«ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ»

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Ηπείρου ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Σηµειώσεις στο µάθηµα «ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ» Επιµέλεια σηµειώσεων: Μπακογιάννη Ελένη

ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Γενικά Οι οικονοµοτεχνικές µελέτες αποτελούν ουσιαστικά την έρευνα σε βάθος όλων των απόψεων ενός επενδυτικού σχεδίου, ώστε να ληφθεί µια οριστική απόφαση σχετικά µε τη διάθεση χρηµατικών πόρων και την υλοποίηση µιας επένδυσης. Μέσω αυτών εξατοµικεύονται επενδυτικές ευκαιρίες, που αρχικά έχουν εντοπιστεί και για τις οποίες τεκµηριώνεται ότι µπορεί δυνητικά κάποιος επενδυτικός φορέας να διαθέσει ένα χρηµατικό κεφάλαιο προκειµένου να υλοποιήσει µια επένδυση στο πλαίσιο ενός σχεδίου (project), που περιλαµβάνει την πρόταση επένδυσης. Οι οικονοµοτεχνικές µελέτες εκπονούνται βάσει του Αναπτυξιακού Νόµου, ο οποίος αποτελεί το επίσηµο θεσµικό πλαίσιο του ελληνικού κράτους για την τόνωση και υποστήριξη επενδυτικών έργων, µε σκοπό την ενίσχυση της ελληνικής οικονοµίας, την αύξηση της απασχόλησης, ανταγωνιστικότητας, επιχειρηµατικότητας. Ουσιαστικά αφορούν τα στοιχεία αξιολόγησης, τη λειτουργία, τη βαθµολόγηση, τον αριθµό και τον τρόπο εφαρµογής των κριτηρίων που πρέπει να πληρούν τα επενδυτικά σχέδια για να υπάγονται στις διατάξεις του νόµου. Τι είναι οικονοµοτεχνικές µελέτες Πρόκειται για ολοκληρωµένες οικονοµικές και τεχνικές εκθέσεις, οι οποίες αναφέρονται σε νέες επενδυτικές πρωτοβουλίες και αποσκοπούν: Α) στη διερεύνηση της καταλληλότητας των σηµερινών και µελλοντικών συνθηκών της αγοράς. Β στη σύνταξη, µε τη βοήθεια προβλέψεων, των αναγκαίων προϋπολογισµών για τον προσδιορισµό του απαιτούµενου κεφαλαίου και των αποτελεσµάτων, ώστε να συµβάλλουν στη λήψη σωστών επιχειρηµατικών αποφάσεων. Οι οικονοµοτεχνικές µελέτες: 1) ιευρύνουν τη δυνατότητα πραγµατοποίησης µιας επένδυσης κάτω από µικροοικονοµικές και µακροοικονοµικές συνθήκες. 2) Αποτελούν τα θεµέλια για κάθε µελλοντική οικονοµική δραστηριότητα και διαφέρουν µόνο ως προς το µέγεθος, το χαρακτήρα και τη συνθετότητά τους. 3) αναφέρονται στην ίδρυση, την επέκταση, τον εκσυγχρονισµό ή τη µετεγκατάσταση οικονοµικών µονάδων. Σελίδα 1

