Τόμος Γ - Δημόσια Οικονομική 1. Η καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας δύο καταναλωτών, του Α και του Β, δίνεται από τη σχέση 2U A + U B = 250, όπου U A είναι η χρησιμότητα του καταναλωτή Α, και U B είναι η χρησιμότητα του καταναλωτή Β. Στην τρέχουσα κατάσταση ισχύει U A = 50 και U B = 120. Εάν υπάρξει τεχνολογική πρόοδος που μετακινεί προς τα έξω την καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας των δύο καταναλωτών κατά 10% και αυξάνει συγχρόνως τη χρησιμότητα του καταναλωτή Α από 50 σε 80, ενώ ο καταναλωτής Β απολαμβάνει το μέγιστο δυνατό επίπεδο χρησιμότητας με τα νέα δεδομένα, τότε η νέα κατάσταση: α. συνιστά βελτίωση κατά Pareto. β. δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθεί. γ. δεν συνιστά βελτίωση κατά Pareto. δ. είναι ακριβώς ίδια με την προηγούμενη. Σωστή απάντηση : γ Βελτίωση κατά Pareto σημαίνει να βελτιώνεται η θέση τουλάχιστον ενός ατόμου χωρίς να χειροτερεύει η θέση κάποιου άλλου. Στην τρέχουσα κατάσταση έχουμε ότι U A = 50 και U B = 120 και 2U A + U B = 250 Αν αυξηθεί η χρησιμότητα κατά 10% η νέα καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας θα είναι 2U A + U B = 250*(1+0,10) 2U A + U B = 275 Όμως αν U A = 80 τότε θα έχουμε 2*80 + U B = 275 U B = 115 < 120. Δηλαδή η θέση του Β χειροτέρευσε, άρα δεν έχουμε βελτίωση κατά Pareto. 2. Έστω ότι Χ είναι η συνολικά διαθέσιμη ποσότητα ενός αμιγώς δημόσιου αγαθού σε μία κοινωνία που υπάρχουν τρία άτομα, ο Α, ο Β και ο Γ. Αν Χ Α, Χ Β και Χ Γ είναι οι ποσότητες του αγαθού Χ που καταναλώνουν τα άτομα Α, Β και Γ αντίστοιχα, τότε θα ισχύει: α. Χ = Χ Α + Χ Β + Χ Γ. β. Χ = Χ Α = Χ Β = Χ Γ. γ. Χ Γ = Χ (Χ Α + Χ Β ) = 0. δ. Χ Χ Α Χ Β Χ Γ = 0. Σωστή απάντηση : β Οι ιδιότητες των δημοσίων αγαθών είναι : α) αδιαιρετότητα στην κατανάλωση και β) αδυναμία αποκλεισμού από τη χρήση Δηλαδή όλοι οι καταναλωτές απολαμβάνουν την ίδια χρησιμότητα από τα δημόσια αγαθά. Δηλαδή ισχύει Χ = Χ Α = Χ Β = Χ Γ. (Για τα ιδιωτικά αγαθά ισχύει ότι Χ = Χ Α + Χ Β + Χ Γ ) 1
3. Μία δημόσια πλατεία, περιορισμένης χωρητικότητας, με ελεύθερη πρόσβαση σε όλους: α. αποτελεί αμιγές δημόσιο αγαθό. β. είναι αγαθό που χαρακτηρίζεται από ανταγωνιστικότητα στην κατανάλωση και από επιθυμητό αποκλεισμό από τη χρήση. γ. είναι αγαθό που χαρακτηρίζεται από ανταγωνιστικότητα στην κατανάλωση και από ανεπιθύμητο αποκλεισμό από τη χρήση. δ. είναι αγαθό που δεν χαρακτηρίζεται ούτε από ανταγωνιστικότητα στην κατανάλωση αλλά ούτε και από δυνατότητα αποκλεισμού από τη χρήση. Σωστή απάντηση : γ ελεύθερη πρόσβαση σημαίνει ότι δεν υπάρχει αποκλεισμός από τη χρήση της πλατείας και περιορισμένη χωρητικότητα σημαίνει ότι υπάρχει ανταγωνισμός στην κατανάλωση 4. Όταν οι εξωτερικές επιδράσεις στην κατανάλωση είναι αρνητικές, τότε το οριακό ιδιωτικό όφελος είναι από το κοινωνικό οριακό όφελος και η ποσότητα ισορροπίας του προϊόντος στην ελεύθερη αγορά είναι από την κοινωνικά επιθυμητή. α. μεγαλύτερο, μεγαλύτερη. β. μικρότερο, μεγαλύτερη. γ. μικρότερο, μικρότερη. δ. μεγαλύτερο, μικρότερη. Σωστή απάντηση : α Στις αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις έχουμε : α) Οριακό Ιδιωτικό Όφελος (ΟΙΦ) > Οριακό Κοινωνικό Όφελος (ΟΚΟ) β) Οριακό