Τροφοφάρμακα: O ρόλος τους στη ρύθμιση των δυσλιπιδαιμιών σύμφωνα με τις νεότερες Ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες. Ιωάννα Κατσαρόλη Κλινική Διαιτολόγος Αθλητική Διατροφολόγος, MSc Μέλος Επιστημονικής Ομάδας Ειδικών Αθλητικής Διατροφής ΠΣΔΔ Επιστημονική Συνεργάτης MedNutrition.gr
Υπεριλιπιδαιμία& Καρδιαγγειακός Κίνδυνος Είναι αδιαμφισβήτητο ότι διατροφικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την αθηρογένεση άμεσα ή έμμεσα επιδρώντας σε παράγοντες κινδύνου όπως είναι τα λιπίδια, η αρτηριακή πίεση και η γλυκόζη αίματος. Global Health Observatory (GHO) data, World Health Organization, 2017, ESC/EAS Guidelines for the Management of Dyslipidaemias; Vazquez-Benitez, G. et al, Diabetes Care 38, 905 912 (2015
Υγιεινοδιαιτητική Παρέμβαση National Cholesterol Education Program Therapeutic Lifestyle Changes (TLC) Διαλυτές Ίνες: 5-10 γραμ./ημέρα Φυτικές Στερόλες: 2 γραμ/ημέρα Ω-3 λιπαρά οξέα Καμία αναφορά σε άλλα διατροφικά συμπληρώματα ή λειτουργικά τρόφιμα American Heart Association/American College of Cardiology Lifestyle Management Διατροφικά Πρότυπα π.χ. Μεσογειακή Διατροφή Δεν συμπεριλαμβάνονται συστάσεις για συμπληρώματα διατροφής European Society of Cardiology European Atherosclerosis Society DASH Μεσογειακή Διατροφή Τροφοφαρμακα Διαλυτές Ίνες, Φυτικές Στερόλες, Ω-3 Μαγιά κόκκινου ρυζιού, Πρωτεΐνη Σόγιας, Πολικοσανόλη, Βερβερίνη National Cholesterol Education Program (NECP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults, 2002; AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/AmericanHeart Association Task Force on Practice Guidelines, 2014; MiguelÁ.Martínez-González, Progress in Cardiovascular dieases, 2015
Φάρμακο η τροφή σου Τα θρεπτικά συστατικά που περιλαμβάνονται φυσικά σε τρόφιμα επηρεάζουν σημαντικά την ομοιόσταση του οργανισμού. Σε μεγαλύτερες δόσεις μπορούν να έχουν ειδικές ενεργές δράσεις. Τροφή + Φάρμακο = Τροφοφάρμακο Stephen DeFelice, MD, founder and chairman of the Foundation for Innovation in Medicine (FIM), Cranford, NJ, 1989 Τα τροφοφάρμακα (nutraceuticals) αναφέρονται σε θρεπτικά συστατικά που όταν χορηγούνται σε συγκεκριμένες δόσεις έχουν φαρμακολογικές ιδιότητεςκαι παρέχουν δομικό, φυσιολογικό ή λειτουργικό όφελος για την υγεία. Ekta K. Kalra1,AAPS PharmSci 2003; Ciccero et al. IJC Metabolic& Endocrine. 2015; Department of Health & Human Services,US Food & Drug Administration. What is a dietary supplement? http://www.fda.gov/aboutfda/transparency/basics/ ucm195635.htm (2015
Τροφοφάρμακα Η χρήση τους είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. Περιορισμένες κλινικές οδηγίες για τη χρήση ασφαλών και δραστικών συμπληρωμάτων Επικουρικάτης φαρμακοθεραπείας -δυνητικά θα μπορούσαν να μειώσουν τη δόση του φαρμάκου. Λίγες μελέτες μακράς διάρκειας -clinical end points:mortality/cardiac events. Dickinson, A., Blatman, J., El-Dash, N. & Franco, J. C. Consumer usage and reasons for using dietary supplements: report of a series of surveys. J. Am. Coll. Nutr. 33, 176 182 (2014).