Στόχοι των οικονοµοτεχνικών µελετών Αν η πραγµατοποίηση ενός επενδυτικού προγράµµατος είναι αντικειµενικά εφικτή ( σε σχέση µε την οικονοµική πολιτική της χώρας αλλά και βάσει των σηµερινών και µελλοντικών συνθηκών), τότε συντάσσεται η οικονοµοτεχνική µελέτη µε τους παρακάτω στόχους : 1. Να διερευνήσει αν ικανοποιούνται οι γενικές προϋποθέσεις. 2. Να καθορίσει την άριστη κλίµακα των διαφόρων λειτουργιών. 3. Να καθορίσει τους άριστους συντελεστές εισροών 4. Να διερευνήσει τη δυνατότητα πραγµατοποίησης της επένδυσης. 5. Να προσδιοριστεί το οικονοµικό αποτέλεσµα. 6. Να ερευνήσει αν υπάρχει κατάλληλη υποδοµή. 7. Να εξετάσει αν υπάρχει εργατικό δυναµικό. 8. Να καθορίσει την οργανωτική και διοικητική δοµή. 9. Να αξιολογήσει το επενδυτικό πρόγραµµα. ιακρίσεις των οικονοµοτεχνικών µελετών Κάθε ολοκληρωµένη επενδυτική δραστηριότητα ακολουθεί µια ορισµένη διαδικασία, η οποία γίνεται σε τέσσερεις φάσεις: 1. της προεπένδυσης (φάση επιλογής και προπαρασκευής) 2. της προώθησης του σχεδίου επένδυσης (φάση προώθησης) 3. της κατασκευής του έργου (φάση επένδυσης) 4. της λειτουργίας (φάση παραγωγής) 1. ΠΡΟΕΠΕΝ ΥΤΙΚΗ ΦΑΣΗ Είναι µεγάλης σπουδαιότητας και αποτελεί κεντρικό θέµα. Και αυτό επειδή η επιτυχία ή η αποτυχία ενός επενδυτικού σχεδίου εξαρτάται από στοιχεία όπως µάρκετινγκ, τεχνολογία, χρηµατοοικονοµικά, καθώς και από την αλληλοσυσχέτισή τους ειδικά εκείνα που στηρίζονται στη Μελέτη Σκοπιµότητας. Κατά την προεπενδυτική φάση πραγµατοποιούνται οι παρακάτω µελέτες: α. Μελέτες Ευκαιριών Επένδυσης β. Αναγνωριστικές Μελέτες γ. Προµελέτες Σκοπιµότητας δ. Μελέτες Υποστήριξης ε. Μελέτες Σκοπιµότητας στ. Οριστικές Μελέτες Σελίδα 2

2. ΦΑΣΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ Περιλαµβάνει: Την εκπόνηση Οριστικής Μελέτης Το χρηµατοδοτικό πρόγραµµα µε την υπογραφή δανειακών συµβολαίων Την επιλογή κατασκευαστών και προµήθειας υλικών και εξοπλισµού Την υπογραφή συµβολαίων ανάθεσης έργου. 3. ΦΑΣΗ ΕΠΕΝ ΥΣΗΣ Περιλαµβάνει: Τη χρονική κλιµάκωση και τον ταµειακό προγραµµατισµό Την κατασκευή έργων υποδοµής Την προµήθεια µηχανηµάτων και εξοπλισµού Την πρόσληψη, τις µεθόδους στελέχωσης και το κόστος εργατικού δυναµικού Την οργάνωση δικτύου marketing Τις απαραίτητες άδειες και την έναρξη λειτουργίας. 4. ΦΑΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ & ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Περιλαµβάνει: Την αρχική περίοδο παραγωγής και την παρακολούθηση της µονάδας ως προς τον ποιοτικό έλεγχο των παραγόµενων προϊόντων και τον έλεγχο της παραγωγικότητας. Την επιβεβαίωση των προβλέψεων των χρηµατικών ροών, την τήρηση των δανειακών υποχρεώσεων και του οικονοµικού αποτελέσµατος της επένδυσης στην αρχική φάση λειτουργίας. Σελίδα 3

