Μεταβολή Global Average της μέσης Temperature παγκόσμιας θερμοκρασίας Over Time Διάλεξη 6 58,5 58 57,5 Εξωτερικές επιδράσεις ή Εξωτερικότητες 57 56,5 56 880 890 900 90 920 930 940 950 Year Έτος 960 970 980 990 2000 2 Ορισμός Εξωτερικές επιδράσεις ανακύπτουν όταν οι δράσεις ενός φορέα (ατόμου ή επιχείρησης) προκαλούν θετική ή αρνητική επίδραση σε έναν άλλο φορέα (άτομο ή επιχείρηση) και ο πρώτος φορέας ούτε υφίσταται το κόστος της αρνητικής επίδρασης, αλλά ούτε και απολαμβάνει το όφελος της θετικής επίδρασης, που προκαλεί. Αρνητική εξωτερικότητα: Όταν μια δραστηριότητα επιδρά αρνητικά σε άλλο φορέα Θετική εξωτερικότητα: Όταν μια δραστηριότητα επιδρά θετικά σε άλλο φορέα παραδείγματα Αρνητικές εξωτερικότητες: Όξινη βροχή, ρύπανση; Φαινόμενο θερμοκηπίου. Δυνατή μουσική του γείτονα, κάπνισμα στο εστιατόριο. Οδήγηση μετά από ποτό, μποτιλιάρισμα στην κυκλοφορία. Χτύπημα κινητού στο θέατρο Θετικές εξωτερικότητες: Έρευνα και ανάπτυξη; Εμβολιασμοί; Το να κάνεις καλές ερωτήσεις στην τάξη. Ο περιποιημένος κήπος του γείτονα Το να ζεις κοντά σε αστυνομικό τμήμα Δημόσια αγαθά. 3 4 Διάφορα είδη Η φύση των εξωτερικών Μπορούμε να διακρίνουμε 4 είδη εξωτερικών : Από. καταναλωτή σε καταναλωτή 2. παραγωγό σε παραγωγό 3. καταναλωτή σε παραγωγό 4. παραγωγό σε καταναλωτή Το γεγονός ότι η η συμπεριφορά κάποιου επηρεάζει την ευημερία κάποιου άλλου δεν συνεπάγεται αυτόματα εξωτερικότητα. Εξωτερικότητα ανακύπτει όταν αυτή η επίδραση δεν λαμβάνεται υπόψη από την αγορά. Γιατί; Επειδή δεν υπάρχει αγορά για να λάβει υπόψη της αυτή την επίδραση. Με απλά λόγια η αγορά γι αυτή τη δραστηριότητα απουσιάζει. π.χ. ποια είναι η αγορά που υπολογίζει την τιμή της όξινης βροχής, ή του καπνίσματος σε ένα εστιατόριο; 5 6
7 Παράδειγμα: οι εξωτερικές επιδράσεις των SUV Η οδήγηση μεγάλων αυτοκινήτων όπως τα SUV παράγουν τρία είδη αρνητικών εξωτερικοτήτων:. Αρνητική εξωτερικότητα στο περιβάλλον: κανονικά αυτοκίνητα διανύουν 25μίλια/γαλόνι, όμως τα SUV μόνο 20. 2. Αρνητική εξωτερικότητα στο οδικό δίκτυο: το μεγαλύτερα αυτοκίνητα καταστρέφουν το οδόστρωμα περισσότερο. 3. Αρνητική εξωτερικότητα σχετικά με την ασφάλεια: η πιθανότητα θανατηφόρου ατυχήματος τετραπλασσιάζεται σε σχέση με τα συμβατικά οχήματα. 8 Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Ένα ιδιωτικό εργοστάσιο ρίχνει τα απόβλητα του σ ένα ποτάμι. Ο αγρότης που ποτίζει τα χωράφια του από το ποτάμι βλέπει την παραγωγή του να επηρεάζεται αρνητικά, λόγω του μολυσμένου νερού. Το εργοστάσιο έχει μια αρνητική εξωτερική επίδραση επειδή: Ο αγρότης υφίσταται ζημιά, Και το εργοστάσιο δεν τον αποζημιώνει για τη ζημιά που του προκαλεί. Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών Σε ανταγωνιστικές αγορές οι ιδιώτες, εργοστάσιο και αγρότης, επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των κερδών τους. Ας προχωρήσουμε σε κάποιους ορισμούς: Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών S = = οριακό όφελος του εργοστασίου με το να αποβάλλει τα απόβλητα PMC = ιδιωτικό οριακό κόστος του εργοστασίου MD = οριακή ζημιά στον αγρότη SMC = PMC+MD = κοινωνικό οριακό κόστος Βλέπε διάγραμμα πιο κάτω P E D = MSB 9 0 E Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών MSC = + MEC S = S = P E P E MEC MEC D = MSB D = MSB E 2 E 2
Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών A P P E 0 3 Γ Β Δ E MSC = + MEC S = MEC D = MSB Είναι σαφές ότι η αγορά ισορροπεί στο σημείο Β, παράγεται ποσότητα Ε, η τιμή είναι P Ε ίση με το οριακό ιδιωτικό κόστος. Όταν όμως παράγεται Ε, ο αγρότης έχει ζημιά και αν αυτή προστεθεί στο ιδιωτικό κόστος, τότε το οριακό κοινωνικό κόστος στο σημείο αυτό είναι 0P = Ε Α. Το άριστο όμως για την κοινωνία είναι στο σημείο όπου το οριακό κοινωνικό όφελος (MSB) είναι ίσο με το οριακό κοινωνικό κόστος (MSC), δηλαδή στο σημείο Γ. Άρα η άριστη παραγόμενη ποσότητα είναι, η οποία είναι μικρότερη από εκείνη που πράγματι παράγεται την Ε 4 Οικονομική ανάλυση των εξωτερικών Οικονομική ευημερία και διόρθωση των εξωτερικών Από την ανάλυση αυτή καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα: Το εργοστάσιο παράγει ποσότητα ( E ) μεγαλύτερη από την άριστη ( ) Ο αγρότης θα προτιμούσε μηδενική παραγωγή του εργοστασίου, επειδή εκεί η οριακή του ζημιά (MD) είναι μηδέν. Η άριστη ποσότητα δεν είναι η επιθυμητή από καμιά πλευρά, αλλά μπορεί να θεωρηθεί ως συμβιβασμός μεταξύ εργοστασίου και αγρότη. Από κοινωνική άποψη κάποιο επίπεδο ρύπανσης είναι επιθυμητό. 5 6 P Γ P E Δ γ δ 0 A Β α β E MSC = + MEC S = MEC D = MSB Οικονομική ευημερία και διόρθωση των εξωτερικών Η μετακίνηση από το Ε στο μειώνει τη ζημιά κατά την περιοχή αβδγ, η οποία είναι ίση με την περιοχή ΑΒΔΓ. Άρα ο αγρότης έχει ένα όφελος (μείωση ζημιάς) ίσο με την περιοχή αβδγ. Το εργοστάσιο, από την άλλη πλευρά, βλέπει να μειώνεται η παραγωγή του από το E στο, να έχει δηλαδή απώλεια πλεονάσματος ίση με την περιοχή βδγ. Οικονομική ευημερία και διόρθωση των εξωτερικών Συγκρίνοντας συνολικά απώλειες και οφέλη βλέπουμε ότι η μετακίνηση στο άριστο επίπεδο παραγωγής, έχει ένα όφελος για την κοινωνία ίσο με την περιοχή αβγ. 7 8 3
Ας υποθέσουμε ότι το εργοστάσιο έχει καμπύλη ζήτησης (), η οποία δίνεται από τη σχέση 300 Και καμπύλη οριακού (ιδιωτικού) κόστους η οποία είναι 20 Το εργοστάσιο μεγιστοποιώντας τα κέρδη του επιλέγει 300 20 40 Η κοινωνικά αποτελεσματική ποσότητα όμως είναι MSC MD Ας θεωρήσουμε επίσης ότι η καμπύλη οριακής ζημιάς του αγρότη δίνεται από τη σχέση MD 40 2 300 20 40 2 * 60 9 20 Η απώλεια ευημερίας επειδή το εργοστάσιο επιλέγει =40 είναι το τρίγωνο μεταξύ της καμπύλης και της MSC από το στο *. Ο Μπάρτ χάνει dcg H Λίζα κερδίζει cdhg * DWL MSC 2 DWL=(/2) (40-60)(480-60)=2800 2 22 Η περιοχή αυτή είναι η dhg στο διάγραμμα Αν πάμε στο * ο αγρότης μειώνει τη ζημιά του κατά το τραπέζιο που είναι κάτω από την καμπύλη MD από το στο *. ' 2 ' 2 * MD * MD 40 6060 320 9200 Παράγοντας στο * το εργοστάσιο χάνει κέρδος ίσο με το τρίγωνο μεταξύ των καμπυλών και από το στο *. Άρα, το καθαρό όφελος της κοινωνίας είναι ώ ώ 2 2 * * * MC 40 60240 80 6400 23 24 4