Ιδιωτικό Κόστος (ΟΙΚ) < Οριακό Κοινωνικό Κόστος (ΟΚΚ) Επίσης η ποσότητα στην αγορά είναι μεγαλύτερη από την κοινωνικά επιθυμητή. (Ισχύουν και τα αντίστροφα) 5. Το οριακό όφελος (ΟΟ) και το οριακό ιδιωτικό κόστος (ΟΙΚ) για το αγαθό Χ δίνονται από τις ακόλουθες συναρτήσεις: ΟΟ = 200 Q και ΟΙΚ = Q αντίστοιχα, όπου Q είναι η ποσότητα του αγαθού Χ. Αν εκτός από το ιδιωτικό κόστος, υπάρχει και ένα επιπρόσθετο κόστος λόγω ρύπανσης που είναι σταθερό και ίσο με 10 για κάθε πρόσθετη μονάδα του Χ, ποιο είναι το αποτελεσματικό (κοινωνικά επιθυμητό) επίπεδο παραγωγής αυτού του προϊόντος; α. 0. β. 55. γ. 95. δ. 40. Σωστή απάντηση : γ Το κοινωνικά επιθυμητό επίπεδο παραγωγής είναι Οριακό Όφελος (ΟΟ) = Οριακό Ιδιωτικό Κόστος (ΟΙΚ) + Επιπρόσθετο κόστος. Δηλαδή 200 Q = Q + 10 200 10 = 2Q 2Q = 190 Q = 95 2
Αν θέλαμε το ιδιωτικό επίπεδο παραγωγής θα είχαμε Οριακό Όφελος (ΟΟ) = Οριακό Ιδιωτικό Κόστος (ΟΙΚ). Δηλαδή 200 Q = Q Q = 100 6. Έστω ότι μια επιχείρηση μολύνει κατά την παραγωγική διαδικασία το περιβάλλον. Η κυβέρνηση μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή της κοινωνικά επιθυμητής ποσότητας του συγκεκριμένου αγαθού επιβάλλοντας ένα φόρο ανά μονάδα παραγωγής ο οποίος θα είναι ίσος με το: α. οριακό ιδιωτικό κόστος. β. οριακό κοινωνικό κόστος. γ. οριακό κοινωνικό κόστος συν το οριακό ιδιωτικό κόστος. δ. οριακό κοινωνικό κόστος μείον το οριακό ιδιωτικό κόστος. Σωστή απάντηση : δ Η επιβολή φόρου ή προστίμου σε αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις είναι πάντα ίση με Οριακό Κοινωνικό Κόστος (ΟΚΚ) Οριακό Ιδιωτικό Κόστος (ΟΙΚ) P P B P A B A ΒΓ = ΦΟΡΟΣ Γ Q B Q A Q 7. Το συνολικό κόστος παραγωγής μίας μονοπωλιακής δημόσιας επιχείρησης είναι C(q) = 5q, όπου q είναι η ποσότητα παραγωγής. Η καμπύλη ζήτησης του αγαθού που παράγει αυτή η επιχείρηση είναι p(q) = 15 q, όπου p(q) είναι η τιμή του αγαθού. Αν η δημόσια επιχείρηση επιδιώκει την αριστοποίηση της κατανομής των παραγωγικών συντελεστών θα παράγει την ποσότητα (q): α. q = 10 β. q = 5 γ. q = 7,5 δ. q = 15 Σωστή απάντηση : γ Η συνθήκη ισορροπίας του μονοπωλίου που επιδιώκει την άριστη κατανομή των παραγωγικών πόρων είναι αυτή του τέλειου ανταγωνισμού δηλαδή P=MC. MC = (TC) MC = (5Q) MC = 5. P= 15- q 15 q = 5 q = 15-5=10 3
8. Με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα, το φορολογικό σύστημα είναι: Φορολογούμενος Εισόδημα (Υ) Συνολικός φόρος (Τ) Γιώργος 100 30 Κώστας 200 80 Χάρρυ 300 150 α. αναλογικό. β. προοδευτικό. γ. αντιστρόφως προοδευτικό. δ. δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Σωστή απάντηση : β Προοδευτική φορολογία : Οριακός φορολογικός συντελεστής t συντελεστής t και ο μέσος φορολογικός συντελεστής t Αναλογική φορολογία : Οριακός φορολογικός συντελεστής συντελεστής t και ο μέσος φορολογικός συντελεστής t αυξάνεται t είναι σταθερός > Μέσος φορολογικός = Μέσος φορολογικός Αντίστροφα προοδευτική φορολογία : Οριακός φορολογικός συντελεστής t φορολογικός συντελεστής t και ο μέσος φορολογικός συντελεστής t μειώνεται < Μέσος Επομένως πρέπει να υπολογίσουμε το μέσο συντελεστή φορολογίας από τον τύπο συνολικός φόρος T t = = εισόδημα Y Φορολογούμενος Εισόδημα (Υ) Συνολικός φόρος (Τ) Μέσος φορολογικός συντελεστής ( t ) Γιώργος 100 30 30 0, 30 100 Κώστας 200 80 80 0, 40 200 Χάρρυ 300 150 150 0, 50 300 Επομένως πρόκειται για προοδευτική φορολογία.. 4