ιάγραµµα Ροής των επιµέρους φάσεων Σελίδα 4

Σελίδα 5

Ας δούµε όµως πιο αναλυτικά τις µελέτες που εκπονούνται κατά την προεπενδυτική φάση. Μελέτες Επενδυτικών Ευκαιριών ( ή ιερεύνησης Ευκαιριών) Οι µελέτες αυτές έχουν ως σκοπό την κατεύθυνση ενδιαφέροντος του επενδυτή σε ορισµένη περιοχή επενδυτικής δράσης ανάµεσα σε πολλές ιδέες προκειµένου ο φορέας να παρουσιάσει µια ελκυστική ιδέα. Υπάρχουν 3 τρόποι εντοπισµού των επενδυτικών ευκαιριών: 1. Από τις πληροφορίες και εµπειρίες που έχει ο ίδιος ο επιχειρηµατικός φορέας. 2. Από ειδικές λίστες ευκαιριών επένδυσης, που διαθέτουν καλά οργανωµένοι αναπτυξιακοί φορείς ή τράπεζες ή δηµόσιοι οργανισµοί. 3. Από την εκπόνηση ιδιαίτερων µελετών, τις Μελέτες Επενδυτικών Ευκαιριών, οι οποίες διακρίνονται σε 2 κατηγορίες: Ι. Γενικές Μελέτες ιερεύνησης Ευκαιριών Επένδυσης ( τοµεακή προσέγγιση) Οι µελέτες αυτές διακρίνονται σε: Περιφερειακές Μελέτες: εντοπίζουν επενδυτικές ευκαιρίες σε δεδοµένη γεωγραφική περιοχή, µε βάση διάφορα κριτήρια όπως ο πληθυσµός, οι εισαγωγές, η υπάρχουσα υποδοµή, Κλαδικές Μελέτες: επισηµαίνουν ευκαιρίες σε συγκεκριµένο κλάδο της οικονοµίας ( βιοµηχανία τροφίµων, τουρισµό, ) Μελέτες Φυσικών Πόρων: σχεδιάζονται για την αξιοποίηση πλουτοπαραγωγικών πηγών( βιοµηχανία ξύλου, µεταλλευµάτων, ) Γενικές µελέτες εκπονούνται από κρατικούς αλλά και από ιδιωτικούς οργανισµούς, στις οποίες µπορούν να αναζητηθούν επενδυτικές ευκαιρίες, όπως από: - Το Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας (αρµόδια ιεύθυνση Επενδύσεων) - Το κέντρο Προγραµµατισµού και οικονοµικών Ερευνών - Ορισµένες αναπτυξιακές τράπεζες ΙΙ. Ειδικές µελέτες για ευκαιρίες επένδυσης αποσκοπούν στο να υποδείξουν στους επενδυτές τις ευκαιρίες σε συγκεκριµένο αντικείµενο προς το οποίο µπορούν να στραφούν. εξειδικεύουν την αρχική διαπίστωση των Γενικών Επενδυτικών Ευκαιριών ατά υποκλάδο ή κατά συγκεκριµένο προϊόν. Περιλαµβάνουν βασικές πληροφορίες, όπως για παράδειγµα επιλογή προϊόντος και σχετικά στοιχεία ώστε ο ενδιαφερόµενος επενδυτής να αντιληφθεί αν οι πιθανότητες είναι ελκυστικές. Οδηγίες για τον εντοπισµό επενδυτικών ευκαιριών - ανάλυση οικογενειακών προϋπολογισµών για τυχόν ελλείψεις αγαθών - εξετάζονται οι εθνικοί φυσικοί και αγροτικοί πόροι Σελίδα 6

- εντοπίζονται κλάδοι ή υποκλάδοι που είναι ανεπτυγµένοι σε άλλες χώρες και όχι στη χώρα µας - αναλύονται δηµογραφικές µεταβολές που επιδρούν στη ζήτηση αγαθών - εξετάζονται δυνατότητες αύξησης εξαγωγών σε παρθένες αγορές ή σε αγορές µε µονοπωλιακή δύναµη - εξετάζονται δυνατότητες τροποποίησης ή δηµιουργίας νέου συνδυασµού χαρακτηριστικών - εξετάζονται δυνατότητες αξιοποίησης τοπικής παραδοσιακής τέχνης - επισκέψεις σε διεθνείς εκθέσεις. Αναγνωριστικές Μελέτες ( Πρόταση για Επένδυση ή Επενδυτικό Προφίλ) Έχουν ως σκοπό να πληροφορήσουν και να προκαλέσουν το επιχειρηµατικό ενδιαφέρον, ώστε να βοηθήσουν στην επιλογή µιας εκ των παραπάνω ευκαιριών. Περιεχόµενο Πρότασης για Επένδυση Γενικότερο επενδυτικό κλίµα στη χώρα ή στην περιοχή εσωτερική ζήτηση του προϊόντος. εισαγωγές και εξαγωγές του προϊόντος. προτιµήσεις των καταναλωτών. κρατική πολιτική(φορολογία, τιµολογιακή πολιτική, κίνητρα επενδύσεων κλπ.) διαθέσιµοι πόροι για την πραγµατοποίηση της ευκαιρίας επένδυσης( εργατικό δυναµικό, εξασφάλιση γης, χρηµατοδότηση, ) διαθέσιµο δίκτυο πωλήσεων. Άλλα στοιχεία που προσδιορίζουν την θέση του προϊόντος στην αγορά. Παρατηρήσεις: Η Αναγνωριστική Μελέτη έχει µικρή έκταση (10-15 σελ) και γι αυτό το κόστος εκπόνησής της είναι ασήµαντο. Η µελέτη αυτή απλά εντοπίζει την «περιοχή» στην οποία θα κατευθυνθεί ο επενδυτής για παραπέρα διερεύνηση µε την Προµελέτη Σκοπιµότητας. Προµελέτες Σκοπιµότητας ( ή Εφικτότητας) Εφόσον η «Πρόταση για Επένδυση» είναι θετική, προχωρούµε στην εκπόνηση της «Προµελέτης Εφικτότητας» ή «Προµελέτης Επένδυσης». Αποσκοπεί στη διερεύνηση της επιχειρηµατικής ιδέας σε µεγαλύτερο βάθος και από περισσότερες απόψεις. ηλαδή οι σκοποί της είναι: Α. Να διαπιστωθεί αν οι εξεταζόµενες ευκαιρίες είναι πράγµατι κερδοφόρες και ενδιαφέρουσες Σελίδα 7