Αρνητικές εξωτερικότητες στην κατανάλωση Ας δούμε τώρα περίπτωση αρνητικής εξωτερικότητας στην κατανάλωση. Ας πάρουμε το εξής παράδειγμα : Ένα άτομο καπνίζει σ ένα εστιατόριο. Το κάπνισμα έχει μια αρνητική επίδραση στην απόλαυση του γεύματος σου. Έτσι η κατανάλωση ενός αγαθού μειώνει την ευημερία κάποιου άλλου. Το πιο κάτω διάγραμμα διευκρινίζει την περίπτωση αυτή. Τιμή τσιγάρων p p 2 Το κίτρινο τρίγωνο είναι το πλεόνασμα των καπνιστών S=PMC=SMC (και παραγωγών) Ο καπνιστής στο θέτει Η καμπύλη MD δείχνει τη. P=PMC για να βρει την ζημιά των μη καπνιστών ανά ιδιωτική του άριστη Αυτό πακέτο ποσότητα το πλαίσιο τσιγάρων. Το κοινωνικό τσιγάρων οριακό δεν όφελος. συλλαμβάνει είναι η διαφορά τη ζημιά μεταξύ που P Το και κόκκινο τρίγωνο είναι η γίνεται στους μη καπνιστές. MD. απώλεια ευημερίας από την Το Ο κοινωνικά καπνιστής παραγωγή άριστο καπνίζει στο επίπεδο ιδιωτικό υπερβολικά επίπεδο. καπνίσματος πολλά είναι τσιγάρα στο από 2, κοινωνική η τομή MD του SMC και άποψη. S. D=P S=P-MD 0 2 Τσιγάρα 25 26 Αρνητικές εξωτερικότητες στην κατανάλωση Η άριστη λύση για τον καπνιστή είναι εκεί όπου: P PMC Αυτή ηλύση δίνει ποσότητα τσιγάρων στην τιμή P. Αρνητικές εξωτερικότητες στην κατανάλωση Η κατανάλωση τσιγάρων από τον καπνιστή προκαλεί ζημιά σε άλλους θαμώνες του εστιατορίου. Αυτοί θα προτιμούσαν: MD 0 Αυτό συνεπάγεται μηδενική κατανάλωση τσιγάρων, κάτι που μειώνει την ευημερία των καπνιστών. 27 28 Αρνητικές εξωτερικότητες στην κατανάλωση Το κοινωνικό οριακό όφελος περιλαμβάνει τόσο το άμεσο όφελος του καπνιστή. Όσο και την έμμεση βλάβη στους άλλους θαμώνες: Βρίσκουμε την κοινωνικά άριστη ποσότητα τσιγάρων 2 στην τιμή P 2, με το να λύσουμε τη σχέση: 29 S P MD SMC S Αρνητικές εξωτερικότητες στην κατανάλωση Η κοινωνικά άριστη ποσότητα συνεπάγεται λιγότερο κάπνισμα. Έτσι ο καπνιστής είναι σε χειρότερη κατάσταση, αλλά οι θαμώνες σε καλύτερη. Το πλεόνασμα του καπνιστή (και των εταιρειών παραγωγής τσιγάρων) μειώνεται. Διαγραμματικά είανι το τρίγωνο μεταξύ των καμπυλών P και PMC από 2 σε. Η ζημιά στους θαμώνες μειώνεται επίσης. Διαγραμματικά αυτό είναι η περιοχή κάτω από την καμπύλη MD από 2 σε. 30 5
Αρνητικές εξωτερικότητες στην κατανάλωση Η απώλεια ευημερίας από την αρχική κατανάλωση φαίνεται διαγραμματικά από το τρίγωνο μεταξύ των καμπυλών SMC και S από 2 σε. Σε αυτή την περίπτωση η καμπύλη SMC ισούται με την PMC. Ιδιωτικές αντιδράσεις Οι εξωτερικές επιδράσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν, χωρίς την παρέμβαση του κράτους με τρεις τρόπους: Το θεώρημα του Coase Συγχωνεύσεις Κοινωνικές συμβάσεις 3 32 το θεώρημα του Coase Πηγή της αναποτελεσματικότητας από τις εξωτερικότητες είναι η απουσία δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Το θεώρημα του Coase υποστηρίζει ότι όταν καθιερωθούν δικαιώματα ιδιοκτησίας και τα συναλλακτικά κόστη είναι μικρά, τότε τα εμπλεκόμενα σε μια εξωτερικότητα μέρη, εκουσίως, θα βρουν λύση που είναι κοινωνικά αποτελεσματική. Η κοινωνικά επιθυμητή ποσότητα θα επιτευχθεί ανεξάρτητα από το σε ποιο μέρος δίνονται τα δικαιώματα ιδιοκτησίας.. το θεώρημα του Coase Ας πάρουμε πάλι την περίπτωση του εργοστασίου και του αγρότη. Αν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του ποταμού δοθούν στο εργοστάσιο, αυτό θα παράγει αρχικά την ποσότητα, η οποία μεγιστοποιεί τα κέρδη του. Αν πάλι τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του ποταμού δοθούν στον αγρότη, τότε αρχικά η παραγωγή του εργοστασίου θα είναι μηδενική, επειδή στο επίπεδο αυτό ελαχιστοποιείται η ζημιά του αγρότη. 