Μικροοικονομία ΙΙ: Μονοπωλιακός ανταγωνισμός Ρεβέκκα Χριστοπούλου Εαρινό εξάμηνο 2017 Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Διαφοροποίηση προϊόντων Μέχρι τώρα περιγράψαμε: τον πλήρη ανταγωνισμό ως μια αγορά με πολλούς παραγωγούς που παράγουν το ίδιο προϊόν το μονοπώλιο ως μια αγορά με έναν μεγάλο παραγωγό Σε πολλές αγορές, τα αγαθά δεν είναι πανομοιότυπα αλλά παρόμοια. Δηλαδή είναι πολύ πιστά, αλλά όχι τέλεια, υποκατάστατα. (π.χ., οι αγορές για μπλούζες, ρολόγια, αυτοκίνητα και μπισκότα.) Κάθε μεμονωμένος προμηθευτής έχει έτσι μια μικρή μονοπωλιακή ισχύ.
Διαφοροποίηση προϊόντων Διαφοροποίηση προϊόντος ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα προϊόντα υπάρχει όταν τα προϊόντα διαθέτουν χαρακτηριστικά τα οποία, κατά τη γνώμη των καταναλωτών, διαχωρίζουν το ένα προϊόν από το άλλο και τα κάνουν κάτι λιγότερο από τέλεια υποκατάστατα. Κάθετη διαφοροποίηση προϊόντος: ένα προϊόν θεωρείται αναμφίβολα καλύτερο από κάποιο άλλο έτσι ώστε, στην ίδια τιμή, όλοι οι καταναλωτές θα αγόραζαν το καλύτερο προϊόν. Οριζόντια διαφοροποίηση προϊόντος: στην ίδια τιμή, μερικοί καταναλωτές θα προτιμούσαν τα χαρακτηριστικά του προϊόντος Α, ενώ άλλοι καταναλωτές θα προτιμούσαν τα χαρακτηριστικά του προϊόντος Β.
Διαφοροποίηση προϊόντων Δωρεάν είσοδος μηδενικά κέρδη για κάθε πωλητή. Ατελής υποκατάσταση ανάμεσα στα αγαθά Η καμπύλη ζήτησης για κάθε αγαθό έχει ελαφριά κλίση προς τα κάτω. Οι επιχειρήσεις μπορούν σε έναν βαθμό να επηρεάσουν την τιμή (δεν την αποδέχονται ως εξωγενώς καθορισμένη). Άρα για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους θέτουν MR = MC.
Ισορροπία P Βραχυχρόνια P Μακροχρόνια MC MC P P AC MR MR D Q Q Q Βραχυχρόνια κάθε επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της θέτοντας MR=MC. Η τιμή ισορροπίας υπερβαίνει το μέσο κόστος, άρα υπάρχουν θετικά κέρδη. Μακροχρόνια, όσο νέες εταιρίες εισέρχονται στον κλάδο: το μερίδιο της ζήτησης για κάθε μια ξεχωριστά μειώνεται, οπότε η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται αριστερά. παράγονται περισσότερα υποκατάστατα προϊόντα, οι καταναλωτές γίνονται πιο ευαίσθητοι στις διαφορές των τιμών, οπότε η καμπύλη ζήτησης γίνεται πιο ελαστική. Νέες εταιρίες σταματούν να εισέρχονται όταν η ζήτηση εφάπτεται του μέσου κόστους, δηλαδή τα κέρδη είναι μηδέν. Q D D AC Q
P Αναποτελεσματικότητα Μηδενικό Κέρδος P=AC Μεγιστοποίηση κέρδους MR=MC Αποτελεσματική ισορροπία MC p(y*) AC MC(y*) y* y e MR Η μονοπωλιακά ανταγωνιστική ισορροπία δεν είναι αποτελεσματική επειδή, για κάθε αγαθό, p(y*) > MC(y*). D Q
