Στοιχεία πρόληψης και αποκατάστασης ασκησιογενών μυοσκελετικών παθήσεων <<Το Δρομικό Κίνημα>> Ο Αθλητισμός αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο τεραστίων διαστάσεων και κυρίως η δρομική ενασχόληση. Χ Ρ Ο Ν Η Σ Δ Ρ Ο Υ Γ Ι Α Σ Εκατοντάδες αγώνες, κυρίως δρόμου, διοργανώνονται κάθε χρόνο, συνήθως μαζικού χαρακτήρα. Νέες απαιτήσεις στον τομέα της Υγείας Συνέπειες μαζικής Άθλησης Μεγάλη μάζα αθλουμένων, χωρίς υποδομή Υψηλή αριθμητικά συμμετοχή σε αγώνες Ανάγκες αθλητών υψηλού επιπέδου Αφορούν όλες τις ιατρικές ειδικότητες Συχνά απαιτείται από τον ιατρό ιδιαίτερη προσέγγιση. ΥΠΕΡ: Θωράκιση της Υγείας (ψυχικής & σωματικής) Ηθοπλαστική επίδραση Κοινωνικοποίηση Ελάττωση απώλειας εργατοωρών Καλύτερη απόδοση στην εργασία Ελάττωση παραβατικής συμπεριφοράς ΚΑΤΑ: Υπερβολή και αθλητικός ψυχαναγκασμός Τείνει να πάρει κοσμική χροιά Αθλητικός υπερκαταναλωτισμός Διεύρυνση της έννοιας του αγώνα ακόμη και ευτελισμός αυτού. 1
Η Άθληση Χαρακτηρίζεται: Χαρακτηριστικά των Αθλουμένων: Υψηλή καταπόνηση λειτουργικών συστημάτων <<High Risk>> για μικρό σχετικά χρονικό διάστημα. <<Lower Risk>> για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Μικρές ηλικίες χωρίς ενσυνείδητη ενασχόληση Αθλητική εξειδίκευση από μικρή ηλικία χωρίς την επιλογή από ειδικούς. Μεγαλύτερης ηλικίας χωρίς αθλητική προϊστορία και τάσεις υπερβολής. Φθίνουν στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια οι αθλητικά γόνιμες και αποδοτικές ηλικίες Τρόπος Άθλησης Τύποι ασκησιογενών μυοσκελετικών συνδρόμων και παθήσεων ανάλογα του τρόπου εμφάνισης. Προπονητικά προγράμματα από το διαδίκτυο Δεν εξατομικεύεται ο προπονητικός σχεδιασμός Συχνά η καταπόνηση είναι υπερβολική Συχνή και χωρίς προγραμματισμό συμμετοχή σε αγώνες Οξεία έλευση: Αιφνίδιος τραυματισμός οφειλόμενος στον ίδιο τον αθλούμενο ή εξωτερικό παράγοντα. Χρόνια εμφάνιση συμπτωματολογίας: (Σύνδρομα Υπέρχρησης, Εκφυλιστικές αλλοιώσεις) Οξύ επεισόδιο σε έδαφος χρόνιας συνδρομής (Ρήξη Αχιλλείου) Οι δύο τελευταίοι τύποι σχετίζονται με ελάττωση της αιμάτωσης είτε ως αίτιο είτε ως αποτέλεσμα. Oι χρόνιες συνδρομές οφείλονται σε επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς (microtrauma), ενώ τα οξέα επεισόδια σε μακροσκοπικά ορατές βλάβες (macrotrauma). 2
