Eπεξεργαςία βιβλίου /βιβλίων ςτο πλαίςιο τθσ ανάπτυξθσ του γραμματιςμοφ και των ςφγχρονων προςεγγίςεων για τθ μάκθςθ Μ. ΦΤΡΟΕΡΑ «κατανόθςθ» «εμπλοκι» «ςυμμετοχι» «εμβάκυνςθ»
EΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΑΦΙΑ Αποςτολίδου Β., Ανάγνωςη και ετερότητα, ςτο Κλειδιά και Αντικλείδια, 2003, www.kleidiakaiantikleidia.net Δαφζρμου Χ., Κουλοφρθ Ρ., Μπαςαγιάννθ Ε. (2006). Οδηγόσ Νηπιαγωγοφ, Εκπαιδευτικοί ςχεδιαςμοί, δημιουργικά περιβάλλοντα μάθηςησ. Ακινα: ΟΕΔΒ Μπραςζρ Φ.(2003). 1001 δραςτηριότητεσ για να αγαπήςω το βιβλίο. Ακινα: Μεταίχμιο Ροςλάνιεκ, Κ. (1992). Να δώςουμε ςτα παιδιά την όρεξη για διάβαςμα. Ακινα: Καςτανιϊτθσ οντάρι, Τη. (2003). Γραμματική τησ φανταςίασ. Ειςαγωγή ςτην Τζχνη να επινοείσ ιςτορίεσ. Ακινα: Μεταίχμιο Spink J., Τα παιδιά ωσ αναγνώςτεσ, Καςτανιϊτθσ, Ακινα 1990 Άρκρα από περιοδικά (περιοδικό ΓΕΦΥΕΣ)
Παρζχουμε ευκαιρίεσ γραμματιςμοφ ςτα παιδιά: - όταν επιτρζπουμε ςτουσ μακθτζσ να ερμθνεφουν και να δθμιουργοφν ποικίλα κείμενα (ςυμπεριλαμβανομζνων και των ποικίλων ςκοπϊν για τουσ οποίουσ δθμιουργοφνται τα κείμενα) - όταν τουσ παρζχουμε ποικίλεσ διαδραςτικζσ εμπειρίεσ ςτθ γραπτι γλϊςςα, - όταν οι μακθτζσ δζχονται τθν πρόκλθςθ ποικίλων επικοινωνιακϊν ςκοπϊν και λειτουργικϊν καταςτάςεων που ςυνδζονται με τθ γραφι, - όταν καλοφνται να εργαςτοφν με τα κείμενα προςεγγίηοντάσ τα από διαφορετικζσ οπτικζσ (του ςυγγραφζα, του διορκωτι, του ςχολιαςτι, του αξιολογθτι, του θκοποιοφ), - όταν κεωροφμε δεδομζνο ότι θ ποικιλία των εμπειριϊν τουσ εμπλουτίηει τον τρόπο με τον οποίο ερμθνεφουν ζνα κείμενο, - όταν τελικά πιςτεφουμε ότι τα παιδιά ςκζφτονται για τθ γλϊςςα και δεν ςκζφτονται όλα το ίδιο πράγμα τθν ίδια ςτιγμι...
Ρολλζσ ζρευνεσ ζχουν δείξει ότι θ ανάγνωςθ ιςτοριϊν ςυμβάλλει ςτθν προώκθςθ του γραμματιςμοφ των μικρϊν παιδιϊν: Αναπτφςςουν ςυμπεριφορζσ που ςυνδζονται με τον πρϊιμο εγγραμματιςμό (πϊσ κρατάμε το βιβλίο, ποια είναι θ φορά τθσ ανάγνωςθσ, τι διαβάηουμε, κατανόθςθ εξωτερικϊν ςτοιχείων του βιβλίου κλπ) Αναπτφςςουν λεξιλόγιο και βελτιϊνουν και τον προφορικό λόγο (βλ. και ακαδθμαϊκι γλωςςικι ικανότθτα επικοινωνιακι γλωςςικι ικανότθτα)
Αναπτφςςουν ικανότθτεσ και ςτρατθγικζσ κατανόθςθσ κειμζνων (ενεργοί αναγνώςτεσ) και αργότερα κριτικοί αναγνώςτεσ (μπορϊ να πάω πζρα από το κείμενο, να δω πίςω από αυτό, να το επεκτείνω, να το κρίνω). Αυτό γίνεται: Α) ζμμεςα (μζςω πολλαπλϊν αναγνωςτικϊν εμπειριϊν) Β) άμεςα (βλ. ρόλοσ τθσ ερϊτθςθσ).
