Αζεξωκαηηθή λόζνο θαη ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία: Μηα ζηελή ζρέζε

Αζεξωκαηηθή λόζνο θαη ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία: Μηα ζηελή ζρέζε Υαξάιακπνο Βιαρόπνπινο Δπίθνπξνο Καζεγεηήο A Καξδηνινγηθή Κιηληθή Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ Ιππνθξάηεην Ννζνθνκείν Αζελώλ

ηπηηθή δπζιεηηνπξγία θαη θαξδηαγγεηαθό ζύζηεκα Κιηληθό θάζκα-αληηκεηώπηζε Μέγεθορ ηος πποβλήμαηορ Σσέζη αθηποζκλήπςνζηρ-ζηςηικήρ δςζλειηοςπγίαρ Χειπιζμόρ αζθενών

Στυτική δυσλειτουργία

Ο άνθρωπος μπορεί να επιβιώζει από ζειζμούς, επιδημίες,ηρομερές αζθένειες, και από κάθε είδοσς πνεσμαηική διαηαρατή, αλλά πάνηοηε η πιο ζημανηική ηραγωδία, ήηαν, είναι, και πάνηοηε θα είναι, η ηραγωδία ηης κρεβαηοκάμαρας. Leo Tolstoy (1828-1910)

ΣΟ SEX ΓΔ ΓΝΩΡΗΕΔΗ ΖΛΗΚΗΑ! 100% 92% 83% 83% 80% 65% 60% 40% 20% 0% Total 50-59 60-69 70-79 Age Sexual activity = Intercourse, masturbation and any activity that the participant considered sexual Rosen R. Multinational Survey of the Aging Male (MSAM-7). Presented at the Annual Meeting of the AUA ; May 26, 2002; Orlando, Fla.

ηπηηθή Γπζιεηηνπξγία Tν κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο Feldman HA et al. J Urol. 1994

ηπηηθή δπζιεηηνπξγία θαη θαξδηαγγεηαθό ζύζηεκα Κιηληθό θάζκα-αληηκεηώπηζε Μέγεθορ ηος πποβλήμαηορ Σσέζη αθηποζκλήπςνζηρ-ζηςηικήρ δςζλειηοςπγίαρ Χειπιζμόρ αζθενών

Φσζηοιογία ηες ζηύζες Sexual stimulation A complex physiological event with activation of autonomic nervous system inducing vascular engorgement in the cavernosal tissue The Penis is a vascular organ arterial inflow and cavernosal smooth muscle relaxation is an endothelial dependent phenomenon Lue T, NEJM 2000

ΝΟ x / + -? smc Lumen Endothelium Δλδνζειηαθή Γπζιεηηνπξγία

Erectile Dysfunction and Coronary Artery Disease Risk factors RF for Erectile Dysfunction Major RF for CAD Diabetes m. Atherosclerosis Renal Failure Smoking Obesity Spinal Cord Injury Prostate surgery Neurological causes Anxiety Hypertension Dyslipidemia Depression Drugs Alcohol Hypertension Smoking Dyslipidemia Diabetes Mellitus Obesity Physical inactivity

Erectile Dysfunction and Coronary Artery Disease Risk factors RF for Erectile Dysfunction Major RF for CAD Diabetes m. 20% Atherosclerosis Renal Failure Smoking Obesity Spinal Cord Injury Prostate surgery Neurological causes Anxiety Hypertension Hypertension 42% Smoking Dyslipidemia 42% Dyslipidemia Depression 11% Diabetes Mellitus Drugs Obesity Alcohol Physical inactivity 272,325 pts studied from 1995 through 2002 Seftel A, et al. J Urol June 2004

Τι δείχνουν οι μελζτες; ε άλδξεο ειηθίαο 40-70 εηώλ ην θάπληζκα ζρεδόλ δηπιαζηάδεη ηελ πηζαλόηεηα ελδηάκεζεο ή ζνβαξήο ζηπηηθήο δπζιεηηνπξγίαο κεηά 10 έηε. Feldman HA. et al. Prev Med 2000;30:328 38.