33 34 Οριακό όφελος Κόστος οριακής ζημιάς 35 Ζ Ε Η το θεώρημα του Coase Β Γ Δ Ε * - β α Α MSC = + MD Κόστος οριακής ζημιάς MD 36 Θεώρημα του Coase Δικαιώματα ιδιοκτησίας στο εργοστάσιο Στο το εργοστάσιο μεγιστοποιεί τα κέρδη του, αλλά ο αγρότης έχει οριακή ζημιά ίση με ΑΒ=αβ. Άρα ο αγρότης έχει συμφέρον να προσφέρει στο εργοστάσιο ένα ποσό το οποίο στο όριο θα είναι ίσο με το ΑΒ, για να μειώσει την παραγωγή του κατά μια μονάδα. (-<MD) Αν η παραγωγή πάει στο -, τότε η οριακή ζημιά του αγρότη είναι ΓΕ και η απώλεια κέρδους του εργοστασίου ΔΕ. Άρα και πάλι ο αγρότης μπορεί να δωροδοκήσει το εργοστάσιο για να μειώσει την παραγωγή του. (-<MD) Αυτό θα συνεχιστεί μέχρι το σημείο *, όπου -=MD 6
37 Θεώρημα του Coase Δικαιώματα ιδιοκτησίας στον αγρότη Ο αγρότης θέλει να έχει μηδέν ζημιά και άρα το εργοστάσιο να έχει μηδενική παραγωγή. Το εργοστάσιο όμως αν παράγει θα έχει οριακό κέρδος ΗΕ= Ε- H, ενώ η οριακή ζημιά του αγρότη είναι ΗΖ. Άρα το εργοστάσιο έχει συμφέρον να δώσει αποζημίωση στον αγρότη, τουλάχιστον ίση με ΗΖ για να του επιτρέψει να παράγει. Αυτή η διαδικασία θα συνεχιστεί για όσο - >MD. Στο σημείο *, -=MD, όπου και παράγει το εργοστάσιο την άριστη ποσότητα 38 Θεώρημα του Coase Από την πιο πάνω ανάλυση είδαμε ότι ανεξάρτητα από το σε ποιον δίνονται τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, οι εκούσιες και ελεύθερες διαπραγματεύσεις μεταξύ των εμπλεκομένων μερών οδηγούν στην κοινωνικά άριστη ποσότητα παραγωγής. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ακόμη και αν δεν δοθούν δικαιώματα ιδιοκτησίας σε κανένα, τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν κίνητρα να έρθουν σε διαπραγματεύσεις για να βρουν λύση και η οποία στο τέλος είναι η κοινωνικά άριστη. Θεώρημα του Coase Πότε είναι στην πράξη εφαρμόσιμο το θεώρημα του Coase; Όταν:. ο αριθμός των εμπλεκομένων μερών είναι μικρός και τα συναλλακτικά κόστη δεν είναι μεγάλα. 2. η πηγή της εξωτερικότητας είναι σαφώς προσδιορισμένη. 3. είναι γνωστές οι καμπύλες κόστους και οφέλους των εμπλεκομένων μερών. 4. τα εμπλεκόμενα μέρη είναι ειλικρινή στις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις. Συγχωνεύσεις Οι συγχωνεύσεις μεταξύ επιχειρήσεων προκαλούν εσωτερίκευση της εξωτερικότητας Μια επιχείρηση που περιλαμβάνει και το εργοστάσιο και το αγρόκτημα ενδιαφέρεται για την από κοινού μεγιστοποίηση των κερδών των δύο επιχειρήσεων και όχι της κάθε μιας χωριστά. Με τον τρόπο αυτό η επιχείρηση που προέρχεται από συγχώνευση θα λάβει υπόψη της τη ζημιά που προκαλεί το εργοστάσιο στην αγροτική παραγωγή 39 40 Κοινωνικές συμβάσεις Κρατικές αντιδράσεις Πολλές φορές έχουν καθιερωθεί κάποιες κοινωνικές συμβάσεις, οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν ως προσπάθειες που αναγκάζουν τους ανθρώπους να λαμβάνουν υπόψη τους τις εξωτερικότητες που δημιουργούν. Μερικά παραδείγματα τέτοιων συμβάσεων μπορούν να θεωρηθούν οι συνήθειες να μη μιλούμε στο θέατρο, να μην πετούμε σκουπίδια στο δρόμο, να μην κάνουμε υπερβολικό θόρυβο γιατί ενοχλούμε τους διπλανούς μας, κ.λ.π. Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι αντίδρασης του κράτους για αντιμετώπιση των εξωτερικών είναι οι εξής: Φόροι Επιδοτήσεις Δημιουργία αγοράς Διοικητικές ρυθμίσεις 4 42 7
