Μήπως έχουμε ακρίβεια «Ελληνικής κατασκευής;» Γιώργος Μπάλτας Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ελληνική ιδιαιτερότητα; Οι επισκέπτες της χώρας μας μένουν έκπληκτοι από τις υψηλότερες τιμές εδώ. Οι Έλληνες που επισκέπτονται ξένες (και πλουσιότερες) χώρες μένουν εξίσου έκπληκτοι από τις χαμηλότερες τιμές εκεί. Αμέτρητα ρεπορτάζ αλλά και έρευνες έχουν καταδείξει ότι τα ίδια ακριβώς προϊόντα και υπηρεσίες πωλούνται εδώ ακριβότερα. Στις φθηνότερες χώρες, οι καταναλωτές έχουν υψηλότερα εισοδήματα. Ερώτημα: έχει η Ελλάδα ιδιαιτερότητες που τροφοδοτούν την ακρίβεια;
Ηεισαγωγήτουευρώ Οι κοστολογικά απρόκλητες ανατιμήσεις ξεκίνησαν στην Ελλάδα με την εισαγωγή του ευρώ που έγινε με ανεπαρκή προετοιμασία του κοινού, ενώ δεν ελήφθησαν αποτελεσματικά μέτρα προστασίας του καταναλωτή. Η σύγχυση των καταναλωτών κατοχύρωσε μεγάλες αυξήσεις κυρίως σε καθημερινής χρήσης προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτό έφερε αλλοίωση των τιμών αναφοράς του καταναλωτή και της αντίληψης του κοινού για την αξία του χρήματος, με επιπτώσεις στη γενικότερη οικονομική συμπεριφορά των ατόμων. Σύντομα οι ανατιμήσεις διαχύθηκαν σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, με τα δομικά χαρακτηριστικά του καθενός να καθορίζουν την έκταση του φαινομένου.
Ανταγωνισμός (Ι): ολιγοπώλια Πολλοί κλάδοι στην Ελληνική αγορά δεν λειτουργούν ανταγωνιστικά. Ολιγοπωλιακές συνθήκες έχουν διαπιστωθεί σε διάφορα στάδια του οικονομικού συστήματος από τις πρώτες ύλεςμέχριταδίκτυαδιανομήςτωνπροϊόντων. Νέες επιχειρήσεις που θα ενίσχυαν τον ανταγωνισμό αντιμετωπίζουν υψηλά εμπόδια εισόδου και αποκλεισμούς. Είναι εντυπωσιακό πως συγκρατούνται χαμηλά (ή μειώνονται) οι τιμές στους ανταγωνιστικούς κλάδους και πως διατηρούνται υψηλά (ή αυξάνονται) στους μη ανταγωνιστικούς.
Ανταγωνισμός (ΙΙ): προστατευμένα επαγγέλματα Κλειστά επαγγέλματα και συντεχνίες κυρίως στον τομέα υπηρεσιών που επιβαρύνουν όχι μόνο τους πελάτες τους αλλά έχουν ευρύτερες επιπτώσεις στο επίπεδο τιμών. Κλάδοι υπηρεσιών που, ενώ δεν είναι κλειστοί, είναι εντούτοις προστατευμένοι από τον διεθνή ανταγωνισμό: μεταφορές, χονδρικό εμπόριο, μεσάζοντες, εστίαση, ψυχαγωγία, κ.α. Οι κλάδοι αυτοί αύξησαν σημαντικά τα περιθώρια κέρδους τους, ενώ οι ανατιμήσεις που προκάλεσαν επηρέασαν την υπόλοιπη οικονομία.
Ανταγωνισμός (ΙΙΙ): θεσμοί Περιορισμοί στη διάρκεια των εκπτώσεων. Περιορισμοί στη λειτουργία και εγκατάσταση των καταστημάτων. Περιορισμοί στο εύρος των προϊόντων και υπηρεσιών που διαθέτει ένα κατάστημα. Περιορισμοί στη συγκριτική διαφήμιση. Δηλαδή περιορισμοί στον ανταγωνισμό προς όφελος μικροσυμφερόντων και εις βάρος του καταναλωτή.
Επιχειρήσεις που λειτουργούν ακριβά Μικρές (συχνά οικογενειακές) επιχειρήσεις με διοικητικές και τεχνολογικές αδυναμίες και πολύ μικρές για να επιτύχουν οικονομική αποτελεσματικότητα. Μεγάλο λειτουργικό κόστος και μικρός όγκος πωλήσεων δημιουργούν υψηλότερες τιμές. Γενικευμένη άνοδος του κόστους για μικρούς και μεγάλους: ακίνητα, τιμολόγια, τέλη, γραφειοκρατία, και φυσικά προμήθειες πρώτων υλών, προϊόντων και υπηρεσιών σε υψηλές τιμές (φαύλος κύκλος).
Ιδιαιτερότητες καταναλωτικής συμπεριφοράς Μεγάλο μέρος της κατανάλωσης (κυρίως ακριβών προϊόντων και υπηρεσιών) τροφοδοτείται από την παραοικονομία και γενικότερα χρήμα που δεν προσμετράται στα επίσημα στοιχεία. Στοπρόσφατοπαρελθόν, πολλοί καταναλωτές αγόραζαν χωρίς να προσέχουν τι πληρώνουν, και συχνά με δανεισμό. Οι αποδοχές των νέων είναι τόσο χαμηλές, που αδυνατώντας να ζήσουν ανεξάρτητοι, μεταχειρίζονται όλο το εισόδημά τους σαν ένα «μεγάλο χαρτζιλίκι» που συντηρεί υψηλές τιμές σε συγκεκριμένες υπηρεσίες και προϊόντα. Υπάρχει μία αριθμητικά σημαντική μερίδα του πληθυσμού με πολύ υψηλά εισοδήματα και ταυτόχρονα δυσανάλογα μεγάλη ροπή προς κατανάλωση που συντηρεί την οροφή της αγοράς.
Τι μπορεί να γίνει Ενίσχυση του ανταγωνισμού και κρατική εποπτεία σε κλάδους με ολιγοπωλιακές δομές (πχ παρακολούθηση 100 στρατηγικά κρίσιμων κωδικών). Ενίσχυση της προσφοράς στην οικονομία: στήριξη νέων επενδύσεων, σταθερότητα, και κυρίως φιλικότερες συνθήκες για το επιχειρείν. Κατάργηση κλειστών επαγγελμάτων και συντεχνιακών εμποδίων. Αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που περιορίζει τον ανταγωνισμό και σύγκρουση με τα συμφέροντα με γνώμονα το συμφέρον των πολλών (καταναλωτών και επιχειρήσεων). Ενημέρωση των καταναλωτών, μείωση του κόστους σύγκρισης τιμών και χαρακτηριστικών προϊόντων και υπηρεσιών.