Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ Μάγδα Τσολάκη, MD, PhD Νευρολόγος-Ψυχίατρος, Θεολόγος, Καθηγήτρια ΑΠΘ, Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer

Ορισμός του στρες Στρες και γηρατειά Στρες και μνήμη Στρες και άνοια Στρες και κατάθλιψη Μελέτες σε πειραματόζωα Μελέτη σε ασθενείς Αντιμετώπιση Συμπεράσματα

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ

Φυσιολογική ψυχολογική απάντηση σε απειλητικές, για τη ζωή, καταστάσεις, που μπορεί να αντιμετωπιστούν Υποκειμενικό αίσθημα ανησυχίας, φόβου, ή αβεβαιότητας Εξαιρετικά προσωπική εμπειρία (Lupen et al., 2007)

Τι προκαλεί το στρες; Το στρες προκαλεί την ενεργοποίηση δύο βιολογικών συστημάτων που υπάρχουν κυρίως στα σπονδυλωτά: 1.το αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ) και 2.ο άξονας Υποθαλάμου-Υπόφυσης-Επινεφριδίων. Οι κύριοι νευροδιαβιβαστές είναι: 1. Η (νορ)αδρεναλίνη 2. Η κορτικοτροπίνη 3. Ηκορτιζόλη

Δράση του στρες

GCs και Αμυγδαλή Η έκκριση των γλυκοκορτικοειδών εξαρτάται από τη συναισθηματική αφύπνισηενεργοποίηση της νοραδρενεργικής μεταφοράς μέσα στην αμυγδαλή και σε άλλες εγκεφαλικές περιοχές, όπως ο ιππόκαμπος και ο νεόφλοιος.

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ

AddNeuroMed (MRI) Regional MRI volumes and thicknesses as predictors of conversion from mild cognitive impairment to Alzheimer s s disease. Neurobiology of Ageing, Aug., 2009 94 N, 103aMCI, 120AD (1 χρόνο) Yawu Liu 1, Teemu Paajanen 1, Yi Zhang 2, Eric Westman 2, Lars-Olof Wahlund 2, Andrew Simmons 3,4, Catherine Tunnard 3, Tomasz Sobow 5, Patrizia Mecocci 6, Magda Tsolaki 7, Bruno Vellas 8, Sebastian Muehlboeck 9, Alan Evans 9, Christian Spenger 2, Simon Lovestone 3,4, Hilkka Soininen 1 for the AddNeuroMed Consortium

AddNeuroMed O όγκος της δεξιάς αμυγδαλής του ιππόκαμου και του κερκοφόρου πυρήνα (ΜRI) προβλέπουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την αλλαγή της ΗΝΔ σε ΝΑ απ ότι οι νευροψυχολογικές δοκιμασίες Neurobiology of Ageing, Aug., 2009

Από τι εξαρτάται το στρες; Ο βαθμός στον οποίον ενεργοποιούνται το ΑΝΣ και ο άξονας ΥΥΕ εξαρτάται από τη 1. σοβαρότητα του στρεσογόνου ερεθίσματος, αλλά μπορεί επίσης να υφίστανται σημαντικές διαφοροποιήσεις λόγω του 2. διαφορετικού γενετικού υπόβαθρου και της 3. διαφορετικής ιστορίας ζωής του κάθε ατόμου.

Στρες και απόδοση: o Μέσης βαρύτητας εγρήγορση και στρες σχετίζονται με καλύτερη απόδοση oυψηλά επίπεδα στρες ελαττώνουν τις επιδόσεις. (Textbook of Ρsychiatry, Puri, Laking, Treasaden, 2 nd edition, p.197-225, 2002)

...Από τη γήρανση του εγκεφάλου στην παθολογία του εγκεφάλου ICVS Institute Stress......μήπως είναι αυτό που μας διαφεύγει? Νευρωνική δυσλειτουργία και ατροφία Γονίδια Φύλο Φυσιολογικό Γήρας Mood and Cognitive status Stress GC Stress GC Stress GC Stress GC Pathological aging Stress GC Depression /MCI AD 50 60 70 80 Ηλικία (Χρόνια) Sotiropoulos et al., J Neurosc in press; Sotiropoulos et al., Neurosc Biobeh Rev 2008 19

