Περιεχόµενα µαθήµατος Λήψη αποφάσεων Ειδικά θέµατα (προγραµµατισµός κι έλεγχος παραγωγής, ανάλυση χρονοσειρών, διαχείριση κι έλεγχος αποθεµάτων, κ.ά.) Ορισµός, στόχοι και µορφές επιχειρήσεων και Χρηµατοοικονοµικά των επιχειρήσεων (ισολογισµοί, business plan, κοστολόγηση, κ.ά.)
Βήµατα για τη Λήψη Αποφάσεων Βήµατα για τη Λήψη Αποφάσεων Αναγνώριση ανάγκης για µια απόφαση ιατύπωση προβλήµατος Εύρεση και αξιολόγηση εναλλακτικών Επιλογή ανάµεσα στις εναλλακτικές Εφαρµογή επιλεγµένης εναλλακτικής Μάθηση µέσω ανάδρασης
Λήψη Αποφάσεων ιαχωρισµός σε: Ατοµική Συλλογική Ποιοτική Ποσοτική Συνδυαστικές µέθοδοι
Ατοµική λήψη αποφάσεων Ατοµική λήψη αποφάσεων Πρότερες υποθέσεις Αντιπροσωπευτικότητα Ψευδής αίσθηση ελέγχου Γνωστικές Προκαταλήψεις Προϊούσες δεσµεύσεις
Λήψη Αποφάσεων από Οµάδες Λήψη Αποφάσεων από Οµάδες «Συνήγορος του ιαβόλου»: ένα µέλος της οµάδας λειτουργεί ως συνήγορος του διαβόλου και ασκεί κριτική στον τρόπο µε τον οποίο η οµάδα προσδιόρισε εναλλακτικές. Εντοπισµός προβληµάτων στη διαδικασία επιλογής εναλλακτικών. Χρήση διαλεκτικής µεθόδου: δύο διαφορετικές οµάδες αναλαµβάνουν την επίλυση ενός προβλήµατος και κάθε οµάδα αξιολογεί τις εναλλακτικές της άλλης. Κάθε οµάδα παρουσιάζει τις εναλλακτικές της στην ανώτερη διοίκηση, και κάθε οµάδα µπορεί να ασκήσει κριτική στην άλλη. Επιδίωξη για διαφορετικότητα: αυξάνοντας τη διαφορετικότητα στο εσωτερικό της οµάδας, είναι δυνατό να προκύψει ένα ευρύτερο πλαίσιο εναλλακτικών.
Ανάπτυξη Οµαδικής ηµιουργικότητας Ανάπτυξη Οµαδικής ηµιουργικότητας Μέθοδος Ανταλλαγής Απόψεων (Brainstorming): καταιγισµός ιδεών «Απαγορεύεται η πρώιµη κριτική» Το ζητούµενο: καινοτοµικές ιδέες. Σταδιακό «ξεσκαρτάρισµα», προσπάθεια σύνθεσης Μέθοδος Delphi: γίνεται σε γραπτή µορφή. Ένα πρόβληµα αποστέλλεται σε γραπτή µορφή σε «εµπειρογνώµονες» που προτείνουν εναλλακτικές σε γραπτή µορφή. Χρησιµοποιείται κυρίως για µακροχρόνια προοπτική διερεύνηση
Ποσοτική Λήψη αποφάσεων Μονοκριτηριακή απόφαση (συνήθως αµιγώς οικονοµική) Πολυκριτηριακή απόφαση
Πολυκριτηριακή ανάλυση «Ο κύριος στόχος δεν είναι να ανακαλύψουµε µια λύση αλλά να δηµιουργήσουµε ή να κατασκευάσουµε κάτι το οποίο να θεωρείται ικανό να βοηθήσει κάποιον ενδιαφερόµενο να λάβει µέρος στη διαδικασία λήψης της απόφασης, άλλοτε για να διαµορφώσει και άλλοτε για να µεταβάλλει τις προτιµήσεις του ή να αποφασίσει σε συµφωνία µε τους τελικούς του στόχους» Roy (994)
Πλεονεκτήµατα ιευκολύνει την αναπαράσταση πολυδιάστατων προβληµάτων Είναι ιδιαίτερα ευέλικτη και επιτρέπει τη διαφορετική επίδραση των παραγόντων στο τελικό αποτέλεσµα Απλοποιεί τη διαδικασία όταν είναι αναγκαία η αξιολόγηση µη µετρήσιµων µεγεθών (π.χ. περιβαλλοντικών ή κοινωνικών επιπτώσεων)
Μειονεκτήµατα Οι συντελεστές βαρύτητας συχνά αποφασίζονται από ένα άτοµο ή ένα ενδιαφερόµενο φορέα Συχνά η βαθµολόγηση των παραµέτρων και των συντελεστών βαρύτητας καθίσταται πολύπλοκη Αδυνατίζει την επίδραση του παράγοντα «χρόνου» εν οδηγεί σε βέλτιστες λύσεις, αλλά σε «συµβιβαστικές»
Πολυκριτηριακές µέθοδοι Απλές µέθοδοι διακριτής ανάλυσης, π.χ.βαρύνουσα άθροιση (Weighted summation ) ιαδικασία Αναλυτικής Ιεράρχισης (Αnalytic hierarchy process AHP) Πολυπαραµετρική θεωρίας χρησιµότητας (Multi-attribute utility theory - MAUT), κ.ά.
