Ενότητα 4 Ανάλυση Απαιτήσεων Χρήστη και Καθορισμός Προδιαγραφών Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-1 Στόχοι & αντικείμενο ενότητας Απαιτήσεις Τεχνικές ανάλυσης απαιτήσεων Ανάπτυξη Γρήγορου Πρωτοτύπου Έλεγχος φάσης Προδιαγραφές Μέθοδος Gane & Sarsen E-R διαγράμματα Έλεγχος φάσης Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-2 1
Ι. Απαιτήσεις Λάθος αντίληψη Πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλει ο πελάτης Σωστό Πρέπει να αποφασίσουμε ποιες είναι οι ανάγκες του πελάτη I know you believe you understood what you think I said, but I am not sure you Συχνό φαινόμενο: Οι ΑΣ ακούνε τις απαιτήσεις των χρηστών, αλλά αυτό που ακούν δεν είναι αυτό που έπρεπε να τους πει ο χρήστης realize that what you heard is not what I meant! Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-3 Συνεντεύξεις Δομημένες ή μη Τεχνικές Ανάλυσης Απαιτήσεων Ερωτηματολόγια Ανοικτού ή κλειστού τύπου Δειγματοληψία Έντυπα και φόρμες που ήδη χρησιμοποιούνται και ανάλυσή τους Παρατήρηση Παρακολούθηση (ή/και βιντεοσκόπηση) ατόμων στο περιβάλλον εργασίας Ανάπτυξη σεναρίων (paper prototyping) Story boards, trees Ανάπτυξη Γρήγορου Πρωτοτύπου (rapid prototyping) Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-4 2
Ανάπτυξη Γρήγορου Πρωτοτύπου Χαρακτηριστικά Γρήγορη ανάπτυξη Περιλαμβάνει τις βασικές λειτουργίες (αυτά που ο πελάτης «βλέπει») Ευκολία δοκιμών και αλλαγών Γλώσσες προγραμματισμού Ανθρώπινοι παράγοντες Αλληλεπίδραση των μελλοντικών χρηστών του προϊόντος με το ΠΣ μέσω του user interface HCI (Human Computer Interface) Menu, όχι γραμμή εντολών Point and click Παράθυρα, εικόνες, pull-down menus Ανάπτυξη HCI Ακολουθίες από ενέργειες (μέσω των μενού) Επίπεδο εμπειρίας και εξειδίκευσης χρήστη Ομοιομορφία στην εμφάνιση Ειδικές έννοιες και τεχνικές vs. κοινή λογική Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-5 Μοντέλο ανάπτυξης γρήγορου πρωτοτύπου Ανάπτυξη γρήγορου πρωτοτύπου Αλλαγμένες απαιτήσεις Καθορισμός προδιαγραφών Σχεδιασμός Ανάπτυξη Συντήρηση Υλοποίηση Έλεγχος Συνένωση κώδικα Έλεγχος Κατάσταση λειτουργίας Απόσυρση Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-6 3
Ανάπτυξη Γρήγορου Πρωτοτύπου (συν.) Επαναχρησιμοποίηση του ΓΠ; Build-and-fix προσέγγιση όχι προδιαγραφές, όχι σχεδιασμός Συντήρηση ΠΣ δύσκολη Μια τέτοια λύση είναι συχνά «ακριβή» Καλύτερη λύση στις περισσότερες περιπτώσεις: πέταγμα του ΓΠ Χρήση διαφορετικής γλώσσας Π.χ. hypertext για το πρωτότυπο και Java για το τελικό προϊόν Άλλα στοιχεία Δημιουργία εντυπώσεων για άμεση παράδοση και πολύ εύκολη συντήρηση Αυξημένη αλληλεπίδραση με τους χρήστες του ΠΣ από τις πρώτες φάσεις της ανάπτυξής του Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-7 Εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης ΓΠ Ανάπτυξη γρήγορου πρωτοτύπου Αλλαγμένες απαιτήσεις Σχεδιασμός Υλοποίηση Ανάπτυξη Συντήρηση Έλεγχος Συνένωση κώδικα Έλεγχος Κατάσταση λειτουργίας Απόσυρση Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-8 4
Εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης ΓΠ (συν.) Προδιαγραφές ΓΠ + λίστα με επιπρόσθετα χαρακτηριστικά του πληροφοριακού συστήματος Πλεονεκτήματα Ταχύτητα Απουσία αμφιβολιών, παραλείψεων, αντιφάσεων Μειονεκτήματα Ένα έγγραφο προδιαγραφών συχνά αποτελεί συμβόλαιο Η φάση του ελέγχου απαιτεί σαφή ορισμό των προδιαγραφών Η φάση της συντήρησης απαιτεί σαφή ορισμό των προδιαγραφών Αδυναμία παρουσίασης βασικών προδιαγραφών Συμπέρασμα: Όχι ΓΠ για καθορισμό προδιαγραφών Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-9 Joint Application Design (JAD) Τεχνική ανάλυσης απαιτήσεων και καθορισμού προδιαγραφών Κακή ονομασία Αύξηση παραγωγικότητας της τάξης του 20% με 60% Χρειάζεται ικανό συντονιστή (facilitator), με σκοπό την επίτευξη ομοφωνίας, όχι προσωπικό συμφέρον στην επιτυχία του έργου Ειδική μορφή ανάπτυξης γρήγορου πρωτοτύπου, όπου οι χρήστες του προτεινόμενου ΠΣ έχουν ένα ιδιαίτερα ενεργό ρόλο Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-10 5
Έλεγχος Απαιτήσεων Έγινε εύρεση των πραγματικών αναγκών του πελάτη; Υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών και του αναπτυσσόμενου γρήγορου πρωτοτύπου; Είναι ενήμερη η διοίκηση για τις πραγματικές ανάγκες των χρηστών; Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-11 Εργασίες Εξαμήνου - Συζήτηση Ανάλυση Απαιτήσεων Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Προμηθειών μιας Επιχείρησης Γρήγορο πρωτότυπο: Σύντομη περιγραφή Σύστημα Επεξεργασίας Συναλλαγών Ηλεκτρονικού Εμπορίου (Business to Customer) HCI: χαρακτηριστικά Σύστημα Διαχείρισης Βαθμολογίας Φοιτητών σε ένα Πανεπιστημιακό Τμήμα Γρήγορο πρωτότυπο: Σύντομη περιγραφή Σύστημα Διαχείρισης Γνώσης και Συλλογικής Υποστήριξης Αποφάσεων για Ιατρικές Διαγνώσεις JAD: Είναι επιθυμητή τεχνική; Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-12 6
ΙΙ. Προδιαγραφές Έγγραφα Προδιαγραφών Αρκετά "άτυπα" (informal) για τον πελάτη Αρκετά "τυπικά" (formal) για τους ΑΣ Χωρίς παραλείψεις, αντιφάσεις, αμφιβολίες Περιορισμοί Χρόνος, κόστος, παράλληλη εφαρμογή με το υπάρχων σύστημα, ευελιξία, αξιοπιστία, ευρωστία (robustness), χρόνος απόκρισης (response time) Κριτήρια αποδοχής Προκαθορισμός των sets δοκιμών (έλεγχος) Σχετικά έγγραφα συμβόλαιο με τον πελάτη Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-13 Άτυπες προδιαγραφές Παράδειγμα Αν οι πωλήσεις του τρέχοντος μηνός είναι κάτω από το στόχο, τότε πρέπει να τυπωθεί ένα report, εκτός εάν η διαφορά