Αίτια Μυοσκελετικών Παθήσεων Εξωγενή Αίτια Εξωγενή Ενδογενή (Ιδιοσυστασιακά) Σχετιζόμενα με το φυσικό ερέθισμα Οφειλόμενα σε φάρμακα και συμπληρώματα. Βιοχημικά (ελλείψεις στοιχείων ή διαταραχή ισορροπίας αυτών) Ενδοκρινικά αίτια Χώρος Άσκησης Υλικοτεχνική Υποδομή. Συνθήκες (Καιρικές, θερμοκρασία, υγρασία ) Ένδυση και κυρίως Υπόδηση Ώρα άσκησης. Ενδογενή (Ιδιοσυστασιακά) Αίτια Σχετιζόμενα με το Φυσικό Ερέθισμα Ανατομικές Ιδιαιτερότητες Φύλο Ηλικία Φυσική Κατάσταση Πνευματική Εγρήγορση Ψυχική Συναισθηματική κατάσταση Άλλες Ασχολίες Είδος Προπόνησης Άθλημα Περίοδος στον κύκλο προετοιμασίας Απότομη μετάβαση από τη μια περίοδο στην άλλη Προπονητική ηλικία και υποδομή. 3
Φαρμακολογικά Αίτια Ενδοκρινικά Αίτια Στατίνες (Ενίοτε αίσθηση μυϊκής κόπωσης και αύξηση CK) Θειαζίδες (διουρητικά αντιυπερτασικά που προκαλούν Καλιουρία). Κινολόνες (αντιβιοτικά που προκαλούν τενοντοπάθειες) Ψυχοτρόπα Φάρμακα. Διεγερτικά (Αμφεταμίνες, Εφεδρίνη, κοκαϊνη κλπ) Στεροειδή Αναβολικά (τενοντοπάθειες και ρήξεις μυοτενοντώδους) Αυξητική Ορμόνη (Επάγει την μυϊκή ανάπτυξη αλλά οι μύες των μεγαλακρικών προσομοιάζουν με μυοπαθητικές καταστάσεις) Κρεατίνη (Μυϊκοί σπασμοί, κράμπες, θλάσεις σε ορισμένους μόνο χρήστες) Οι Θυρεοειδικές Ορμόνες επηρεάζουν την κατάσταση του μυοσκελετικού συστήματος. (Υποθυρεοειδισμός μυϊκοι πόνοιδυσκαμψία, Υπερθυρεοειδισμός 70% μυϊκή αδυναμία, αποτιτανωτική τενοντίτιδα ή συμφυτική αρθροπάθεια ώμου). Υπερπαραθυρεοειδισμός: Ρήξεις τενόντων από απορρόφηση οστού στη θέση πρόσφυσης. Διαβητικοί: Νευροπάθεια μυϊκή αδυναμία και εύκολη κόπωση. Μεγαλακρία: Μυϊκές συσπάσεις, μυαλγίες, μη αντοχή στην άσκηση, αδυναμία σε σχέση με τη μυϊκή μάζα. Σε γυναίκες κυρίως αθλημάτων αντοχής ή ενοργανίστριες που επιδιώκεται χαμηλό σωματικό βάρος εμφανίζεται ελάττωση οιστρογόνων Αμηνόρροια Οστεοπόρωση Κατάγματα. Η υπερβολική καταπόνηση και σε άνδρες αθλητές αντοχής προκαλεί πτώση αναβολικών ορμονών (τεστοστερόνης), αύξηση κορτιζόλης με καταβολική δράση στα οστά και εύκολη εμφάνιση καταγμάτων κόπωσης Πρόληψη Προληπτικός κλινικός έλεγχος Αθλητή (Αθλουμένου) Αιματολογικός Βιοχημικός, ακόμη και έλεγχος επιπέδων Ορμονών. Εργοφυσιολογικοί έλεγχοι (Εργομετρήσεις) Δυναμομετρήσεις (Μυϊκές ισορροπίες). Ειδικοί νευρολογικοί έλεγχοι (Ακοή, Όραση, εκτίμηση Ιδιοδεκτικότητας και Κιναισθησίας, Ταχύτητας Αντίδρασης σε Οπτικό, Ακουστικό, Απτικό Ερέθισμα). Προληπτικός Κλινικός έλεγχος Οικογενειακό αναμνηστικό Ατομικό αναμνηστικό Αθλητικό αναμνηστικό Έξεις Βίου Λήψη θεραπευτικά φαρμάκων, εργογόνων, συμπληρωμάτων διατροφής. Τρέχοντα προβλήματα υγείας Κατά συστήματα κλινικός έλεγχος Ενίοτε ο εξεταζόμενος παραπέμπεται σε ειδικό. Πρέπει να αναζητούνται πιθανά παθολογικά αίτια υπεύθυνα για την εμφάνιση κάποιας συμπτωματολογίας πριν αυτή αποδοθεί στην αθλητική ενασχόληση 4
