα και τρόποι αναπληροφόρησης είναι η προσωπική παρατήρηση, η προφορική συζήτηση και ανακεφαλαίωση, κλπ. 8

Περιεχόμενο και σπουδαιότητα ελέγχου (4) Απ όλες τις διοικητικές λειτουργίες ο έλεγχος φαίνεται να είναι η περισσότερο μηχανιστική και αδιάφορη προς τον ανθρώπινο παράγοντα. Πάντως η ζωή έχει δείξει ότι καμία οργανωμένη δραστηριότητα δεν μπορεί να προχωρήσει αν δεν υπάρχει και έλεγχος, ακόμα και αν υπάρχουν οι αγαθότερες προθέσεις από τα άτομα. Εξάλλου ο έλεγχος είναι λειτουργία της οικονομίας και όχι της ηθικής. Πάντως ο κύριος λόγος για αρνητική αντίδραση προς διάφορα συστήματα ελέγχου φαίνετε να είναι ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, οι άνθρωποι θεωρούν τον έλεγχο ως μια απειλή γι αυτούς. Σύμφωνα με τον McGregor, οι κυριότερες συνθήκες κάτω από τις οποίες η απειλή είναι πιθανό να γίνεται αντιληπτή, είναι: Όταν τονίζεται η τιμωρία, αντί της υποστήριξης και βοήθειας, για ανταπόκριση προς τα προκαθορισμένα πρότυπα και στόχους. 9

Περιεχόμενο και σπουδαιότητα ελέγχου (5) Όπου λείπει η εμπιστοσύνη στις υφιστάμενες σχέσεις. Όπου η αναπληροφόρηση επηρεάζει αρνητικά το άτομο αναφορικά με τη σχέση απασχόλησης του και προσδοκίας του για σταδιοδρομία. 10

Η διαδικασία του ελέγχου (1) Β. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ: Ο έλεγχος μπορεί να περιγραφεί ως μια διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει τέσσερα στάδια. Η λογική του ελέγχου είναι η ίδια στην οποία βασίζεται η λειτουργία ενός θερμοστάτη. Όταν η θερμοκρασία στο δωμάτιο αποκλίνει από ένα standard, ένα πρότυπο, ο θερμοστάτης που μετρά την απόκλιση βάζει σε λειτουργία το καλοριφέρ ή το air-condition. Έτσι ο θερμοστάτης λειτουργεί σαν ένα κυβερνητικό σύστημα ελέγχου (cybernetic control system), ένα σύστημα το οποίο είναι αυτοδύναμο στην παρακολούθηση της απόδοσης του και στις δυνατότητες που έχει για διόρθωση της πορείας ή της συμπεριφοράς. Η λογική του κυβερνητικού συστήματος ελέγχου εκφράζεται στον έλεγχο με τα επόμενα βήματα: 11

Η διαδικασία του ελέγχου (2) 1. Ο καθορισμός των στόχων και προτύπων. Οι στόχοι και τα πρότυπα τίθενται, φυσιολογικά κατά τον σχεδιασμό. Αποτελούν, εξ ορισμού κριτήρια απόδοσης. Συνιστούν επιλεγμένα σημεία στο όλο σύστημα του σχεδιασμού, στα οποία γίνονται μετρήσεις της απόδοσης (και όχι μόνο), έτσι ώστε τα στελέχη να λαμβάνουν σινιάλα για το πώς πάνε τα πράγματα και να μην αναγκάζονται να παρακολουθούν κάθε βήμα εκτέλεσης των σχεδίων και προγραμμάτων. Τα πρότυπα είναι διαφόρων ειδών όπως π.χ.: - Φυσικά: είναι μη χρηματικά, όπως π.χ. ανθρωποώρες, ποσότητα παραγωγής, κλπ. - Κόστος: π.χ. μοναδιαίο κόστος. 12

Η διαδικασία του ελέγχου (3) - Κεφάλαιο: π.χ. ύψος επενδυμένου κεφαλαίου ανά κάτοικο. - Τα έσοδα: χρηματικές αξίες π.χ. έσοδα ανά επισκέπτη ενός πάρκου ψυχαγωγίας. - Άυλα πρότυπα: π.χ. η εικόνα της επιχείρησης, οι στάσεις των καταναλωτών, το επίπεδο των δημοσίων σχέσεων, το ηθικό των εργαζομένων, κλπ. 13