9. Ένας από τους τρόπους κάλυψης του ελλείμματος που δημιουργείται όταν μία δημόσια επιχείρηση λειτουργεί υπό συνθήκες φθίνοντος κόστους και παράγει στο σημείο όπου εξισώνεται το οριακό κόστος με την τιμή, είναι η εφαρμογή διπλού τιμολογίου. Σύμφωνα με τον τρόπο αυτό: α. στην κάλυψη του ελλείμματος συμβάλλουν τόσο οι καταναλωτές του προϊόντος της δημόσιας επιχείρησης όσο και οι μη καταναλωτές του προϊόντος της. β. οι καταναλωτές του προϊόντος είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν δύο τιμές: μία που εξαρτάται από το μέγεθος της κατανάλωσης και είναι ανάλογη με το οριακό κόστος και μία άλλη που είναι σταθερή και ανεξάρτητη από το μέγεθος της κατανάλωσης που στόχο έχει την κάλυψη μέρους ή του συνόλου του ελλείμματος. γ. η κάλυψη του ελλείμματος ισοδυναμεί με κρατική επιδότηση. δ. ο κάθε καταναλωτής πληρώνει μία υψηλότερη τιμή για τις πρώτες μονάδες του προϊόντος που αυτός καταναλώνει και μία χαμηλότερη τιμή για τις επόμενες μονάδες. Σωστή απάντηση : β Τόμος Γ σελ. 189-190 Διπλό τιμολόγιο : Οι καταναλωτές καταβάλλουν δύο διαφορετικές τιμές. Η πρώτη είναι ανάλογη της κατανάλωσης που πραγματοποιούν και η δεύτερη είναι ένα σταθερό ποσό ανεξάρτητο από το μέγεθος της κατανάλωσης του αγαθού. Για παράδειγμα ο λογαριασμός της ΔΕΗ ή του ΟΤΕ. 10. Από όλα τα παρακάτω το μόνο που δεν ισχύει είναι ότι: α. Ο «ηθικός κίνδυνος» υπάρχει όταν ένα μέρος από τους συναλλασσόμενους αλλάζει τη συμπεριφορά του μετά τη συναλλαγή, με τρόπο που είναι άγνωστος ή δαπανηρός για το άλλο μέρος. β. Η «επαχθής επιλογή» υπάρχει όταν ένα μέρος από τους συναλλασσόμενους που έχει πληροφόρηση άγνωστη για το άλλο μέρος, εκμεταλλεύεται την πληροφόρηση πριν τη συναλλαγή. γ. Η ασύμμετρη πληροφόρηση οδηγεί σε απόκλιση από την άριστη κατανομή των παραγωγικών πόρων σε όλες τις περιπτώσεις, ακόμη και αν δεν επιφέρει διαφορετικό αποτέλεσμα από αυτό που θα είχε προκύψει αν υπήρχε συμμετρική πληροφόρηση. δ. Η «επαχθής επιλογή» και ο «ηθικός κίνδυνος» είναι δύο φαινόμενα τα οποία συνδέονται άμεσα με την ύπαρξη ασύμμετρης πληροφόρησης ανάμεσα στους συναλλασσόμενους. 5
Σωστή απάντηση : γ Επαχθής επιλογή : όταν τα μέρη της μιας πλευράς (αγοραστές ή πωλητές) έχουν άγνωστη πληροφόρηση για τα μέρη της άλλης πλευράς και επιλέγουν μόνοι τους έναν τρόπο που επηρεάζει δυσμενώς τα μέρη της άλλης πλευράς (ΤΟΜΟΣ Γ σελ. 69). Ηθικός κίνδυνος : όταν το ένα μέρος (αγοραστής ή πωλητής) αλλάζει τη συμπεριφορά του μετά τη συναλλαγή με τρόπο που είναι άγνωστος ή δαπανηρός για το άλλο μέρος (ΤΟΜΟΣ Γ σελ. 70). Τα δύο αυτά θέματα δημιουργούν αποκλίσεις από την άριστη κατανομή των παραγωγικών πόρων. Ασύμμετρη πληροφόρηση : όταν το ένα μέρος (αγοραστής ή πωλητής) γνωρίζει κάτι που η άλλη πλευρά το αγνοεί. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απόκλιση από την άριστη κατανομή των παραγωγικών πόρων μόνο στην περίπτωση που η ασύμμετρη πληροφόρηση προκαλεί στρέβλωση του αποτελέσματος. Διαφορετικά δεν υπάρχει απόκλιση από την άριστη κατανομή των φυσικών πόρων. E-mail: info@onlineclassroom.gr 6