Μεθοδολογία ιάσπαση αρχικού προβλήµατος σε επιµέρους µεταβλητές (εναλλακτικά σχέδια, κριτήρια, εµπλεκόµενοι φορείς) Ταξινόµηση των µεταβλητών ιεραρχικά, δίνοντας αριθµητικές τιµές στις εκτιµήσεις της σχετικής σηµαντικότητας της κάθε µιας σε σχέση µε τις άλλες Σύνθεση των εκτιµήσεων προκειµένου να προσδιορισθεί ποια µεταβλητή έχει τη µεγαλύτερη προτεραιότητα και θα επηρεάσει περισσότερο το αποτέλεσµα
Επιλογή Σχεδίου Αποκατάστασης Ορισµός προβλήµατος: Αποκατάσταση λατοµείου Εναλλακτικές Φυσική αποκατάσταση (ΦΑ) Αθλητικές εγκαταστάσεις (ΑΕ) Βιοµηχανική δραστηριότητα (Β ) Κριτήρια Οικονοµικό Περιβαλλοντικό Κοινωνικό
Επίπεδα Ιεράρχησης Ε0 Αποκατάσταση Ε Κόστος Περιβάλλον Κοινωνία Ε2 ΦΑ ΑΕ Β
Συγκρίσεις Τα στοιχεία κάθε επιπέδου συγκρίνονται το καθένα µε τα υπόλοιπα του ίδιου επιπέδου σε σχέση µε τα στοιχεία των προηγούµενων επιπέδων Κάθε Σχέδιο του Ε2 συγκρίνεται µε όλα τα υπόλοιπα αναφορικά µε τα στοιχεία του Ε. Κάθε στοιχείο του Ε συγκρίνεται µε τα υπόλοιπα σε σχέση µε τη σηµασία που έχει στην επίλυση του προβλήµατος που ορίζεται στο Ε0
Συγκρίσεις Κριτηρίων: Κόστος Το περιβαλλοντικό κριτήριο θεωρείται πολύ υψηλής σηµασίας σε σχέση µε το οικονοµικό Το οικονοµικό έχει µικρότερη σηµασία από το κοινωνικό Το περιβάλλον έχει µικρό προβάδισµα έναντι του κοινωνικού κριτηρίου
Υπολογισµός Προτεραιοτήτων Aκολούθως κατασκευάζεται µία µήτρα B όπου το στοιχείο b ij* υποδηλώνει το αποτέλεσµα της σύγκρισης µεταξύ των κριτηρίων j και j*. Iσχύει επίσης ότι b ij* = / b i*j και ότι b ij = για i=j.
Kλίµακα σχετικής προτίµησης Ένταση της σχετικής σηµασίας Oρισµός Ίδιας σηµασίας Eπεξήγηση Tα δύο σχέδια συνεισφέρουν ισότιµα στο κριτήριο 3 Aσθενής προτίµηση του ενός ως προς το άλλο H εµπειρία και η κρίση δίνουν ελαφρά προτίµηση στο ένα σχέδιο 5 Aισθητή ή δυνατή σηµασία H εµπειρία και η κρίση δίνουν ισχυρή προτίµηση στο ένα σχέδιο 7 Πολύ δυνατή σηµασία Tο ένα σχέδιο είναι ισχυρά επιθυµητό και η διαφορά του αποδεικνύεται στην πράξη 9 Aπόλυτη σηµασία H προφανής προτίµηση του ενός σχεδίου επιβεβαιώνεται σαφώς 2, 4, 6, 8 Eνδιάµεσες τιµές µεταξύ των δύο κρίσεων Όταν απαιτείται συµβιβασµός Aντίστροφοι αριθµοί θετικοί Aν το σχέδιο i έχει έναν από τους παραπάνω αριθµούς όταν συγκρίνεται µε το σχέδιο j, τότε το σχέδιο j έχει τον αντίστροφο αριθµό όταν συγκρίνεται µε το i.