Β. Να θεµελιωθεί η απόφαση για περαιτέρω διερελυνηση της επενδυτικής ευκαιρίας µε τη Μελέτη Σκοπιµότητασ. Γ. Η επισήµανση των επιµέρους στοιχείων, που έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και για το λόγο αυτό πρέπει να εκπονηθούν και οι Μελέτες Υποστήριξης. Περιεχόµενο της Προµελέτης σκοπιµότητας Η ύπαρξη επιχειρηµατικού ενδιαφέροντος και φορέα για την ανάληψη του έργου. Η ύπαρξη κενού ζήτησης στην αγορά για τα προϊόντα. Τεχνικά στοιχεία πραγµατοποίησης του επενδυτικού σχεδίου. Οικονοµικά στοιχεία ( οικονοµική αποδοτικότητα, χρηµατοδότηση,..) Επιλογή τόπου εγκατάστασης Επάρκεια στελεχών και εργατικού δυναµικού. Οργάνωση ( management) και γενικά έξοδα Παρατηρήσεις: Η Προµελέτη Σκοπιµότητας θεωρείται ως ενδιάµεσο στάδιο µεταξύ µιας Μελέτης επενδυτικής ευκαιρίας και µιας λεπτοµερούς Μελέτης Σκοπιµότητας, η οποία είναι πιο δαπανηρή και χρονοβόρα. Η δοµή της Προµελέτης Σκοπιµότητας είναι συνήθως ίδια µε αυτή της Μελέτης Σκοπιµότητας, διαφέρουν όµως ως προς το βαθµό λεπτοµερειών και ως προς την ανάλυση των στοιχείων και τη µελέτη εναλλακτικών λύσεων. Είναι αναγκαία όταν τα οικονοµικά του επενδυτικού σχεδίου είναι αµφίβολα ενώ όταν υπάρχει καλή και πλήρης µελέτη επενδυτικής ευκαιρίας τότε µπορεί να παραλειφθεί η Προµελέτη. Μελέτες Υποστήριξης Πρόκειται για εξειδικευµένες έρευνες οι οποίες διερευνούν σε βάθος τα επιµέρους θέµατα, τα οποία επισηµαίνουν οι Προµελέτες Σκοπιµότητας. Αποτελούν αναγκαία προεργασία για τη στήριξη των Μελετών Σκοπιµότητας, ιδιαίτερα σε µεγάλης κλίµακας επενδυτικές αποφάσεις. ιακρίνονται σε: Μελέτες Έρευνας αγοράς( ζήτηση, προσφορά, τάσεις εισαγωγών- εξαγωγών, οικονοµετρικές προβολές, ) Έρευνας πρώτων υλών αναφορικά µε την ύπαρξη, την ποιότητα και το κόστος τους, ώστε να υπάρχει µόνιµη προµήθειά τους. Επιλογής τόπου εγκατάστασης, τόσο για τεχνικούς λόγους, όσο και για οικονοµικούς Επιλογή κατάλληλης τεχνολογίας Επιλογή άριστου µεγέθους ( οικονοµίες κλίµακας), ώστε να βρεθεί το πιο οικονοµικό µέγεθος µετά τη θεώρηση εναλλακτικών τεχνολογιών, κόστους παραγωγής και τιµών. Σελίδα 8