Πλεονάζον παραγωγικό δυναμικό P Μηδενικό Κέρδος P=AC Μεγιστοποίηση κέρδους MR=MC Αποτελεσματική ισορροπία MC MES p(y*) AC MC(y*) y* Πλεονάζον δυναμικό y e MR y Κάθε πωλητής πουλά ποσότητα μικρότερη από εκείνη που ελαχιστοποιεί το μέσο κόστος. Υπό αυτήν την έννοια, έχει πλεονάζον παραγωγικό δυναμικό. D Q
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά Σκεφτείτε μια τοποθεσία στην οποία οι καταναλωτές κατανέμονται ομοιόμορφα κατά μήκος μιας γραμμής. Κάθε καταναλωτής προτιμά να διανύσει μικρότερη απόσταση για έναν πωλητή. Υπάρχουν n 1 πωλητές. Πού θα περιμένατε ότι θα επέλεγαν αυτοί οι πωλητές τις εγκαταστάσεις τους;
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ 0 1 Εάν n = 1 (μονοπώλιο) τότε ο πωλητής μεγιστοποιεί το κέρδος του στο x = ½ και ελαχιστοποιεί το κόστος ταξιδιού των καταναλωτών.
A 0 Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ B 1 Εάν n = 2 (δυοπώλιο) τότε ποιες θα είναι οι εγκαταστάσεις ισορροπίας των πωλητών, A και B; Τι γίνεται αν x A = 0 και x B = 1, δηλ. αν οι πωλητές διαφοροποιούνται όσο το δυνατόν περισσότερο; Εάν x A = 0 και x B = 1 τότε ο A πουλά σε όλους τους καταναλωτές στο [0,½) και ο B στο (½,1]. Δεδομένης της θέσης του B στο x B = 1, μπορεί ο A να αυξήσει το κέρδος του;
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά A ½ 0 x x /2 Τι θα γίνει αν ο A μεταφερθεί στο x ; B 1 Τότε, ο A πουλά σε όλους τους καταναλωτές στο [0,½+½ x ) και αυξάνει το κέρδος του. Δεδομένου του ότι x A = x, μπορεί ο B να βελτιώσει το κέρδος του αν μεταφερθεί από το x B = 1;
0 Διαφοροποίηση προϊόντων ανά A ½ x x (1-x )/2 B 1 Κι αν ο B μεταφερθεί στο x B = x ; Τότε ο B πουλά σε όλους στους καταναλωτές στο ((x +x )/2,1] και αυξάνει το κέρδος του. Ποια είναι λοιπόν η ισορροπία;
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ 0 A&B 1 Οι δυο πωλητές έχουν κίνητρο να μετακινούνται όλο και πιο κοντά στο κέντρο της γραμμής. Η ισορροπία λοιπόν είναι x A = x B = ½.
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ¼ ½ ¾ 0 A Είναι αυτή η ισορροπία αποτελεσματική; B 1 Όχι. Η ισορροπία μπορεί να αλλάξει ώστε να ελαχιστοποιηθεί το κόστος ταξιδίου των καταναλωτών. Η αποτελεσματική θέση για τους A και B είναι x A = ¼ και x B = ¾.
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά Κι αν n = 3 και έχουμε τους πωλητές A, B και C; Τότε, δεν υπάρχει ισορροπία. Γιατί; Οι πιθανότητες είναι οι εξής: (i) Οι 3 πωλητές να βρίσκονται στο ίδιο σημείο. (ii) Οι 2 από τους 3 πωλητές να βρίσκονται στο ίδιο σημείο. (iii) Κάθε πωλητής να βρίσκεται σε διαφορετικό σημείο.
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ 0 1 Περίπτωση iii: Κάθε πωλητής βρίσκεται σε διαφορετικό σημείο. Δεν μπορεί να υπάρχει ισορροπία επειδή οι δύο εξωτερικοί πωλητές θα έχουν υψηλότερα κέρδη αν μεταφερθούν πιο κοντά στον μεσαίο πωλητή.