ανάμεσα στο στόχο και στις πραγματικές πωλήσεις είναι μικρότερη από το μισό της διαφοράς στόχου και πραγματικών πωλήσεων του περασμένου μηνός, ή αν η διαφορά ανάμεσα στο στόχο και στις πραγματικές πωλήσεις του τρέχοντος μηνός είναι κάτω από 5% Πιθανά δεδομένα και ερμηνεία Γενάρης: στόχος $100Κ, πραγματικές πωλήσεις $64Κ (36% κάτω) τύπωσε report Φλεβάρης: στόχος $120Κ, πραγματικές πωλήσεις $100Κ (16,7% κάτω) ποσοστιαία διαφορά Φλεβάρη < (ποσοστιαία διαφορά Γενάρη)/2 όχι report Μάρτης: στόχος $100Κ, πραγματικές πωλήσεις $98Κ (2% κάτω) ποσοστιαία διαφορά Μάρτη < 5% όχι report Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-14 7
Άτυπες προδιαγραφές (συν.) Η παραπάνω προδιαγραφή είναι προβληματική Άλλα ζητήθηκαν, αμφιβολίες,... Συμπέρασμα Η φυσική γλώσσα δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος για τον προσδιορισμό των προδιαγραφών Τι συμβαίνει στην πράξη Πολλοί χρησιμοποιούν ακόμα φυσική γλώσσα, ιδιαίτερα για εμπορικά πακέτα Λόγοι Κακή πληροφόρηση Μη σωστή εκπαίδευση Πίεση από πλευράς πελατών Απροθυμία για επενδύσεις στην εκπαίδευση του προσωπικού Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-15 Μέθοδος Gane & Sarsen Ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος δομημένης ανάλυσης Εννιά βήματα 1. Κατασκεύασε τα ΔΡΔ 2. Αποφάσισε ποια τμήματα θέλουν μηxανοργάνωση και πως 3. Εκλέπτυνση των ροών δεδομένων 4. Εκλέπτυνση της λογικής των διαδικασιών 5. Εκλέπτυνση της αποθήκευσης δεδομένων 6. Ορισμός φυσικών πόρων 7. Ορισμός προδιαγραφών για input & output 8. Εκτίμηση μεγέθους συστήματος 9. Απαιτήσεις σε hardware Καμία άλλη μέθοδος δεν δίνει όλες τις παραπάνω πληροφορίες Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-16 8
Μέθοδος Gane & Sarsen (συν.( συν.) Βήμα 1: Κατασκεύασε τα λογικά ΔΡΔ Γενικό διάγραμμα, διάγραμμα πρώτου επιπέδου, διάγραμμα κατωτέρων επιπέδων (βλέπε #3: Κατασκευή ΔΡΔ) Μετατροπή φυσικών ΔΡΔ σε λογικά ΔΡΔ (βλέπε βιβλίο) Βήμα 2: Αποφάσισε ποια τμήματα θέλουν μηxανοργάνωση και πως Πόσα χρήματα θέλει να ξοδέψει ο πελάτης Σχετικές διεργασίες: batch ή online; Ανάλυση Κόστους-Οφέλους (βλέπε #3: Οικονομική σκοπιμότητα) Βήμα 3: Εκλέπτυνση των ροών δεδομένων Προσδιορισμός στοιχείων και δομών δεδομένων για κάθε ροή δεδομένων Λεξικά Δεδομένων (βλέπε #3) Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-17 Μέθοδος Gane & Sarsen (συν.( συν.) Βήμα 4: Εκλέπτυνση της λογικής των διαδικασιών Δέντρα Αποφάσεων, Πίνακες Αποφάσεων (βλέπε #3) Βήμα 5: Εκλέπτυνση της αποθήκευσης δεδομένων Περιεχόμενα Format Βήμα 6: Ορισμός φυσικών πόρων Για κάθε αρχείο, όρισε: όνομα, οργάνωση (sequential, indexed, ), μέσο αποθήκευσης, εγγραφές (μέχρι το επίπεδο των πεδίων) Βήμα 7: Ορισμός προδιαγραφών για input & output Φόρμες και οθόνες εισόδου και εξόδου δεδομένων, ειδικές εκτυπώσεις και reports, κλπ. Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-18 9