Η διαδικασία του ελέγχου (4) 2. Η μέτρηση της πραγματική απόδοσης. Για την μέτρηση της απόδοσης ή άλλης επιχειρησιακής μεταβλητής είναι απαραίτητη η αναπληροφόρηση, η οποία εκτός από γραπτές ή προφορικές αναφορές τα τελευταία χρόνια γίνεται με στατιστικές αναφορές, οι οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν γραφήματα και πίνακες διαμέσου των οποίων τα στελέχη αξιολογούν καλύτερα την απόδοση της επιχείρησης των τμημάτων και των ανθρώπων. 3. Σύγκριση των πραγματικών αποτελεσμάτων με τα πρότυπα. Εδώ προσδιορίζεται ο βαθμός απόκλισης μεταξύ πραγματικής απόδοσης και προτύπων. Κάποια απόκλιση μεταξύ πραγματικότητας και προτύπων είναι συνήθως αποδεκτή. Επομένως τα σημαντικό είναι να καθορισθεί το αποδεκτό εύρος αποκλίσεων. 14

Η διαδικασία του ελέγχου (5) 4. Ανάληψη διορθωτικής δράσης. Συνήθως στο στάδιο αυτό υπάρχουν τρεις εναλλακτικές επιλογές. Να μη γίνει τίποτα, να διορθωθεί η πραγματική απόδοση ή να γίνει αναθεώρηση προτύπων. Σ αυτό το στάδιο του ελέγχου και ιδιαιτέρως στις δύο τελευταίες επιλογές επαναφέρεται η άσκηση και των άλλων λειτουργιών του μάνατζμεντ και ως εκ τούτου ο έλεγχος αποκτά ένα δυναμικό και συνεχή χαρακτήρα. 15

Τύποι και περιοχές ελέγχου (1) Γ. ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ: Η διεύθυνση της επιχείρησης είναι δυνατόν να ασκήσει έλεγχο προτού αρχίσει κάποια δραστηριότητα, κατά την διάρκεια της δραστηριότητας και όταν τελειώσει. Προκαταρτικός ή προληπτικός έλεγχος. Οι προκαταρκτικοί έλεγχοι σχεδιάζονται έτσι ώστε η επιχείρηση να είναι έτοιμη για την περίπτωση εμφάνισης πιθανών προβλημάτων. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) π.χ. για τις περισσότερες πληρωμές υπόκεινται σε προληπτικό έλεγχο τιμολογίων από τον επίτροπο. Ταυτόχρονος έλεγχος. Λαμβάνει χώρα όταν κάποια δραστηριότητα βρίσκεται σε εξέλιξη. 16

Τύποι και περιοχές ελέγχου (2) Έλεγχος αναπληροφόρησης ή κατασταλτικός. Γίνεται όταν τελειώσει μια δραστηριότητα ή μια εργασία. Το βασικό μειονέκτημα είναι ότι λαμβάνουμε την πληροφορία για κάποιο πρόβλημα, που πιθανόν προέκυψε, όταν η ζημία έχει ήδη γίνει. Όσο αφορά τις περιοχές του ελέγχου εντός της επιχείρησης αυτές συνήθως είναι οι εξής: Οι εργαζόμενοι. Μέθοδοι αξιολόγησης είναι οι εκθέσεις, κλίμακα γραφικής αξιολόγησης, η κατάσταση, η μέθοδος των κρισίμων περιστατικών και η Δ.Β.Σ. Τα οικονομικά. 17

Τύποι και περιοχές ελέγχου (3) Οι παραγωγικές και άλλες σχετικές δραστηριότητες. Η πληροφορία (Μanagement Information Systems - M.I.S.). Η απόδοση της επιχείρησης. Η συνολική απόδοση της επιχείρησης είναι το τελικό ζητούμενο. Ο έλεγχος της απόδοσης είναι κυρίως οικονομικός αλλά υπάρχουν περιπτώσεις που γίνεται με άλλα κριτήρια, όπως η συστημική προσέγγιση (π.χ. εκπαιδευτικά ιδρύματα), κλπ. 18

Πληροφορία και έλεγχος Δ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ: Η οργάνωση και η αξιοποίηση των πληροφοριών που σχετίζονται με τις διοικητικές αποφάσεις υλοποιείται, σε μια σωστά διοικούμενη επιχείρηση μέσα από το M.I.S. Η πληροφορία είναι βασική προϋπόθεση για να εκτελείται σωστά ο έλεγχος. Υπενθυμίζεται δε ότι η λήψη των πληροφοριών γι αυτό τον σκοπό γίνεται, σε μεγάλο ποσοστό, μέσα από τη διαδικασία της αναπληροφόρησης. 19

