Η βιολογική κτηνοτροφία πυλώνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη Κυριάκος Παλασίδης Γεωπόνος ΑΠΘ Γενικός Διευθυντής ΒΙΟΕΛΛΑΣ
Γιατί βιώσιμη ανάπτυξη Η βιώσιμη (αειφόρος) ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται με μοντέλα παραγωγής που λαμβάνουν υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα. Βιωσιμότητα σημαίνει ότι η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων γίνεται σε μικρότερο ρυθμό από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται
Βιολογική γεωργία Αειφορική γεωργία με τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία παράγονται προϊόντα υψηλής ποιότητας, μέσα σε βιώσιμα συστήματα, με τις ελάχιστες δυνατές εισροές αξιοποιώντας κυρίως εγχώρια είδη, ποικιλίες, φυλές και τύπους η βιολογική γεωργία αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο μετά από την απαίτηση των καταναλωτών για ασφαλή τρόφιμα που θα παράγονται με φιλικούς για το περιβάλλον τρόπους
Πως ξεκίνησε η βιολογική γεωργία Αρχές του 20 ου αιώνα: διάφορα κινήματα για αειφόρο γεωργία 1924: Ο Ρούντολφ Στάϊνερ θεμελιώνει τις αρχές για τη βιοδυναμική γεωργία 1940: Ο Σερ Άλμπερτ Χάουαρντ δημοσιεύει τα αποτελέσματα των ερευνών του σε αγροκτήματα της Ινδίας 1972: ίδρυση της IFOAM (Παγκόσμια Ομοσπονδία Κινημάτων Οργανικής Γεωργίας) 1980: στη Γαλλία δημιουργείται θεσμικό πλαίσιο για τη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία 1985: Ίδρυση του Σ.Ο.Γ.Ε (Σύλλογος Οικολογικής Γεωργίας Ελλάδας) 1991: Κανονισμός ΕΟΚ 2092/91 1992: Δημιουργία των πρώτων φορέων πιστοποίησης στην Ελλάδα 1999: Προδιαγραφές για ζωική παραγωγή (Καν. 1804/99) 2009: Σε ισχύ οι νέοι κανονισμοί 834/2007 και 889/2008
Γενικές απαιτήσεις για τη βιολογική κτηνοτροφία Ο βιολογικός τρόπος εκτροφής εφαρμόζει σύστημα παραγωγής που: συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και την ευζωία των ζώων διατηρεί τη βιοποικιλότητα ενεργή με πλούσιο γενετικό υλικό που θεωρείται χρήσιμο για το μέλλον της γεωργίας
Επιλογή φυλών προτιμώνται οι αυτόχθονες φυλές ζώων που προσαρμόζονται στις τοπικές συνθήκες, προστατεύοντας αυτές από τον αφανισμό επιλέγονται φυλές με ζωτικότητα και ανθεκτικότητα σε ασθένειες
Ίδρυση βιολογικής μονάδας Ολόκληρη η έκταση της μονάδας που χρησιμοποιείται για παραγωγή ζωοτροφών πρέπει να τηρεί τους κανόνες βιολογικής γεωργίας Διάρκεια μετατροπής: 2 έτη για την παραγωγή ζωοτροφών 1 έτος για βοσκοτόπους, υπαίθριους χώρους και χώρους άσκησης στις αγελάδες κρεατοπαραγωγής 6 μήνες στα αιγοπρόβατα αγελάδες γαλακτοπαραγωγής
Διατροφή των ζώων τα ζώα εκτρέφονται με πιστοποιημένες τροφές βιολογικής γεωργίας τα μηρυκαστικά παίρνουν το μέγιστο δυνατό ποσοστό τροφής από τη βοσκή τα συμπληρωματικά στοιχεία πρέπει να επιτρέπονται από τους κανονισμούς επιτρέπονται συγκεκριμένα ανόργανα στοιχεία, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία απαγορεύεται η χρήση ζωοτροφών που προέρχονται από Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (Γ.Τ.Ο) και αυτές που είναι προϊόν εκχύλισης
