ΜΗ ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΛΙΠΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ. ΜΠΑΚΑΛΑΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ. ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Γ.Ν.Α. ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ.

ΜΗ ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΛΙΠΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ. ΜΠΑΚΑΛΑΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ. ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ Β Γ.Ν.Α. ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΒΟΥΛΑΣ.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΗ ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΛΙΠΩΔΗΣ ΔΙΗΘΗΣΗ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ (ΜΑΛΔΗ) Συσσώρευση λίπους στο ήπαρ >5%-10% του ηπατικού βάρους ΑΛΚΟΟΛ 140 γρ. αιθανόλης/εβδομάδα 70 γρ. αιθανόλης/εβδομάδα

ΟΡΙΣΜΟΣ Απλή στεάτωση ΜΑΛΔΗ Στεατοηπατίτιδα Κίρωση

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Η συχνότερη ηπατικής διαταραχή Η συχνότερη αιτία κρυψογενούς κίρρωσης Στο γενικό πληθυσμό: 25-35% Στους νοσογόνα παχύσαρκους ~ 95% Στους διαβητικούς >75% 23-53%

ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ

ΑΙΤΙΑ ΗΠΑΤΙΚΗΣ ΣΤΕΑΤΩΣΗΣ Παχυσαρκία Επίκτητες Μεταβολικές Διαταραχές Σακχαρώδης Διαβήτης Υπερτριγλυκεριδαιμία Ολική παρεντερική διατροφή Χειρουργικές επεμβάσεις Νηστιδοειλεϊκή παράκαμψη Εκτομή μεγάλου τμήματος λεπτού εντέρου Κορτικοστεροειδή, Οιστρογόνα Φάρμακα Αμιοδαρόνη Μεθοτρεξάτη, Ταμοξιφαίνη Διλτιαζέμη, Νιφεδιπίνη Άλλα Οργανικοί διαλύτες

ΠΑΘΟΓΕΝΕΣΗ World J Gastroenterol. 2008 February 14; 14(6): 831-844.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ ΣΤΟ ΗΠΑΡ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΣΗ ΜΑΛΔΗ ΤNFα Λεπτίνη Λιπαρά οξέα ΥΠΕΡΙΝΣΟΥΛΙΝΑΙΜΙΑ

ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΑΛΔΗ ΣΕ ΜΑΣΗ Λιπώδες ηπατοκύτταρο Ελεύθερες ρίζες οξυγόνου Υπεροξείδωση λιπιδίων Fas Ligand MDA HNE MDA MDA HNE HNE HNE Υαλίνη Μallory (κυτοκερατίνες) Φλεγμονώδης Αντίδραση χημειοταξία) Ίνωση (αστεροειδή Κύτταρα) Ηπατοκυτταρικός θάνατος TGFβ1 IL-8 Επαγωγή κυτοκινών TGFβ1 TNFα TGFβ1 Ελεύθερες ρίζες οξυγόνου Fas Ligand

ΦΥΣΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΠΟΡΕΙΑ ΜΑΛΔΗ ΜΕΤΑ ΑΠΌ 10 ΧΡΟΝΙΑ? ΜΑΣΗ φλεγμονή/μέτρια ινωση ΜΑΣΗ προχωρημένη ίνωση Ηπατοκυτταρκός καρκίνος Σχετιζόμενος με την κίρρωση θάνατος 25% >33% Κίρρωση Loria P et al. Dig Liv Dis 2010

ΕΠΙΒΑΡΥΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΜΑΛΔΗ ΣΕ ΜΑΣΗ Ηλικία: > 50 χρόνια BMI: > 28/Kg/m2 Κεντρικού τύπου παχυσαρκία ALT:> 2x ανώτερη φυσιολογική τιμή AST/ALT: > 1 Τριγλυκερίδια: > 150 mg/dl Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2) Αρτηριακή Υπέρταση

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Seppälä-Lindroos A et al. JCEM 2002;87:3023-3028

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ The severity of nonalcoholic fatty liver disease is associated with increased cardiovascular risk in a large cohort of non-obese Asian subjects Fig. 1. NAFLD and total Framingham risk scores Ki Chul Sung

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΚΑΝ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΣΔτ2 Prevalence of Nonalcoholic Fatty Liver Disease and Its Association With Cardiovascular Disease Among Type 2 Diabetic Patients 30 25 20 15 10 ΣΔτ2+ ΜΑΛΔΗ- ΣΔτ2+ ΜΑΛΔΗ+ 5 0 Targher G et al. Dia Care 2007;30:1212-1218 ΣΝ ΑΕΕ ΠΑΝ

ΜΑΛΔΗ-ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ 1.0 0.8 Expected Επιβίωση % 0.6 0.4 0.2 p = 0.005 Observed 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 Ετη Adams, 2005

ΦΥΣΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΜΑΛΔΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ 20 χρόνια παρακολούθηση Hepatology Gut 2009;58:1538-1544

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΑΣΒΕΣΤΩΣΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ Association between nonalcoholic fatty liver disease and coronary artery 70 60 50 calcification Chen CH, Nien CK, Yang CC, Yeh YH. 40 30 20 NAFLD- NAFLD+ 10 0 Dig Dis Sci 2010;55:1752 1760. CAC<100 CAC 101-400 CAC>400

Η βαρύτητα της ΜΑΛΔΗ είναι ανεξάρτητος παράγοντας ασβέστωσης των στεφανιαίων αρτηριών 2011

Η βαρύτητα της ΜΑΛΔΗ είναι ανεξάρτητος παράγοντας ασβέστωσης των στεφανιαίων αρτηριών 2011

