Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΥ Μετεκπαιδευτικά μαθήματα Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής Ιστολογία στομάχου Διαγνωστική προσέγγιση γαστρίτιδας Δειγματοληψία υλικού βιοψίας Ταξινόμηση Γαστριτίδων Ντίνα Τηνιακού Εργαστήριο Ιστολογίας & Εμβρυολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών 27 Oκτωβρίου 2004
Εμβρυολογία στομάχου: Προέλευση από το AΡΧΕΓΟΝΟ ΕΝΤΕΡΟ Το αρχέγονο έντερο αναπτύσσεται την 4ηεβδομάδα (απότοτμήματουλεκιθικούασκούπουενσωματώνεταιστοέμβρυο) ενδόδερμα: επιθηλιακή επένδυση της πεπτικής οδού, χοληφόρων οδών, ήπατος, παγκρέατος εξώδερμα: επιθήλιο κρανιακού και ουραίου άκρου πεπτικής οδού μεσέγχυμα: συνδετικό και μυϊκό στοιχείο πεπτικής οδού
Απεικόνιση των σωματικών κοιλοτήτων και των μεσεντερίων στην αρχή της 5ης εβδομάδας
Παράγωγα Προσθίου Εντέρου φάρυγγας οισοφάγος στόμαχος δωδεκαδάκτυλο (κεντρικά ώς προς το στόμιο του χοληδόχου πόρου) ήπαρ πάγκρεας σύστημα χοληφόρων πόρων
Ανάπτυξη στομάχου-δωδεκαδακτύλου 1 24η ημέρα 35η ημέρα
Ανάπτυξη στομάχου-δωδεκαδακτύλου 2 40η ημέρα 48η ημέρα
ΣΤΟΜΑΧΟΣ Πυλωρικός σφιγκτήρας Γαστρο-οισοφαγική συμβολή Έλασσον τόξο Γωνία Μείζον τόξο
Περιοχές Στομάχου Γαστρικές πτυχές
Ιστολογία τοιχώματος στομάχου Sobotta. Aτλας Ανατομίας. Εκδόσεις Πασχαλίδη, Αθήνα, 2004
Ιστολογία τοιχώματος στομάχου Βλεννογόνος Υποβλεννογόνιος χιτώνας Μυϊκός χιτώνας Ορογόνος
Γαστρικός βλεννογόνος: Ιστολογικές διαφορές ανάλογα με την περιοχή του στομάχου
Γαστρικός βλεννογόνος: Τρεις ιστολογικές ζώνες Επιφανειακή (επιπολής) Αυχενική Εν τω βάθει
Γαστρικός βλεννογόνος: Επιφανειακό επιθήλιο
Γαστρικός βλεννογόνος: Επιφανειακή ζώνη Γαστρικά βοθρία
Γαστρικός βλεννογόνος: Καρδιακή μοίρα Αμιγής καρδιακός βλεννογόνος απουσιάζει στο 40% των υγιών ενηλίκων ατόμων Μarshman et al. Am J Gastroenterol 2004; 99:212 Chandrasoma et al. Am J Surg Pathol 2003;27:929
Γαστρικός βλεννογόνος: Σώμα
Γαστρικός βλεννογόνος: Σώμα
Γαστρικός βλεννογόνος: Σώμα Τοιχωματικά (οξεοπαραγωγά) κύτταρα)
Γαστρικός βλεννογόνος: Σώμα Τοιχωματικά (οξεοπαραγωγά) κύτταρα)
Γαστρικός βλεννογόνος: Σώμα Κύρια (πεπτικά ή ενζυμοπαραγωγά) κύτταρα
Γαστρικός βλεννογόνος Κi-67
Γαστρικός βλεννογόνος: Πυλωρός
Γαστρικός βλεννογόνος: Ενδοκρινή κύτταρα
Γαστρικός βλεννογόνος: Ενδοκρινή κύτταρα Σώμα Χρωμογρανίνη
Γαστρικός βλεννογόνος: Ενδοκρινή κύτταρα Πυλωρός Gastrin
Γαστρικός βλεννογόνος: Χόριο
Γαστρικός βλεννογόνος: Χόριο ΚΥΤΤΑΡΑ ινοβλάστες ιστιοκύτταρα λίγα πλασματοκύτταρα λίγα λεμφοκύτταρα (κυρίως Β κύτταρα που παράγουν IgA) σπάνια πολυμορφοπύρηνα σπάνια μαστοκύτταρα λίγες λείες μυϊκές ίνες (κυρίως στον πυλωρό)
Γαστρικός βλεννογόνος: Υποβλεννογόνιος χιτώνας χαλαρόςσυνδετικόςιστός πολλές ελαστικές ίνες δίκτυα φλεβιδίων, αρτηριδίων, λεμφαγγείων νευρικό πλέγμα του Meissner
Γαστρικός βλεννογόνος: Μυϊκός χιτώνας Τρεις στιβάδες : - έσω λοξή - μέση κυκλοτερής - έξω επιμήκης Μυεντερικό νευρικό πλέγμα του Auerbach Διάμεσα κύτταρα του Cajal
Διάμεσα κύτταρα του Cajal Ward SM et al. J Neuroscience 2000; 20(4): 1393
Γαστρικός βλεννογόνος: Ορογόνος Συνδετικός ιστός και εξωτερική στιβάδα από μεσοθηλιακά κύτταρα, συνεχόμενη με το περιτόναιο.