Προληπτικός Κλινικός Έλεγχος Αναπτυξιακών Ηλικιών Κλινικός έλεγχος Μυοσκελετικού Το παιδί δεν είναι ένας μικρόσωμος ενήλικας. Αντενδείκνυται η γαλακτική αναερόβια άσκηση λόγω ανεπάρκειας ενζυμικής (έλλειψη GLUC-6-P-FRUCTOκινάσης κυρίως). Έλλειμμα κιναισθησίας και επιδεξιότητας κυρίως σε περιόδους ταχείας ανάπτυξης, οπότε παγιώνονται ήδη αποκτηθείσες δεξιότητες και ελάχιστα μαθαίνονται νέες. Εμβιομηχανικά υστερούν των ενηλίκων Δύσκολη η αντιμετώπιση βλαβών κοντά στο συζευκτικό χόνδρο είτε συντηρητικά είτε χειρουργικά. Οστεοχονδρίτιδες (κνημιαίο κύρτωμα, κάτω πόλος επιγονατίδας, πτέρνα, πρόσθια άνω λαγόνια άκανθα, διαχωριστική οστεοχονδρίτιδα των μηριαίων κονδύλων) Αποσπαστικά κατάγματα αντί θλάσεις (Ισχιακό όγκωμα) Εκτίμηση παλαιών τραυματισμών Διατασιμότητα βασικών μυϊκών ομάδων γενικά και ειδικά των σχετιζομένων με συγκεκριμένη δραστηριότητα. Εύρος κίνησης αρθρώσεων Αδρός έλεγχος Μυϊκής Ισχύος και Ιδιοδεκτικότητας Ανίχνευση σημείων που ρέπουν σε μυοσκελετικές παθήσεις Ανίχνευση σημείων που προκάλεσαν μυοσκελετικές συνδρομές. Κυριότερα μυοσκελετικά χαρακτηριστικά του Ανθρώπου Σπονδυλική Στήλη Ορθοστατισμός: Κυρτώματα ΟΜΣΣ Βλαισότητα των γονάτων: γωνία Q (<13μοίρες) Ωμική ζώνη: Αβαθής η ωμογλήνη, μεγάλο εύρος κίνησης της άρθρωσης, βασιζόμενο σε ένα πολύπλοκης λειτουργίας σύστημα συνδέσμων και μυών Ισχία: Περιορισμένη κινητικότητα στην προσαγωγή απαγωγή, με αποτέλεσμα ενίοτε την υπερκινητικότητα της κατώτερης ΟΜΣΣ και επιβάρυνση των Ιερολαγονίων Αρθρώσεων. Κνήμες: η στροφικότητά των εξαρτάται από τη θέση των μηριαίων κεφαλών στην κατ ισχίον άρθρωση (Retro-Anteversion) Ποδοκνημικές Άκρος Πούς: Η στροφικότητά των εξαρτάται από τη θέση των κνημών, ενώ ο πρηνισμός ή υπτιασμός κυρίως από τη βλαισότητα των γονάτων. Αυχένας Πηχεοκαρπικές. Τα κυρτώματα της ΣΣ βοηθούν στην απόσβεση κραδασμών. 5
Πολυσχιδής Μυς Kύφωση Scheurmann Ο σπουδαιότερος σταθεροποιητής της ΣΣ Άρθρωση του γόνατος Άρθρωση Ισχίου Η γωνία Q (<13μοίρες) και η επίδρασή της στη θέση της ποδοκνημικής και του άκρου ποδός 6
Άρθρωση Ώμου Ποδοκνημική Άκρος Πους Μυικές ομάδες που τείνουν σε ρίκνωση με την ενίσχυσή των Δικέφαλος Βραχιόνιος Δικέφαλος βραχιόνιος: (ενοργανίστες) Λαγονοψοϊτης: (Άλτες μήκους, τριπλούν) Ορθός Μηριαίος: (ποδοσφαιριστές) Οπίσθιοι Μηριαίοι: (sprinters, ποδοσφαιριστές) Στις ανωτέρω μυϊκές ομάδες πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για τη διατήρηση της διατασιμότητας και του μήκους των. Ο λαγονοψοϊτης, οι οπίσθιοι μηριαίοι και λιγότερο ο ορθός μηριαίος επιδρούν στην κλίση της λεκάνης και έμμεσα στην Θέση της Σπονδυλικής Στήλης και πρέπει μαζί με την κινητικότητα των ισχίων, την κατάσταση των: κοιλιακών, ραχιαίων, προσαγωγών και κυρίως του Πολυσχιδούς να συνεκτιμώνται σε εμφάνιση δυσλειτουργίας ΟΜΣΣ. 7