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΕΛΑΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΤΙΜΕΣ ΠΑΧΟΥΣ ΤΟΥ ΕΣΩ-ΜΕΣΟΥ ΧΙΤΩΝΑ ΤΩΝ ΚΑΡΩΤΙΔΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ Non-alcoholic fatty liver disease is strongly associated with carotid atherosclerosis: a systematic review. Brea A et al, 2005 p=0.013 Aygun C et al, 2008 p=0.026 Targher G et al, 20060.p=0.000 Fracanzani et al, p=0.000 Volzke H et al, 2005 p=0.000 Fixed 0.000 Random 0.000 0,01 0,1 1 10 100 CONTROLS ΜΑΛΔΗ Journal of Hepatology 49 (2008) 600 607

m/s % mm ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Increased Arterial Stiffness and Impaired Endothelial Function in Nonalcoholic Fatty Liver Disease: A Pilot Study 8,5 8 8,23 PWV FMD IMT 6 0,8 0,79 5 4,82 0,78 0,76 7,5 4 0,74 0,72 7 6,91 3 1,92 2 0,7 0,68 0,66 0,67 6,5 6 0,64 1 ΜΑΛΔΗ CONTROLS ΜΑΛΔΗ CONTROLS ΜΑΛΔΗ CONTROLS 0 0,62 0,6 Vlachopoulos et. Al. Am J Hypertension 2010

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΕΦΕΔΡΕΙΑ ΡΟΗΣ

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΕΦΕΔΡEΙΑ ΡΟΗΣ Fibrosis score- CFR value (β=-0,60,t=-2,44, p=0,021) Scatter plot of coronary flow reserve (CFR) values in patients with nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD) and controls. Atherosclerosis 2010;211(1):182-6.

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ

Αυξημένο μεσοθωρακικό λίπος και διαταραχή του ενεργειακού μεταβολισμού της αριστεράς καρδιακής κοιλίας σε νέους άνδρες με ΜΑΛΔΗ Gianhica Perseghin et al. Hepatology 2008, 51-58

Μαγνητική φασματοσκοπία Typical proton magnetic resonance liver spectra from three volunteers showing progressive degrees of fatty infiltration. Spectrum (a) shows a liver with minimal fatty infiltration (1.0%), (b) a liver with moderate fatty infiltration (10.2%), and spectrum (c) shows a liver with severe fatty infiltration (74.9%). Resonances from water and IHCL-(CH 2 ) n - can be clearly identified. Values refer to the peak area of the IHCL peak with reference to the water peak after correcting for T 1 and T 2. IHCL, intrahepatocellular lipids.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΟΜΑΔΩΝ CONTROLS ΜΑΛΔΗ p ΣΑΠ 122 ±9 128 ±10 0,06 HDL 1,45 ±0,35 1,16 ±0,29 0,008 Tg 1 ±0,49 1,85 ±1,2 0,028 ALT (U/L) 27 ±9 54 ±28 0,01 ΗΟΜΑ2-%S 63 ±18 51 ±19 0,047 ΕΛΟ (mmoll 559 ±184 711 ±194 0,014 Λεπτίνη (ng/ml) 5,7 ±2,8 8,5 ±3,6 0,015 Ρεζιστίνη (ng/ml) 4 ±1 33 ±0,8 0,019 Αδιπονεκτίνη (μg/ml) 7,4 ±2,6 5,3 ±1,9 0,015 Gianhica Perseghin et al. Hepatology 2008, 51-58

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ 2,2 2,1 PCr / ATP 2,11 2 1,9 1,84 1,8 1,7 ΜΑΛΔΗ CONTROLS Gianhica Perseghin et al. Hepatology 2008, 51-58

% % ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΡΔΙΑΚΟΥ ΛΙΠΟΥΣ Ενδοπερικαρδιακό λίπος Εξωπερικαρδιακό λίπος 10 8 6 7,8 P<0.05 5,9 15 10 11,7 P<0.03 7,8 4 2 5 0 ΜΑΛΔΗ CONTROLS 0 ΜΑΛΔΗ CONTROLS Gianhica Perseghin et al. Hepatology 2008, 51-58

Non-alcoholic fatty liver disease: a new and important cardiovascular risk factor? Lokpal S.et. Al.European Heart Journal 2012

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ Diabetologia, 2012

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΗ Diabetologia, 2012

Radiology ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΑΘΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ CARDIAC IMAGING: Fatty Liver and Coronary Atherosclerosis Presence of Coronary Plaques in Patients with Nonalcoholic Fatty Liver Disease Nimer Assy, MD Agness Djibre, MD Raymond Farah, MD Maria Grosovski, PhD Alon Marmor, MD Purpose: To evaluate the relationship between nonalcoholic fatty liver disease (NAFLD) and coronary artery disease (CAD)and to define determinants of CAD in patients with or without metabolic syndrome. Radiology: Volume 254: Number 2 February 2010 n radiology.rsna.org

ΜΑΛΔΗ ΚΑΙ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ = P,.001 Radiology: Volume 254: Number 2 February 2010 n radiology.rsna.org

Η βαρύτητα της ΜΑΛΔΗ είναι ανεξάρτητος παράγοντας ασβέστωσης των στεφανιαίων αρτηριών

Survival in NASH ΜΑΛΔΗ-ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Επιβίωση % 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0 p<0.01 p<0.01 NASH Reference population Ekstedt, 2006 0 5 10 15 20 Έτη Ekstedt, 2006