Προϋποθέσεις αποτελεσματικού ελέγχου (1) Ε. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ: Η λειτουργία του ελέγχου ασκείται αποτελεσματικότερα, όταν υφίστανται ορισμένες προϋποθέσεις: Οι κυριότερες είναι οι ακόλουθες: - Ο έλεγχος πρέπει να είναι ακριβής. 20

Προϋποθέσεις αποτελεσματικού ελέγχου (2) - Οι ασκούμενοι έλεγχοι απαιτείται να είναι έγκαιροι. - Το χρησιμοποιούμενο σύστημα ελέγχου πρέπει να είναι πλήρως κατανοητό. - Οι έλεγχοι να είναι αντικειμενικοί. - Ο έλεγχος να είναι οικονομικός (χαμηλό κόστος). - Οι έλεγχοι να προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά της επιχείρησης. - Το σύστημα ελέγχου πρέπει να διαθέτει ευελιξία. - Οι έλεγχοι απαιτείται να έχουν στρατηγικό προσανατολισμό (η διεύθυνση δεν έχει την δυνατότητα να ελέγχει τα πάντα. Θα επιλέγει στρατηγικές λειτουργίες της επιχείρησης). - Να υιοθετείται όπου είναι δυνατόν η αρχή της εξαίρεσης. 21

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (1) Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ: Χρησιμοποιούνται από την επιχείρηση για τον προσδιορισμό την παρακολούθηση και τον έλεγχο της ρευστότητας, της αποδοτικότητας και της γενικής οικονομικής κατάστασης. Οι τρεις βασικές οικονομικές καταστάσεις είναι ο ισολογισμός, τα αποτελέσματα χρήσης και η κατάσταση ταμειακής ροής. 22

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (2) Ο έλεγχος των οικονομικών καταστάσεων, που αποτελεί και το ενδιαφέρον μας εδώ, γίνεται με την κάθετη και την οριζόντια ανάλυση τους. Στην κάθετη ανάλυση ένα σημαντικό κονδύλιο της οικονομικής κατάστασης χρησιμοποιείται ως αξία βάσης και οι υπόλοιποι λογαριασμοί της οικονομικής κατάστασης συγκρίνονται με αυτό (π.χ. στον ισολογισμό το σύνολο του ενεργητικού είναι 100% και κάθε ξεχωριστός λογαριασμός του ενεργητικού εμφανίζεται ως ποσοστό του συνολικού ενεργητικού). Το ίδιο γίνεται και με το παθητικό. Η οριζόντια ανάλυση συγκρίνει τα επιμέρους στοιχεία μια οικονομικής κατάστασης για μια σειρά ετών. Οι οικονομικές καταστάσεις συντάσσονται όχι μόνο απολογιστικά αλλά και προϋπολογιστικά. 23

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (3) Οι οικονομικοί (ή χρηματοοικονομικοί) δείκτες (financial ratios) αποτελούν ένα άλλο σημαντικό εργαλείο οικονομικού ελέγχου. Για τον υπολογισμό τους είναι πιθανό να χρησιμοποιούνται στοιχεία ή μεγέθη από διαφορετικές οικονομικές καταστάσεις. Για να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα από την ανάλυση και τον έλεγχο ενός δείκτη πρέπει να γίνουν δύο ειδών συγκρίσεις: α) Η τομεακή ή κλαδική σύγκριση: πως πάει η επιχείρηση στον κλάδο. β) Η ανάλυση τάσεων: εδώ εξετάζεται η πορεία της επιχείρησης διαχρονικά. 24

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (4) Οι οικονομικοί δείκτες συνήθως κατηγοριοποιούνται ως εξής: 1. Δείκτες ρευστότητας (Δ. Ρ.). Ρευστότητα είναι η ικανότητα μιας επιχείρησης να εξοφλεί εμπρόθεσμα τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της. Δ. Ρ. = Κυκλοφορούν ενεργητικό/ τρέχουσες υποχρεώσεις Δ. άμεσης ρευστ. = διαθέσιμα + κινητές αξίες/ τρέχουσες υποχρεώσεις 2. Δείκτες χρήσης ενεργητικού. Οι δείκτες αυτοί αξιολογούν τον τρόπο με τον οποίο μια επιχείρηση χρησιμοποιεί τα στοιχεία του ενεργητικού της για να πετύχει εισοδήματα και κέρδη. Παραθέτουμε τους τρις ποιο σημαντικούς. Ρυθμός ανακύκλωσης αποθεμάτων= Κοσ. Πωλ. αγαθών/ μέσος όρος αποθεμάτων Ο δείκτης αυτός παρακολουθεί τον βαθμό συγκέντρωσης των αποθεμάτων προϊόντων. Το μεγάλο ύψος αποθεμάτων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τόσο χαμένες ευκαιρίες για κέρδος, όσο και αύξηση του κόστους αποθήκευσης. 25