Φυτικές Ίνες Υπολιπιδαιμική Δράση T.Chol & LDLc HDLc & TG Καρδιαγγειακά συμβάματα & Θνησιμότητα Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση 10 γραμμάρια3-5 % LDLc Ανεπιθύμητη Δράση Φούσκωμα, Μετεωρισμός Πηγές: Ψύλλιο, Κριθάρι, Βρώμη Hartley,L., May,M.D., Loveman,E., Colquitt,J.L. & Rees,K. Dietary fibre for the primary prevention of cardiovascular disease. Cochrane Database Syst. Rev. http://dx.doi.org/10.1002/14651858.cd011472. pub2 (2016).
Φυτικές Ίνες Hartley, L., May, M. D., Loveman, E., Colquitt, J. L. & Rees, K. Dietary fibre for the primary prevention of cardiovascular disease. Cochrane Database Syst. Rev. http://dx.doi.org/10.1002/14651858.cd011472. pub2 (2016). SS AbuMweisb-glucan from barley and its lipid-lowering capacity: a meta-analysis of randomized, controlled trials. European Journal of Clinical Nutrition (2010)
Φυτικές Στερόλες Υπολιπιδαιμική Δράση TChol & LDLc HDLc & TG Καρδιαγγειακά συμβάματα & Θνησιμότητα Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση 2-3 γραμμάρια 5-15% LDLc Πρόσθετη 5 10% σε συγχορήγηση με στατίνες Ανεπιθύμητη Δράση καροτενοειδών και λιποδιαλυτών βιταμινών Να αποφεύγονται Σε ασθενείς με σιτοστερολαιμία Πηγές: Εμπλουτισμένα τρόφιμα Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Φυτικές Στερόλες Δοσο-εξαρτώμενη σχέση; Ελαφρά αυξημένη συγκέντρωση φυτικών στερολών στο πλάσμα δεν σχετίζεται με αύξηση στον CVD risk. Όχι πρόσθετο όφελος σε δόσεις μεγαλύτερες των 3 γραμμαρίων/ημέρα Πρακτικά ζητήματα: εμπλουτισμός, κόστος, συμμόρφωση καταναλωτών Είδος εμπλουτισμένου τροφίμου; Φυτικές στερόλες σε υγρά τρόφιμα ίσωςείναι λιγότερο αποτελεσματικές (εν. στερεών τροφίμων): Ταχύτερη διέλευση Κατανάλωση φαγητού (π.χ. λίπους) για την έκκριση χολής Rouyanne T. Ras. LDL-cholesterol-lowering effect of plant sterols and stanols across different dose ranges: a meta-analysis of randomised controlled studies. British Journal of Nutrition (2014), 112, 214 219
Φυτικές Στερόλες 1. Σε άτομα με αυξημένη χοληστερόλη σε ενδιάμεσο ή χαμηλό CVD risk που δεν εντάσσονται σε φαρμακοθεραπεία. 2. Επικουρικά στη φαρμακοθεραπεία σε ασθενείς με υψηλό και πολύ υψηλό κίνδυνο που δεν επιτυγχάνουν τον στόχο της LDL ή έχουν δυσανοχή στις στατίνες. 3. Σε ενήλικες και παιδιά >6 ετών με Οικογενή Υπερχοληστερολαιμία. AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/AmericanHeart Association Task Force on Practice Guidelines, 2014; MiguelÁ.Martínez-González, Progress in Cardiovascular dieases, 2015
Ω-3 λιπαρά οξέα(epa, DHA) Υπολιπιδαιμική Δράση T.G Μικρή LDL (Fish oil) CVD συμβάματα 2 μερίδες λιπαρών ψαριών/εβδομάδα ή συμπληρωματική χορήγηση ω3 American Heart Association AHA Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση 2-4 γραμμάρια( 25-30%) Ανεπιθύμητες Ενέργειες Γαστρεντερικές Διαταραχές Μεγαλύτερη επιρρέπεια σε αιμορραγίες (αντιθρομβωτική δράση) ιδιαίτερα μαζί με aspirin/clopidogrel. Πηγές: Ψάρια, Συμπληρώματα ( EPA:DHA; Μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα) AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/AmericanHeart