Στον ενήλικα, τα νευρικά δίκτυα είναι κάτι σταθερό: κάθε τι πεθαίνει, τίποτε δεν αναγεννάται Ramon y Cajal 1852-1934 ΣΗΜΕΡΑ Παρατηρείται νευρογένεση στον ενήλικα εγκέφαλο και νευρικά μεσεγχυματικά κύτταρα (neural stem cells) (NSCs) εμφανίζονται στο ΝΣ των θηλαστικών

Υποκοιλιακή περιοχή (SVZ) Υποκοκκιώδης ζώνη στον ιππόκαμπο (SGZ) Υποθάλαμος Πιθανόν σε άλλα σημεία όπως ο φλοιός, το ραβδωτό σώμα Νευρογένεση σε σημεία φλεγμονής ή βλάβης Riddle DR, editor. Brain Aging: Models, Methods, and Mechanisms. Boca Raton (FL): CRC Press; 2007 Migaud M, Batailler M, Segura S et al Eur J Neurosci. 2010 Dec;32(12):2042-52. Ohira K. Cell Mol Life Sci. 2010 Nov 2. [Epub ahead of print]

Έχει αποδειχθεί ότι το νευρικό σύστημα των ενηλίκων δεν είναι στατικό, αλλά μπορεί να αλλάζει και να επαναδιαμορφώνεται με την εμπειρία. Το στρες μπορεί να αλλάξει την πλαστικότητα στο νευρικό σύστημα

Αρνητικό συναίσθημα (άγχος, κατάθλιψη και απόσυρση) Μειωμένη μνημονική επίδοση (Wolf 2009 Newcomer et al.,2004 Schoofs et al., 2008a Buss et al., 2004) Peters εt al., 2010)

Επηρεάζει την εργαζόμενη μνήμη που εδρεύει στον προμετωπιαίο φλοιό (Young et al., 1999; Oei et al., 2006; Schoofs et al., 2008b) και στο βρεγματικό φλοιό (Baldo & Dronkers, 2006) καθώς και Την προσοχή-εγρήγορση (Schmidt, 1999) και Την χωρική εργαζόμενη μνήμη (Conrad, 2010)

Είναι ανεξάρτητη αιτία της ΗΝΔ; Σύμπτωμα νευροεκφύλισης; Αντίδραση στην εναισθησία των νοητικών ελλείψεων; Παρουσία συμπτωμάτων άγχους προβλέπει αξιόπιστα την εξέλιξη σε νόσο Alzheimer (Palmer et al., 2008)

Έχει αναγνωριστεί ότι τα γλυκοκορτικοειδή των επινεφριδίων (κορτιζόλη στους ανθρώπους, κορτικοστερόνη στα τρωκτικά) εισχωρούν εύκολα στον εγκέφαλο και επηρεάζουν τη νόηση.

Τα γλυκοκορτικοειδή ορμόνες του στρες - διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση της μνημονικής λειτουργίας. Συγκεκριμένα, τα γλυκοκορτικοειδή έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνουν τη μνημονική κωδικοποίηση των συναισθηματικών εμπειριών, αλλά χειροτερεύουν την ανάκτηση της μνήμης και την εργαζόμενη μνήμη κατά τη διάρκεια συναισθηματικών καταστάσεων.

2 Νόσος Alzheimer. Από τον Alois μέχρι σήμερα - What is your name? - Auguste - Last name? -Auguste Amyloid Precursor Protein (APP) processing APP C99 Αμυλοειδικές πλάκες: - What is your husband s name? -Auguste, I think - Your husband? -Ah, my husband. -Are you married? - To Auguste Tau malfunction -Mrs D? -Yes, yes, Auguste D Νευροϊνιδιακά τολύπια.