43 Φόροι Ας πάρουμε ξανά την περίπτωση του εργοστασίου και του αγρότη. Το εργοστάσιο παράγει σε αναποτελεσματικό επίπεδο επειδή οι τιμές των συντελεστών δεν αντανακλούν τα πραγματικά κοινωνικά κόστη. Οι τιμές των συντελεστών είναι πολύ χαμηλές και επομένως ο πιο φυσικός τρόπος για να τις αυξήσουμε είναι να επιβάλουμε ένα φόρο. O φόρος κατά Pigou είναι ένας φόρος που επιβάλλεται σε κάθε μονάδα του προϊόντος του ρυπαίνοντος και είναι ίσος με την οριακή ζημιά που προκαλεί στο αποτελεσματικό επίπεδο προϊόντος. 44 0 * Φόροι Συχνά η οριακή ζημιά (MD) λέγεται και οριακό εξωτερικό κόστος (MEC) MSC=+MD Οριακή Ζημιά (MD) Φόροι Φόροι Η μείωση της παραγωγής στο κοινωνικά άριστο επίπεδο έχει τις εξής συνέπειες από άποψη κοινωνικής ευημερίας:. Μειώνει το κέρδος του εργοστασίου κατά την περιοχή γδζ. 2. Μειώνει την οριακή ζημιά κατά την περιοχή αβεθ. 3. Το καθαρό όφελος για την κοινωνία είναι η περιοχή δηζ. Με ποιο τρόπο μπορούμε να επιβάλουμε ένα φόρο στο εργοστάσιο για να μειώσει την παραγωγή του από το στο *; 45 Απώλεια κέρδους λόγω μείωσης παραγωγής 46 γ β α δ * η ζ θ ε MSC M D δ Φόροι η MSC Καθαρό όφελος Φόροι: Φόρος Pigou δ MSC + t Φόρος=t = γδ = MD στο αποτελεσματικό επίπεδο προϊόντος γ β α MD 47 * θ ε ζ Μείωση οριακής ζημιάς 48 γ * M D 8
Φόροι: Φόρος Pigou 49 Έσοδα από το Φόρο Pigou δ γ MSC + t M D * 50 Ας υποθέσουμε ότι το εργοστάσιο έχει καμπύλη ζήτησης (), η οποία δίνεται από τη σχέση 300 Και καμπύλη οριακού (ιδιωτικού) κόστους η οποία είναι 20 Ας θεωρήσουμε επίσης ότι η καμπύλη οριακής ζημιάς του αγρότη δίνεται από τη σχέση MD 40 2 5 Το εργοστάσιο μεγιστοποιώντας τα κέρδη του επιλέγει 300 20 40 Η κοινωνικά αποτελεσματική ποσότητα όμως είναι MSC MD 300 20 40 2 * 60 Φόρος Pigou: Αριθμητικό παράδειγμα Με βάση το αριθμητικό παράδειγμα που αναφέραμε πιο πάνω έχουμε. Θέτοντας t=md(60) δίνει t=60. Το εργοστάσιο τώρα χρεώνει =+t, που μας δίνει *. 52 t 300 20 t 300 20 60 20 2 60 53 Επιδοτήσεις Pigou Αντί να επιβάλουμε φόρο στο εργοστάσιο που ρυπαίνει, θα μπορούσαμε να δώσουμε μια επιδότηση στο εργοστάσιο για να μειώσει την παραγωγή του στο κοινωνικά αποτελεσματικό επίπεδο. Πώς μπορούμε να δώσουμε μια τέτοια επιδότηση; 54 Επιδοτήσεις Pigou Ας υποθέσουμε ότι η επιδότηση είναι ίση με την οριακή ζημιά στο κοινωνικά αποτελεσματικό επίπεδο. Το εργοστάσιο θα μειώσει την παραγωγή του μέχρις ότου η απώλεια στο κέρδος να είναι ίση με την επιδότηση. Και αυτή η πολιτική οδηγεί σε στο *. Η επιδότηση όμως θα δώσει κίνητρα για είσοδο νέων επιχειρήσεων. 9
Επιδοτήσεις Pigou Επιδοτήσεις Pigou MSC + επιδότηση MSC + επιδότηση Οριακό Κόστος στο = κ κ ε Οριακό όφελος στο = ε Έσοδα για το εργοστάσιο Επιδότηση Pigou 55 56 * Δημιουργία αγοράς: Εμπορεύσιμες άδειες Ένας άλλος τρόπος για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής ρύπανσης είναι να πουλήσουμε δικαιώματα ρύπανσης. Αυτό δημιουργεί μιαν αγορά η οποία από μόνη της δεν θα προέκυπτε. Διαδικασία: Δημιουργία αγοράς: Εμπορεύσιμες άδειες Η κυβέρνηση πουλά άδειες σε επιχειρήσεις για να ρυπαίνουν μέχρι την ποσότητα Ζ *. Οι επιχειρήσεις συμμετέχουν σε διαγωνισμό για να αποκτήσουν δικαιώματα ρύπανσης και η τιμή για τα δικαιώματα αυτά οδηγεί την αγορά σε ισορροπία. Στην πράξη, η προσφορά αδειών ρύπανσης είναι ανελαστική. 