ΤΠΔΡΣΑΗ Έλαο ζηνπο 2 αζζελείο κε ππέξηαζε έρεη ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία 2130 pts 25 Hypertension Centers Aranda P, et al. Am J Hypertens Feb 2004

Μεηαβνιηθό ύλδξνκν θαη ηπηηθή Γπζιεηηνπξγία Erectile dysfunction (%) 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 3 4 5 Number of components of the metabolic syndrome Esposito K et al. Diabetes Care 2005

Νηθήζακε ηε ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία Κιηληθόο Γηαηξόο Δξεπλεηήο

Η ηεθαληαία λόζνο ειινρεύεη Νηθήζακε ηε ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία Κιηληθόο Γηαηξόο Δξεπλεηήο

CAD patients Prevalence of ED 46% -70% Diokno AC, et al., Arch Intern Med 1990 Wabrek AJ, et al., Arch Sex Behav 1980 Dhabuwala CB et al., Arch Sex Behav 1986 Tuttle WB et al., Am J Cardiol 1964 Initial studies Kloner R, et al. J Urol 2003 70% (53/76) Solomon H, et al. Am J Cardiol 2003* 65% (86/132) Montorsi F, et al. Eur Urol 2003* 49% (147/300) Foroutan SK, et al. Urol 2007 46% (186/401) Justo H, et al. Int J Impot Res 2010* 54% (66/123) * CAD documented by coronary angiography

Δπίπηωζε ηεο ζηωπεξήο ζηεθαληαίαο λόζνπ ζηνπο αζζελείο κε ζηπηηθή δπζιεηηνπξγία

ηπηηθή δπζιεηηνπξγία αγγεηαθήο αηηηνινγίαο θαη ζηωπεξή ζηεθαληαία λόζνο Πξννπηηθή κειέηε-αγγεηνγξαθηθή >300 50 αζζελείο αζζελείς Vlachopoulos et al. Eur Urol 2005 Μνλάδα Καξδηαγγεηαθώλ Νόζωλ & εμνπαιηθήο Τγείαο Αζσκπηωκαηηθοί!!! 37 αζζελείς κε κε αηκαηερή δσλακηθή δοθηκαζία αρλεηηθή γηα ηζταηκία 9 αζζελείς κε αγγεηογραθηθά ηεθκερηωκέλε ζηεθαληαία λόζο + 3 αζζελείς κε κε αηκαηερή δσλακηθή δοθηκαζία ζεηηθή γηα ηζταηκία 1 ζηοςρ 5 πένηε έσει ζιυπηπή ζηεθανιαία νόζο!!!

Erectile Dysfunction and Cardiovascular disease: Pathophysiological considerations Vlachopoulos C, et al. Curr Pharmacol Des 2008 Endothelial dysfunction and inflammation seem to be common denominators between ED and CVD

Ζ Κορσθή ηοσ Παγόβοσλοσ Erectile dysfunction IHD Impaired vasodilation Atherosclerosis Endothelial dysfunction Oxidative stress Altered protein expression Hypertension T2D Obesity Dyslipidaemia Kirby M, Jackson G, Simonsen U. J Sex Med 2005

Erectile Dysfunction and Cardiovascular Events ED has a twofold increase in the risk for AMI (retrospective study). Blumentahls WA et al, Int J Impot Res 2004 Incident ED is associated with a hazard ratio of 1.25 for developing subsequent cardiovascular events, while the ratio is 1.45 for incident and prevalent ED. Thompson et al, JAMA 2005 Hazard ratio for cardiovascular events was 1.6 for reduced erectile rigidity and 2.6 for severely reduced erectile rigidity. Schouten BWV, et al, Int J Impot Res 2008 ED predicted MACE (hazard ratio=2.1) Gazzaruso C, et al., JACC 2008 Erectile dysfunction remained an independent predictor for CHD events (hazard ratio 1.58) in diabetics. Ma RCW, et al., JACC 2008 ED could not be identified as an age-independent predictor of any cardiovascular or cerebrovascular event with a hazard ratio of 0.92. Ponholzer A, et al, Int J Impot Res 2009 ED had a statistically significantly higher incidence of atherosclerotic CV events (Standardized incidence rate ratio=2.2) Chew KK, et al, J Sex Med 2009 Incident CAD was significantly associated with ED (HR= 2.1) Inman B, et al, Mayo Clin Proc 2009

