ΕΜΠ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΠΜΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ. 1 Σοφία Αυγερινού-Κολώνια Καθηγήτρια
ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Κατευθύνσεις διεθνούς προβληματισμού Η φυσιογνωμία και οι πολιτικές για την οργάνωση και το σχεδιασμό του ελληνικού χώρου Κατευθύνσεις επιστημονικής έρευνας για τον ελληνικό χώρο Η κοινοτική παρέμβαση και οι κατευθύνσεις της Η φυσιογνωμία του ελληνικού χώρου και τα νεότερα πλαίσια πολιτικής (ν.2742/99, ΕΣΠΑ 2007-13, ΚΥΑ 2007-8) Ο σχεδιασμός του χώρου στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης 2
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ 3
ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1970 Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΙΣΗ ΤΩΝ ΜΥΘΩΝ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Εκβιομηχάνιση Δυνατότητα αναπλήρωσης των φυσικών πόρων από την Επιστήμη & Τεχνική Αύξησητωνθέσεωνεργασίαςανάλογαμετηναύξησητων επενδύσεων Ρύθμιση των κρίσεων της αγοράς ΩΣΤΟΣΟ Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΔΕΝ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ 4
Μετάβαση από το φορντικό στο μεταφορντικό οικονομικό πρότυπο. Από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα προσέγγιση Αμφισβητείται: η αποτελεσματικότητα των αφηρημένων συστημάτων κοινωνικής πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης και του <<ορθολογικού σχεδιασμού>> Τίθενται: τα προβλήματα των κοινωνικών ανισοτήτων και της επάρκειας των πόρων 5
ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1980 ΔΙΑΤΥΠΩΝΟΝΤΑΙ ΝΕΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1. Αναγνωρίζονται οι περιορισμοί από: ελλείψεις πόρων,, κεφαλαίων,, εργατικού δυναμικού τη λειτουργία των οικοσυστημάτων τους όρους ύπαρξης και λειτουργίας των τοπικών κοινωνιών και πολιτισμών 2. Η βιωσιμότητα του φυσικού περιβάλλοντος 3. Η βιωσιμότητα του πολιτιστικού περιβάλλοντος 4. Οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών και «η η καθαρή ανάπτυξη» 5. Η έννοια του τοπικού, της κοινωνικής διαφορετικότητας και ο ρόλος των κοινωνικών κινημάτων 6
Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΔΕΝ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Οι ιδιαιτερότητες καθορίζουν τους χαρακτήρες και τους όρους ευαισθησίας των περιοχών Ιδιαιτερότητες Γεωγραφικές, Ιστορικές Οργάνωσης, Διαχείρισης Οικονομικού, Κοινωνικού, Πολιτικού, Πολιτιστικού πλαισίου 7
ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1990 ΝΕΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Παρατηρούνται: Οικονομική αναδιάρθρωση ρ των πόλεων Ένταση επικοινωνιών και μεταφορών Ευαισθητοποίηση των κοινωνιών σε θέματα χωρικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικών προβλημάτων ΕΙΣΑΓΕΤΑΙ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΥΕΤΑΙ Ο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΣ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 8
ΤΑ ΝΕΑ ΠΛΑΙΣΙΑ Οι νέες εξελίξεις ξλίξ στις θεωρητικές προσεγγίσεις, αλλά και την πρακτική του σχεδιασμού οδηγούν σε ένα νέο πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα σύγχρονα δεδομένα: Παγκοσμιοποίηση Ευρωπαϊκή ενοποίηση-ανταγωνιστικότητα Αειφόρος ανάπτυξη Νέες δομές διακυβέρνησης
Η ΕΔΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ Αναφέρεται στην ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη Στην ανάγκη μείωσης των χωρικών ανισοτήτων Στην αποτροπή των εδαφικών ανισορροπιών Στη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ της περιφερειακής ρφ ρ και των τομεακών πολιτικών με χωρικές επιπτώσεις 10
ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 1960, 1970 ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΔΥΟ ΑΣΥΜΠΤΩΤΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ ; Η πολιτική για το χώρο Η επιστημονική έρευνα 11
Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ 18ος αιώνας ΟΡΕΙΝΟΣ ΧΩΡΟΣ Εμποροβιοτεχνικές κοινότητες (παραγωγή εμπόριο) ΠΑΡΑΛΙΑ & ΝΗΣΙΑ Λιμάνια σκάλες με εμποροναυτική δραστηριότητα η ΛΟΙΠΗ ΕΝΔΟΧΩΡΑ Γεωργία συντήρησης Γεωργία αγοράς 12
Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ 19ος αιώνας (σταδιακή απελευθέρωση) ΟΡΕΙΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΑΡΑΛΙΑ & ΝΗΣΙΑ ΑΠΩΛΕΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΠΙΣΩΔΡΟΜΗΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΕΝΔΟΧΩΡΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ ΕΚΜΗΧΑΝΙΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΥΤΟΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΤΕΜΑΧΙΣΜΟΣ ΔΙΑΣΠΑΡΤΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ Τ. ΔΥΑΔΙΣΜΟΣ 13
ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ 1960, 1970 ΩΣ ΒΑΣΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΤΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ «ΥΠΟ ΣΚΙΑΝ» ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 14
ΣΤΟΧΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Α ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ 1960-64 «ολοκληρωμένη προσπάθεια ισόρροπης ανάπτυξης μέσω ειδικών προγραμμάτων» 15ετές ΕΠΤΑΕΤΙΑΣ Κριτήρια: Φυσικοί πόροι Πληθυσμιακή πυκνότητα Υπάρχουσα κ-ο υποδομή Περιοχές: Δυναμικές Προβληματικές Περιοχές προγράμματος: Ταχείας ανάπτυξης Αυξημένων δυνατοτήτων Πολιτικές εντόνου αναπτύξεως 15
16
ΑΡΧΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1970 ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ Η ΟΡΙΑΚΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡIOXΕΣ : Ορεινές Νησιωτικές Παραμεθόριες Χαρακτηριστικά: o Οριακό ΑΕΠ o Ανεργία o Χαμηλοί Όροι Παραγωγής Συνακόλουθες Επιπτώσεις: Αποδιάρθρωση τοπικού παραγωγικού ιστού Δημογραφική αποσταθεροποίηση & κοινωνική αποδιάρθρωση Πολιτιστικός μαρασμός Τεχνολογική και οικονομική εξάρτηση 17
ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΟΔΗΓΙΑ 75/268 ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ: Εισόδημα Παραγωγικές Δραστηριότητες Κοινωνικές Υπηρεσίες 18
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ
ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ - ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ 1970 Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ Η ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΡΟΣΕΓΙΖΕΤΑΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ: την ανθρωπογεωγραφία την οικονομική διάρθρωση την κοινωνική διάρθρωση το οικιστικό σύστημα -------------------------------------------------------------- τους μηχανισμούς εξέλιξης 20
ΟΙ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΗ ΔΕΝ ΕΠΑΡΚΟΥΝ Μετά το 1970 τίθεται σε αμφισβήτηση η αποτελεσματικότητα των μέτρων πολιτικής «ολοκληρωμένου» χαρακτήρα για «ισόρροπη» ανάπτυξη Αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα συστηματικής τυπολογίας των ελληνικών περιοχών με κριτήρια: Διάταξη φυσικών πόρων Διάταξη παραγωγικών δυνάμεων (ιδιαίτερα ενεργού πληθυσμού) Ιδιομορφίες τοπικών κοινωνιών 21
ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ: Σύνθετο ελληνικής οικονομίας Ποικιλία των ιστορικών συνθηκών - Γεωπολιτικές συνθήκες Μικρή κλίμακα των τόπων Ιδιομορφία του γεωγραφικού πλαισίου 1ο ΕΡΩΤΗΜΑ Είναι αναστρέψιμη η οριακή κατάσταση των ευαίσθητων περιοχών; 2ο ΕΡΩΤΗΜΑ Ποια είναι η «κατάλληλη ανάπτυξη»; 22
ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1980 ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΣΗΜΑΣΙΑ ΑΠΟΚΤΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΠΟΥ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΣΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ: OΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΩΣΤΕ ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΩΣ: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑΚΕΣ ΑΠΟΜΟΝΩΜΕΝΕΣ 23
ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΝΕΤΑΙ : Στην τοπική ανάπτυξη Στους μηχανισμούς συνεργασίας και διαχείρισης Στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον Στην ανάγκη διατήρησης της αυθεντικότητας ταυτότητας Στην προέλευση του εισοδήματος και τη χρήση του Στη σχέση κατοικίας και εργασίας Στη συντήρηση και αναπαραγωγή της Κ-Ο βάσης 24
Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΕΡΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΗΣ
ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ ΑΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ, 1989 Πηγή:Εurostat (βάσει δεδομένων REGIO) 26
1996: ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ 27
ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1990 ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΤΥΠΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ, ΣΤΗ ΒΑΣΗ ΤΟΥ ΑΕΠ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΑ: Την καθυστέρηση Τη βιομηχανική παρακμή Τις ανάγκες για την ενθάρρυνση της γεωργίας ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΚΑΤΑΝΕΙΜΕΙ ΤΙΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΠΣ ΑΞΟΝΕΣ: Εκσυγχρονισμός - ανάπτυξη μεταφορών, τηλεπικοινωνιών Ενεργειακό Προστασία φυσικού περιβάλλοντος ΚΑΘΙΕΡΩΝΟΝΤΑΙ 4 ΤΥΠΟΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ: Πλούσιες και φτωχές αστικές περιοχές Μετασχηματιζόμενες αγροτικές περιοχές Παραμεθόριες περιοχές Παράκτιες περιοχές και νησιά με μεταβαλλόμενα πρότυπα 28
1996 ΑΞΟΝΕΣ: - Μεταφορές - Τηλεπικοινωνίες - Ενεργειακό περιβάλλον ΣΤΟΧΟΣ 1: Αναπτυξιακή Καθυστέρηση ΣΤΟΧΟΣ 2: Βιομηχανική Παρακμή ΣΤΟΧΟΣ 5β: Ενθάρρυνση Γεωργίας 29
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Περιοχές «Στόχου 1» των διαρθρωτικών ταμείων της Ε.Ε, οι οποίες έχουν κ.κ. ΑΕΠ κατά 25% κατώτερο μέσου όρου Ε.Ε. ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΙΤΑΛΙΑΣ ΒΕΛΓΙΟΥ ΑΥΣΤΡΙΑΣ ΣΟΥΗΔΙΑΣ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑΣ ΚΟΡΣΙΚΗ (ΓΑΛΛΙΑ) ΒΟΡΕΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΚΑΙ ΤΜΗΜΑ ΣΚΩΤΙΑΣ (ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ) ΝΕΑ ΚΡΑΤΙΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ (ΠΡΩΗΝ ΑΝΑΤ.ΓΕΡΜΑΝΙΑ) Χαρακτηριστικά: Ανεπαρκείς και «γερασμένες» υποδομές δικτύων Διαρθρωτικά ρ προβλήματα και παραδοσιακές δομές μςβιομηχανίας και γεωργίας Ερήμωση αγροτικών περιοχών Απομονωμένες περιοχές (π.χ. νησιά ή ορεινοί όγκοι) Πληθυσμιακή υπερσυγκέντρωση Ανεργία και έλλειψη εξειδίκευσης 30
ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2000-2006 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΝΙΣΧΥΟΜΕΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΣΕ ΔΥΟ ΤΥΠΟΥΣ: Αναπτυξιακά ακά καθυστερημένες περιφέρειες ες (Στόχος όος1) Περιφέρειες υπό ανασυγκρότηση (Στόχος 2) ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΣΗΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΓΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΥΠΟ «ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ» 31
ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2000-2006 ΕΧΟΥΝ ΩΣ ΕΞΗΣ: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΣΤΟΧΟΥ 1: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ Περιφέρειες με κ.κ. ΑΕΠ κάτω του 75% του κοινοτικού μέσου όρου (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) Ορισμένες αραιοκατοικημένες περιοχές Φινλανδίας και Σουηδίας Ιδιαιτέρως απομακρυσμένες περιοχές (υπερπόντια διαμερίσματα Γαλλίας, Αζόρες, Κανάριες Νήσοι, Μαδέρα) Ορισμένες παράκτιες σουηδικές ζώνες ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΝΕΟΥ ΣΤΟΧΟΥ 1: Χαμηλό επίπεδο επενδύσεων Υψηλό ποσοστό ανεργίας Έλλειψη υπηρεσιών προς ρς πρόσωπα και επιχειρήσεις Χαμηλές χρηματοδοτήσεις σε βασικές υποδομές 32
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε ΣΤΟΝ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ Η επίδραση της Ε.Ε. Ε στον χωροταξικό σχεδιασμό εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους: μέσα από τα Σχέδια Περιφερειακής Ανάπτυξης, (ΣΠΑ), όπου στηρίχτηκαν τα τρία ΚΠΣ (Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης), για τις περιόδους 1989-93, 1994-99 και 2000-2006. ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ INTERREG (το λεγόμενο «διασυνοριακό» πρόγραμμα), ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LEADER, που ενισχύει πειραματικές δράσεις σε τοπική κλίμακα με καινοτόμο χαρακτήρα, για να προωθηθεί η αγροτική ανάπτυξη. ΗΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ URBAN, που συμβάλλει στην αντιμετώπιση προβλημάτων που αντιμετωπίζουν περιοχές μέσα στα αστικά κέντρα. 33
ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Βαθμιαία, η Ε.Ε. προσανατολίζεται προς την χάραξη μιας χωροταξικής πολιτικής σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Αυτός ο προσανατολισμός εκφράστηκε αρχικά το 1991 στην έκθεση με τίτλο «Ευρώπη 2000», με δεδομένα, σε επίπεδο πληροφοριών, που στοιχειοθετούν την ανάγκη για ενιαία πολιτική οργάνωσης του ευρωπαϊκού χώρου. Η πολιτική των ευρωπαϊκών -διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών, ενέργειας και τηλεπικοινωνιών εντάσσεται σ αυτή την προοπτική. 34
ΕΥΡΩΠΗ 2000+ Το 1994 δόθηκε στην δημοσιότητα μια δεύτερη έκθεση με τίτλο «Ευρώπη 2000 +», με στόχο να δοθεί έμφαση στην υπερεθνική και κοινοτική διάσταση του χωροταξικού σχεδιασμού των χωρών-μελών και στην ανάγκη συνεργασίας στον τομέα αυτό. 35
1997 - ΤΟ ΣΑΚΧ Το 1997 θεσπίζεται ένα Χωροταξικό Σχέδιο για την Ευρώπη, γνωστό στην Ελλάδα ως Σέδ Σχέδιο Αά Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου ή ΣΑΚΧ (European Spatial Development Perspective ή ESDP). Το Σχέδιο αυτό επηρέασε την εκπόνηση του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, καθώς και το σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα 36
ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ - ΠΛΑΙΣΙΟ: ΒΙΩΣΙΜΗ ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (που αφορά σε κοινωνία-οικονομία-περιβάλλον) ΣΤΟΧΟΙ: ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΕΠΙΔΙΩΞΗ: Οικονομικής και κοινωνικής συνοχής Προστασίας φυσικών πόρων και πολιτιστικής κληρονομιάς Ισόρροπης ανταγωνιστικότητας ευρωπαϊκού χώρου 37
ΝΕΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑΣΤΗΝ Ε.Ε. Πολιτειακό Νομισματικό Νέα οργάνωση παραγωγής πολιτικές αλλαγές Αν.Ε. Δημογραφία - Γήρανση Νέες Τεχνολογίες 38
ΝΕΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ευρωπαϊκή ενοποίηση! Δυναμικές του Κεφαλαίου (κρίση Β παραγωγής παραδοσιακής βιομηχανίας, διεθνοποίηση, νέες παράμετροι, το τοπικό) Διεθνείς εξελίξεις νέες γεωπολιτικές θέσεις Δυναμικές της ελληνικής οικονομίας Οι νέες τάσεις Παγκοσμιοποίηση η Ελαχιστοποίηση των αποστάσεων Επιτάχυνση των εξελίξεων Διεύρυνση του χρόνου 39
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Δεν υποκαθιστά εθνικές πολιτικές Συντονίζει εθνικές περιφερειακές πολιτικές Συντονίζει διάφορες πολιτικές και χρηματοδοτικά μέσα της Ε.Ε. ΚΥΡΙΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Μείωση και Αποτροπή περιφερειακών ανισοτήτων Συμβολή στην επίτευξη οικονομικής - κοινωνικής συνοχής Συμβολή στην σύγκλιση εθνικών οικονομιών (απαραίτητη για Οικονομική και Νομισματική Ένωση) ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ: Υποδομές Συλλογικές υπηρεσίες Διοικητική δά διάρθρωση 40
Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΠΑΡΑΛΙΑ & ΝΗΣΙΑ ΕΝΔΟΧΩΡΑ 1. ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 2. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 3. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ 31ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ 3.1 3.2 ΕΝΔΙΑΜΕΣΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 3.3 ΦΘΙΝΟΥΣΕΣ 41
Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΗΜΕΡΑ Οι ανισότητες παραμένουν: Συγκέντρωση οικονομική δημογραφική στην Αθήνα Θεσσαλονίκη στις μεγάλες επαρχιακές πόλεις και επιλεκτική ανάπτυξη άλλων περιοχών, παράκτιων συνήθως. Κρίση στη μεγάλη βιομηχανία Μεταποιητικές δραστηριότητες στις πόλεις και άτυπη εργασία Ανάγκη αναδιοργάνωσης & εκσυγχρονισμού πρωτογενούς παράγωγης Διαρθρωτικά προβλήματα τριτογενούς, τεταρτογενούς 42
ΤΥΠΟΙ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΚΑΤΑ ΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ Α ΚΠΣ ΑΤΤΙΚΗ ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΠΕΔΙΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ(ΠΑΡΑΜΕΘΟΡΙΕΣ, ΟΡΕΙΝΕΣ,ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ) Β ΚΠΣ ΑΘΗΝΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: (ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ) (ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ) ΔΥΝΑΜΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΠΑΡΑΜΕΘΟΡΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ 43
ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΝΣΕΙΣ (Ν.2742/99, ΕΣΠΑ2007,, ΚΥΑ2007) ) 44
ΝΟΜΟΣ 2742/1999 ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΥΠ ΟΨΙΝ: - Το οικιστικό σύστημα - Η ανθρωπογεωγραφία - Οι ιδιαιτερότητες των περιοχών 45
ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 2742/ 1999 Περιοχές που υφίστανται χωρικές επιπτώσεις από έργα μεγάλης κλίμακας Περιοχές με μειονεκτικά χαρακτηριστικά λόγω της γεωγραφικής απομόνωσής τους Παραμεθόριες Περιοχές που παρουσιάζουν έκτακτες και απρόβλεπτες ανάγκες λόγω φυσικών καταστροφών και κινδύνων 46
47
ΤΑ ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ 2007-2013 Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007 2013 (ΕΣΠΑ) Καλλικράτης versus Νέος Καποδίστριας Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΥΠΕΧΩΔΕ) Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη Βιομηχανία Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 48
ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 2007 2013 (ΕΣΠΑ) Χωρικές Προτεραιότητες: Βιώσιµη αστική ανάπτυξη. Ανάπτυξη της υπαίθρου. Διασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία. Σύμπτυξη σε 5 των περιφερειών της χώρας Μακεδονία Θράκη Δυτική Ελλάδα Πελοπόννησος - Ιόνια Νησιά Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου Θεσσαλία - Στερεά Ελλάδα Ήπειρος Αττική 49
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Οκτώ (8) Τομεακά ΕΠ o ΕΠ «Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη» o ΕΠ «Ενίσχυση της Προσπελασιμότητας» o ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» o ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» o ΕΠ «Βελτίωση Διοικητικής Ικανότητας Δημόσιας Διοίκησης» o ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» o ΕΠ «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» o ΕΠ «Τεχνική Υποστήριξη Εφαρμογής» Πέντε (5) Περιφερειακά ΕΠ (Μακεδονίας δ ί Θράκης, Δυτικής Ελλάδας Πλ Πελοποννήσου - Ιονίων Νήσων, Κρήτης και Νήσων Αιγαίου, Θεσσαλίας -Στερεάς Ελλάδας Ηπείρου, Αττικής) 50 Δώδεκα (12) ΕΠ Εδαφικής Συνεργασίας.
ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ 2007-2910 (το ιστορικό) Οι δεκατρείς περιφέρειες
Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ 2007-2010 ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ 2 ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ 52
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Σκοπός του Εθνικού Χωροταξικού Πλαισίου: Ο προσδιορισμός στρατηγικών κατευθύνσεων για την ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και αειφόρο οργάνωση του εθνικού χώρου για τα επόμενα 15 χρόνια. 53
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕ 7 ΕΝΟΤΗΤΕΣ Το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο συμπεριλαμβάνει κατευθύνσεις και μέτρα, απαρτίζεται από 13 άρθρα που αναφέρονται σε επτά ενότητες. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στη θέση της χώρας στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον και αναλύει τους κύριους πόλους και άξονες ανάπτυξης του εθνικού χώρου. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τις προτάσεις για την αναμόρφωση των δικτύων υποδομών και των υπηρεσιών μεταφορών. Η τρίτη ενότητα αφορά στη χωρική διάθρωση των παραγωγικών τομέων, αναλύοντας τους στόχους και τις κατευθύνσεις ανά τομέα (αγροτικός τομέας, βιομηχανία τουρισμός). Η τέταρτη ενότητα αναλύει όσα προβλέπονται για τη χωρική διάρθρωση του αστικού δικτύου, του ορεινού, του παράκτιου, του νησιωτικού, του αγροτικού χώρου και των παραμεθόριων περιοχών. Η πέμπτη ενότητα περιλαμβάνει τις κατευθύνσεις για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου. Η έκτη ενότητα αφορά στις προτάσεις για την γεωγραφική και διοικητική ανασυγκρότηση ητης χώρας. Η έβδομη ενότητα περιλαμβάνει τις προϋποθέσεις και τους μηχανισμούς υλοποίησης 54 του Γενικού Χωροταξικού Πλαισίου, καθώς και όσα προβλέπονται για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των χωρικών εξελίξεων.
