«Συσχέτιση των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών διαβητικών ασθενών με μεταβολικούς παράγοντες» Α. Μουσιώλης¹, Κ. Καζάκος², Μ. Γκιόκα², Ο.

«Συσχέτιση των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών διαβητικών ασθενών με μεταβολικούς παράγοντες» Α. Μουσιώλης¹, Κ. Καζάκος², Μ. Γκιόκα², Ο.

Εισαγωγή Σύγχρονες μελέτες αναδεικνύουν την ύπαρξη αρνητικής επίδρασης του διαβήτη στις γνωστικές λειτουργίες που έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη επίπτωση της ήπιας νοητικής διαταραχής (MCI) ή/και της άνοιας σε αυτή την ομάδα των ασθενών Απουσιάζουν τα επαρκή επιδημιολογικά δεδομένα για τους παράγοντες κινδύνου που εμπλέκονται σε αυτή τη διαταραχή Ένας μεγάλος αριθμός παθογενετικών μονοπατιών

MCI -Παράγοντες κινδύνου Μεταβλητοί Αμετάβλητοι Κατάθλιψη Διαβήτης Κάπνισμα Παχυσαρκία της μέσης ηλικίας Αρτηριακή υπέρταση μέσης ηλικίας Ηλικία Θήλυ φύλο Αγγειακή νόσος Τραύμα Οικογενειακό ιστορικό άνοιας Γενετικοί παράγοντες

Πιθανοί Παθοφυσιολογικοί Μηχανισμοί β αμυλοειδές και μεταβολισμός γλυκόζης Πιθανώς ο υπομεταβολισμός να είναι καλύτερος δείκτης για την ανάπτυξη γνωσιακών δυσλειτουργιών από τη συσσώρευση του β αμυλοειδούς σε ΣΔ2 Αντικρουόμενα συμπεράσματα όσον αφορά τη συσχέτιση του β αμυλοειδούς και της ινσουλινοαντίστασης

Το σηματοδοτικό μονοπάτι της ινσουλίνης και ο ρόλος της (1) Δράση ινσουλίνης ü Υποδοχείς ινσουλίνης και σηματοδοτικά μονοπάτια σε όλη την έκταση του εγκεφάλου ü Πλαστικότητα των νευρικών συνάψεων ü Ισχυροποίηση της μνήμης ü Προάγει το δενδριτικό σκελετό και το σχηματισμό συνάψεων ü Νευροπροστασία ü Κυτταρική ανάπτυξη και επιδιόρθωση

Το σηματοδοτικό μονοπάτι της ινσουλίνης (2) ινσουλινοαντίσταση Αύξηση εναπόθεσης β αμυλοειδούς? Αύξηση ινσουλίνης ορού (χρόνια) Μειωμένη πρόσληψης ινσουλίνης από τον εγκέφαλο (downregulation IR) νευροαποδόμηση Δυσλειτουργία στα σηματοδοτικά μονοπάτια ινσουλίνης στον εγκέφαλο

(-) (-) (-) JNK IKK

Αβ και ινσουλινοαντίσταση 1 Ινσουλινοαντίσταση επιταχύνει την παραγωγή Αβ ü αύξηση ενζύμων παραγωγής Αβ όπως BACE, γ secretase (Vandel et al., 2014) ü δυσλειτουργία στο σηματοδοτικό μονοπάτι προκαλεί αναστολή του mtor ενεργοποιείται μονοπάτι αυτοφαγίας συσσώρευση αυτοφαγοσωμάτων που αποτελούν σημεία παραγωγής Αβ

Αβ και ινσουλινοαντίσταση 2 Υπερινσουλιναιμία αναστέλει την αποδόμηση του Αβ αμυλοειδους Αποδόμηση Αβ NEP ECE ACE IDE Insulin Degrading Enzyme

β αμυλοειδές και πιθανοί μηχανισμοί δράσης του ü Μειώνει τα επίπεδα IR ü Αναστέλλει IRS1 ü Διεγείρει TNF-a/JNK ü Προωθεί τη φωσφορυλίωση του Akt και προάγει την tau φωσφορυλίωση και τις φλεγμονωδεις διεργασίες ΝFT ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΕΥΡΩΝΩΝ -ΔΥΣΓΕΝΕΣΙΑ

Tau φωσφορυλίωση Υπερινσουλιναιμία (χρόνια) μείωση ινσουλίνης ΚΝΣ μείωση της Act δραστηριότητας Υπερφωσφορυλίωση της Tau

ΛΟΙΠΟΙ ΠΑΘΟΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ Σηματοδοτικό μονοπάτι Notch1 Ρόλος φλεγμονής σε ΣΔ2 και ΝΑ Ελεύθερες ρίζες c-jun N-terminal kinases (JNKs) Υπεροξείδωση λιπαρών οξέων Το μονοπάτι της heme oxygenase-1 (υπερπαραγωγή CO και H2O2) To FOXO 1

