ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΜΣ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΥΕΝΑΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΩΝ Δρ. Μαρί-Νοέλ Ντυκέν, Καθηγήτρια, mdyken@prd.uth.gr Τηλ. 24210-74438 Γραφείο Γ.6
1. Σημασία των δεικτών Περιεχόμενο διάλεξης 2. Υπολογισμός και στατιστική επεξεργασία δεικτών 3. Δείκτες συγκέντρωσης / διασποράς δραστηριοτήτων στον χώρο, 4. Δείκτες απόκλισης / συμμετοχής, συντελεστές εξειδίκευσης και συμμετοχής. 2
Η συμβολή των δεικτών στην ανάλυση των δεδομένων 3
Συμβολή των δεικτών 1. Διαγνωστική έρευνα καταγραφή της επικρατούσας κατάστασης, των δυνατών και αδυνατών συνιστωσών του οικονομικού ιστού. 1. Συστηματική παρακολούθηση των βασικών μεγεθών της οικονομίας. 2. Απαραίτητα εργαλεία για την αξιολόγηση πολιτικών, προγραμμάτων κ.ά, 3. Σχεδιασμός πολιτικής : στρατηγική μέτρα και δράσεις. 4
Οι Δείκτες Πλαίσιο ανάλυσης Type of Indicators 1. Ορισμός βασικών «μέτρων» για την ανάλυση των χαρακτηριστικών μιας οικονομίας, των ανισοτήτων και της χωρικής εξειδίκευσης. 2. Επιλογή κατάλληλων δεικτών ανάλογα με το ζητούμενο προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα σύγκρισης με άλλες μελέτες - έρευνες. Ανισότητες Μέτρηση των χωρικών / περιφερειακών ανισοτήτων Εξειδίκευση Προσδιορισμός των χωρικών ιδιαιτεροτήτων και της υπεροχής ορισμένων περιοχών Δείκτες CV, wcv Αναλογίες εκατοστημόρια Δείκτες Συμμετοχής (LQ) Εξειδίκευσης: CSr, Hr, Theil 5
1. Δείκτες ανισοτήτων: συνοπτική παρουσίαση 6
Συντελεστές Μεταβλητότητας [01] Απλός Συντελεστής μεταβλητότητας s CV(%) = 100 X Η διασπορά s 2 και η τυπική απόκλιση s είναι οι βασικοί δείκτες μεταβλητότητας. Απαραίτητος στην επαγωγική στατιστική s 2 n å i= = 1 ( X i n - X ) 2 s = 2 s Στον υπολογισμό του συντελεστή, κάθε περιοχή (i= 1,,n) έχει το ίδιο βάρος. s 2 = n å i= 1 1 ( X i - X ) n 2 Η διασπορά s 2 εκφράζεται στην ίδια μονάδα με τις τιμές των δεδομένων όμως στο τετράγωνο. Αυτό δυσκολεύει την ερμηνεία της. Κατά συνέπεια, η τυπική απόκλιση s είναι περισσότερο χρήσιμη και μπορεί να συγκριθεί εύκολα με τη μέση τιμή (ίδια μονάδα μέτρησης). 7
Συντελεστές Μεταβλητότητας [02] Σταθμισμένος Συντελεστής μεταβλητότητας wcv = n 2 wi ( X i - X ) n i= 1 όπου å w i = 1 i= 1 å X Όταν υπάρχουν σημαντικές διαφορές ως προς το μέγεθος των χωρικών ενοτήτων, είναι χρήσιμο να λαμβάνεται υπόψη την παράμετρο αυτή. Βασικό ζητούμενο: επιλογή της κατάλληλης μεταβλητής για τον υπολογισμό του βάρους. w i = Σχετικό βάρος της κάθε χωρικής ενότητας στο σύνολο της εξεταζόμενης περιοχής. Π.χ. Βάρος της κάθε περιφέρειας στο σύνολο της Ελλάδας Πιο συνηθισμένη επιλογή: ο πληθυσμός (αριθμός κατοίκων) w i Popi = Pop pop i = Πληθυσμός περιοχής pop. = Συνολικός Πληθυσμός 8