3 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ICVS Institute Γηρατειά Μεταλλάξεις Φύλο Περιβάλλον Stress

Το Stress και GC κινητοποιούν την APP προς παραγωγή Aβ Stress GC APP misprocessing A) B) APP (BACE-1) C99 Nicastrin, ( ) PS C) Cumulative effect of stress and GC Aβ aggregations Catania, Sotiropoulos et al., Mol Psych 2009; Sotiropoulos et al., J Neuroch 2008; Sotiropoulos et al., Neurosc Biobeh Rev 2008 7

P Το Stress και τα GC προκαλούν υπερφωσφωρυλίωση της τ πρωτεΐνης και τολύπια P P P MT binding tau kinases PP P P P P Hyperphospho-tau CON GC P P P P P P P accumulated tau (e.g. oligomer) Stress GSK3β cdk5 MAPkinases GC P P P P degradated tau A) PHF1 AT8 CP9 PG5 actin CON GC Relative OD units (against total tau levels) Tau hyperphosphorylation 200 150 100 B) Tau accumulation C) 50 AT8 Stress CP9 [ 35 S]-methionine PHF1 120 100 80 60 40 20 0 0 GC * * * * * PG5 * PHF1 CON CON GC Tau degradation CON GC * 12h 24h 48h AT8 CON GC P P P P P P P P P P P P Cognitive and mood deficits tau inclusions/ aggregates O.D. units D) Tau aggregation E) Cognitive impairment (insoluble P301L-tau) 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 CON STR CON STR Sotiropoulos et al., J Neurosc in press; Sotiropoulos et al., J Neuroch 2008 * JM CON GC STR days 8

Μηχανισμοί του stress που προκαλούν διαταραχές ιάθεσης και Νόησης Ο δρόμος από την κατάθλιψη στην Νόσο Alzheimer?? Depression Depression Κατάθλιψη Stress A.D. A.D. Alzheimer s

Η κατάθλιψη έχει παρομοιαστεί με μια κατάσταση «επιταχυνόμενης γήρανσης» και οι καταθλιπτικές προσωπικότητες έχουν υψηλότερη πιθανότητα παρουσίασης διαφόρων ασθενειών της γήρανσης, όπως: 1. Καρδιοαγγειακές παθήσεις και Α.Ε.Ε. 3. Νευρο-ενδοκρινικές (π.χ. Σ.Δ.) 4. Ανοσοποιητικού συστήματος 5. Μεταβολικά σύνδρομα 6. Οστεοπόρωση 7. Άνοια

Ηχρόνιαέκθεσηστοstress μπορεί να ενεργοποιήσει συγκεκριμένες νευροχημικές διαδικασίες που μπορούν να οδηγήσουν σε: 1. επιταχυνόμενη γήρανση, 2. καταστροφή των κυττάρων και 3. συγκεκριμένες παθήσεις

Από την κατάθλιψη στην νόσο Alzheimer κοινή νευροβιολογική βάση ICVS Institute Νόσος Alzheimer Αμνησία Απάθεια Αφασία Αντίληψη και Προγραμματισμός Κοινή συμπτωματολογία, κοινοί μηχανισμοί? ιέγερση Ελειψη ενδιαφέροντος Ανηδονία Μείζων κατάθλιψη Αλλαγές στο βάρος Καταθλιπτική διάθεση Σκέψεις αυτοκτονίας Ενοχές Φόβος Πανικός inordinate Ανησυχία Φτωχή συγκέντρωση ιαταραχές ύπνου Παράπονα από ΓΕ dread Καταναγκαστική συμπεριφορά Αγοραφοβία hypervigilance Άγχος 102,172 άτομα σε 8 χώρες Συνδέσεις μεταξύ κατάθλιψης και ΝΑ Πολλά αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν τη λειτουργία της APP (Sun et al., 2006; Selkoe, 2006) Τα επίπεδα του Aβ είναι αυξημένα στο ΕΝΥ των καταθλιπτικών ασθενών και μπορεί να σηματοδοτούν την εξέλιξη από κατάθλιψη σε ΝΑ (Post et al 2006;Sun et al., 2007). Συμπεράσματα: Ιστορικό κατάθλιψης μπορεί να σημαίνει αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση της ΝΑ στο μέλλον. Αυτή η συσχέτιση αντανακλά ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την ΝΑ. Ιστορικό κατάθλιψης σχετίζεται με αύξηση του αριθμού των αμυλοειδικών πλακών και NFT (Rapp Arch Gen Psychiatry. 2006;63:530-538 4