Ευρήματα σχετιζόμενα με χειρισμούς (artifacts) κατά την ενδοσκόπηση Αιμορραγική διήθηση ανωτέρου χόριου Δ.Δ. από αιμορραγική γαστρίτιδα
Ευρήματα σχετιζόμενα με χειρισμούς (artifacts) κατά τη λήψη της βιοψίας
Ευρήματα σχετιζόμενα με χειρισμούς (artifacts) κατά τη λήψη της βιοψίας Εγκλωβισμός κυττάρων μέσα στα γαστρικά βοθρία λόγω σύνθλιψης του υλικού
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Επιθηλιακές εκφυλιστικές αλλοιώσεις Υπερπλασία γαστρικών βοθρίων
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Υπεραιμία και οίδημα χορίου
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Χρόνια φλεγμονώδης διήθηση χορίου
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Πολυμορφοπυρηνική διήθηση Στοιχείο ενεργού δραστηριότητας (activity) χρόνιας γαστρίτιδος
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Πολυμορφοπυρηνική διήθηση Στοιχείο ενεργού δραστηριότητας (activity) χρόνιας γαστρίτιδος
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Παρουσία H. pylori Χρώση Giemsa
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Παρουσία H. pylori Τροποποιημένη χρώση Giemsa Ανοσοϊστοχημεία Rotimi et al. J Clin Pathol. 2000;53:756-9
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Λεμφοζίδια στο χόριο Γαστρίτιδα από H.pylori
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Ατροφία Απώλεια γαστρικών αδενίων
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Εντερική μεταπλασία επιθηλίου
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Εντερική μεταπλασία επιθηλίου Χρώση PAS-Alcian Blue
Ιστολογικά ευρήματα γαστρίτιδας Υπερπλασία ενδοκρινικών κυττάρων Υπερπλασία κυττάρων G Πυλωρικό άντρο Υπερπλασία ECL κυττάρων-σώμα
Ταξινόμηση της Γαστρίτιδας Οξεία οξεία αιμορραγική ή διαβρωτική γαστρίτιδα - αλκοόλ, ασπιρίνη, κορτιζόνη, άλλα ΜΣΑΦ - σόκ Χρόνια Αγγειακές γαστροπάθειες αγγειεκτασία γαστρικού άντρου (gastric antral vascular ectasia-gave syndrome) γαστροπάθεια σχετιζόμενη με πυλαία υπέρταση (portal hypertensive gastropathy)
Ταξινόμηση της Χρόνιας Γαστρίτιδας American Journal of Surgical Pathology 20 (10):1161-1181, 1996
Fenoglio-Preiser et al. Gastrointestinal Pathology, 2nd ed. Lippincott-Raven, New York 1999:186 Αναθεωρημένο Σύστημα Sydney Στόχος: ομοιογένεια στην ιστολογική εκτίμηση γαστρικής βιοψίας ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Βαθμοποιήσιμα στοιχεία Χρονία φλεγμονή Αιτιολογία Παθογενετική Συσχέτιση Γαστρίτις Άντρου Γαστρίτις Σώματος Ενεργός φλεγμονή Ατροφία Εντερική μεταπλασία Μη ειδική Ειδική Πανγαστρίτις Η. pylori
Ταξινόμηση της Χρόνιας Γαστρίτιδας (με βάση τοπογραφία, μορφολογία, αιτιολογία) Τύπος γαστρίτιδας Μη ατροφική Αιτιολογία Ηelicobacter pylori άλλοι παράγοντες;;;; Ατροφική Αυτοάνοση Αυτοανοσία Η.pylori;;;; Πολυεστιακή ατροφική H.pylori Περιβαλλοντικοί παράγοντες Ειδικοί τύποι Dixon et al. American Journal of Surgical Pathology 20 (10):1161-1181, 1996