Εκατοστημόρια και Αναλογίες μεταξύ τους Τεταρτημόρια Q 1 = αντιστοιχεί στο 25% της κατανομής των παρατηρήσεων σε αύξουσα σειρά. Δίνει τη τιμή της μεταβλητής για την οποία το 25% των παρατηρήσεων βρίσκονται κάτω από αυτή τη. Q 3 = αντιστοιχεί στο 75% της κατανομής των παρατηρήσεων σε αύξουσα σειρά. Δίνει τη τιμή της μεταβλητής για την οποία το 75% των παρατηρήσεων βρίσκονται κάτω από αυτή τη ή ακόμα πιο σημαντικό το 25% των παρατηρήσεων παρουσιάζουν μεγαλύτερη τιμή. è Αναλογία: = Δεκατημόρια Με το ίδιο τρόπο, μπορούμε να ορίσουμε τα δεκατημόρια: D 1 = αντιστοιχεί στο 10% της κατανομής των παρατηρήσεων σε αύξουσα σειρά, δηλαδή στο 10% κατώτερο τμήμα της κατανομής. D 9 = αντιστοιχεί στο 90% της κατανομής των παρατηρήσεων σε αύξουσα σειρά ή στο 10% ανώτερο τμήμα της κατανομής. è Χρήσιμες αναλογίες με τα δεκατημόρια: 9
Εφαρμογή Βασικός στόχος της ανάλυσης: 1 η Φάση: (a) Σε ποιο βαθμό η κατανομή των δημοσιών υπάλληλων στις 13 Περιφέρειες της Ελλάδας είναι ομοιογενή προκείμενου να υπάρχει ίδιο βαθμό δυνητικής εξυπηρέτησης των μόνιμων κατοίκων; Μπορούμε να εντοπίσουμε κάποιες περιφερειακές ανισότητες; 2 η Φάση: b) Σε ποιο βαθμό η κατανομή κατά φύλο και ηλικία είναι και αυτή ομοιογενή; Υπάρχουν κάποιες περιφερειακές ιδιαιτερότητες όσον αφορά τη σύνθεση του σχετικού πληθυσμού; Πηγή Δεδομένων: Μητρώο Δημοσιών Υπάλληλων Register of Public employees, Υπουργείο Εσωτερικών, Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων (ΕΔΚΑ) του Π.Θ. 10
Παρουσίαση των Δεδομένων Κατανομή Δημοσιών Υπάλληλων ανά Περιφέρεια, Ελλάδα - 2013 CASE STUDY Source: Register of Public employees, Ministry of Interior and Administrative Reconstruction. Laboratory of Demographic & Social Analysis (LDSA)
Επιλογή Δείκτης ανάλυσης Ο απόλυτος αριθμός δημοσιών υπάλληλων ανά περιφέρεια δεν έχει από μόνο του «νόημα» εφόσον το μέγεθος της κάθε περιφέρειας διαφέρει σημαντικά. è Η σχέση μεταξύ Αττικής και Βορείου Αιγαίου = 54 (ο πληθυσμός της Αττικής = 54 φορές μεγαλύτερος από εκείνο του Β.Α.). è Ενώ η αναλογία σχετικά με τον αριθμό δημόσιων υπάλληλων είναι περίπου 61. Πρόταση: q Ο δείκτης: DY = Αριθμός Δ.Υ. ανά 1000 κατοίκους επιτρέπει μια ουσιαστική σύγκριση μεταξύ των περιφερειών. q Ο δείκτης δίνει μια ένδειξη της δυνητικής εξυπηρέτησης των κατοίκων από όλες τις δημόσιες υπηρεσίες. q Προσοχή: είναι απλό ποσοτικό μέτρο που δεν προσφέρει καμία πληροφορία ως προς την πραγματική και ποιοτική εξυπηρέτηση. 12
Επεξεργασία.. 1. Υπολογισμός του δείκτη: DR = 2. Διερευνητική ανάλυση του βαθμού εξυπηρέτησης στις 13 περιφέρειες CASE STUDY Προσοχή: η 14 η παρατήρηση αφορά το σύνολο της Ελλάδας. Σε επίπεδο χώρας, έχουμε περίπου 59 ΔΥ ανά 1000 κατοίκους όταν στην Στερεά Ελλάδα δεν ξεπερνά τους 45. Η διερευνητική ανάλυση και η εκτίμηση των παραμέτρων θα πρέπει να γίνει αφού έχουμε απενεργοποίηση την 14 η παρατήρηση. Τότε μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις δύο βασικές εντολές (Explore & Frequencies) που μας επιτρέπουν να υπολογίσουμε τη μέση τιμή με το 95% Δ.Ε., τη διάμεσο, το CV και επίσης τις αναλογίες μεταξύ των δεκατημόριων, οι οποίες χρησιμοποιούνται συστηματικά στις επίσημες εκθέσεις διεθνών οργανισμών (Eurostat, ΟΟΣΑ κ.ά), όταν εξετάζονται χωρικές ανισότητες ή/και διαχρονικές εξελίξεις των ανισοτήτων. Επίσης με κατάλληλο έλεγχο, μπορούμε να εξετάσουμε σε ποιο βαθμό η μέση τιμή του δείκτη διαφέρει σημαντικά από τη τιμή του δείκτη DR της Ελλάδας (Compare Means, One-Sample T Test). Τέλος, είναι χρήσιμο να εξεταστεί τη πιθανή ύπαρξη «ακραίων τιμών (Box-Plot)
