ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΛΟΥ ΚΑΙ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ ιάλεξη 5η ιατροφικές διαταραχές αθλητριών: Πρόληψη και αντιµετώπιση
ΠΡΟΒΟΛΗ ΒΙΝΤΕΟ
Πρόληψη Αν και σε όλες τις περιπτώσεις η πρόληψη είναι πολύ καλύτερη από την παρέµβαση, στις διατροφικές διαταραχές η σηµασία της πρόληψης είναι πολύ µεγαλύτερη. Πολύ σηµαντικό βήµα για την πρόληψη των διατροφικών διαταραχών είναι η επιµόρφωση τόσο των αθλητριών όσο και των προπονητών/τριών. Σκοπός αυτής της επιµόρφωσης είναι να προσφέρει υγιείς εναλλακτικές τακτικές στις µη υγιείς διατροφικές συµπεριφορές. Σε τέτοιου είδους επιµόρφωση θα πρέπει να θέτονται οι εξής στόχοι:
Πρόληψη 1. Να µάθουν όλες οι αθλήτριες πώς να ελέγχουν σωστά το βάρος τους αλλά και πόσο σηµαντικό είναι να υιοθετήσουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Ειδικοί σε θέµατα αθλητικής διατροφής µπορεί να δώσουν πληροφορίες για τη µεγιστοποίηση της απόδοσης µέσω της διατροφής. 2. εν θα πρέπει να δίνεται µεγάλη έµφαση στην απώλεια βάρους για την επίτευξη υψηλής αθλητικής απόδοσης, αλλά στη συνολική υγεία των αθλητριών. 3. Να υπάρχει ευαισθησία στους προβληµατισµούς των αθλητριών για το βάρος τους. Ακόµη και ασήµαντα σχόλια για το ποσοστό λίπους ή το βάρος µπορεί να οδηγήσουν τις αθλήτριες σε διατροφικές διαταραχές.
Πρόληψη 4. Να µην δίνεται προθεσµία σε µια υπέρβαρη αθλήτρια να χάσει τα περιττά της κιλά. Τα στενά χρονικά περιθώρια θα τη οδηγήσουν σε ακατάλληλες διατροφικές µεθόδους. 5. Η βοήθεια για την απώλεια βάρους σε µια αθλήτρια καλό θα είναι να δίνεται από ένα ειδικό και όχι από τον προπονητή/τρια. 6. Να δίνεται προσοχή σε ενδείξεις ακατάλληλης διατροφής και παθολογικές τεχνικές ελέγχου του βάρους, όπως: a) Υποκινητικότητα ή υπερκινητικότητα b) Υπερπροπόνηση ατοµικά c) ικαιολογίες για αποµόνωση κατά την προπόνηση ή το φαγητό
Προειδοποιητικές ενδείξεις Χαρακτηριστικά αθλητών ΥΓΙΕΙΣ Σκόπιµη προπόνηση Αυξηµένη ανοχή στην άσκηση Καλή µυϊκή ανάπτυξη Ακριβής εικόνα του σώµατος Φυσιολογικό ποσοστό σωµατικού λίπους Αυξηµένος όγκος πλάσµατος Αποτελεσµατικός µεταβολισµός ΑΝΟΡΕΞΙΑ / ΒΟΥΛΙΜΙΑ Άσκοπη άσκηση Μειωµένη απόδοση στην άσκηση Κακή µυϊκή ανάπτυξη Θεωρεί ότι είναι υπέρβαρη Ποσοστό σωµατικού λίπους κάτω από το φυσιολογικό Ανωµαλίες ηλεκτρολυτών σε περίπτωση κατάχρησης φαρµάκων υσανεξία στο κρύο Ξηρό δέρµα Αρρυθµίες
Προειδοποιητικές ενδείξεις Θα πρέπει να τις λαµβάνουν υπ όψιν τους οι προπονητές Ενδείξεις κινδύνου για διατροφική διαταραχή Ζήλος για δίαιτα Ελεγχόµενη κατανάλωση θερµίδων Αποφεύγει συγκεκριµένους υδατάνθρακες Χαµηλό σωµατικό βάρος Βραδυκαρδία κατά την ηρεµία ή υπόταση Υπερβολική φυσική δραστηριότητα Αµµηνόρεια ή ολιγοαµµηνόρεια Αναιµία