55
ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗΣ Γενικότητα, ασάφεια επιμέρους διατάξεων του Γενικού Πλαισίου Έλλειψη συγκεκριμένων χρονικών δεσμεύσεων / χρονοδιαγραμμάτων για την εφαρμογή των βασικών στόχων και επιδιώξεων. Έλλειψη λογικής και χρονικής συσχέτισης με το ΕΣΠΑ 2007-2013. 56
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2007 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007 57
Ν.3986/2011- Επείγοντα Μέτρα Εφαρµογής Μεσοπρόθεσµου Πλαισίου Δηµοσιονοµικής Στρατηγικής Ταμείο αξιοποίησης της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου ΑΕ Πενταμελές ελές ΔΣ,τριετούς θητεείας Επταμελές Συμβούλιο εμπειρογνωμόνων τριετούς θητείας 58
Ν.3986/2011- Επείγοντα Μέτρα Εφαρµογής Μεσοπρόθεσµου Πλαισίου Δηµοσιονοµικής Στρατηγικής Κεφ.Β Πολεοδομική ωρίμανση και επενδυτική ταυτότητα δημοσίων ακινήτων και λοιπές ρυθμίσεις για την αξιοποίηση της Δημόσιας περιουσίας Κεφ.Γ Δικαίωμα Επιφανείας επί Δημοσίων Κτημάτων 59
Ν.3986/2011- Επείγοντα Μέτρα Εφαρµογής Μεσοπρόθεσµου Πλαισίου Δηµοσιονοµικής Στρατηγικής Πολλά από τα στοιχεία του δημόσιου πλούτου προορίζονται για εκποίηση Ασύμβατος με το ισχύον πλαίσιο σχεδιασμού του χώρου,, ακυρώνοντας αυτό το πλαίσιο Συνοπτικές διαδικασίες σχέδια επενδύσεων που προϋποθέτουν την προνομιακή ιδιοποίηση στοιχείων του δημόσιου πλούτου από ιδιωτικούς επενδυτικούς φορείς. Πολεοδομική ωρίμανση των δημόσιων ακινήτων 60
Το περιεχόμενο των επιτρεπόμενων χρήσεων γης ορίζεται έξω από την κείμενη νομοθεσία, με έμφαση στις μεγάλης κλίμακας και συνθετότητας εγκαταστάσεις τουρισμού, μεταφορών, στα επιχειρηματικά και θεματικά πάρκα και με πρόβλεψη κάθε δυνατού συνδυασμού χρήσεων ώστε να ποικίλλει αντίστοιχα και ο συντελεστής δόμησης από 0,2 ως 0,4, όπως και το είδος και το μέγεθος των κτιριακών εγκαταστάσεων. 61 Με Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ), ορίζονται οι χρήσεις και οι περιβαλλοντικοί όροι αξιοποίησης αξιολογείται το υφιστάμενο ρυθμιστικό καθεστώς (χωροταξικό, πολεοδομικό, αναπτυξιακό κ.λπ.) ιδίως από απόψεως επικαιρότητας,, για τον βέλτιστο β χωρικό προορισμό, ρ, την επενδυτική ταυτότητα του ακινήτου για κάθε μεταγενέστερη πράξη αξιοποίησης τροποποιούνται κατά παρέκκλιση των υφιστάμενων ρυθμίσεων (ακόμη και του ΓΟΚ) τα εγκεκριμένα Ρυθμιστικά Σχέδια, ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ, ΖΟΕ και άλλα σχέδια χρήσεων γης, ή εγκεκριμένα ρυμοτομικά μ και σχέδια πόλεων, εφόσον... είναι ασαφή ή ανεπίκαιρα.
Πρόγραμμα «Ήλιος»-Βιοκαύσιμα- Ελληνικό: τι προβλέπει το τριπλό σχέδιο νόμου του ΥΠΕΚΑ Νέο ΡΣΑ 62