Αναπτφςςουν τθν ικανότθτα αποκωδικοποίθςθσ του γραπτοφ λόγου Αναπτφςςουν δομζσ ςκζψθσ που τουσ επιτρζπουν να γίνονται οι ίδιοι δθμιουργοί κειμζνων( ο μφκοσ των «ταλαντοφχων» παιδιϊν) Νιϊκουν τθν απόλαυςθ και τθ μαγεία του βιβλίου.
Πλα αυτά εξαρτϊνται όχι μόνο από τθ ςυχνότθτα επαφισ των παιδιϊν με βιβλία αλλά και από τθν ποιότθτα αυτισ τθσ επαφισ. Τι βοθκά ϊςτε να «διαςφαλίηεται» αυτι θ ποιότθτα?
Το ίδιο το βιβλίο και τα χαρακτθριςτικά του (εικόνα, κείμενο ) Το κατά πόςο θ δραςτθριότθτα ζχει νόθμα για τα παιδιά : κατάλλθλθ επιλογι του βιβλίου, προςαρμοςμζνθ ςε ςτιγμι και ςε ομάδα (βιϊματα/ ενδιαφζροντα) και πλαιςιωμζνθ δραςτθριότθτα (κινθτοποίθςθ παιδιϊν)// => ικανότθτα του εκπαιδευτικοφ να αναλφει τθ ςυνκικθ ανάγνωςθσ Το είδοσ τθσ αλλθλεπίδραςθσ ςε διαφορετικζσ ςτιγμζσ (πριν, κατά τθ διάρκεια, μετά κλπ)- αυτενζργεια, δυνατότθτα «ανοιχτισ» επεξεργαςίασ του βιβλίου
Στο πλαίςιο αυτισ τθσ λογικισ μασ ενδιαφζρει: Η αλλθλεπιδραςτικι ανάγνωςθ με ςκοπό τθ ςε βάκοσ επεξεργαςία του περιεχομζνου ενόσ βιβλίου (πλοκι ιςτορίασ/προκζςεισ και ςυναιςκιματα θρϊων) αλλά και δράςεισ που επιςτρζφουν ςτο περιεχόμενο/ πλοκι του βιβλίου που αξιοποιοφν ςτοιχεία που ζχουν κατανοθκεί, που οδθγοφν ςε νζεσ κατανοιςεισ, ςε εμβάκυνςθ, που αξιοποιοφν/ καλλιεργοφν γνώςεισ- δεξιότθτεσ
Η επεξεργαςία ζχει νόθμα να δθμιουργεί νζουσ/ εναλλακτικοφσ τρόπουσ προςζγγιςθσ του βιβλίου. Μπορεί να ςυνδζςει το βιβλίο με βιϊματα των παιδιϊν. Με δεδομζνο ότι κακζνασ προςεγγίηει με το δικό του τρόπο το βιβλίο θ επεξεργαςία είναι ςθμαντικό να πολλαπλαςιάηει τουσ τρόπουσ κατανόθςθσ, αλλά και άντλθςθσ απόλαυςθσ από το βιβλίο. υνεπώσ είναι ςθμαντικό θ επεξεργαςία να μπορεί να ξαναγυρνάει ςτο ίδιο το βιβλίο.
Ιδζεσ για τθν επεξεργαςία βιβλίου με τθν αξιοποίθςθ ερωτιςεων Πριν τθν ανάγνωςθ: Α) για να ανακαλφψουμε αρχικζσ γνϊςεισ και βιϊματα που κα αξιοποιιςουμε ςτθ ςυνζχεια (Ξζρετε αυτι τθν ιςτορία; Σι λζτε να γίνεται ςε αυτι τθν ιςτορία;) Β) για να οδθγιςουμε τα παιδιά ςτθ διαμόρφωςθ υποκζςεων (ανοιχτζσ ερωτιςεισ, διαίςκθςθ, ςυςχετίςεισ κλπ) με βάςθ ενδείξεισ του βιβλίου (εικονογράφθςθ, ςυγγραφζασ κλπ). Γνωςτικι και ςυναιςκθματικι προετοιμαςία για τθν ανάγνωςθ/ ακρόαςθ του βιβλίου (Σι νομίηετε ότι κα λζει αυτό το βιβλίο; Από ποφ το καταλάβατε; Σι λζτε να κζλει ο ΧΧΧ;)
Κατά τθν ανάγνωςθ Α) Για να διαςφαλίςουμε ότι παρακολουκοφν τα παιδιά και κατανοοφν (Σι είπαμε ότι κζλει ο ιρωασ; Ποφ πθγαίνει; ) Β) Για να ενεργοποιιςουμε μθχανιςμοφσ (γνωςτικοφσ & ςυναιςκθματικοφσ) ενεργθτικισ ανάγνωςθσ (Πώσ λζτε να νιώςει/ ότι νιώκει τώρα; Σι κα κάνατε ςτθ κζςθ του; ) Γ) Για να προετοιμάςουμε μζςω τθσ διατφπωςθσ υποκζςεων από τα παιδιά τισ γνωςτικζσ δομζσ των παιδιϊν ϊςτε να επεξεργαςτοφν κριτικά το περιεχόμενο που κα ακολουκιςει (τι κα κάνει τώρα ο μάγοσ; Γιατί λζτε να το είπε αυτό;)
Μετά τθν ανάγνωςθ: Α) Για να εκτιμιςουμε τθν κατανόθςθ Β) Για να επιτρζψουμε ςτα παιδιά να ςκεφτοφν και να επεκτείνουν το βιβλίο (Σι άλλο κα μποροφςε να γίνει; Ποφ λζτε να πάει τώρα ο ιρωασ; Σι κα γινόταν αν.)