ΧΡΟΝΙΟ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ICVS Institute Stress - HPA axis Cognitive function Hippocampal volume Stress/GC επηρεάζουν τη δομή και τη λειτουργία του ιππόκαμπου Χρόνιο στρες GC iπροκαλεί: Καταθλιπτική συμπεριφορά Άγχος Επίπεδα κορτιζόλης Αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης σε ασθενείς με ΝΑ Glucocorticoid (GC) nmol/l 600 500 400 300 200 100 0 Αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης στην κατάθλιψη * Control Depressed Cortisol (nmol/l) Hartmann et al., 1997; Sousa et al., 1999; Lupien et al., 1999; Cerqueira, Sotiropoulos et al., 2005 Controls AD 24h mean cortisol (nmol/l) 188 256* 24h integrated cortisol (nmol/l.min/l) 40,544 555,015* 4

6 Stress ως συνδετικός παράγων? ΝΑ νοητική διαταραχή, ατροφία νευρώνων, απώλεια συνάψεων, υπερκορτιζολαιμία? Stress νοητική διαταραχή, κυτταρική ατροφία και δυσλειτουργία? Κατάθλιψη νοητική διαταρχή, ατροφία νευρώνων, υπερκορτιζολαιμία

Οι βιοχημικοί παράγοντες που λαμβάνουν χώρα ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ είναι: 1. Ο άξονας ΥΥΕ (υπέρ ή υπoενεργοποίηση των υποδοχέων των γλυκοκορτικοειδών) 2. Νευροστεροειδή: όπως δεϋδροεπιανδροστερόνη και αλλοπρεγνανολόνη, 3. Ο νευροτροφικός παράγων BDNF 4. Τοξική επίδραση του οξειδωτικού stress 5. Διαταραχές του συστήματος τελομερών / τελομεράσης

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΕ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ Πολλές και αντικρουόμενες

9 Το Stress προκαλεί νοητικές διαταραχές στα διαγονιδιακά ποντίκια P301L-Tau ICVS Institute Βιοχημεία της τ πρωτεΐνης Adult-Hippocampus Non Tg P301L Tg STR - + + - + + JM O.D. units 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 * CON STR Aged-Hippocampus Non Tg P301L Tg STR - + + - + + JM O.D. units 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 * CON STR Adult Χωρική μνήμη Aged * * CON Stress

10 Το Stress προκαλεί συμπεριφορά που μοιάζει με το άγχος σε P301L mice ICVS Institute A Entries in open arm 16 14 12 10 8 6 4 2 0 EPM test Non-Tg * P301L B O.D. units Prefrontal Cortex Non Tg P301L Tg STR - - + + - - + + JM 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 * C CON Stress 0 CON Stress

Μελέτες σε πειραματόζωα Ο ιππόκαμπος είναι ευαίσθητος στο στρες Επανειλημμένο στρες μπορεί να προκαλέσει ατροφία των δενδριτών στην περιοχή CA 4 του ιπποκάμπου Οξύ και χρόνιο στρες καταστέλλει τη νευρογένεση των νευρώνων της οδοντωτής έλικας, αναστέλλει την παραγωγή κοκκιωδών κυττάρων (Gould κ.α.. 1999)

Μελέτες σε πειραματόζωα Όταν χορηγήθηκε για μόνο 7 ημέρες σε νεαρά ζώα δεξαμεθαζόνη, ένα γλυκοκορτικοειδές παρόμοιο με τις ορμόνες του στρες, βρέθηκε ότι αυξάνονται τα επίπεδα Του β-αμυλοειδούς 60 φορές Της τ-πρωτείνης Green κ.α., 2006

Μελέτες σε πειραματόζωα Ο αριθμός των πυραμιδικών νευρώνων της περιοχής CA3 της ομάδας που είχε υποστεί στρες ήταν σημαντικά ελαττωμένος συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου Zhang κ.α., 2003