Συγκρίσεις Το Περιβαλλοντικό Υψηλής σηµασίας σε σχέση µε το Οικονοµικό Κριτήρια Κόστος Περιβαλ. Κοινωνικό Κόστος /7 /4 Περιβαλλοντικό 7 3 Κοινωνικό 4 /3 Το Περιβάλλον µικρό προβάδισµα έναντι του Κοινωνικού κριτηρίου
Προτεραιότητες Όταν κατασκευαστεί ο πίνακας υπολογίζουµε την προτεραιότητα (σχετική σηµαντικότητα) που έχουν τα κριτήρια του επιπέδου αυτού µεταξύ τους, ως αποτέλεσµα των εκτιµήσεων που έχουµε καταχωρήσει στον πίνακα
Υπολογισµός Προτεραιοτήτων Αθροίζουµε τα στοιχεία κατά µήκος κάθε στήλης ιαιρούµε κάθε στοιχείο του πίνακα µε το άθροισµα της στήλης στην οποία ανήκει Αθροίζουµε να νέα αυτά στοιχεία κατά µήκος κάθε γραµµής και διαιρούµε µε τον αριθµό των στηλών Ο µέσος όρος αυτός είναι η προτεραιότητα του κριτηρίου που εκφράζεται από την αντίστοιχη γραµµή
Υπολογισµός Προτεραιοτήτων Εναλλακτικά: Αθροίζουµε τα στοιχεία κατά µήκος κάθε γραµµής και διαιρούµε µε τον αριθµό των στηλών ιαιρούµε κάθε στοιχείο της αθροιστικής στήλης µε το άθροισµα της στήλης Ο µέσος όρος αυτός είναι η προτεραιότητα του κριτηρίου που εκφράζεται από την αντίστοιχη γραµµή
Υπολογισµός Προτεραιοτήτων Εναλλακτικά: Για τον υπολογισµό του συντελεστών βαρύτητας γ j χρησιµοποιείται ο γεωµετρικός µέσος για κάθε γραµµή της µήτρας B: γ j = bjj * j* /j
Προτεραιότητες Κριτηρίων Κριτήρια Κόστος Περιβαλ. Κοινωνικό Κόστος /7 /4 Περιβαλλοντικό 7 3 Κοινωνικό 4 /3 Άθροισµα 2,48 4,25
Προτεραιότητες Κριτηρίων Κριτήρια Κόστος Περιβαλ. Κοινωνικό ΠΡΟΤ Κόστος 0,08 0,0 0,06 0,08 Περιβαλ. 0,58 0,68 0,7 0,66 Κοινωνικό 0,33 0,23 0,24 0,26
Προτεραιότητες: Κόστος Οικονοµικό κριτήριο ΦΑ ΑΕ Β Βαθµολογία ΦΑ /2 /3 0,6 ΑΕ 2 /2 0,3 Β 3 2 0,53
Προτεραιότητες: Περιβάλλον Περιβαλλοντικό κριτήριο ΦΑ ΑΕ Β Βαθµολογία ΦΑ 2 3 0,54 ΑΕ /2 2 0,30 Β /3 /2 0,6
Προτεραιότητες: Κοινωνία Κοινωνικό κριτήριο ΦΑ ΑΕ Β Βαθµολογία ΦΑ 3 0,43 ΑΕ 3 0,43 Β /3 /3 0,4
Πίνακας Προτεραιοτήτων Κόστος Περιβ. Κοινων. 0,08 0,66 0,26 ΦΑ 0,6 0,54 0,43 ΑΕ 0,3 0,30 0,43 Β 0,53 0,6 0,4
Συνολικές Προτεραιότητες Συνολική Προτεραιότητα = Προτ. Κόστους Βαθµ. Σχεδίου για το κόστος + Προτ. Περιβ. Βαθµ. Σχεδίου για το περιβάλλον + Προτ. Κοινων. Βαθµ. Σχεδίου αναφορικά µε την Κοινωνία
Συνολικές Προτεραιότητες Κριτήρια Κόστος Περιβ. Κοινων. Συνολική 0,08 0,66 0,26 Βαθµολογία ΦΑ 0,6 0,54 0,43 0,48 ΑΕ 0,3 0,30 0,43 0,33 Β 0,53 0,6 0,4 0,8