57 58 Δημιουργία αγοράς: Εμπορεύσιμες άδειες Δημιουργία αγοράς: Εμπορεύσιμες άδειες 59 ανά έτος P Ζ* S Z D Z Η διαδικασία θα είχε τα ίδια αποτελέσματα αν η κυβέρνηση αρχικά έδινε άδειες στις επιχειρήσεις και μετά τις άφηνε να τις πουλήσουν. Οι διανεμητικές επιπτώσεις είναι διαφορετικές ωφελούνται οι επιχειρήσεις που αποκτούν τα αρχικά δικαιώματα. Ένα πλεονέκτημα των αδειών σε σχέση με το φόρο Pigou είναι ότι οι άδειες μειώνουν την αβεβαιότητα σε σχέση με το τελικό επίπεδο ρύπανσης, όταν οι τιμές των,, και MD δεν είναι γνωστές. 60 0
Διοικητικές ρυθμίσεις Με το καθεστώς των διοικητικών ρυθμίσεων οι ρυπαίνοντες υποχρεώνονται να μειώσουν τη ρύπανση κατά ένα ορισμένο ποσό ή ποσοστό. Όσοι δεν συμμορφώνονται υφίστανται νομικές κυρώσεις. Οι διοικητικές ρυθμίσεις μπορεί να προκαλούν αναποτελεσματικότητες όταν υπάρχουν περισσότερες από μια επιχειρήσεις με διαφορετικά κόστη. Η αποτελεσματικότητα δεν προϋποθέτει ίσες μειώσεις στις εκπομπές ρύπων. Εξαρτάται μάλλον από τα σχήματα των καμπυλών και. Διοικητικές ρυθμίσεις x + d = z + d x = z z x 6 62 Z op X op X = Z Ένας τρόπος για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα ρύπανσης είναι να επιβληθεί ένας φόρος Pigou σε κάθε μονάδα εκπομπής ρύπανσης και όχι σε κάθε μονάδα προϊόντος. Ο φόρος αυτός ονομάζεται τέλος στην εκπομπή ρύπων (emissions fee). Ένας τέτοιος φόρος εξετάζεται στο επόμενο Διάγραμμα στον οριζόντιο άξονα του οποίου μετράται η ποσότητα κατά την οποία ο Μπαρτ μειώνει τη ρύπανση σε ετήσια βάση. Η ΜSB δείχνει τη μείωση στο κόστος παραγωγής της Λίζας για κάθε μονάδα μείωσης της ρύπανσης που προκαλεί ο Μπαρτ. Η καμπύλη αυτή έχει καθοδική κλίση, γεγονός που αντανακλά την υπόθεση που κάναμε προηγουμένως ότι κάθε πρόσθετη μονάδα ρύπανσης μειώνει την ευημερία της Λίζας με αυξανόμενο ρυθμό. Η καμπύλη MC απεικονίζει το οριακό κόστος μείωσης της ρύπανσης για τον Μπαρτ.(π.χ. μια νέα τεχνολογία) 63 64 MC MSB 0 e* Μείωση ρύπανσης Αν δεν γίνουν διαπραγματεύσεις σύμφωνα με το θεώρημα του Coase και δεν παρέμβει το κράτος, ο Μπαρτ δεν θα έχει κανένα κίνητρο να μειώσει τη ρύπανση και θα επιλέξει το σημείο Ο. Το αποτελεσματικό σημείο είναι εκεί που το οριακό κόστος μείωσης της ρύπανσης για τον Μπαρτ ισούται με το οριακό όφελος από τη μείωση της ρύπανσης για την Λίζα, δηλαδή το σημείο e*. Σε κάθε σημείο αριστερά του e*, το όφελος από την περαιτέρω μείωση της ρύπανσης υπερβαίνει το αντίστοιχο κόστος. Σε κάθε σημείο δεξιά του e*, το όφελος από την τελευταία μονάδα ρύπανσης που μειώνεται δεν αντισταθμίζει το αντίστοιχο κόστος. 65 66
f* 0 e* MSB MC Μείωση ρύπανσης Ας υποθέσουμε τώρα ότι το κράτος επιβάλει ένα τέλος στις εκπομπές ρύπων, το ύψος του οποίου είναι f* για κάθε μονάδα ρύπανσης, όπου το f* ισούται με το οριακό κοινωνικό όφελος από τη μείωση της ρύπανσης στο αποτελεσματικό επίπεδο e*. Αν f* > MC, ο Μπαρτ δημιουργεί λιγότερη ρύπανση. Στο Διάγραμμα φαίνεται ότι αυτή η συνθήκη ισχύει για όλα τα σημεία αριστερά του e*, επομένως ο Μπαρτ θα μειώσει τη ρύπανση μέχρι το αποτελεσματικό σημείο. 