Μέθοδος Gane & Sarsen (συν.( συν.) Βήμα 8: Εκτίμηση μεγέθους συστήματος Αριθμητικά δεδομένα για το επόμενο βήμα Όγκος δεδομένων εισόδου (ανά μέρα ή ώρα) Μέγεθος, συχνότητα, deadline για κάθε report Μέγεθος, αριθμός εγγραφών που περνούν από τη CPU Μέγεθος κάθε αρχείου Βήμα 9: Απαιτήσεις σε hardware Ανάγκες αποθήκευσης και back-up Ανάγκες εισόδου & εξόδου Είναι το υπάρχων hardware επαρκές; Αν όχι, σύσταση αγοράς/ενοικίασης Πιθανές εκτιμήσεις για χρόνους απόκρισης, μέγεθος CPU, κλπ. Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-19 E-R Διαγράμματα Μοντελοποίηση οντοτήτων-σχέσεων (entity-relationship) Συγγραφέας 1 γράφει n Αυτοβιογραφία n n διαβάζει διαθέτει 1 1 Εταιρία m εφοδιάζεται με για χρήση σε n Εξαρτήματα 1 n αποτελείται από k Έργο Αναγνώστης Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-20 10
Άλλες τεχνικές καθορισμού προδιαγραφών Μηχανές πεπερασμένων καταστάσεων (Finite State Machines) Αποτελείται από ένα σύνολο καταστάσεων (initial & final states) J, ένα σύνολο εισόδων (inputs) K, και μια συνάρτηση μετάβασης (transition function) T Petri Nets Για real-time συστήματα, όπου το βασικό πρόβλημα είναι το timing (προβλήματα συγχρονισμού, deadlocks, κλπ.) Αποτελείται από ένα σύνολο θέσεων (places) P, ένα σύνολο μεταβάσεων (transitions) T, και τις συναρτήσεις εισόδου I και εξόδου O αρχική κατάσταση 1L Κλειδωμένο Α οποιαδήποτε άλλη κίνηση Συναγερμός Ξεκλείδωτο τελικές καταστάσεις t 2 t 1 p 3 p 1 p 4 p 2 Β 3R 2L Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-21 Έλεγχος Προδιαγραφών Περιηγήσεις (walkthroughs) Ομάδα Εξασφάλισης Ποιότητας (SQA) ομάδας Ανίχνευση, όχι διόρθωση λαθών Document-driven, κι όχι participant-driven Εύρεση λαθών μέσω της παρουσίασης και της επικοινωνίας Εύρεση λαθών, κι όχι αξιολόγηση των μελών Επισκοπήσεις (inspections) Overview (από κάποιον που ασχολήθηκε με το έγγραφο) Preparation (βοήθεια από στατιστικές διαφόρων τύπων λαθών) Inspection (ανίχνευση, όχι διόρθωση λαθών) Rework (επίλυση λαθών) Follow-up (έγινε επίλυση όλων των θεμάτων και ξεκαθαρίστηκαν όλες οι ασαφείς περιπτώσεις Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-22 11
Εργασίες Εξαμήνου - Συζήτηση Άσκηση 1: Παραδοτέα Μελέτη (υπάρχοντος) συστήματος Προκαταρκτική φάση ανάλυσης (#2) Ανάλυση σκοπιμότητας Λειτουργική, τεχνική, οικονομική (#3) ΔΡΔ, Λεξικό Δεδομένων, Πίνακες Αποφάσεων Αντιπροσωπευτικά δείγματα (#3) Γρήγορο Πρωτότυπο Φροντιστήριο και #4 Περιορισμοί συστήματος Αντιπροσωπευτικά δείγματα Πληροφοριακά Συστήματα Διοίκησης ΙI Ι Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης 4-23 12