Λαγονοψοϊτης Ορθός Μηριαίος Οπίσθιοι Μηριαίοι Μυικές κακώσεις: Αίτια Ανεπαρκής αιμάτωση του μυός Μεγίστη σύσπαση σε διατεταμένο μυ. Κόπωση με έκπτωση νευρομυϊκής συναρμογής που οδηγεί σε τεχνικά λάθη. Υποτροπή μη αποκατασταθείσας βλάβης. Αφυδάτωση, ανεπάρκεια ηλεκτρολυτών και μικροστοιχείων (Mg, Zn, Fe κλπ). Δευτεροπαθώς σε νευρική δυσλειτουργία (Ισχιακό θλάσεις οπ. Μηριαίων και Γαστροκνημίου). 8
Αποκατάσταση Μυϊκών κακώσεων Η Αντιμετώπιση των Μυοσκελετικών κακώσεων στους αθλητές πρέπει: 3 μέρες 3 εβδομάδες αποχή. Χειρουργική αποκατάσταση. ΌΧΙ ΜΑΛΑΞΗ στην εστία της βλάβης κίνδυνος εμφάνισης Οστεοποιού Μυϊτιδας Η αποκατάσταση εξαρτάται από τη θέση (πιο επίπονη στα κάτω άκρα) Δυνατότητα περιορισμού λειτουργίας και κίνησης του μυός. (Κοιλιακοί, μεσοπλεύριοι οδοντωτοί δεν ακινητοποιούνται) Αποκαθίστανται ευκολότερα οι τύπου Ι μυϊκές ίνες λόγω μικρότερων τάσεων, καλύτερης αιμάτωσης, και νευρομυϊκης συναρμογής ( μεγαλύτερος αριθμός νευρικών απολήξεων λόγω μικρότερης μάζας). Όσον αφορά τη μυϊκή τάση αυξάνεται σταδιακά από τον τύπο Ι, IIC, IIA, IIB από 40-100 N/cm2 με αντίστοιχη συχνότητα νευρικού ερεθίσματος από 10-40/sec. Χρήση παραγόντων ρεολογικής βελτίωσης του αίματος (Actovegin) Παράγοντες που επιδρούν στα μυϊκά κύτταρα (PRP, VitD3) Παράγοντες που επιδρούν στο μεταβολισμό των μυϊκών κυττάρων: (καρνιτίνη, Q10, Mg, Zn, γλουταμίνη, Vit C.) H χρήση Αναβολικών Στεροειδών είναι αμφίβολης επίδρασης, επικίνδυνη, παράνομη, και τείνει στη αναεροβιοποίηση των μυϊκών ινών με τις ανάλογες συνέπειες. Η Αυξητική Ορμόνη αυξάνει τη μυϊκή μάζα αλλά όχι την ισχύ, επιταχύνει την επούλωση αλλά υπάρχουν ενδείξεις ανάπτυξης μυοπαθητικού τύπου μυϊκού ιστού Η χρήση κορτιζόνης θεωρείται λανθασμένη. Η χρήση Β-υδροξυ-Β-μεθυλο-βουτυρικού οξέος (ΗΜΒ) δεν βλάπτει αλλά και δεν ωφελεί αποδεδειγμένα. Να είναι σύντομη και σαφής. Αποφασιστική Να εγγυάται τη σύντομη αλλά κυρίως την ασφαλή επάνοδο. Διατήρηση όσο το δυνατόν καλύτερης φυσικής κατάστασης, μυϊκής ισχύος και εύρους κίνησης. Εναλλακτικός τρόπος άσκησης. Βασικά στοιχεία Πρόληψης & Αποκατάστασης Μυοσκελετικών προβλημάτων Μυϊκή ισχύς: Χαρακτηριστικά μυϊκών ινών Μυϊκή Ισχύς Μυϊκές Ισορροπίες (αγωνιστές-ανταγωνιστές, σχέσεις αμφίπλευρα) Διατασιμότητα Ελαστικότητα Μυών Εύρος Κίνησης αρθρώσεων. Νευρομυϊκή Συναρμογή. Μυοτατικό Αντανακλαστικό. Κιναισθησία. Ιδιοδεκτικότητα (Ιδιοδόχος κιναισθησία). Τύπος - Ενεργειακό - Εννεύρωση - Λειτουργική Ταχύτητα ίνας σύστημα ουδός ενεργ. Χρησιμότης σύσπασης Ι Οξείδωση Χαμηλή Αντοχή 23-28ms αερόβια ΙΙa Οξείδωση Υψηλή Ενδιάμεση 15-23 γλυκόλυση ΙΙb γλυκόλυση Υψηλή Εκρηκτικές 15-23 δραστηριότητες 15-23 ΙΙc Οξείδωση Υψηλή Αδιαφοροποίητη 15-23 γλυκόλυση 9
