Ηγεσία Ενότητα 4: Θεωρίες συγκυριακού μοντέλου αποτελεσματικής ηγεσίας Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τα βασικά χαρακτηριστικά των θεωριών συγκυριακού μοντέλου αποτελεσματικής ηγεσίας. 4
Περιεχόμενα ενότητας Το συγκυριακό μοντέλο least preferred co-worker (LPC). Οι πτυχές της κατάστασης στο Συγκυριακό Μοντέλο LPC. Θεωρία πορείας στόχου. Αιτιώδεις σχέσεις στη θεωρία Πορείας-Στόχου. Θεωρία καταστασιακής ηγεσίας. Θεωρία των υποκατάστατων της ηγεσίας. 5
Οι θεωρίες του Συγκυριακού για την Ηγεσία Οι θεωρίες που εξηγούν την αποτελεσματικότητα της ηγεσίας σε διάφορες καταστάσεις συνδέοντας τη συμπεριφορά ή τα χαρακτηριστικά του ηγέτη με ορισμένους δείκτες αποτελεσματικότητας (καταστασιακές διαμεσολαβούσες μεταβλητές). Έξι Θεωρίες Συγκυριακού: Θεωρία πορείας στόχου (path-goal theory). Θεωρία της Ηγεσίας ανάλογα με την κατάσταση (situational leadership). Θεωρία για τα υποκατάστατα της Ηγεσίας. Το μοντέλο πολλαπλών διασυνδέσεων. Η θεωρία των γνωστικών πόρων. Η θεωρία για τον Λιγότερο Επιθυμητό/Προτιμώμενο Συνεργάτη (LPC contingency theory). 6
Το συγκυριακό μοντέλο LPC Περιγράφει πως μια συγκεκριμένη κατάσταση ρυθμίζει τη σχέση μεταξύ της αποτελεσματικότητας της ηγεσίας και της μέτρησης των χαρακτηριστικών του ηγέτη (ονομάζεται βαθμολογία του λιγότερο προτιμώμενου συνεργάτη). Η βαθμολογία LPC (βαθμολογία λιγότερο προτιμώμενου συνεργάτη με κλίμακες διπολικών επιθέτων) είναι το άθροισμα των βαθμολογιών. Η σχέση μεταξύ της βαθμολογίας του ηγέτη και της αποτελεσματικότητας εξαρτάται από την καταστασιακή ευνοϊκότητα και ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο η κατάσταση δίνει σε έναν ηγέτη τον έλεγχο πάνω στους υφισταμένους του. 7
Η κλίμακα LPC Μια υψηλή βαθμολογία LPC υποδηλώνει ότι ο ηγέτης έχει "προσανατολισμό στις ανθρώπινες σχέσεις", ενώ μια χαμηλή βαθμολογία LPC δείχνει ότι έχει «προσανατολισμό στο έργο". Πηγή: Wikipedia A (2014). 8
Οι πτυχές της κατάστασης στο Συγκυριακό Μοντέλο LPC Σχέσεις ηγέτη μελών (ο βαθμός φιλικότητας συνεργατικότητας ηγέτη με υφισταμένους και ο βαθμός αφοσίωσης υφισταμένων προς ηγέτη). Θέση εξουσίας (ο βαθμός στον οποίο ο ηγέτης έχει εξουσία αξιολόγησης υφισταμένων και απονομής ανταμοιβών και τιμωριών). Δομή του έργου (ο βαθμός ύπαρξης διαδικασιών, περιγραφής τελικού προϊόντος και αντικειμενικών δεικτών καλής εκτέλεσης). Όταν υπάρχει μια καλή σχέση ηγέτη-μέλους, ένα εξαιρετικά δομημένο έργο, και υψηλή θέση δύναμης ηγέτη, η κατάσταση θεωρείται "ευνοϊκή κατάσταση. Πηγή: Forsyth (2006). 9
Θεωρία πορείας στόχου (1) Προϋποθέτει ότι οι ηγέτες είναι ευέλικτοι και ότι μπορούν να αλλάξουν το ύφος τους, όπως απαιτούν οι καταστάσεις. Η θεωρία προτείνει δύο μεταβλητές έκτακτης ανάγκης, όπως το περιβάλλον και τα χαρακτηριστικά του οπαδού, που μετριάζουν την ηγετική σχέση συμπεριφοράς-αποτελέσματος. Με τη θεωρία ερμηνεύεται ο τρόπος με τον οποίο η συμπεριφορά του ηγέτη επηρεάζει την ικανοποίηση και την επίδοση των εργαζομένων βασιζόμενη στη θεωρία των προσδοκιών. Η επίδραση της ηγετικής συμπεριφοράς στους υφισταμένους εξαρτάται από κάποιες πλευρές της κατάστασης συμπεριλαμβανομένων των χαρακτηριστικών των υφισταμένων και των χαρακτηριστικών του έργου. 10
Θεωρία πορείας στόχου (2) Ηγετικές Συμπεριφορές: Υποστηρικτική Ηγεσία. Καθοδηγητική Ηγεσία. Συμμετοχική Ηγεσία. Ηγεσία προσανατολισμένη στην επίτευξη στόχων. (House and Mitchell, 1974) Οι αποτελεσματικοί ηγέτες αποσαφηνίζουν τη διαδρομή για να βοηθήσουν αυτούς που τους ακολουθούν να επιτύχουν τους στόχους και διευκολύνουν αυτή τη διαδρομή τους μειώνοντας τα διάφορα εμπόδια και παγίδες. Πηγή: Wikipedia Β (2014). 11