Προειδοποιητικές ενδείξεις Αφορούν προπονητές Απώλεια βάρους Πάθος για άσκηση Αποµόνωση Ενδείξεις κινδύνου για Νευρική Ανορεξία Έντονο ενδιαφέρον για το βάρος, τη δίαιτα και την εµφάνιση Έντονη αίσθηση δυστυχίας Κατάγµατα κόπωσης, τραυµατισµοί στους µυς της κνήµης Αποφυγή δηµόσιων γευµάτων Αύξηση της ταχύτητας και της αντοχής
Προειδοποιητικές ενδείξεις Αφορούν προπονητές Άτακτη απώλεια βάρους Ενδείξεις κινδύνου για Βουλιµία Μεταβλητότητα στην απόδοση Κατάχρηση φαρµάκων ιατροφικές καταχρήσεις Έξαφάνιση µετά τις καταχρήσεις Αδυναµία, παράπονα για διάφορους πόνους και συµπτώµατα Μικροκλεψιές φαγητού, χρήµατα εξοπλισµός
Παρέµβαση Η έγκαιρη αναγνώριση της διατροφικής διαταραχής, είναι πολύ σηµαντική για τη θεραπεία της. Όσο µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα ταλαιπωρείται κάποιος αθλητής από τη διατροφική διαταραχή, τόσο πιο δύσκολο είναι να θεραπευθεί. Οι προπονητές και το αθλητικό προσωπικό που έρχεται σε επαφή µε τους αθλητές θα πρέπει: 1. Να µην αγνοούν ποτέ τα συµπτώµατα διατροφικής διαταραχής σε έναν αθλητή. Οι διατροφικές διαταραχές είναι ένας συνδυασµός ιατρικών και ψυχολογικών προβληµάτων και θα πρέπει να αντιµετωπίζονται από µια οµάδα ειδικών
Παρέµβαση 2. Να µη βάζουν ποτέ στο περιθώριο µία αθλήτρια µε τέτοιο πρόβληµα. Αν φύγει από την επίβλεψη του προπονητή η αθλήτρια, η ελευθερία κινήσεων της και η άσχηµη συναισθηµατική της κατάσταση µπορεί να χειροτερέψουν το πρόβληµα της. 3. Ένας ενήλικας που βρίσκεται κοντά στην αθλήτρια θα πρέπει να αρχίσει επικοινωνία µε την αθλήτρια σχετικά µε το πρόβληµα της. Το πρώτο και πιο δύσκολο βήµα της θεραπείας είναι να παραδεχτεί η αθλήτρια ότι αντιµετωπίζει πρόβληµα διατροφικής διαταραχής. 4. Να ενθαρρύνουν την αθλήτρια να ψάξει βοήθεια από ειδικούς. Οι ειδικοί µπορεί να είναι γιατροί, ψυχολόγοι ή διατροφολόγοι.
Παρέµβαση 5. Να παρέχουν έντονη υποστήριξη ακόµη και όταν η αθλήτρια αρνείται το πρόβληµα της. Αν είναι έντονη η άρνηση της µπορεί να αρχίσει δίνοντας της πληροφοριακό υλικό. 6. Να δώσουν εξηγήσεις για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Να καταστρώσουν σχέδιο δράσης. Να µη δίνουν την εντύπωση ότι η θεραπεία είναι υποχρεωτική για την αθλήτρια, αλλά ότι όλοι είναι εκεί για να την βοηθήσουν. 7. Να µην αποθαρρύνουν την αθλήτρια να ψάξει βοήθεια. Κάποιοι προπονητές φοβούνται ότι µια αθλήτρια δεν θα µπορεί να αποδώσει το ίδιο καλά µετά τη θεραπεία.
Παρέµβαση 8. Να δώσουν προσοχή στις φυσιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές κατά της διάρκεια της θεραπείας. Οι ανορεκτικές µπορεί να αντιµετωπίζουν συναισθηµατικές διαταραχές γιατί αυξάνονται τα επίπεδα των ορµονών. Οι βουλιµικές µπορεί να αντιµετωπίζουν γαστρεντερικές διαταραχές και αυτόµατο έµετο. 9. Να εξοικειωθούν µε τη θεραπευτική διαδικασία της αθλήτριας. Θα πρέπει να είναι σε επαφή µε τον γιατρό ή ψυχολόγο που την παρακολουθεί.