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (5) Ρυθμός ανακύκλωσης Εισπρακτέων Λογαριασμών = Καθαρές Πωλήσεις επί πιστώσει/ μέσος όρος εισπρακτέων λογαριασμών Ο συγκεκριμένος δείκτης δείχνει πόσες φορές εισπράττονται οι εισπρακτέοι λογαριασμοί μέσα στο έτος. Αναλογία συνολικού ενεργητικού προς πωλήσεις= Καθαρές Πωλήσεις/ Σύνολο Ενεργητικού Μ αυτό το δείκτη μπορούμε να διαπιστώσουμε αν η επιχείρηση χρησιμοποιεί αποτελεσματικά το σύνολο του ενεργητικού της για να πετύχει εισοδήματα από πωλήσεις. Χαμηλός συντελεστής δείχνει ότι μεγάλο μέρος του ενεργητικού κρατείται σε σύγκριση με τα εισοδήματα που δημιουργούνται από πωλήσεις. 26

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (6) 3. Δείκτες φερεγγυότητας. Φερεγγυότητα είναι η ικανότητα της εταιρία να εξοφλεί εμπρόθεσμα τα μακροπρόθεσμα χρέη της. Ειδικότερα σημαντικό ζήτημα είναι χρηματοοικονομική μόχλευση (leverage), δηλαδή το μέγεθος του χρέους στην κεφαλαιακή δομή της επιχείρησης. Μία κεφαλαιακή δομή με υψηλό βαθμό μόχλευσης υποβάλλει την εταιρία σε πάγια έξοδα τόκων με αρνητικές επιπτώσεις στα κέρδη. Παρατίθενται τρεις δημοφιλείς σχετικοί δείκτες: Δείκτης χρέους= σύνολο υποχρεώσεων/ συνολικό ενεργητικό Ο δείκτης αυτός εμφανίζει το ποσοστό των χρημάτων (στο σύνολο του ενεργητικού) που η επιχείρηση οφείλει στους πιστωτές της. Υψηλό ποσοστό του δείκτη σημαίνει υπερβολικό χρέος και μεγάλο κίνδυνο για τους επενδυτές. 27

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (7) Δείκτης ξένων ιδίων κεφαλαίων= σύνολο υποχρεώσεων/ ίδια κεφάλαια Αυτός ο δείκτης δηλώνει αν η επιχείρηση παρουσιάζει μεγάλο ποσοστό χρέους στην κεφαλαιακή της δομή. Δείκτης κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών= έσοδα προ τόκων και φόρων/ χρεωστικοί τόκοι Ο δείκτης δηλώνει πόσες φορές τα κέρδη προ φόρων της επιχείρησης καλύπτουν τους τόκους. Αποτελεί δείκτη του περιθωρίου ασφαλείας, που δηλώνει πόσο μεγάλη μείωση κερδών μπορεί να αντιμετωπίσει η επιχείρηση. 28

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (8) 4. Δείκτες αποδοτικότητας (κερδοφορίας) Οι δείκτες αποδοτικότητας ή κερδοφορίας αποτελούν τα σημαντικότερα μέτρα αξιολόγησης και ελέγχου της επιτυχίας της επιχείρησης και είναι οι επόμενοι: Περιθώριο κέρδους = καθαρό εισόδημα (κέρδος)/ καθαρές πωλήσεις Το περιθώριο κέρδους δηλώνει τα κέρδη που προέρχονται από το εισόδημα και είναι βασικός δείκτης της λειτουργίας απόδοσης. Δίνει μια εικόνα για την τιμολόγηση των προϊόντων, για την διάρθρωση του κόστους και γενικότερα την αποτελεσματικότητα της επιχείρησης. 29