0 Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ A B C 1 Περίπτωση i: Οι 3 πωλητές βρίσκονται στο ίδιο σημείο. Κάθε ένας πουλά στο 1/3 της αγοράς. Έχουν οι πωλητές κίνητρο να μείνουν σε αυτήν τη θέση;
0 Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ A B C Εάν μετακινηθεί ο C προς τα δεξιά, παίρνει σχεδόν το ½ της αγοράς. C 1 Δεν μπορεί να υπάρχει ισορροπία επειδή συμφέρει έναν από τους πωλητές να μεταφερθεί λίγο πιο αριστερά ή πιο δεξιά από τους άλλους δύο ώστε να πάρει όλη την αγορά εκείνης της πλευράς, αντί να πρέπει να μοιραστεί εκείνους τους καταναλωτές.
0 Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ A B C Περίπτωση ii: 2 στους 3 πωλητές βρίσκονται στο ίδιο σημείο. C 1 Ο A παίρνει σχεδόν το 1/4 της αγοράς. Έχουν οι πωλητές κίνητρο να μείνουν σε αυτήν τη θέση;
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά ½ 0 A B C 1 Εάν μεταφερθεί ο Α προς τα αριστερά παίρνει σχεδόν το ½ της αγοράς. Δεν μπορεί να υπάρχει ισορροπία επειδή συμφέρει έναν από τους δύο πωλητές να μεταφερθεί λίγο πιο μακριά από τον άλλον.
Διαφοροποίηση προϊόντων ανά Και στις τρείς περιπτώσεις για n=3 συμφέρει κάποιον από τους πωλητές να μετακινηθεί. Αυτό το αποτέλεσμα ισχύει μόνο για n=3. Γενικά, για n 4, προκύπτει πάντα κάποια ισορροπία ως προς την.
Διαφοροποίηση προϊόντων ως προς τον χαρακτήρα Μεταφορικά, η περίπτωση του δρόμου με τους πωλητές μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση άλλου τύπου διαφοροποίησης προϊόντων, π.χ. ως προς τον χαρακτήρα. Για παράδειγμα, σκεφτείτε την επιλογή μενού δύο εστιατορίων. Στο ένα άκρο έχουμε το ψητοπωλείο και στο άλλο εστιατόριο για χορτοφάγους. Και τα δυο εστιατόρια έχουν κίνητρο να εμπλουτίσουν το μενού τους ώστε να κερδίσουν λίγους από τους πελάτες που βρίσκονται στο μέσον τους εύρους των προτιμήσεων. Στην ισορροπία, και τα δύο εστιατόρια θα προσφέρουν φαγητά που θα καλύπτουν όλες τις προτιμήσεις και θα μοιράζονται την αγορά.
Βαθμοί διαφοροποίησης Στις περιπτώσεις που αναλύσαμε η ισορροπία φαίνεται να μειώνει το βαθμό διαφοροποίησης στην αγορά (οι πωλητές έχουν συμφέρον να «πλησιάσουν» ο ένας τον άλλον). Αυτό προϋποθέτει ότι οι αγορές στις οποίες πωλούν οι μονοπωλητές είναι κοινές (π.χ. ο δρόμος στον οποίο βρίσκονται οι πωλητές δεν είναι πολύ μεγάλος). Συχνά οι πωλητές στοχεύουν στην υπερβολική διαφοροποίηση των προϊόντων. Προσπαθούν να πείσουν ότι το προϊόν τους δημιουργεί μια διαφορετική αγορά. Είναι τόσο μοναδικό που δεν έχει υποκατάστατα (π.χ. μέσω διαφημίσεων). Το αποτέλεσμα είναι μεγάλη ποικιλία προϊόντων αλλά η επίδραση στα κέρδη είναι αμφισβητήσιμη.