Μυϊκή Ισχύς Χαρακτηριστικά άσκησης με αντιστάσεις Ισομετρική εκγύμναση: Σταθερό το μήκος του ασκούμενου μυός ή μυών, σε συγκεκριμένη γωνία της εμπλεκόμενης άρθρωσης. Η συμμετέχουσες μυϊκές ομάδες είναι απόλυτα συγκεκριμένες. Παρακωλύεται η αιμάτωση και η αύξηση του γαλακτικού προκαλεί έντονη αγγειοδιαστολή και αύξηση αιμάτωσης στη διάρκεια της χάλασης. Ο μυς χαλαρώνει μέσω του μυοτατικού αντ/κού. Αυξάνεται το μεταφορτίο της καρδιάς. Ασφαλέστερη εκγύμναση. Ισοτονική εκγύμναση: Ο μυς συστέλλεται έναντι σταθερής αντίστασης. (Συγκεντρική συστολή). Ισοκινητική εκγύμναση: Μεταβαλλόμενο μέγεθος αντίστασης, ισοδύναμης με τη δύναμη που εφαρμόζεται σε κάθε σημείο στο εύρος κίνησης της άρθρωσης μέσω ηλεκτρονικής ανατροφοδότησης σε συγκεκριμένη γωνιακή ταχύτητα (60, 90, 180 μοίρες). Έκκεντρες συσπάσεις: Ο μυς επιμηκύνεται καθώς εξασκεί δύναμη. (Αρνητικές) Βαριά φορτία (>85%max), απαιτούν διάσπαση των φωσφορικών ενώσεων υψηλής ενέργειας των μυών (C-P, ATP, ADP) και διάρκεια 2-3min για την αποκατάστασή των. (IIb+++, IIa+, IIc?) Μέτρια φορτία (75-85%), ανεβάζουν το γαλακτικό και ενδείκνυνται για αθλητές όπως δρομείς 400 μέχρι 800μ. με διάλειμμα <1min. (ΙΙc++, IIa+) Mικρότερα φορτία ενδείκνυνται για circuit training (p<30sec), με μικρότερα οφέλη στη δύναμη αλλά και βελτίωση αερόβιας ικανότητας της τάξης 3-8% σε 6 εβδομάδες, ενώ στον ίδιο χρόνο το τρέξιμο βελτιώνει 13-20% ( Ι++, ΙΙc+) Γενικά στην άσκηση δύναμης πρέπει να αποφεύγεται ο χειρισμός <<Valsava>> & η άσκηση να εκτελείται σε όλο το εύρος κίνησης. Ακόμη και με δύο εβδομάδες εξάσκησης επιτυγχάνεται αύξηση δύναμης έως και 10% (Ηakinnen), χωρίς επίτευξη υπερτροφίας οφειλόμενη κυρίως σε νευρομυϊκές προσαρμογές. Η μυϊκή υπερτροφία μπορεί να μην επιτευχθεί ποτέ ή να καθυστερεί παρά την αύξηση της ισχύος. (Εικάζεται ότι οφείλεται σε αλλαγές στις συσταλτές πρωτεϊνες, ακτίνη και μυοσίνη των ινιδίων). Συχνά το φαινόμενο αυτό παρατηρείται στην αποκατάσταση μετά από κακώσεις γόνατος και κυρίως ρήξεις ΠΧΣ, είτε αυτές αντιμετωπίζονται συντηρητικά είτε χειρουργικά και συνήθως αφορά τον έσω πλατύ μυ. Το Εύρος Κίνησης της Άρθρωσης Διατάσεις - Διατασιμότητα. Πάντα πρέπει να επιδιώκεται η ανάκτηση πλήρους εύρους κίνησης. Ενεργητικά. Παθητικά: από τον