Association Task Force on Practice Guidelines, 2014; Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATUREREVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Ω-3 λιπαρά οξέα AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/AmericanHeart Association Task Force on Practice Guidelines, 2014; Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Ω-3 λιπαρά οξέα 4 γραμ./ημέρα ω-3 PUFA (ψάρια καιepa/dha-εμπλουτισμένα τρόφιμα: 9-26 % 1 5 γραμ./ημέρα EPA/DHA συμπλήρωμα: 4-51 % DHA LDL 4.63 mg/dl (95% CI, 2.15 7.10) περισσότερο από EPA Υπερλιπιαδαιμίες Άτομα με φυσιολογικό προφίλ λιπιδίων The EFSA established and substantiateda health claim in 2010 indicating the consumption of2 g ofepa/dha per day has the ability to maintainnormal blood TG concentrations. Furthermore,the AHA released a statement in 2011 indicating that adaily dosage of 2 4 g of n-3 PUFA, specifically EPAand DHA, confers a 25-30 % decrease in serum TGlevels Leslie et al. Lipids in Health and Disease (2015); Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Ω-3 λιπαρά οξέα Sradha Kotwal. Omega 3 Fatty Acids and Cardiovascular OutcomesSystematic Review and Meta-Analysis. Circ Cardiovasc Qual Outcomes. 2012
Μαγιά Κόκκινου Ρυζιού - Μονακολίνη Κ (Λοβοστατίνη) Υπολιπιδαιμική Δράση LDLc 20-30% TG10-20% Καρδιαγγειακής Θνησιμότητας Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση 2.5 10 mg Μονακολίνη K 3 mg/day LDL (10-15%) 10 mg LDL (έως 20%) EFSA Ανεπιθύμητη Δράση Δεν είναι σαφής ( Συνενζύμου Q10, Νεφρική βλάβη: citrinin, Μυοπάθειες,Ραβδομυόλυση) Πηγές: Ζύμωση Ρυζιού από Monascus purpureus Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Μαγιά Κόκκινου Ρυζιού - Μονακολίνη Κ (Λοβοστατίνη) -0.97 (95% CI: 21.13, 20.80) mmol/l -0.87 (95% CI: 21.03, 20.71) mmol/l Yinhua Li, A Meta-Analysis of Red Yeast Rice: An Effective andrelatively Safe Alternative Approach for Dyslipidemia. PLoS ONE 9(6): e98611.2014
Μαγιά Κόκκινου Ρυζιού - Μονακολίνη Κ (Λοβοστατίνη) -0.23 (95% CI: 20.31, 20.14)mmol/L Yinhua Li, A Meta-Analysis of Red Yeast Rice: An Effective andrelatively Safe Alternative Approach for Dyslipidemia. PLoS ONE 9(6): e98611.2014
Μαγιά Κόκκινου Ρυζιού - Μονακολίνη Κ (Λοβοστατίνη) Σε ποιους απευθύνεται: 1.Σε ασθενείς που δεν εντάσσονται σε φαρμακοθεραπεία (βάσει του CVD risk) ή σε παιδιά. 2.Σε ασθενείς με μυοπάθειες προκαλούμενες από στατίνες. Σημεία που χρήζουν προσοχής: Ορισμένα συμπληρώματα περιέχουν σε αξιόλογες ποσότητες Μονακολίνη Κκαι προκαλούν τις ίδιες ανεπιθύμητες δράσεις όπως η λοβοστατίνη. Συνήθωςαναγράφεται η περιεκτικότητα σε Μ.Κ.Ρ. και όχι η ποσότητα της Μονακολίνης Κ. Όταν η Μονακολίνη Κ δεν περιέχεται σε ίχνη, τότε το σκεύασμα θεωρείται φάρμακο και δεν μπορεί να πωλείται ως συμπλήρωμα (FDA). Lindsey Childress, Review of red yeast rice content and currentfood and Drug Administration oversight. Journal of Clinical Lipidology (2013) 7, 117 122; AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/AmericanHeart Association Task Force on Practice Guidelines, 2014; MiguelÁ.Martínez-González, Progress in Cardiovascular dieases, 2015