67 68 69 Ας υποθέσουμε ότι εκτός από τον Μπαρτ, ο Όμηρος επίσης ρυπαίνει το ποτάμι στο οποίο ψαρεύει η Λίζα. Ας υποθέσουμε ακόμα ότι το κόστος μείωσης της ρύπανσης είνι υψηλότερο για τον Όμηρο από ό,τι για τον Μπαρτ, οπότε η καμπύλη οριακού κόστους του Όμηρου βρίσκεται υψηλότερα. Το επόμενο Διάγραμμα απεικονίζει τις καμπύλες οριακού κόστους του Μπαρτ (καμπύλη MC M ) και του Όμηρου (καμπύλη MC O ). Ας υποθέσουμε ότι αρχικά ο καθένας δημιουργεί 90 μονάδες ρύπανσης ετησίως και ότι η κυβέρνηση έχει υπολογίσει ότι η αποτελεσματική ποσότητα μείωσης της ρύπανσης είναι 00 μονάδες το χρόνο συνολικά και για τους δύο παραγωγούς. Επομένως, η συνολική ρύπανση πρέπει να μειωθεί από 80 σε 80 μονάδες σε ετήσια βάση. 70 Πώς η μείωση αυτή πρέπει να κατανεμηθεί ανάμεσα στον Μπαρτ και στον Όμηρο; MC B 50 75 90 Μείωση 25 50 75 90 Ρύπανσης από τον Μπαρτ MC H Μείωση Ρύπανσης από τον Όμηρο Μια πρόταση θα ήταν να απαιτήσει η κυβέρνηση από τον καθένα να μειώσει τη ρύπανση που δημιουργεί κατά 50 μονάδες το χρόνο. Φορολογική επιβάρυνση Μπαρτ MC B f =50 f = 50 Φορολογική επιβάρυνση Όμηρου MC H Μια τέτοια λύση όντως θα οδηγούσε στην επιθυμητή μείωση της ρύπανσης, αυτό όμως θα γινόταν με άσκοπα υψηλό κόστος. το συνολικό κόστος περιορισμού των εκπομπών ρύπων ελαχιστοποιείται μόνο όταν εξισωθούν τα οριακά κόστη μεταξύ όλων των ρυπαινόντων. Ένα αποτέλεσμα αποκαλείται οικονομικά αποδοτικό (cost effective) όταν επιτυγχάνεται με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Στο Διάγραμμα ο οικονομικά αποδοτικότερος τρόπος για να επιτευχθεί ο συνολικός περιορισμός της ρύπανσης κατά 00 μονάδες είναι να μειώσει ο Μπαρτ τη ρύπανση που δημιουργεί κατά 75 μονάδες και ο Όμηρος κατά 25 μονάδες. 7 75 90 Ποσότητα 25 90 που μειώνει ο Μπαρτ Ποσότητα που μειώνει ο Όμηρος 72 2
Ανώτατα όρια και εμπορία (Cap-and-trade) Μια εναλλακτική πολιτική για την κυβέρνηση είναι να ζητήσει από τον Μπαρτ και τον Όμηρο να υποβάλουν για κάθε μονάδα ρύπανσης που παράγουν το χρόνο μία άδεια η οποία χορηγείται από το κράτος. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να μοιραστούν οι άδειες ανάμεσα στον Μπαρτ και τον Όμηρο; Προκειμένου να διαπιστώσουμε γιατί το σύστημα αυτό είναι οικονομικά αποδοτικό, ας μελετήσουμε το πιο κάτω διάγραμμα. MC B f =50 f = 50 a 0 Ανώτατα όρια και εμπορία (Cap-and-trade) 75 90 Ποσότητα 25 75 90 που μειώνει ο Μπαρτ b MC H Ποσότητα που μειώνει ο Όμηρος 73 74 Έστω ότι ο Μπαρτ παίρνει και τις 80 άδειες. Αφού ο Μπαρτ αρχικά παρήγαγε 90 μονάδες ρύπανσης το χρόνο, τώρα που έχει 80 άδειες θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές ρύπων μόνο κατά 0 μονάδες, και άρα θα βρεθεί στο σημείο α του Διαγράμματος Απεναντίας ο Όμηρος θα πρέπει να μειώσει όλη τη ρύπανση που παράγει αφού δεν διαθέτει καμία άδεια και άρα θα βρεθεί στο σημείο b του Διαγράμματος. Αφού το MC O υπερβαίνει κατά πολύ το MC M, το συνολικό κόστος είναι ασκόπως υψηλό και επομένως η κατανομή αυτήν δεν είναι οικονομικά αποδοτική. 75 Ανώτατα όρια και εμπορία (Cap-and-trade) Ο Μπαρτ παίρνει και τις 80 άδειες, αλλά υπάρχει περιθώριο διαπραγματεύσεων μεταξύ του Όμηρου και του Μπαρτ. Ο Μπαρτ θα πουλάει άδειες στον Όμηρο, μέχρις ότου εξισωθούν τα οριακά τους κόστη, το οποίο είναι οικονομικά αποδοτικό. Συνολικά η ρύπανση θα μειωθεί κατά την ίδια ποσότητα, ανεξάρτητα από το πώς κατανέμει αρχικά η κυβέρνηση τις άδειες. Φυσικά η κατανομή των αδειών επηρεάζει την διανομή του εισοδήματος, αφού ο καθένας θα προτιμούσε να είναι πωλητής αντί αγοραστής αδειών. 