Η Ασφάλεια των Προϊόντων της Μέλισσας Καραζαφείρης Ε. 1,2, Τανανάκη Χρ. 1, Μενκίσογλου-Σπυρούδη Ου. 2 και Η Ασφάλεια τωνθρασυβούλου Προϊόντων Α. της Μέλισσας 1 1 Εργαστήριο Μελισσοκοµίας-Σηροτροφίας 2 Εργαστήριο Γεωργικών Φαρµάκων Σχολή Γεωπονίας, ΑΠΘ, 54124 τηλ: 2310472983, φαξ: 2310471939 e-mail: mkarazaf@agro.auth.gr
Υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών στα προϊόντα της µέλισσας Περιβάλλον Μελισσοκόµος Αντιβιοτικά Ακαρεοκτόνα Αποθήκη
Υπολείµµατα από το περιβάλλον
Είδη ρύπων που ανιχνεύονται στα προϊόντα της µέλισσας Φυτοπροστατευτικές ουσίες που χρησιµοποιούνται στη γεωργία Βαρέα µέταλλα Παραµένοντες οργανικοί ρύποι (OCs, PCBs) Τοξίνες
Εκχύλιση φυτοπροστατευτικών ουσιών από µέλι 6. Έκλουση µε 2 ml ethylacetate και 2ml εξάνιο 7. Εξάτµιση υπό κενό και παραλαβή του στερεού υπολείµµατος µε 1ml ισοοκτάνιο 1. 5gr µελιού + 10ml αιθανόλη-νερό (1:1) 2. 3ml αιθανόλη + 3ml νερό σε µικροστήλες Varian Bond Elute C- 18 (Ενεργοποίηση). 3. ιέλευση διαλύµατος µελιού 4. Ξέπλυµα του ποτηριού ζέσεως µε 3 ml υδατικό διάλυµα αιθανόλης 5% 5. Στέγνωµα µικροστηλών υπό κενό για 20 λεπτά.
ΣύστηµαΑέριαςΧρωµατογραφίας i. Αέριος Χρωµατογράφος HP 6890 του οίκου Agilent ii. Αυτόµατος δειγµατολήπτης 100 θέσεων HP 7683 του οίκου Agilent iii. Εισαγωγέας: Cool on column injection, θερµοκρασία: φούρνου + 3 C iv. Φούρνος: αρχική θερµ. 40 C µέγιστη θερµ. 250 C v. Στήλη: HP-608, ροή φέροντος αερίου 6ml/min vi. Φέρον Αέριο: He vii. Ανιχνευτής: µecd, θερµοκρασία: 300 C, Make up gas: N 2
Φυτοπροστατευτικές ουσίες για τις οποίες επικυρώθηκε η µέθοδος acrinathrin bifenthrin cyfluthrin lindane endosulfan cypermethrin deltamethrin lambda cyhalothrin s fenvalerate dicofol tetradifon coumaphos malathion πυρεθροειδή tau fluvalinate bromopropylate οργανοχλωριωµένα chlorpyriphos fenitrothion ethion diazinon phosalone phosmet chlorpyriphos methyl µελισσοκοµικά trifluralin δινιτροανιλίνη οργανοφωσφορικά
Υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών σε δείγµατα µελιού από φυτά βαµβακιού (n=78) 49% 12% 29% 10% coumaphos tau fluvalinate malathion not detectable residues εν ανιχνεύτηκαν υπολείµµατα 23 διαφορετικών δραστικών ουσιών. Όρια αναλυτικού προσδιορισµού 5 µg/kg
Αναζήτηση υπολειµµάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών σε µέλι πορτοκαλιάς και thymus sp Μέλι πορτοκαλιάς (n=24) ραστική ουσία % coumaphos tau fluvalinate malathion 58.3 - - ραστική ουσία malathion Μέλι thymus sp (n=23) coumaphos tau fluvalinate bromopropylate - bromopropylate - % 48.0 48.0 - εν ανιχνεύτηκαν υπολείµµατα 23 διαφορετικών δραστικών ουσιών. Εξαιρούνται πάλι ακαρεοκτόνα που εφαρµόζουν οι µελισσοκόµοι. Όρια αναλυτικού προσδιορισµού 5 µg/kg
Αναζήτηση υπολειµµάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών σε µέλι πεύκου και άλλων αµιγών κατηγοριών Μέλι πεύκου (n=14) ραστική ουσία % coumaphos tau fluvalinate malathion 50.0 43.0 - ραστική ουσία coumaphos tau fluvalinate malathion Μέλια διάφορα (n=11) bromopropylate - bromopropylate - % 36.4 18.2 - εν ανιχνεύτηκαν υπολείµµατα 23 διαφορετικών δραστικών ουσιών. Εξαιρούνται πάλι ακαρεοκτόνα που εφαρµόζουν οι µελισσοκόµοι. Όρια αναλυτικού προσδιορισµού 5 µg/kg