Μελέτες σε πειραματόζωα Η χορήγηση γλυκοκορτικοειδών για 60 ημέρες προκαλεί επίσης 1. απώλεια συνάψεων 2. ελάττωση του όγκου της περιοχής CA3 του ιπποκάμπου Tata κ.α., 2006

Stress/GC ICVS Institute Ca 2+ Glutamate p53 Bax ROS APP A Neurotrophic factors (e.g. BDNF) Bcl2 Kinases (e..g. cdk5, GSK3β) Alterations of Cytoskeletal proteins (e.g. Tau, MAPs) Synaptic proteins (e.g. synaptophysin, PSD95) Κυτταρικός θάνατος Νευρωνική ατροφία και δυσλειτουργία (Synaptic degeneration and loss) Νοητικές και συναισθηματικές Sotiropoulos et al., Neurosc Biobeh Rev 2008

Κορτιζόλη και Νευροτροφικοί Παράγοντες (BDNF) Η υπερενεργοποίηση των υποδοχέων των κυκλοφορούντων γλυκοκορτικοειδών στηρίζεται από στοιχεία της διαφοροποιημένης έκφρασης των γονιδίων στόχων, όπως του BDNF, τα οποία πιστεύεται πως είναι κάτω από αρνητικά ρυθμιστικό έλεγχο από την κορτιζόλη.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Ατροφία του ιππόκαμπου ~ (McEwen, 2001) Μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά και την ευαισθησία στα φάρμακα (Park et al., 2001) ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ

ΑΤΡΟΦΙΑ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΥ ΣΤΗΝ ΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Υπερκορτιζολισμός και ιππόκαμπος Παραμένει αμφισβητήσιμο αν ο υπερκορτιζολισμός σχετίζεται με την ατροφία του ιππόκαμπου που συχνά αναφέρεται στην κατάθλιψη και είναι απαραίτητη στην ΝΑ.

Μελέτη σε ασθενείς

Μελέτη σε ασθενείς Type of dementia Number Percentage 1 Alzheimer s s disease (AD) 811 63.8% 2 Lewy bodies dementia (LBD) 3 Fronto-temporal temporal dementia (FTD) 74 5.8% 185 14.5% 4 Vascular dementia 119 9.3% 5 Mixed dementia. 80 6.6% TOTAL 1271 100.0%

Μελέτη σε ασθενείς Η πλειονότητα των ασθενών (n=990, 77.9%) ανέφερε ιστορικό ενός ισχυρού στρεσογόνου παράγοντα πριν την έναρξη των νοητικών προβλημάτων, ένα μικρό ποσοστό ανέφερε ύπουλη έναρξη (n=281, 22.1%). Tsolaki M, Papaliagkas V, Kounti F, Messini C, Boziki M, Anogianakis G, Vlaikidis N. Psychiatry research,, 2010

Ερωτηματολόγιο στρεσογόνων παραγόντων Θάνατος συζύγου Θάνατος γονέων Θάνατος γιου, κόρης, εγγονού Θάνατος αδερφού και άλλων αγαπημένων προσώπων Χειρουργικές επεμβάσεις σοβαρά προβλήματα υγείας Αρρώστια συζύγου, γονέων, γιου, κόρης, εγγονιών Προβλήματα με οικογένεια, στρεσογόνες καταστάσεις Οικονομικές δυσκολίες, επαγγελματικά προβλήματα Σύνταξη, μοναξιά Αλλαγές στο οικογενειακό περιβάλλον Τροχαίο ατύχημα Εγκεφαλικό Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις

Αποτελέσματα Η πιο συχνή αιτία ήταν η αγγελία μιας νόσου απειλητικής για τη ζωή του ασθενούς (n = 472, 37.1%), οι επόμενες σε συχνότητα αιτίες ήταν: σοβαρά οικογενειακά προβλήματα (n=157, 12.4%), θάνατος συζύγου (n =100, 7.9 %), θάνατος παιδιού, αδελφού / ής ή άλλου αγαπημένου προσώπου (n=77, 6.1%)

Συμπεράσματα Ορισμένα άτομα φαίνεται ότι έχουν αυξημένη τάση να αναπτύξουν άνοια από ό,τι άλλοι. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη γενετική προδιάθεση ενός συγκεκριμένου ηλικιωμένου πληθυσμού, ο οποίος έχει συγκεκριμένα γονίδια, μια υπόθεση που όμως χρειάζεται επιπλέον διερεύνηση.