Οικονομικές καταστάσεις και οικονομικοί δείκτες (9) Οι επόμενοι δύο δείκτες χαρακτηρίζονται ως δείκτες απόδοσης επενδύσεων και είναι σημαντικοί καθότι επιτρέπει να υπολογισθούν τα κέρδη της επιχείρησης σε σχέση με τις επενδύσεις και είναι οι εξής: Απόδοση ενεργητικού = καθαρό εισόδημα / συνολικό ενεργητικό Απόδοση κοινών μετοχών = καθαρό εισόδημα / ίδια κεφάλαια 30

Β. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ Προϋπολογισμοί (1) Οι προϋπολογισμοί είναι προγράμματα (σχέδια) αριθμητικού- ποσοτικού χαρακτήρα. Δεν είναι όμως μόνο εργαλεία σχεδιασμού, αλλά και ελέγχου (και συντονισμού επίσης). Η προετοιμασία του προϋπολογισμού περιέχει το στοιχείο του σχεδιασμού, αλλά η διαχείρισή του εμπεριέχει τη λειτουργία του ελέγχου. Οι προϋπολογισμοί από μόνοι τους δεν ελέγχουν τα πάντα στην επιχείρηση, αλλά εξ αιτίας της αριθμητικής τους φύσης παρέχουν αντικειμενικά κριτήρια με βάση τα οποία μπορεί να μετρηθεί η απόδοση. Επιπλέον, αποτελούν κρίσιμους μηχανισμούς ελέγχου, διότι χρησιμοποιούνται για να γίνει σωστή κατανομή των πόρων στην επιχείρηση. 31

Προϋπολογισμοί (2) Υπάρχουν διάφοροι τύποι και κατηγορίες προϋπολογισμών ανάλογα με τα χρησιμοποιούμενα κριτήρια και την οπτική που τους βλέπουμε. Σταθεροί και ελαστικοί. Μηδενικής βάσης. Κέντρων ευθύνης. 1. Προϋπολογισμοί εξόδων. 2. Εσόδων. 3. Κέρδους. Περιλαμβάνουν προϋπολογισμούς κόστους και εσόδων στην ίδια κατάσταση. Οι τρεις παραπάνω προϋπολογισμοί ονομάζονται προϋπολογισμοί εκμετάλλευσης ή δραστηριοτήτων. 32

Προϋπολογισμοί (3) Ο προϋπολογισμός για μια χρονική περίοδο που συνοψίζει όλους τους επιμέρους λειτουργικούς προϋπολογισμούς λέγεται γενικός προϋπολογισμός και είναι κατ ουσία προϋπολογισμός κέρδους που συνήθως συνοδεύεται από: - ταμειακό και - κεφαλαίου ή κεφαλαιουχικών δαπανών. 33

Προϋπολογισμοί (4) Η κατάρτιση των προϋπολογισμών πρέπει να υπακούει σε ορισμένες αρχές: 1. Να αναφέρεται σε ορισμένη χρονική περίοδο. 2. Τα μεγέθη (ποσοτικά-ποιοτικά) να προσδιορίζονται με ακρίβεια σαφήνεια και απλότητα. 3. Να γίνεται υποδιαίρεση σε επιμέρους π/υ σε εφαρμογή της αρχής της αποκέντρωσης. 4. Εναρμόνιση των επιμέρους αντικειμενικών στόχων. 5. Οι στόχοι να είναι πραγματοποιήσιμοι κάτω από τις υπάρχουσες συνθήκες. 6. Να είναι εύκαμπτος και ελαστικός. 7. Στην κατάρτισή του να συμμετέχουν όλοι οι φορείς της διοίκησης. 34

Προϋπολογισμοί (5) 8. Τέλος είναι αναγκαίο ο προϋπολογισμός να χρησιμοποιείται οπωσδήποτε και για την άσκηση της λειτουργίας του ελέγχου και να γίνεται δεκτός σε όλα τα επίπεδα άσκησης της διοίκησης. Δεν θα πρέπει δε να είναι καταπιεστικός και να περιορίζει την πρωτοβουλία και την ελευθερία των εργαζομένων. Όπως έχουμε επισημάνει οι προϋπολογισμοί αποτελούν εργαλεία σχεδιασμού και ελέγχου συγχρόνως. Η διαδικασία της κατάρτισής τους σαφώς εκφράζει τη λειτουργία του σχεδιασμού. Στο στάδιο αυτό κρίσιμο σημείο είναι ο καθορισμός των αριθμών (ποσοτήτων, χρημάτων κ.λ.π.), οι οποίοι θα αποτελέσουν τα κριτήρια ελέγχου. Με βάση αυτά τα κριτήρια ελέγχου θα εκτιμηθείς η απόδοση. Περνώντας στη λειτουργία του ελέγχου το βασικό βήμα εδώ είναι η μέτρηση της απόδοσης και αναφορά των αποτελεσμάτων. Η διαδικασία ολοκληρώνεται με την ανάληψη διορθωτικών ενεργειών, όπου απαιτείται. 35