Βαρέα µέταλλα Σοβαρότερο πρόβληµα το κάδµιο και ο µόλυβδος Τα τελευταία χρόνια έχουν µειωθεί οι ανιχνεύσιµες συγκεντρώσεις λόγω των καταλυτών Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ανιχνεύονται στην πρόπολη (έως 461 mg/kg) Οι συγκεντρώσεις στο µέλι είναι πολύ χαµηλότερες (0.01-0.018 mg/kg) Πολύ υψηλές συγκεντρώσεις ανιχνεύονται στις ίδιες τις µέλισσες Πολλές εργασίες προτείνουν τη χρήση µελισσιών ως δείκτες µόλυνσης µιας περιοχής
Λοιποί Παραµένοντες Οργανικοί Ρύποι (PCBs, PBBs) και Τοξίνες Από τις δηµοσιευµένες εργασίες δεν προκύπτει λόγος ανησυχίας. ΜοναδικήεξαίρεσητοClostridium botulinum για βρέφη κάτω του 1 έτους
Υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών στα προϊόντα της µέλισσας Περιβάλλον Μελισσοκόµος Αντιβιοτικά Ακαρεοκτόνα Αποθήκη
Υπολείµµατα ακαρεοκτόνων στα προϊόντα κυψέλης
Υπολείµµατα από επεµβάσεις του µελισσοκόµου
Μη κανονικά µέλια (2005-2006), n=262 0,2% 99,8% Κανονικά Μέλια Μη κανονικά µέλια λόγω χρήσης µη εγκεκριµένων φαρµάκων
Υπολείµµατα ακαρεοκτόνων σε ελληνικά και κυπριακά µέλια (2005-2006), n=262 tau fluvalinate 67 195 coumaphos 129 133 malathion 1 261 bromopropylate 0 262 0 50 100 150 200 250 300 detectable non detectable
Μη κανονικά µέλια (2003-2004), n=331 6,6% 2,1% 91,2% Κανονικά Μέλια Μη κανονικά µέλια λόγω χρήσης µη εγκεκριµένων φαρµάκων Μη κανονικά µέλια λόγω υπέρβασης των MRLs
Σύγκριση διετίας 2003-2004 και 2005-2006, n=593 0,2% 99,8% Κανονικά Μέλια Μη κανονικά µέλια λόγω χρήσης µη εγκεκριµένων φαρµάκων 6,6% 2,1% 91,2% Κανονικά Μέλια Μη κανονικά µέλια λόγω χρήσης µη εγκεκριµένων φαρµάκων Μη κανονικά µέλια λόγω υπέρβασης των MRLs
Υπολείµµατα ακαρεοκτόνων και φυτοπροστατευτικών ουσιών στο κερί Σηµαντικές ποσότητες ακαρεοκτόνων ανιχνεύονται στο κερί Υπάρχει το πρόβληµα της µετακίνησης στο µέλι όταν η συγκέντρωση τους ξεπεράσει ένα όριο Το εισαγόµενο κερί (συνήθως) είναι επιβαρυµένο ακόµα και µε οργανοχλωριωµένα εντοµοκτόνα εν αποµακρύνονται από το κερί µετά από την επεξεργασία του
Υπολείµµατα ακαρεοκτόνων στο κερί Χώρα Χρονολογία ραστική Συγκέντρωση Ουσία (µg/kg) Ιταλία 1992 amitraz 61(max) Γερµανία 1999 bromopropylate 500-15000 E.Ε. 1999 bromopropylate 500-10000 Γερµανία 1999 coumaphos 500-25000 E.Ε. 1999 coumaphos 500-20000 Αυστρία 1995 flumethrin 15000(max) Ελλάδα 2000 fluvalinate 440-30100
Υπολείµµατα ακαρεοκτόνων και φυτοπροστατευτικών ουσιών στη γύρη Τα υπολείµµατα ακαρεοκτόνων και εντοµοκτόνων που ανιχνεύονται στη γύρη κυµαίνονται σε υψηλά επίπεδα συγκριτικά µε τοµέλι Η πολύ µικρή ποσότητα της γύρης που βρίσκεται στο µέλι δεν επαρκεί για να οδηγήσει σε ανιχνεύσιµες συγκεντρώσεις φ.ο. στο τελικό προϊόν Τα υπολείµµατα εντοµοκτόνων στη γύρη µπορούν να οδηγήσουν σε υψηλά ποσοστά θανάτου του γόνου λόγω δηλητηριάσεων.
Υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών και ακαρεοκτόνων στην πρόπολη Τα υπολείµµατα ακαρεοκτόνων που ανιχνεύονται στην πρόπολη κυµαίνονται (όπως και στη γύρη) σε πολύ υψηλά επίπεδα ( 10 mg/kg) Ηπολύµικρή ποσότητα της πρόπολης που χρησιµοποιείται στα αλκοολικά και υδατικά διαλύµατα συντελεί στη σηµαντική µείωση της συγκέντρωσης του ακαρεοκτόνου στο τελικό προϊόν Η ανοχή στα υπολείµµατα ακαρεοκτόνων στην πρόπολη είναι µηδενική, λόγω της χρήσης της στη φαρµακευτική
Υπολείµµατα ακαρεοκτόνων στο β.π. Average concentration of residues (mg/kg) 0,500 0,450 0,400 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,006 0,003 0,286 0,006 0,433 0,005 0,323 0,010 0,269 0+1 0+7 0+10 0+16 0+43 0,028 CheckMite+ Apistan Day of sampling Figure 4: Comparative study between two slow release formulations. Each value is the average of three beehives
Υπολείµµατα ακαρεοκτόνων στο β.π. Average concentration of residues (mg/kg) 0,500 0,450 0,400 0,350 0,300 0,250 0,200 0,150 0,100 0,050 0,000 0,002 0,006 0,062 0,286 0,034 0,433 0 0+1 0+7 0+10 0+16 0+43 0,027 0,013 0,323 0,012 0,269 Perizin CheckMite + Day of sampling Figure 5: Comparative study between two coumaphos formulations. Each value is the average of three beehives
Υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών στα προϊόντα της µέλισσας Περιβάλλον Μελισσοκόµος Αντιβιοτικά Ακαρεοκτόνα Αποθήκη
Πώς µπορεί να επιβαρυνθεί το µέλι από υπολείµµατα αντιβιοτικών Από το µελισσοκόµο Από το περιβάλλον???
Υπολείµµατα αντιβιοτικών στο µέλι Xώρα Ελλάδα Ελλάδα ιάφορες Γερµανία Ισπανία Αριθµός δειγµάτων 130 995 100 22 29 Θετικά για αντιβιοτικά 30,6% 9,2% 42% 27% 97% Τετρακυκλίνες Αναφορά Σαριδάκη & Ανδρεδάκη, 2004 Σουλφοδιαζόλες Στρεπτοµυκίνη Καραµπουρνιώτη, 2004 Τετρακυκλίνες Στρεπτοµυκίνη Σουλφοδιαζόλες Τετρακυκλίνες Werner et al 1998 Bremen lab., 1999 Bremen lab., 1999 Ελλάδα 88 23% Σουνά και συν, 2007
Υπολείµµατα φυτοπροστατευτικών ουσιών στα προϊόντα της µέλισσας Περιβάλλον Μελισσοκόµος Αντιβιοτικά Ακαρεοκτόνα Αποθήκη
Purge & Trap GC -MS Σύστηµα διάταξης παγίδευσης (Purge & Trap) Αυτόµατος δειγµατολήπτης Φασµατογράφος µάζας (MS) Αέριος χρωµατογράφος (GC)
είγµατα µελιού που αναλύθηκαν στο Εργαστήριο Μελισσοκοµίας Α.Π.Θ για υπολείµµατα πτητικών εντοµοκτόνων Έτος ανάλυσης 2003 2004 2005 2006 Σύνολο Εµπορικά 41 54 20 65 180 Παραγωγών 131 683 246 372 1432
p-dcb: εµπορικά δείγµατα είγµατα µε υπολείµµατα > 10 µg Kg-1 (ποσοστό %) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 82,9% 53,6% 30% 6,1% 2003 (n = 41) 2004 (n = 54) 2005 (n =20) 2006 (n = 61) Έτος (αρ. δειγµάτων)
p-dcb: εµπορικά δείγµατα είγµατα µε υπολείµµατα > 10 µg Kg-1 80 70 82,9% 13,5 (ποσοστό %) 60 50 40 30 20 10 0 53,6% 30% 6,1% 2003 (n = 41) 2004 (n = 54) 2005 (n =20) 2006 (n = 61) Έτος (αρ. δειγµάτων)
DBE & ναφθαλένιο: εµπορικά δείγµατα είγµατα µε υπολείµµατα > 10 µg Kg-1 2003 (n = 41) 14 12 (ποσοστό %) 10 8 6 4 2 0 2003 (n = 41) 2004 (n = 54) 2005 (n =20) 2006 (n = 61) 2004 (n = 54) 2005 (n =20) 2006 (n = 61) DBE ναφθαλένιο