Περιβαλλοντική διαχείριση η χρήση βοσκοτόπων με αραιή βόσκηση προστατεύει το περιβάλλον από την ανεξέλεγκτη διάθεση των κτηνοτροφικών αποβλήτων
Περιβαλλοντική διαχείριση η κοπριά των ζώων διασπείρεται στο έδαφος της εκμετάλλευσης ή και άλλων εκμεταλλεύσεων που ακολουθούν τις προδιαγραφές της βιολογικής γεωργίας δεν υπερβαίνει το όριο των 170 κιλών αζώτου /εκτάριο / έτος
Σταβλισμός Οι συνθήκες σταβλισμού πρέπει να ικανοποιούν τις βιολογικές ανάγκες καθώς και τις ανάγκες συμπεριφοράς των ζώων Πρέπει να τηρούνται συγκεκριμένες πυκνότητες ζώων Τα δάπεδο του στάβλου δεν μπορεί να είναι όλο σχαρωτό δικτυωτό Τα ζώα πρέπει να έχουν ελευθερία κίνησης μέσα στο στάβλο και όχι να είναι δεμένα Τα κτίρια πρέπει να διευκολύνουν τον αερισμό και την είσοδο του φυσικού φωτός στο εσωτερικό τους Ο καθαρισμός και η απολύμανση των σταβλικών εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού πρέπει να γίνονται με ειδικά και επιτρεπόμενα από τον κανονισμό προϊόντα
Διαχείριση της υγείας Η διαχείριση της υγείας των ζώων βασίζεται κυρίως στην πρόληψη, που εξασφαλίζεται με: Σωστή επιλογή τύπων και φυλών Ισορροπημένη διατροφή των ζώων Άριστες συνθήκες σταβλισμού Τακτική άσκηση των ζώων Αποφυγή μεγάλων πυκνοτήτων
Διαχείριση της υγείας Σε περίπτωση ασθένειας ή τραυματισμού εφαρμόζεται ομοιοπαθητική ή/ και φυτοθεραπευτική αγωγή Η χρήση αλλοπαθητικών συνθετικών κτηνιατρικών φαρμάκων επιτρέπεται εφόσον: Δεν είναι αποτελεσματικά όλα τα άλλα μέτρα Υπάρχει έγκριση του κτηνιάτρου Τηρούνται όλα τα στοιχεία σε ειδικό αρχείο Τα ζώα που υποβάλλονται σε αγωγή απομακρύνονται από τα υπόλοιπα (καραντίνα) Η χορήγηση αγωγής δεν είναι για προληπτικούς λόγους Τα προϊόντα των ζώων δεν διατίθενται ως βιολογικά πριν από την παρέλευση διπλάσιου χρόνου απ αυτόν που αναγράφεται στο σκεύασμα Η χρήση αυξητικών ουσιών (για ανάπτυξη ή παραγωγή) και ορμονών για έλεγχο της αναπαραγωγής απαγορεύεται. Η χρήση ορμονών επιτρέπεται μόνο για θεραπευτικούς σκοπούς και σε ένα μόνο ζώο Επιβάλλεται από την εθνική ή κοινοτική νομοθεσία Ζώα με διάρκεια ζωής μεγαλύτερη του έτους δέχονται 3 αλλοπαθητικές αγωγές μέσα σε ένα χρόνο και ζώα με μικρότερη διάρκεια ζωής μόνο μία αγωγή
Διαχείριση ευζωίας Ο σεβασμός προς το ζώο αποτελεί θεμελιώδη αρχή της βιολογικής κτηνοτροφίας. Το ζώο αποτελεί φυσικό ον και όχι παραγωγική μηχανή Η αναπαραγωγή γίνεται με φυσικό τρόπο Ο ευνουχισμός επιτρέπεται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις Η αποκοπή ουράς, ράμφους, δοντιών, κεράτων κ.λ.π. δεν αποτελούν συνηθισμένη πρακτική Το δέσιμο των ζώων δεν επιτρέπεται (μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις για λόγους ασφάλειας και για ορισμένο χρονικό διάστημα) Η μεταφορά των ζώων γίνεται με τρόπο έτσι ώστε να μην προκαλείται καταπόνηση και άγχος στα ζώα.