Έρευνας Marketing ( τρόποι προώθησης, δίκτυο διανοµής,..) Μελέτες αξιολόγησης Μελέτες Σκοπιµότητας ( ή εφικτότητας ) Αν τα συµπεράσµατα της Προµελέτης Σκοπιµότητας είναι θετικά, ακολουθεί η «Μελέτη Σκοπιµότητας», η οποία ερευνά σε βάθος όλα τα στοιχεία του σχεδίου επένδυσης, ώστε να καταστεί δυνατή η λήψη οριστικής απόφασης για αποδοχή ή µη της Πρότασης για Επένδυση. Έχει υιοθετηθεί ένα ενιαίο και γενικά αποδεκτό πρότυπο δοµής και ανάλυσης της µελέτης εφικτότητας. Αν και έχει όµοια δοµή µε την Προµελέτη, η εκπόνηση των σχεδίων επένδυσης πρέπει να γίνεται µε ακρίβεια, σε µια επαναληπτική διαδικασία, µε αλληλοσχετίσεις και διαδοχική ανατροφοδότηση των στοιχείων για την εξεύρεση της καλύτερης λύσης, σε περίπτωση που προκύψουν αδύνατα σηµεία. Παρέχει τη βάση ( τεχνική, εµπορική, οικονοµική), για την αξιολόγηση ενός επενδυτικού σχεδίου, ώστε να βεβαιωθεί ότι η οικονοµική µονάδα θα είναι βιώσιµη και κερδοφόρα. Η Μελέτη Σκοπιµότητας ερευνά: την ικανότητα του επενδυτικού φορέα την ύπαρξη αποτελεσµατικής ζήτησης αγαθών το άριστο µέγεθος της µονάδας την καταλληλότητα κτιριακών εγκαταστάσεων την επιλογή κατάλληλου εξοπλισµού την επιλογή του τόπου εγκατάστασης την ύπαρξη και καταλληλότητα πρώτων υλών την κατά το δυνατό καλύτερη οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας την εξασφάλιση χρηµατοδότησης την αξιολόγηση βιωσιµότητας και κερδοφόρου αποτελέσµατος τη διαφανή και αποτελεσµατική διαχείριση ης περιουσίας, πόρων, ρευστότητας την αντίδραση της κοινής γνώµης την αξιολόγηση της επένδυσης από κοινωνική άποψη. Μελέτες εφαρµογής ( Οριστικές Μελέτες ) Εφόσον το συµπέρασµα της Μελέτης σκοπιµότητας είναι ευνοϊκό, προχωρούµε στην οριστική Μελέτη, η οποία αναφέρεται στα οριστικά κατασκευαστικά σχέδια, τον ταµειακό προϋπολογισµό και το χρονοδιάγραµµα πραγµατοποίησης της επένδυσης. Αντικείµενα των Μελετών εφαρµογής χρονοδιάγραµµα κατασκευής όλων των έργων Σελίδα 9

ταµειακός προϋπολογισµός οριστικά σχέδια των έργων του πολιτικού µηχανικού εξασφάλιση αναγκαίων οικοπέδων χωρωθέτηση µηχανολογικού εξοπλισµού και λοιπών εγκαταστάσεων µέτρα ασφαλείας πρόγραµµα πρόσληψης και εκπαίδευσης προσωπικού έναρξη λειτουργίας, δοκιµές και παράδοση του έργου Επειδή οι µελέτες αυτές έχουν µεγάλη και λεπτοµερειακή έκταση και συνεπώς απαιτούνται πολλές ανθρωποώρες της οµάδας εργασίας, έχουν και υψηλό κόστος εκπόνησης. ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ Επειδή τα σχέδια επένδυσης έχουν πολυδιάστατο χαρακτήρα, η εκπόνηση τν οικονοµοτεχνικών µελετώ πρέπει να γίνεται από µια Οµάδα Εργασίας, η σύνθεση της οποίας εξαρτάται από το είδος µελέτης, το αντικείµενο του σχεδίου και το βαθµό λεπτοµερειακής έρευνας. Η σύνθεση οµάδας για τη µελέτη µεγάλου επενδυτικού έργου περιλαµβάνει: - Οικονοµολόγο - Αναλυτή αγοράς - Πολιτικό µηχανικό - Μηχανολόγο - Περιβαλλοντολόγο - Ειδικό στο management - Ειδικό στο marketing - Χρηµατοδοτικό αναλυτή και φορολογικό εµπειρογνώµονα. Η σύνθεση της οµάδας αλλάζει ανάλογα µε το υπό µελέτη επενδυτικό σχέδιο. Για έργα µικρής κλίµακας τα µέλη της οµάδας εργασίας ανέρχονται περίπου στα µισά. Σελίδα 10