Τύπος γαστρίτιδας Ταξινόμηση της Χρόνιας Γαστρίτιδας (με βάση τοπογραφία, μορφολογία, αιτιολογία) Αιτιολογία Ειδικοί τύποι Χημική Εξ ακτινοβολίας Λεμφοκυτταρική Μη λοιμώδης κοκκιωματώδης Ηωσινοφιλική Άλλες λοιμώδεις γαστρίτιδες Χημικός ερεθισμός Χολή ΜΣΑΦ άλλοι παράγοντες;;;; Βλάβη από ακτινοβολία Ιδιοπαθής;;;, Aυτοανοσία;;;; Γλουτένη;;;;, H.pylori;;;;; Φάρμακα (τικλοπιδίνη) Νόσος Crohn s, Σαρκοείδωση Κοκκιωμάτωση Wegener s Ξένες ουσίες, Ιδιοπαθής;;;;; Αλλεργία σε τροφές Άλλες αλλεργίες;;;; Βακτήρια, ιοί, μύκητες, παράσιτα
Δειγματοληψία υλικού βοψίας στομάχου
Δειγματοληψία υλικού βοψίας στομάχου τοποθέτηση ιστοτεμαχιδίων σε ξεχωριστά φιαλίδια ανάλογα με την προέλευση του υλικού σωστός προσανατολισμός ιστοτεμαχιδίων - στο ενδοσκοπικό ιατρείο - στο Παθολογοανατομικό Εργ/ριο κατά την έγκλειση Σημαντική προϋποθέση για σωστή και κλινικά χρήσιμη διάγνωση Καλή επικοινωνία γαστρεντερολόγου-παθολογοανατόμου!! ενδοσκοπικά ευρήματα: περιγραφή-φωτογραφίες πιθανή κλινική διάγνωση, ειδικά ερωτήματα κλινικές πληροφορίες - συμπτωματολογία - φάρμακα
Διαγνωστική προσέγγιση γαστρικής βιοψίας Παρουσία φλεγμονής ΝΑΙ Γαστρίτιδα ΟΧΙ Γαστροπάθεια οξεία χρόνια κοκκιωματώδης/ ηωσινοφιλική λεμφοκυτταρική Οίδημα Χημική γαστροπάθεια Όχι οίδημα εστιακή διάχυτη πυλωρού σώματος μικροοργανισμοί ξένο υλικό μεταπλασία υπερπλασία ατροφία Fenoglio-Preiser et al. Gastrointestinal Pathology, 2 nd ed. Lippincott-Raven, New York 1999:161
Διαγνωστική προσέγγιση γαστρικής βιοψίας Εκτίμηση καταλληλότητας υλικού: - τοπογραφία - προσανατολισμός Βαθμοποίηση ιστολογικών αλλοιώσεων Σύγκριση βαρύτητος ιστολογικών αλλοιώσεων μεταξύ άντρου και σώματος Τελική διάγνωση Παραδείγματα: Μέτρια χρόνια γαστρίτιδα άντρου με ήπια ενεργό δραστηριότητα, σχετιζόμενη με λοίμωξη από Η.pylori Χρόνια ατροφική γαστρίτιδα σώματος, πιθανά αυτοάνοση. Απουσία H. pylori Dixon et al. American Journal of Surgical Pathology 20 (10):1161-1181, 1996
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Sternberg SS. Histology for Pathologists, 2 nd ed. Lippincott-Raven, Philadelphia 1997:481-493 Stevens A, Lowe J. Iστολογία του ανθρώπου. Eκδόσεις Πασχαλίδη, Αθήνα 1998 Fenoglio-Preiser C. et al. Gastrointestinal Pathology, 2nd ed. Lippincott-Raven, New York 1999: 153-236 Genta RM. Inflammatory disorders of the stomach. In: Surgical pathology of the GI tract, liver, biliary tract and pancreas, 1 st ed. Odze RD et al ed. Saunders, Philadelphia, 2004 Guarner J et al. Interobserver variability in application of the revised Sydney classification for gastritis. Hum Pathol 1999; 30(12):1431-4 Guarner J et al. Diagnostic yield of gastric biopsy specimens when screening for preneoplastic lesions. Hum Pathol 2003; 34(1):28-31 http//: www.pathologyoutlines.com/stomach.html