Πολυκοσανόλη Υπολιπιδαιμική Δράση LDLc HDL Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση 2-40 mg Πηγές: Ζαχαροκάλαμο Ανεπιθύμητες Δράσεις Καμία Μηχανισμός Δράσης Αναστολή σύνθεσης χοληστερόλης Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Βερβερίνη Υπολιπιδαιμική Δράση Tchol, TG(25%), LDLc(20%) HDL ΣυνιστώμενηΗμερήσια Δόση 0,5 γραμμάρια/3 φορές/ημέρα Πηγές: Φυτικό Αλκαλοειδές (Coptis Root & Phellodendron Chinese) Tchol:-0.61 mmol/l; 95 % -0.83 to -0.39 LDL:-0.65 mmol/l; 95 % -0.76 to -0.54 TG:-0.50 mmol/l; 95% -0.69 to -0.31 HDL:0.05 mmol/l; 95 % 0.02 to 0.09. Συγχορήγηση με σιμβαστατίνη: Πρόσθετη μείωση LDL 0,61 mmol/l Αλληλεπίδραση με κυκλοσπορίνη? Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017; Dong, H., Zhao, Y., Zhao, L. & Lu, F. The effects of berberine on blood lipids: a systemic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Planta Med.2013). Lan, J. et al. Meta-analysis of the effect and safety of berberine in the treatment of type 2 diabetes mellitus, hyperlipemia and hypertension. J. Ethnopharmacol. 2015
Πρωτεΐνη Σόγιας Υπολιπιδαιμική Δράση LDLc (4,3%) Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση 25-50 γραμμάρια Πηγές: Προϊόντα Σόγιας, Συμπλήρωμα Ανεπιθύμητες Δράσεις Δ.Α. Paola M. Hunter and Robert A. Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Πρωτεΐνη Σόγιας LDL: 3% TG: 4% Oluwabunmi A. Tokede, Soya products and serum lipids: a meta-analysis of randomised controlled trials. British Journal of Nutrition (2015)
Πρωτεΐνη Σόγιας T.Chol: 2% HDL: 3% Oluwabunmi A. Tokede, Soya products and serum lipids: a meta-analysis of randomised controlled trials. British Journal of Nutrition (2015)
Πρωτεΐνη Σόγιας Σημεία που χρήζουν προσοχής Μεγαλύτερη επίδραση σε άτομα με αυξημένο CVD risk. Φυσικά προϊόντα σόγιας μάλλον είναι πιο αποτελεσματικά από την επεξεργασμένη σόγια. Μείωση LDL σε παρεμβάσεις μικρής διάρκειας(4-8 εβδ.)εν. TG(4-52 εβδ.) Η χορήγηση ισοφλαβονών (χωρίς πρωτείνη σόγιας) δεν επηρέασε σημαντικά τα λιπίδια. Δεν παρατηρήθηκε δοσοεξαρτώμενη σχέση Σε πληθυσμούς που χρησιμοποιούν σόγια GMτα αποτελέσματα δεν ήταν σημαντικά. Συνολικό Μοτίβο Διατροφής Oluwabunmi A. Tokede, Soya products and serum lipids: a meta-analysis of randomised controlled trials. British Journal of Nutrition (2015)
Πράσινο Τσάι -Κατεχίνες Υπολιπιδαιμική Δράση LDLc, T.Chol CVD risk (22-33% μελέτες παρατήρησης) Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση 200 mg κατεχίνες ~2.5 φλιτζάνια πράσινο τσάι/ημέρα Ανεπιθύμητες Δράσεις Κοιλιακό άλγος, Αύξηση Αρτηριακής Πίεσης T. Chol: 0.13mmol/l; 95% CI: 0.2 to 0.07 LDL: 0.19mmol/l; 95% CI: 0.3 to 0.09 Paola M.Hunter and Robert A.Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017Pon Velayutham, Green Tea Catechins and Cardiovascular Health: An UpdateCurr Med Chem. 2008;Onakpoya, I., Spencer, E., Heneghan, C. & Thompson, M. The effect of green tea on blood pressure and lipid profile: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis. 24, 823 836 (2014).