2. Δείκτες Συμμετοχής και Εξειδίκευσης: Αξιολόγηση οικονομικού ιστού, Διαρθρωτική ανάλυση του φαινόμενου που εξετάζετε. 14
Συντελεστής Συμμετοχής (QL), [01] qο Συντελεστής Συμμετοχής υπολογίζεται ως εξής: A Ar A An ir in QL ir = = s ir s in όπου QL = ο συντελεστής συμμετοχής Air = η απασχόληση του κλάδου i στην περιφέρεια r Ar = η συνολική απασχόληση της περιφέρειας r Ain = η απασχόληση του κλάδου i στο σύνολο της χώρας An = η συνολική απασχόληση της χώρας Ειδικό βάρος του κλάδου i στην περιφέρεια r Ειδικό βάρος του κλάδου i στην χώρα QL = 1 QL > 1 QL < 1 τότε η δραστηριότητα i είναι αναπτυγμένη στην περιφέρεια όσο και στο σύνολο της χώρας. η δραστηριότητα i είναι περισσότερο αναπτυγμένη στην περιφέρεια απ ότι στο σύνολο της χώρας: Βασική δραστηριότητα: Υψηλότερο βαθμό συμμετοχής η δραστηριότητα i είναι λιγότερο αναπτυγμένη στην περιφέρεια απ ότι στο σύνολο της χώρας: μη βασική δραστηριότητα. Αρχικά, ο συντελεστής δημιουργήθηκε με σκοπό την ανάλυση της απασχόλησης. Μπορούμε να το χρησιμοποιούμε με πολλά διαφορετικά δεδομένα 15
Συντελεστής Συμμετοχής (QL), [02] o Χρησιμοποιείται συχνά λόγω της ευκολίας υπολογισμού. o Εφαρμόζεται με πολλά και διαφορετικά δεδομένα (π.χ. συμμετοχή των περιφερειακών αεροδρομίων ή των λιμανιών στην τουριστική κίνηση, τύπος μεταφοράς εμπορευμάτων κ.ά.) o Οδηγεί σε μια ταξινόμηση των χωρικών ενοτήτων και σε γενικές διαπιστώσεις σχετικά με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στις εξεταζόμενες χωρικές ενότητες (περιφέρειες) με βάση αναφοράς την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων σε επίπεδο Χώρας (ή ακόμα Χώρες με βάση ΕΕ). o Δεν μπορεί όμως να προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για τις αίτιες της σχετικής (ή μη) ανάπτυξης των εξεταζομένων δραστηριοτήτων στις περιφέρειες. 16
Συντελεστής Εγκατάστασης (CL) [01] q Ο Συντελεστής Εγκατάστασης για μια συγκεκριμένη δραστηριότητα (i) υπολογίζεται ως εξής: CL i 1 Air å - A 2 A = r r in An 0 CL 1 CL i =0 η δραστηριότητα i είναι εγκατεστημένη στις περιφέρειες κατά τρόπο ταυτόσημο με την εγκατάσταση του συνόλου των δραστηριοτήτων. CL i =1 η δραστηριότητα i είναι εγκατεστημένη στο χώρο κατά τρόπο εντελώς διαφορετικό από το σύνολο των δραστηριοτήτων. Η αναφορά γίνεται σε εθνικό επίπεδο (ή ανώτερο επίπεδο). Ο δείκτης μας επιτρέπει να προχωρήσουμε προς την θεωρία της εγκατάστασης των δραστηριοτήτων ή άλλων φαινομένων. 17
Συντελεστής Ειδίκευσης χωρικών ενοτήτων (CS) [01] q Ο Συντελεστής Ειδίκευσης για μια συγκεκριμένη περιοχή (r) υπολογίζεται ως εξής: CS r 1 Air å - A 2 A = in i r An 0 CS r 1 CS r = 0, η περιφέρεια r δεν είναι ειδικευμένη σε σχέση με την εθνική κατανομή των δραστηριοτήτων, δηλαδή η κλαδική της διάρθρωση είναι ταυτόσημη με την κλαδική διάρθρωση του εθνικού συνόλου. CS r = 1, η περιφέρεια r θεωρείται απόλυτα ειδικευμένη, η κλαδική της διάρθρωση είναι εντελώς διαφορετική από την αντίστοιχη εθνική. 18
Σας ευχαριστώ θερμά 19