Συμπεράσματα Πρόσφατη εργασία (de Quervain et al., 2007) έδειξε ότι μια γενετική αλλαγή του Α 2β- αδρενεργικού υποδοχέα των κατεχολαμινών έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ικανότητας ενθύμησης τραυματικών γεγονότων και συνεπώς την αύξηση του χρόνιου stress, έναν από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης της νόσου Alzheimer.

Ομοιότητες ανάμεσα στη βλάβη από στρες και στη ΝΑ α. Ο ιππόκαμπος είναι ο πρώτος στόχος Β. Το πρώτο σύμπτωμα είναι τα προβλήματα μνήμης και Γ. Παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα γλυκοκορτικοειδών και στις δυο περιπτώσεις Δ. Επιπολασμός Γ/Α στην PTSD είναι το ίδιο όπως και στην ΝΑ,, 2:1.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η πρόκληση: Να καταλάβουμε τον μηχανισμό και την προστασία του ευάλωτου εγκεφάλου στην Γ ηλικία Παρόλο που το να καταλάβουμε τι ενεργοποιεί τη μετάβαση από τη προσαρμοστική πλαστικότητα του εγκεφάλου στα απροσάρμοστα αποτελέσματα του στρες στον γενικό πληθυσμό και συγκεκριμένα στη Γ ηλικία είναι πολύ σημαντικό,

Η πρόκληση: Να καταλάβουμε τον μηχανισμό και την προστασία του ευάλωτου εγκεφάλου στην Γ ηλικία Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι να καθορίσουμε τη βάση των ατομικών διαφορών στο ευάλωτο των στρεσογόνων αποτελεσμάτων στους ζωικούς και ανθρώπινους πληθυσμούς, και να επινοήσουμε στρατηγικές που μπορεί να προστατεύσουν το μυαλό από μόνιμες μακροχρόνιες βλάβες.

Η πρόκληση: Να καταλάβουμε τον μηχανισμό και την προστασία του ευάλωτου εγκεφάλου στην Γ ηλικία Αυτές οι πληροφορίες θα αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία παρεμβάσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων στη μέση ηλικία, έτσι ώστε να αποτρέψουμε την άνοια ή άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες στο μέλλον ή να σταματήσουμε τον καταρράκτη της νευροεκφύλισης στα πρώτα στάδια της άνοιας ή στα προ άνοιας στάδια.

ΤΑ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΧΑΛΑΡΩΣΗ (Καλαϊτζή,, 2005) ΧΑΛΑΡΩΣΗ

18 Συμπεράσματα ICVS Institute Stress/GC APP Σε κυτταρικές σειρές και διαγονιδιακά ποντίκια, πειραματικά Hyperphos-tau P P P P P P Kinases BACE C99 Nicastrin, Presenilin Aβ Το Stress και τα GC κινητοποιούν τους δύο κύριους μηχανισμούς που είναι σημαντικοί στην νευροπαθολογία της ΝΑ και την ανάλογη συμπεριφορά. P P P P P P P P P P P P tau inclusions /aggregates Neuronal atrophy, dysfunction, death Cognitive and mood deficits Ημείωσητουstress και της θεραπείας με γλυκοκορτικοειδή στους ηλικιωμένους μπορεί να είναι ωφέλιμη ιδιαίτερα τώρα που ξέρουμε ότι τα γλυκοκορτικοειδή δεν έχουν αποτέλεσμα στην καθυστέρηση της εξέλιξης της ΝΑ

Ελληνική Eταιρεία Νόσου Alzheimer Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Alzheimer