Σημαντικό παράγοντα για την εξέλιξη της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας αποτελεί η ανάπτυξη μιας ειλικρινούς σχέσης εμπιστοσύνης ανάμεσα στους παραγωγούς, τους διακινητές και τους καταναλωτές, καθώς επίσης και η ύπαρξη ενός αποτελεσματικού και αξιόπιστου συστήματος ελέγχου και πιστοποίησης
Πως γίνεται η πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων; αίτηση σε φορέα πιστοποίησης σύμβαση προγραμματισμός επιθεωρήσεων επιτόπια επιθεώρηση απόφαση πιστοποίησης μεταβατικό στάδιο πιστοποιητικό έκτακτες επιθεωρήσεις/ επιτηρήσεις
Ποια προϊόντα πιστοποιούνται; (σύμφωνα με τους Καν. 834/07/ΕΚ, Καν. 889/08/ΕΚ) Ζωντανά ή αμεταποίητα γεωργικά προϊόντα (φυτική παραγωγή, κτηνοτροφία, πτηνοτροφία, μελισσοκομία, ιχθυοκαλλιέργειες) Μεταποιημένα γεωργικά προϊόντα για χρήση ως τρόφιμα Ζωοτροφές Το αγενές φυτικό πολλαπλασιαστικό υλικό και οι σπόροι για καλλιέργεια Κάθε επιχείρηση που συμμετέχει στις δραστηριότητες οποιουδήποτε σταδίου παραγωγής, παρασκευής και διανομής προϊόντων
Η αγορά βιολογικών προϊόντων παγκοσμίως αυξάνεται: Αριθμός παραγωγών Καλλιεργούμενη έκταση σε στρέμματα Χώρες που εμπλέκονται στην παραγωγή Κατανάλωση βιολογικών προϊόντων Μερίδιο βιολογικών προϊόντων στην παγκόσμια αγορά τροφίμων
Η έκταση των βιοκαλλιεργειών παγκοσμίως αυξάνεται Αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης γης 1999-2013 μετρημένη σε εκατομμύρια εκτάρια (1 εκτάριο = 10 στρέμματα) Πηγή: FiBL- IFOAM
Η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων παγκοσμίως αυξάνεται Πηγή: Organic Monitor πωλήσεις σε δις αμερικάνικα δολάρια
Η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων παγκοσμίως αυξάνεται Πηγή: FiBL- IFOAM Πωλήσεις σε εκατομμύρια ευρώ το 2013 Στις ΗΠΑ ο τζίρος της αγοράς βιολογικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 11,5% μέσα σε ένα χρόνο
Η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων παγκοσμίως αυξάνεται Πηγή: FiBL- IFOAM Κατά κεφαλήν κατανάλωση σε ευρώ Στην Ελλάδα σύμφωνα με στοιχεία του 2010 ο συνολικός τζίρος των βιολογικών προϊόντων ήταν 60 εκ. ευρώ και η κατά κεφαλήν κατανάλωση περίπου 5 / άτομο.
Τρόποι διάθεσης βιολογικών προϊόντων Πώληση χονδρικής σε εμπορικές εταιρείες Πώληση πρώτων υλών σε μεταποιητικές επιχειρήσεις Καθετοποίηση της παραγωγής Λιανική πώληση σε πρότυπες αγορές βιολογικών προϊόντων Χονδρική πώληση απ ευθείας σε super markets Χονδρική πώληση σε καταστήματα βιολογικών προϊόντων Λιανική πώληση από το κτήμα Διάθεση κατ οίκον Ηλεκτρονικές πωλήσεις Εξαγωγές
Τα οφέλη που αναγνωρίζει ο παραγωγός ή/ και μεταποιητής βιολογικών προϊόντων 1. Προστιθέμενη αξία στην επιχείρηση και στα προϊόντα 2. Διάθεση προϊόντων στην αγορά με διακριτή σήμανση 3. Διαφοροποίηση προϊόντος Ανταγωνιστικότητα 4. Κατάκτηση νέων αγορών Εξαγωγές 5. Οικονομικά κίνητρα μέσω επιδοτήσεων
Συμπεράσματα Η βιολογική γεωργία είναι συνδυασμός παραδοσιακών πρακτικών και σύγχρονων επιστημονικών εργαλείων Ο βιολογικός τρόπος παραγωγής και εκτροφής ευνοεί κυρίως τις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές και αποτελεί εναλλακτική πρόταση για πολλές περιοχές της Ελλάδας Οι προδιαγραφές για τον βιολογικό τρόπο παραγωγής διασφαλίζουν την προστασία του περιβάλλοντος, του καταναλωτή και του παραγωγού Η αγορά βιολογικών προϊόντων μεγαλώνει με αλματώδεις ρυθμούς Διατηρεί ωστόσο μικρό μερίδιο στην παγκόσμια αγορά τροφίμων Με το βιολογικό τρόπο παραγωγής ο παραγωγός μπορεί να διαφοροποιήσει το προϊόν, να το καθιστά αναγνωρίσιμο και ανταγωνιστικό και σε συνδυασμό με άλλα πρότυπα μπορεί να καταφέρει υψηλή προστιθέμενη αξία Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!!!