Erectile Dysfunction and Cardiovascular Events Araujo A, et al., JACC 2010 Independent of established CVD risk factors, ED is significantly associated with increased CVD incidence. Nonetheless, ED does not improve the prediction of CVD beyond that offered by traditional risk factors.

Erectile Dysfunction and Cardiovascular Events

Erectile Dysfunction and Cardiovascular Events 12 studies, 36,744 pts Dong JY, et al., JACC 2011

Arterial Stiffness: Important predictor of cardiovascular events JACC, March 30, 2010 Stiff aorta: >2-fold increase in risk for cardiovascular events / all-cause mortality

Erectile Dysfunction and Arterial Function Increased arterial stiffness Increased early atherosclerosis (IMT) Endothelial dysfunction (brachial FMD) Vlachopoulos C, et al., J Hypertens 2008

ED-CAD: Time is of the essence Montorsi F, et al Montorsi P, et al Eur Urol 2003 Circulation 2005 Patients (n) Type of CAD ED prevalence (%) ED prior to CAD (%) ED-CAD time interval (mos/range) 300 Unselected 49 67 38.8 (1-168) 249 1 st ACS 41 100 28±36 Montorsi P, et al. Eur Heart J 2006 Hodges L et al Int J Clin Pract 2007 Shi H et al. Andrologia 2007 Foroutan SK, et al. Urol J 2007 Vlachopoulos C, et al. Eur Heart J 2009 (abstr) 95 CCS 67 93 24 (12-36) 207 Unselected 66 55 60±60 467 Unselected 48 49 33 (2-87) 401 Unselected 46 42 23 (10-36) 103 Unselected 100 78 36.4 (4-174)

ΦΛΔΓΜΟΝΗ ΚΑΙ ΑΓΓΔΙΑΚΗ ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ Vlachopoulos C, et al. Circulation 2005

Erectile Dysfunction and Low-Grade Inflammation mg/l pg/ml 6 5 hscrp 12 10 IL-6 4 8 3 6 2 1 no ED 4 2 no ED 0 N = 32 46 25 38 no CAD CAD ED 0 N = 32 46 25 38 no CAD CAD ED ED is associated with increased inflammatory burden in men without CAD (equivalent to that of CAD alone) For most markers, ED confers an incremental unfavorable impact when combined with CAD Vlachopoulos C, et al. Eur Heart J 2006 Vlachopoulos C, et al. Eur Urol 2007

ηπηηθή δπζιεηηνπξγία θαη θαξδηαγγεηαθό ζύζηεκα Κιηληθό θάζκα-αληηκεηώπηζε Μέγεθορ ηος πποβλήμαηορ Σσέζη αθηποζκλήπςνζηρ-ζηςηικήρ δςζλειηοςπγίαρ Χειπιζμόρ αζθενών

Εστστώς ποσ σπάρτοσν και τα φάρμακα...