Αιτιώδεις σχέσεις στη θεωρία Πορείας-Στόχου Περιστασιακές Μεταβλητές Συμπεριφορά Ηγέτη Παρεμβαλόμενες Μεταβλητές Προσδοκίες σθένος υφισταμένων Μεταβλητές Αποτελέσματος Προσπάθεια ικανοποίηση υφισταμένων Καταστασιακές Ρυθμιστικές Μεταβλητές Χαρακτηριστικά στόχου & περιβάλλοντος Χαρακτηριστικά υφισταμένων Σχήμα 1. Αιτιώδεις σχέσεις στη θεωρία Πορείας-Στόχου, πηγή: η διδάσκουσα, 2014. 12
Θεωρία καταστασιακής ηγεσίας (1) Σύμφωνα με τους Hersey and Blanchard (1977) δεν υπάρχει ένα μόνο «το καλύτερο» στυλ ηγεσίας. Προσδιορίζει τον κατάλληλο τύπο ηγετικής συμπεριφοράς ανάλογα με τα διάφορα επίπεδα «ωριμότητας» των υφισταμένων σε σχέση με την εργασία (leadership style and the individual or group's maturity level). Η πιο πετυχημένη ηγεσία είναι αυτή που προσαρμόζετε στο επίπεδο ωριμότητας των ατόμων η των ομάδων των οποίων ηγούνται ("the capacity to set high but attainable goals, willingness and ability to take responsibility for the task, and relevant education and/or experience of an individual or a group for the task"). 13
Θεωρία καταστασιακής ηγεσίας (2) Το επίπεδο ωριμότητας του υφισταμένου καθορίζει τον κατάλληλο συνδυασμό συμπεριφοράς. Προσανατολισμένη στο έργο. Προσανατολισμένη στις σχέσεις που πρέπει να έχει ο ηγέτης. Πηγή: Hersey & Blanchard (1977). 14
Θεωρία καταστασιακής ηγεσίας (3) Σχήμα 2. Καταστασιακή ηγεσία, πηγή: http://www.corverstrainingen.nl/stijlen-van-leidingeven.html, ανακτήθηκε 11/11/2014. 15
Θεωρία των υποκατάστατων της ηγεσίας Δύο καταστασιακές μεταβλητές: 1. Τα υποκατάστατα. (περιλαμβάνουν οποιαδήποτε χαρακτηριστικά των υφισταμένων του έργου ή του οργανισμού που εξασφαλίζουν ότι οι υφιστάμενοι ξέρουν πώς να ενεργούν κατανοώντας πλήρως τους ρόλους τους ώστε καθίσταται περιττή η ηγετική συμπεριφορά). 2. Οι εξουδετερωτές. (είναι οποιαδήποτε χαρακτηριστικά του έργου ή του οργανισμού που εμποδίζουν κάποιες ενέργειες του ηγέτη η εξουδετερώνουν την επίδραση της ηγεσίας του). Διάφορα χαρακτηριστικά του οργανισμού του έργου και των υφιστάμενων μπορεί να δρούνε είτε ως υποκατάστατα είτε ως εξουδετερωτές της ηγετικής συμπεριφοράς. Πηγή: Kerr & Jermier (1978). 16
Βιβλιογραφία (1) Οι σημειώσεις βασίζονται στο βιβλίο: Yukl G., (2009). Η Ηγεσία στους Οργανισμούς. Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Αθήνα. Επιπρόσθετη βιβλιογραφία: Forsyth, D. R. (2006). Leadership. In Forsyth, D. R., Group Dynamics (5th Ed.) (pp. 245-277) Belmont: CA, Wadsworth, Cengage Learning. Hersey, P. I. & Blanchard, K. H. (1977). Management of Organizational Behavior (3rd Edition) Utilizing Human Resources. Prentice Hall, New Jersey, USA. House, R. J. & Mitchell, T.R. (1974). Path-goal theory of leadership. Journal of Contemporary Business, 3, l 97. 17
Βιβλιογραφία (2) Kerr, S. & Jermier, J. M. (1978). Substitutes for leadership: Their meaning and measurement. Organizational Behavior and Human Performance, 22, 375-403. Doi:10.1016/0030-5073(78)90023-5. Wikipedia A (2014). Ανάκτηση από http://en.wikipedia.org/wiki/fiedler_contingency_model (Τελευταία πρσοπέλαση 10 Νοεμβρίου 2014). Wikipedia A (2014). Ανάκτηση από http://en.wikipedia.org/wiki/path goal_theory (Τελευταία πρσοπέλαση 10 Νοεμβρίου 2014). 18
Τέλος Ενότητας