Ελεγκτική (1) Γ. Η ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Για τον περισσότερο κόσμο ο όρος ελεγκτική(auditing) συνδέεται με την ανακάλυψη κάποιας οικονομικής απάτης. Αν και η ανακάλυψη πιθανής απάτης είναι πράγματι μια πλευρά της ελεγκτικής, δεν είναι η μοναδική. Η ελεγκτική έχει διάφορες χρήσεις: Από την επικύρωση των οικονομικών καταστάσεων μέχρι την παροχή μιας κρίσιμης και έγκυρης βάσης για την λήψη διοικητικών αποφάσεων. Η τυπική αξιολόγηση διαμέσου της ελεγκτικής διαδικασίας ονομάζεται αλλιώς, στην ελληνική πρακτική, διαχειριστικός έλεγχος. Οι δύο βασικοί τύποι ελεγκτικής είναι η εξωτερική και η εσωτερική ελεγκτική. Επιπλέον, χρησιμοποιείται και η διοικητική ελεγκτική ή διοικητικός έλεγχος. 36

Ελεγκτική (2) Η εξωτερική ελεγκτική, είναι η διαδικασία αξιολόγησης των οικονομικών καταστάσεων μια επιχείρησης από έναν ανεξάρτητο φορέα εκτός επιχείρησης. Για τις μεγάλες Α.Ε. είναι υποχρεωτικό από την νομοθεσία ο έλεγχος να ασκείται ετησίως από ορκωτούς λογιστές, με την προϋπόθεση ότι ισχύουν ορισμένα κριτήρια. Η εσωτερική ελεγκτική, γίνεται από στελέχη της επιχείρησης. Διοικητική ελεγκτική ή διοικητικός έλεγχος, είναι στην ουσία μια αξιολόγηση της συνολικής αποτελεσματικότητας της διοίκησης στην επιχείρηση συμπεριλαμβανομένης της ανώτατης διοίκησης, επεκτεινόμενος και πέραν στων οικονομικών ελέγχων. Μπορεί να περιλαμβάνει: 37

Ελεγκτική (3) - Ανάλυση και αξιολόγηση αποδοτικότητας (κερδοφορίας) της επιχείρησης. - Έλεγχο και αξιολόγηση της οικονομικής αποτελεσματικότητας. - Έλεγχο της αποτελεσματικότητας της παραγωγής και άλλων δραστηριοτήτων και λειτουργιών. - Έλεγχο οργανωτικής δομής της επιχείρησης. - Έλεγχο και αξιολόγηση των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους πελάτες, κλπ. 38

Βιβλιογραφία (1) Armstrong, G. & Kotler P. (2009). Εισαγωγή στο Μάρκετινγκ. Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα. Drucker, P. (1973). Management: Tasks, Responsibilities, Practices. New York, NY. Haas Edersheim, E. (2009). Peter Drucker ο Γκουρού του Μάνατζμεντ. Εκδόσεις Επίκεντρο, Αθήνα. Handbuch, C. C., Habisch, A., Schmidpeter, R. & Neureiter, M. (2008). Handbuch Corporate Citizenship. Springer Verlag, Berlin. Kotler, P. & Lee, N. (2009). Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Εκδόσεις Economia, Αθήνα. Θανόπουλος, Γ. (2003). Επιχειρηματική ηθική και δεοντολογία. Εκδόσεις Interbooks, Πειραιάς. 39

Βιβλιογραφία (2) Πουλιόπουλος, Λ. (2013). Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως παράγων υπεραξίας τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για την κοινωνία και το περιβάλλον. Διδακτορική Διατριβή. Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών. Τζωρτζάκης, Κ. & Τζωρτζάκη, Α. (2007). Οργάνωση και Διοίκηση, Το μάνατζμεντ της νέας εποχής. Εκδόσεις Rosili, Αθήνα. Τσούκας, Χ. (2004). Αν ο Αριστοτέλης ήταν διευθύνων σύμβουλος. Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα. Τσούκας, Χ., Θεοχαράκης, Β. & Μυλωνόπουλος, Ν. (2008). Σύγχρονες Τάσεις στο Μάνατζμεντ. Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα. 40