76 Ανώτατα όρια και εμπορία (Cap-and-trade) Ανώτατα όρια και εμπορία Αντίδραση στην αβεβαιότητα Όταν υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το πόσο κοστίζει η αντιμετώπιση πολλών σημαντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων, το τέλος εκπομπών ρύπων και το πρόγραμμα ανώτατων ορίων και εμπορίας μπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετικά αποτελέσματα. Ας πάρουμε την περίπτωση που υπάρχει μόνο ένας ρυπαίνων. Η κυβέρνηση πρέπει να επιλέξει αν θα θεσπίσει ένα τέλος εκπομπών ρύπων ή ένα σύστημα ανώτατων ορίων και εμπορίας. Ανώτατα όρια και εμπορία Αντίδραση στην αβεβαιότητα MSB ανελαστική, αβέβαιο κόστος f* 0 e f e e* MSB MC MC* Μείωση της ρύπανσης 77 78 Πολύ μικρή μείωση Ράπανος - Καπλάνογλου της ρύπανσης 206/7 Πολύ μεγάλη μείωση της ρύπανσης 3
Ανώτατα όρια και εμπορία Αντίδραση στην αβεβαιότητα MSB ελαστική, αβέβαιο κόστος Θετικές εξωτερικότητες f* 0 e f e e* MC MC* MSB Μείωση της ρύπανσης Υπάρχουν αγαθά και υπηρεσίες τα οποία ωφελούν την κοινωνία πέρα και πάνω από τα οφέλη που αποφέρουν σε ένα άτομο. Οι θετικές εξωτερικές επιδράσεις δεν αντανακλώνται στις τιμές της αγοράς. Πώς εξηγείται το γεγονός ότι το κράτος επιδοτεί την απόκτηση πρώτης κατοικίας; Γιατί το κράτος παρέχει δωρεάν πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια και σε πολλές περιπτώσεις τριτοβάθμια εκπαίδευση. 79 Πολύ μικρή μείωση της ρύπανσης Πολύ μεγάλη μείωση της ρύπανσης 80 Θετικές εξωτερικότητες: Θετικές εξωτερικότητες: MC Επιδότηση Pigou στον παραγωγό MC MC + επιδότηση α MSB = MPB + MEB β MSB = MPB + MEB 8 E E op MPB MEB 82 E α β E op MPB MEB Θετικές εξωτερικότητες: Επιδότηση Pigou στον καταναλωτή α β MC MSB = MPB + MEB Θετικές εξωτερικότητες: Αν το Πανεπιστήμιο λειτουργούσε με ιδιωτικόοικονομικά κριτήρια, τότε θα μεγιστοποιούσε τα κέρδη του εκεί που MPB=MC. Στο σημείο δηλαδή Ε του διαγράμματος. Η κοινωνική ευημερία μεγιστοποιείται όταν MSB=MC, δηλαδή στο E op του διαγράμματος. 83 E α β E op MPB MEB 84 4
Θετικές εξωτερικότητες: Θετικές εξωτερικότητες: Αποτέλεσμα : Ε <Ε op Το Πανεπιστήμιο παράγει ιδιωτικά πολύ μικρή ποσότητα, επειδή δεν λαμβάνει υπόψη του τα οφέλη στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αποτέλεσμα 2: Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα προτιμούσαν η παραγωγή παιδείας να είναι εκεί όπου η καμπύλη MEB τέμνει τον οριζόντιο άξονα. Τα οφέλη των επιχειρήσεων μεγιστοποιούνται όταν MEB=0. Αποτέλεσμα 3: Ε op είναι σημείο στο οποίο η παραγόμενη ποσότητα δεν είναι η προτιμώμενη από κάθε πλευρά,αλλά είναι ο καλύτερος συμβιβασμός μεταξύ Πανεπιστημίου και ιδιωτικών επιχειρήσεων. 85 Στο Πανεπιστήμιο, η απώλεια της μετακίνησης στο Ε op είναι το τρίγωνο μεταξύ της καμπύλης MC και της καμπύλης MPB όταν πάμε από το Ε στο Ε op. Από την άλλη πλευρά οι ιδιωτικές επιχειρήσεις κερδίζουν την περιοχή κάτω από την καμπύλη MEB καθώς πάμε από το Ε στο Ε op. Η διαφορά μεταξύ οφέλους ιδιωτικών επιχειρήσεων και απώλειας του πανεπιστημίου είναι η απώλεια σε αποτελεσματικότητα από το να γίνεται η παραγωγή στο Ε αντί στο Ε op. 86 5