Βασικές έννοιες για τη µελέτη- αξιολόγηση των επενδυτικών σχεδίων Για την εκπόνηση οικονοµοτεχνικών µελετών και την αξιολόγηση των σχεδίων επένδυσης απαιτούνται πολλοί υπολογισµοί και εκτιµήσεις γι αυτό και καθίστανται αναγκαία τα στατιστικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά κατηγοριοποιούνται στις εξής οµάδες: - Μακροοικονοµικών µεταβλητών, - Κλαδικής ανάλυσης, - Σχεδίου επένδυσης, - Μεµονωµένου προϊόντος Όταν απουσιάζουν τα στατιστικά στοιχεία χρησιµοποιούνται έµµεσες πηγές όπως είναι α) Υποθέσεις εργασίας( διατυπώνονται πολλές εναλλακτικές και δεν είναι δεσµευτικές) και β) Παραδοχές( για την εκτίµηση ζήτησης, κόστους εργασίας,.). Χρονικός ορίζοντας επενδυτικού σχεδίου Επειδή ο χρόνος είναι ένα σηµαντικό στοιχείο τόσο κατά τη λήψη αποφάσεων όσο και στις εκτιµήσεις αποδοτικότητας ενός επενδυτικού σχεδίου(κυρίως κατά την προεξόφληση) θα πρέπει να προσδιορίζεται εκ των προτέρων η χρονική διάστασή του. Το χρονοδιάγραµµα ενός σχεδίου περιλαµβάνει: 1. Την περίοδο µελετών( προεπενδυτική) µελέτη και προγραµµατισµός του σχεδίου. 2. Περίοδο κατασκευών χρόνος πραγµατοποίησης σχεδίου 3. Περίοδο έναρξης λειτουργίας όταν αρχίζει η παραγωγική διαδικασία 4. Περίοδο παραγωγικής λειτουργίας χρόνος ζωής του σχεδίου 5. Περίοδο λήξης παραγωγής καταληκτικό έτος Μετρήσεις και εκτιµήσεις Η αξιολόγηση των σχεδίων επένδυσης γίνεται συγκρίνοντας τα κόστη( εισροές) και τις ωφέλειες (εκροές). Για να προσδιοριστούν τα µεγέθη αυτά καταφεύγουµε σε µετρήσεις ή σε εκτιµήσεις. Μετρήσεις: γίνονται από επίσηµες Υπηρεσίες ή διεξάγονται επί τόπου από εµπειρογνώµονες και γι αυτό θεωρούνται δεδοµένες και δεσµευτικές. Εκτιµήσεις: υπολογισµοί µε βάση την εµπειρία ή πληροφορίες. Είναι 3 ειδών: 1) Αισιόδοξη, 2) Πιθανή και 3) Απαισιόδοξη. Βάσει των 3 εκτιµήσεων και χρησιµοποιώντας κατάλληλους συντελεστές στάθµισης υπολογίζουµε τη µέση σταθµική τιµή των τριών εκτιµήσεων. Εα= Ευ+ Επ.( Σ.Σ) + Εx, όπου 1+Σ.Σ +1 Εα= αντιπροσωπευτική εκτίµηση, Ευ= υψηλή εκτίµηση, Επ= πιθανή εκτίµηση, Σ.Σ= συντελεστής στάθµισης, Εχ= χαµηλή εκτίµηση Σελίδα 11