p-dcb: δείγµατα παραγωγών είγµατα µε υπολείµµατα > 10 µg Kg-1 50,0 46,6% 40,0 34,7% 39,8% (ποσοστό %) 30,0 20,0 10,0 8,1% 0,0 2003 2004 2005 2006 Έτος (αρ. δειγµάτων)
p-dcb: δείγµατα παραγωγών είγµατα µε υπολείµµατα > 10 µg Kg-1 50,0 40,0 46,6% 34,7% 39,8% 5,7 (ποσοστό %) 30,0 20,0 10,0 8,1% 0,0 2003 2004 2005 2006 Έτος (αρ. δειγµάτων)
DBE & ναφθαλένιο: δείγµατα παραγωγών είγµατα µε υπολείµµατα > 10 µg Kg-1 14 12 2003 (ποσοστό %) 10 8 6 4 2 (n = 101) 2005 (n = 246) 2004 (n = 683) 2006 (n = 372) 2003 (n = 101) 2004 (n = 683) 2006 (n = 372) 2005 (n = 246) 0 DBE ναφθαλένιο
Συµπεράσµατα εν παρατηρείται µεταφορά υπολειµµάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών από το περιβάλλον στο µέλι (στις ελληνικές συνθήκες). Ηπαρουσίαυπολειµµάτων ακαρεοκτόνων στα προϊόντα είναι εντός των θεσπισµένων ορίων. Επιπλέον, στις περιπτώσεις που έχουµε παρουσίαµη εγκεκριµένων δραστικών ουσιών οι συγκεντρώσεις είναι πολύ µικρές και δεν αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια των τροφίµων. Η παρουσία αντιβιοτικών στο µέλι είναι παράνοµη, αλλά οι συγκεντρώσεις που ανιχνεύονται είναι πολύ µικρές σε σχέση µε τα όρια που υπάρχουν στα υπόλοιπα προϊόντα (κρέας, γάλα κτλ). Επίσης, οι ποσότητες που καταναλώνονται είναι εξαιρετικά µικρές. Οι τοξίνες του κλωστριδίου του βουτυλισµού µπορεί να προκαλέσουν µέχρι και θάνατο σε βρέφη ηλικίας λίγων µηνών. Η αποφυγή κατανάλωσης µελιού από βρέφη ενός έτους και κάτω αποτελεί την ιδανική λύση για το συγκεκριµένο κίνδυνο. Τα υπολείµµατα πτητικών εντοµοκτόνων αποτέλεσαν το µεγαλύτερο κίνδυνο τα προηγούµενα χρόνια. Τα αποτελέσµατα πάντως είναι ενθαρρυντικά καθώς µετά την ενηµέρωση των Ελλήνων µελισσοκόµων τα ποσοστά των επιβαρυµένων εµπορικών µελιών µειώθηκαν από το 82,9% το 2003 στο 6,1% το 2006. Ηπαρουσίαυπολειµµάτωνδύναταινααποτελέσειπρόβληµα για τον ίδιο τον µελισσοκόµο (η απουσία MRLs έχει ως αποτέλεσµα την µηδενική ανοχή σε υπολείµµατα εκτός των εγκεκριµένων ακαρεοκτόνων).
Η Ασφάλεια των Προϊόντων της Μέλισσας Καραζαφείρης Ε. 1,2, Τανανάκη Χρ. 1, Μενκίσογλου-Σπυρούδη Ου. 2 και Θρασυβούλου Α. 1 1 Εργαστήριο Μελισσοκοµίας-Σηροτροφίας 2 Εργαστήριο Γεωργικών Φαρµάκων Σχολή Γεωπονίας, ΑΠΘ, 54124 τηλ: 2310472983, φαξ: 2310471939 e-mail: mkarazaf@agro.auth.gr ευχαριστώ για την προσοχή σας
ιαδικασία ανάλυσης 10g µέλι + 5g νερό & εσωτερικό πρότυπο, οµογενοποίηση ΕΚΧΥΛΙΣΗ Purge & trap 1. Απόσπαση: 40min (40 ºC) 2. Θερµ.εκρ.: 7min (180 ºC) 3. Καθαρισµός: 8min (200 ºC) Παγίδα: Tenax ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ GC 1. Φέρον αέριο: He (1ml/min) 2. Στήλη: SGE BPX5 (30m x 0.25 mm, df = 0.25 µm) 3. Θ. προγ.: 40 ºC (5min) 1ºC/min 55 ºC 3ºC/min 120ºC 10ºC/min 230ºC 20ºC/min 280ºC (5min) ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ MS Ανιχνευτής: MS Ταυτοποιήση: Nist, Wiley