The diamond Revolution

3 rd PRINCETON November 2010

εμνπαιηθή δξαζηεξηόηεηα θαη θαξδηαγγεηαθόο θίλδπλνο Γηαζηξωκάηωζε αζζελώλ Χαμηλού κινδύνος αζσμπηωμαηικοί αζθενείς < 3 παράγονηες κινδύνοσ ρσθμιζμένη σπέρηαζη ήπια ζηαθερή ζηηθάγτη επιηστής επαναγγείωζη ανεπίπλεκηο έμθραγμα (>6-8 εβδομάδες) ήπια βαλβιδοπάθεια ήπια καρδιακή ανεπάρκεια (ζηάδιο NYHA I) Ενδιάμεζος κινδύνος > 3 παράγονηες κινδύνοσ μεηρίοσ βαθμού ζηαθερή ζηηθάγτη πρόζθαηο έμθραγμα μσοκαρδίοσ (>2, <6 εβδομάδες ) ενδιάμεζοσ βαθμού καρδιακή ανεπάρκεια (ζηάδιο NYHA IΙ) ΑΕΕ, περιθερική αγγειακή νόζος The Princeton II Consensus Panel Υτηλού κινδύνος αζηαθής ζηηθάγτη αρρύθμιζηη σπέρηαζη ζοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια(ζηάδιο NYHA III/IV) πρόζθαηο έμθραγμα μσοκαρδίοσ (<2 εβδομάδες), πρόζθαηο ΑΕΕ ζοβαρές αρρσθμίες σπερηροθική μσοκαρδιοπάθεια, άλλες καηηγορίες μσοκαρδιοπαθειών μεηρίοσ /ζοβαρού βαθμού βαλβιδοπάθεια

Πόζο καιπό πποηγείηαι η ΣΔ ηηρ ΣΝ; 1. 6 μήνερ 2. 2-3 σπόνια 3. 7-10 σπόνια 4. Η ΣΝ πποηγείηαι ηηρ ΣΔ

ED-CAD: Time is of the essence Montorsi F, et al Montorsi P, et al Eur Urol 2003 Circulation 2005 Patients (n) Type of CAD ED prevalence (%) ED prior to CAD (%) ED-CAD time interval (mos/range) 300 Unselected 49 67 38.8 (1-168) 249 1 st ACS 41 100 28±36 Montorsi P, et al. Eur Heart J 2006 Hodges L et al Int J Clin Pract 2007 Shi H et al. Andrologia 2007 Foroutan SK, et al. Urol J 2007 Vlachopoulos C, et al. Eur Heart J 2009 (abstr) 95 CCS 67 93 24 (12-36) 207 Unselected 66 55 60±60 467 Unselected 48 49 33 (2-87) 401 Unselected 46 42 23 (10-36) 103 Unselected 100 78 36.4 (4-174)

Αναστολείς PDE5: μηχανισμός δράσης Adapted from Lue T. N Engl J Med 2000; 342: 1802-1813. Οι αναζηολείρ PDΕ5 δεν είναι αθποδιζιακά!!!

PDE5 Inhibitors O CH 3 O CH 3 O H 3 C O HN N N N CH 3 H 3 C O HN N N N N H N O N H N CH 3 N SO 2 H 3 C N N SO 2 CH 3 O O Βαρδεναφίλη (Levitra ) Σιλδεναφίλη (Viagra ) Ταδαλαφίλη (Cialis )

Sildenafil and Cardiovascular Safety Meta-analysis in: 27 well-designed studies (1995-2000) >6000 men Sildenafil was not associated with death or severe cardiovascular events Review of use in 20 million pts Fink HA, et al. J Arch Intern Med June 2002 Safe in a wide spectrum of etiologies Safe both in the general population and in cardiovascular patients Can be co-administered with cardiological (except fro nitrates) and anti-diabetic drugs Carson CC. J Curr Urol Rep 2003