Πράσινο Τσάι -Κατεχίνες Paola M. Hunter and Robert A. Hegele. Functional foods and dietary supplements for the management of dyslipidaemia. NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY. 2017
Τροφοφάρμακακαι Υπεριλιπαιδαιμίες Τροφοφάρμακο Αναμενόμενη Δράση Συνιστώμενη Δόση Διαλυτές Φυτικές Ίνες LDL 3 5% 10 γραμ./ημέρα Φυτικές στερόλες LDL 5 15% 2-3 γραμ./ημέρα Ω-3 λιπαρά οξέα TG 25 30%/; Μπορεί να ελαφρά LDL 2-4 γραμ./ημέρα Μαγιά Κόκκινου ρυζιού LDL 20 30% TG 10 20% Μπορεί να HDL 1,2-4,8 γραμ./ημέρα Πράσινο τσάι Μικρή Tchol& LDL; 5% CVDrisk/φλιτζάνι 200 mg κατεχίνες/~2.5 φλιτζ. πράσινο τσάι/ημέρα Προβιοτικά TChol & LDL ~3%; might Μπορεί να HDL 107 CFU/ημέρα;175 350 γραμ./ημέρα γιαούρτι με προβιοτικά Πρωτεΐνη Σόγιας LDL 3 5% 25-50 γραμ./ημέρα Βερβερίνη TChol, LDL, TG 10 20%; Μπορεί να HDL 0,5 γραμ. x 3 φορές/ημέρα Σκόρδο TChol ~5% ~10 mg αλλισίνη/ημέρα Φύκι Μπορεί να TG & να HDL 48 γραμ./ημέρα Κράταιγος Μπορεί να TChol & LDL 1,2 γραμ/ημέρα Νιασίνη TC, LDL, Apo BTGs, VLDL, 1-4 γραμ./ημέρα Λιναρόσπορος TChol, LDL, TG 14-40 γραμ/ημέρα Σουσάμι LDL 9% 40 γραμ/ημέρα Κουρκουμίνη TChol, HDL 500 mg/ημέρα Paola M. Hunter NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY, 2017; Mark Houston The Role of Nutraceutical Supplements in the Treatmentof Dyslipidemia J Clin Hypertens (Greenwich). 2012
Joe W.E. Moss and Dipak P. Ramji.Nutraceutical therapies for atherosclerosis.nat Rev Cardiol. 2016
Συμπερασματικά Λειτουργικά Τρόφιμα -Πρωτεΐνη Σόγιας -Πράσινο Τσάι -Φυτικές Στερόλες -Γιαούρτι με Προβιοτικά Συμπληρώματα -Ω-3 -Μαγιά κόκκινου Ρυζιού Περιορισμένη Δράση Φύκι, Βερβερίνη, Κράταιγος, Σκόρδο Καμία Δράση Πολικοσανόλη, Ρεσβερατρόλη, Γκουγκουλστερόνη Υγιεινοδιαιτητική Παρέμβαση Επικουρικά σε υπολιπιδαιμική αγωγή Σαφής κανονισμός Paola M. Hunter NATURE REVIEWS ENDOCRINOLOGY, 2017; Mark Houston The Role of Nutraceutical Supplements in the Treatmentof Dyslipidemia J Clin Hypertens (Greenwich). 2012
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας! Ιωάννα Κατσαρόλη Κλινική Διαιτολόγος Αθλητική Διατροφολόγος, MSc Μέλος Επιστημονικής Ομάδας Ειδικών Αθλητικής Διατροφής ΠΣΔΔ Επιστημονική Συνεργάτης MedNutrition.gr