Σκοπός 1. Να εκτιμηθεί ο βαθμός συσχέτισης των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών ατόμων ηλικίας μεγαλύτερης των 55 ετών με:. την ύπαρξη ή όχι διαβήτη. τη διάρκεια του διαβήτη. το επίπεδο του μεταβολικού ελέγχου. το επίπεδο του οξειδωτικού stress 2. Να διερευνηθεί η ύπαρξη πιθανής συσχέτισης της περιφερικής νευροπάθειας των ατόμων που έπασχαν από

Μέθοδοι Μελέτη χρονικής στιγμής- πρακτικό δείγμα (convenience sample) Δύο ομάδες σταθμισμένες ως προς την ηλικία) αποτελούμενες από διαβητικούς και μη διαβητικούς ασθενείς - control group (independent t test για τη σύγκριση της διαφοράς μέσων τιμών της ηλικίας των ατόμων των δύο δειγμάτων F=2,723 p=0,101) (

Αποτελέσματα Μελετήθηκαν 135 άτομα (86 and 49 ) 72 διαβητικοί ασθενείς (32 και 40 ) 63 μη διαβητικοί (17 και 46 )

Ανθρωπομετρικές και βιοχημικές παράμετροιομάδα ελέγχου Ομάδα ελέγχου N 63 (17 46 ) Ηλικία 69,470 ±8,663 ΔΜΣ (6,6) 28,894 Περίμετρος μέσης ±12,324 97,642 Συστολική αρτηριακή πίεση (ΣΑΠ) (22,5) 130,00 Διαστολική αρτηριακή πίεση (ΔΑΠ) (15) 80,00 Γλυκόζη 91 (13) HbA1c (0,5) 5,7 GFRepi ±17,356 77,820 Αλβουμίνη ούρων 24ώρου 160,473 ±80,147 Χοληστερίνη 197,170 ±31,213 LDL 111,085 ±27,217 HDL 60,800 ±18,457 Τριγλυκερίδια 108 (90) Isoprostane 8 0.92 (0.79)

Ανθρωπομετρικές και βιοχημικές παράμετροι-διαβητικοί ασθενείς Διαβητικοί ασθενείς N 72 (32 40 ) Ηλικία 70,930 ±7,529 ΔΜΣ 30,269 ±5,454 Περίμετρος μέσης 102,667 ±13,062 Συστολική αρτηριακή πίεση (ΣΑΠ) 140 (25) Διαστολική αρτηριακή πίεση (ΔΑΠ) 80 (10) Γλυκόζη 108 (85) HbA1c 7,2 (2) GFRepi 79 (27) Αλβουμίνη ούρων 24ώρου 140,675 ±59,543 Χοληστερίνη 179 (37.5) LDL 106 ±35 HDL 48 (16) Τριγλυκερίδια 146 ±69 Isoprostane 8 0.92 (0.67)

Γνωστικές δοκιμασίες-ομάδα ελέγχου ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ MMSE MOCA IADL CDR HAMILTON ADCS-ADL 28 25 8 0,5 5 72 (3) (7) (0) (0,5) (6) (14)

Γνωστικές δοκιμασίες-διαβητικοί ασθενείς ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ MMSE MOCA IADL CDR HAMILTON ADCS-ADL 28 23 8 0 4 74 (3) (8) (0) (1) (6) (7)

Η ύπαρξη διαβήτη φάνηκε ότι μπορεί να συσχετίζεται με μια επιδείνωση των γνωστικών λειτουργιών, όπως αυτή καταδείχθηκε με τη βοήθεια του εργαλείου εκτίμησης της νοητικής λειτουργίας MOCA (p=0,011 ) Η επίδραση της ύπαρξης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες

Mann Whitney test-σύγκριση διάμεσων τιμών μετρήσεων των εργαλείων εκτίμησης της γνωστικής λειτουργίας μεταξύ των δύο ομάδων μελέτης Εργαλεία εκτίμησης γνωστικής λειτουργίας MMSE IADL CDR HAMILTON ADCS-ADL MOCA Διαβητικοί Μη διαβητικοί 28 (3) 28 (3) 8 (0) 8 (0) 0 (1) 0,5 (0,5) 4 (6) 5 (6) 74 (6,8) 72 (14) 23 (8) 25 (7) Στατιστική σημαντικότητα p=0,563 p =0,770 p =0,219 p =0,380 p =0,080 p =0,011*

Συσχέτιση της διάρκειας του διαβήτη με τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες Δεν προέκυψε στατιστικά σημαντική συσχέτιση της διάρκειας του διαβήτη με τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες όπως αυτές καταγράφηκαν με τη βοήθεια των προαναφερθέντων εργαλείων εκτίμησης

Συσχέτιση της HbΑ1c με τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες Δεν προέκυψε στατιστικά σημαντική συσχέτιση του βαθμού απορρύθμισης του διαβήτη μετρημένου με τη βοήθεια της HbA1c με τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες

Συσχετίσεις των λιπιδίων με τις γνωστικές λειτουργίες- διαβητικοί ασθενείς Στην ομάδα των διαβητικών ασθενών οι τιμές της ολικής χοληστερόλης φαίνεται να είχαν στατιστικά σημαντική ασθενή θετική συσχέτιση με τις τιμές του εργαλείου εκτίμησης της γνωστικής επάρκειας ΑDCS-ADL (rs=0,273, p=0,042 ) Aντίστοιχη σχέση παρατηρήθηκε μεταξύ των τριγλυκεριδίων (TRGs) και της γνωστικής επάρκειας όπως αυτή εκτιμήθηκε με τη βοήθεια του παραπάνω εργαλείου (rs =0,271, p=0,042 ) Καμία άλλη συσχέτιση μεταξύ λιπιδίων και γνωστικώνσυναισθηματικών λειτουργιών δεν παρατηρήθηκε

Συσχετίσεις των λιπιδίων με τις γνωστικές λειτουργίες-μη διαβητικοί ασθενείς Στην ομάδα των μη διαβητικών ασθενών παρατηρήθηκε μέτρια θετική συσχέτιση των επιπέδων της HDL χοληστερόλης με τις τιμές του εργαλείου εκτίμησης της γνωστικής επάρκειας ADCS- ADL (rs =0,329, p=0,020) Καμία άλλη στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των τιμών των λιπιδίων και των γνωστικών - συναισθηματικών λειτουργιών δεν παρατηρήθηκε

Συσχέτιση του οξειδωτικού stress με τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες. Στην ομάδα των μη διαβητικών ασθενών η Iso-8 εμφάνισε μέτρια αρνητική, στατιστικά σημαντική, συσχέτιση με το MMSE score (rs =-0,484, p=0,011) όπως επίσης και με το MOCA score (rs =-0,584, p=0,001) Στην ομάδα των διαβητικών παρατηρήθηκε θετική συσχέτιση της Iso-8 με τις τιμές των διαγνωστικών εργαλείων εκτίμησης της νοητικής λειτουργίας MMSE (rs =0,462, p=0,015 ), MOCA (rs =0,513, p=0,006) και ADCS-ADL (rs =0,426, p=0,027)

Συσχέτιση των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών με τους σωματομετρικούς δείκτες BMI και περίμετρου μέσης-waist Circumference Στην ομάδα των διαβητικών ασθενών προέκυψε στατιστικά σημαντική ήπια θετική συσχέτιση της περιμέτρου μέσης με το score ADCS-ADL (rs =0,289, p=0,036) Δεν υπήρξε άλλη στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του δείκτη κεντρικής παχυσαρκίας WC και της γνωστικής λειτουργίας όπως αυτή υπολογίστηκε με τη βοήθεια των λοιπών εργαλείων Ο δείκτης μάζας σώματος BMI δεν συσχετίστηκε στατιστικά

Συσχέτιση των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών με τους σωματομετρικούς δείκτες BMI και περίμετρου μέσης-waist Circumference Στην ομάδα των μη διαβητικών ασθενών τόσο στην περίπτωση της περιμέτρου μέσης όσο και στον δείκτη μάζας σώματος δεν αναδεικνύεται στατιστικά σημαντική συσχέτιση αυτών με τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες

Σχέση της περιφερικής νευροπάθειας με τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες Στην ομάδα των διαβητικών ασθενών τα αποτελέσματα της βιοθεσιομετρίας των κάτω άκρων συσχετίστηκαν στατιστικά σημαντικά, εμφανίζοντας μέτρια προς ισχυρή αρνητική συσχέτιση, με τους δείκτες εκτίμησης της γνωστικής επάρκειας MMSE [bios RF: (rs =-0,444, p=0,003), bioslf: (rs =-0,688, p=0,0001)] και MOCA: bioslf (rs =-0,524, p=0,009 )

Συμπεράσματα 1 Η ύπαρξη του διαβήτη φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά τη νοητική λειτουργία (test MOCA) H μεταβολική απορρύθμιση (HbA1c) δεν συσχετίστηκε με τις γνωστικές λειτουργίες αναγκαία η μακροχρόνια καταγραφή της HbA1c Η δυσλιπιδαιμία συσχετίστηκε θετικά με τις γνωστικές λειτουργίες - δείγμα ηλικιωμένων ασθενών (αντίθετα από την δυσλιπιδαιμία της μέσης ηλικίας) Η έντονα αρνητική συσχέτιση του βαθμού της περιφερικής διαβητικής νευροπάθειας με τις γνωστικές λειτουργίες μπορεί να αποτελεί

Συμπεράσματα 2 Περιορισμοί της μελέτης Είδος μελέτης (χρονικής στιγμής) Είδος και μέγεθος δείγματος (πρακτικό)

Συμπεράσματα 3 Φαίνεται πως η μεταβολική απορρύθμιση που παρατηρείται στο ΣΔ2 προσφέρει ένα πλήθος παραγόντων κινδύνου για την εκδήλωση MCI και επακόλουθης άνοιας. Περαιτέρω έρευνα απαιτείται προκειμένου να εκτιμηθούν οι παράγοντες αυτοί και να καθοριστεί ο βαθμός επίδρασής τους στις γνωστικές λειτουργίες.

Ευχαριστώ Πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Φροντίδα στο Σακχαρώδη Διαβήτη», ΑΤΕΙΘ