O ρόλοσ του πλαιςίου ςτο ςχεδιαςμό Ποια παρζμβαςθ ςε ποια τάξθ? (γνωςτικά και κοινωνικο-πολιτιςμικά χαρακτθριςτικά παιδιϊν)- Ραραδείγματα Σε ποια από τα παρακάτω παραδείγματα υπάρχουν ανακολουκίεσ; ανάγνωςθ παραμυκιοφ χωρίσ εικόνεσ ςε μια τάξθ με λίγουσ φυςικοφσ ομιλθτζσ τθσ ελλθνικισ γλϊςςασ. ανάγνωςθ παραμυκιοφ για τθ γζννθςθ του Χριςτοφ ςε μια τάξθ με διαφορετικζσ κρθςκείεσ αντιγραφι μιασ πρόςκλθςθσ από όλα τα παιδιά τθσ τάξθσ
Βαςικζσ αρχζσ για ςυηιτθςθ ςχετικά με τθν επεξεργαςία βιβλίου Εικόνεσ= Μία «είςοδοσ» ςτο περιεχόμενο του βιβλίου. Σθμαςία κινιτρου Κακζνασ μπορεί να είναι αναγνϊςτθσ με το δικό του τρόπο Σθμαςία των κοινωνικϊν και πολιτιςμικϊν αποςκευϊν των παιδιϊν Η ανάγνωςθ ςτθν τάξθ είναι μια ςυλλογικι διαδικαςία. Το νόθμα οικοδομείται από ανομοιογενείσ αναγνϊςτεσ. Εκδοχι τθσ ανάγνωςθσ ςε ομάδεσ. Σθμαςία του να «ακοφω» τα παιδιά.
Για τθ ςυνκικθ τθσ παρζμβαςθσ Ρρότερεσ εμπειρίεσ ωσ προσ το είδοσ βιβλίων (βιβλιοκικθ τθσ τάξθσ). Γιατί; Ρρότερεσ εμπειρίεσ ωσ προσ τον τρόπο ανάγνωςθσ /επεξεργαςίασ από εκπαιδευτικό. Γιατί; Μικρό κείμενο (διάρκεια αναγνωςτικισ διαδικαςίασ), ςυνκικθ που επιτρζπει τθν αναδιιγθςθ. Γιατί;
Ροιεσ ιδζεσ ζχετε για τθν επεξεργαςία ενόσ βιβλίου; Ροιεσ ζχετε αντλιςει από τισ μζχρι τϊρα παρουςιάςεισ.
Eνδεικτικζσ δραςτθριότθτεσ Μπαίνουμε ςτθ κζςθ ενόσ ιρωα και επικοινωνοφμε γραπτά με ζναν άλλο ιρωα του βιβλίου(με τον δικό τουσ τρόπο γραφισ, με υπαγόρευςθ ςτον εκπαιδευτικό, ατομικά ι ςυλλογικά), Ξαναγράφουμε τθν ιςτορία βάηοντασ ςε αυτιν και άλλουσ ιρωεσ *π.χ. αν ζβαηαν και άλλουσ νάνουσ ι ιρωεσ άλλων παραμυκιϊν κα...+ ι άλλα ςτιγμιότυπα με τουσ ιρωεσ ι τον εαυτό μασ Φτιάχνουμε το δικό μασ βιβλίο με και χωρίσ ανατροπζσ με εξϊφυλλο κλπ (ςυνδυαςμόσ και με εικαςτικά). Η Χιονάτθ ςυναντά το ςπίτι των Γιγάντων (όχι των νάνων) Λίςτεσ Η Κοκκινοςκουφίτςα ηει ςτθ γειτονιά μασ
Δραματοποιοφμε το παραμφκι, κάνοντασ και ςκθνικά και τθ μουςικι επζνδυςθ (με τουσ τρόπουσ που αναφζρονται ςτον οδθγό για τθ Νθπιαγωγό) Φτιάχνουμε ζνα επιτραπζηιο παιχνίδι Μεγαλϊνουμε το βιβλίο- Συνεχίηουμε τθν ιςτορία Ραγωμζνεσ εικόνεσ- photostory