ηιδελαθίιε θαη Αληηππεξηαζηθή Αγωγή Zusman et al. J Hypertens 2000:18:1865 9

m/sec ηιδελαθίιε θαη ιεηηνπξγηθόηεηα αξηεξηώλ (l/min/m2) Vlachopoulos C, et al. Vasc Med 2003 Vlachopoulos C, et al. Am J Hypertens 2004 Μνλάδα Καξδηαγγεηαθώλ Νόζωλ & εμνπαιηθήο Τγείαο Ενδοθηλιακή λειηοςπγία και κάπνιζμα Σκληπόηηηα πεπιθεπικών απηηπιών Vlachopoulos C et al. ESC 2005 Hirata K, Adji A, Vlachopoulos C, et al. Am J Cardiol 05 8.4 8.2 8 7.8 7.6 7.4 7.2 PWV Μακποσπόνια σοπήγηζη P<0.05 1 DAY 7 DAY 14 DAY SILDENAFIL PLACEBO 3.5 3 2.5 2 1.5 1 Καπδιακή Cardiac ανεπάπκεια Index NS p<0.0001 p<0.0001 0 60 time (minutes) 180 Placebo Sildenafil

Vlachopoulos C, Ioakeimidis N, Rokkas K, et al. J Sex Med 2009 Vlachopoulos C, et al. Curr Pharm Des 2009

Οη αλαζηοιείς θωζθοδηεζηεράζες-5 θαίλεηαη λα κεηώλοσλ ηολ θίλδσλο κείδολωλ θαρδηαγγεηαθώλ ζσκβακάηωλ. Gazzaruzo C et al, JACC 2008

Αζθενήρ με ανεπίπλεκηο έμθπαγμα ππο 3 μηνών, ππιν κάνει sex ππέπει να ςποβληθεί ζηιρ παπακάηυ παπακλινικέρ εξεηάζειρ 1. ηίποηε 2. U/S 3. U/S, stress test

εμνπαιηθή δξαζηεξηόηεηα θαη θαξδηαγγεηαθόο θίλδπλνο Γηαζηξωκάηωζε αζζελώλ Χαμηλού κινδύνος αζσμπηωμαηικοί αζθενείς < 3 παράγονηες κινδύνοσ ρσθμιζμένη σπέρηαζη ήπια ζηαθερή ζηηθάγτη επιηστής επαναγγείωζη ανεπίπλεκηο έμθραγμα (>6-8 εβδομάδες) ήπια βαλβιδοπάθεια ήπια καρδιακή ανεπάρκεια (ζηάδιο NYHA I) Ενδιάμεζος κινδύνος > 3 παράγονηες κινδύνοσ μεηρίοσ βαθμού ζηαθερή ζηηθάγτη πρόζθαηο έμθραγμα μσοκαρδίοσ (>2, <6 εβδομάδες ) ενδιάμεζοσ βαθμού καρδιακή ανεπάρκεια (ζηάδιο NYHA IΙ) ΑΕΕ, περιθερική αγγειακή νόζος The Princeton II Consensus Panel Υτηλού κινδύνος αζηαθής ζηηθάγτη αρρύθμιζηη σπέρηαζη ζοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια(ζηάδιο NYHA III/IV) πρόζθαηο έμθραγμα μσοκαρδίοσ (<2 εβδομάδες), πρόζθαηο ΑΕΕ ζοβαρές αρρσθμίες σπερηροθική μσοκαρδιοπάθεια, άλλες καηηγορίες μσοκαρδιοπαθειών μεηρίοσ /ζοβαρού βαθμού βαλβιδοπάθεια

Ζ πρόθιεζε: Ζ ζεραπεία ηες Γ κέζω βειηίωζες ηες ελδοζειηαθής ιεηηοσργίας Έιεγτος παραγόληωλ θηλδύλοσ Αιιαγή ηρόποσ δηαβίωζες Φαρκαθοιογηθές παρεκβάζεης αληησπερηαζηθά (ACE-i.) ζηαηίλες

Θεραπευηική προζέγγιζη: Τροποποίηζη παραγόνηων κινδύνου

Άζθεζε Απώιεηα Βάροσς Derby CA, et al. Urology 2000 Esposito K, et al. JAMA 2004

Η αλίρλεπζε ηεο ζηπηηθήο δπζιεηηνπξγίαο είλαη κέηξν αγγεηαθήο δπζιεηηνπξγίαο