φυσιοθεραπευτή ή με μηχανήματα (CPM - Continuous passive motion). Είναι αλληλένδετο με τη διατασιμότητα. Η επαρκής διατασιμότητα δεν αμφισβητήθηκε ποτέ. Οι διατάσεις τελευταία χρόνια αμφισβητήθηκαν έντονα (Phil Maffeton) Στατικές: Παθητικές ή Ενεργητικές (Ελαχίστη διάρκεια σε θέση διάτασης 7-10 ) Συνηθέστερο 20-60 Δυναμικές: Ταλαντώσεις ή εκρηκτικές κινήσεις μέχρι την πλήρη έκπτυξη του μυός ή του εύρους κίνησης της άρθρωσης. Διεγείρει τα προστατευτικά αντανακλαστικά των μυών και είναι μάλλον αναποτελεσματική. Η μυϊκή χάλαση βελτιώνει την αιμάτωση ειδικά μετά άσκηση και βοηθά την αποδρομή των μεταβολικών παραπροϊόντων. *** Partial stretching. PNF: Αλληλουχία Διατάσεων Χάλασης με αυξανόμενο το χρόνο διάτασης πχ.: 10 διατ. 5 χαλ, >10 δ, 5 χ. Κλπ. Παραλλαγή PNF: Διάταση χαλαρή μεγίστη ισομετρική σύσπαση 4-6 χάλαση 2-3 παθητική διάταση σε ακραία θέση 10-60. 3S system (scientific stretching for sport): Παθητική διάταση ακολουθούμενη από σύσπαση. Έχει καλά αποτελέσματα αλλά απαιτεί βοηθό. 10
Κιναισθησία Μυοτατικό Αντανακλαστικό Είναι η ικανότητα συντονισμού της κίνησης ανάλογα της θέσης του σώματος στο χώρο και το χρόνο. Τα παιδιά υστερούν σε κιναισθησία, φθίνει δε δραματικά με τη γήρανση. Αποτελεί <<εξωτερική αίσθηση>> Kinesthetic Coordination: Έλεγχος της κίνησης του σώματος στο χώρο και το χρόνο. Kinesthetic Awareness: Έλεγχος των μελών του σώματος στο χώρο και το χρόνο. Διατηρεί το μυϊκό τόνο και προστατεύει το μυ από την υπερβολική διάταση αντιδρώντας με σύσπαση Όταν σε υπερδιάταση επέλθει ακούσια χάλαση, γίνεται για την άρση της υπέρμετρης έντασης. (σωμάτια Golgi). Ιδιοδεκτικότητα Tρόποι βελτίωσης Ιδιοδεκτικότητας Έκτη αίσθηση - Ιδιοδόχος αισθητικότητα. Εσωτερική αίσθηση. Η ικανότητα του Νευρικού Συστήματος να φέρνει σε επαφή και να συντονίζει διάφορα τμήματα του σώματος μεταξύ των. Η αίσθηση της θέσης των αρθρώσεων σε οριακό για την ισορροπία σημείο αναπτύσσει μια αυτοματοποιημένη αντίληψη σταθεροποίησης του σώματος. (Ενεργοποίηση Σταθεροποιητών Μυών). Υποδοχείς τάσης μυών στοιχεία Golgi Υποδοχείς πίεσης και αλλαγής κίνησης σωμάτια Paccini. Συνδέεται λειτουργικά με το Αιθουσαιοκοχλιακό σύστημα, ρυθμίζοντας και συντονίζοντας πληροφορίες από άλλα συστήματα. Υπερφόρτιση ιδιοδεκτικών ερεθισμάτων επηρεάζει το ΑΝΣ, προκαλώντας αλλαγές καρδιακού και αναπνευστικού ρυθμού, ναυτία, εφιδρώσεις. Η βελτίωσή της ελαττώνει ραγδαία την πιθανότητα τραυματισμών και βελτιώνει την εργονομία. Sherrington 1900. Ελβετία: 1909, χρήση <<ελβετικής μπάλας>> σε ορθοπαιδικούς και νευρολογικούς ασθενείς από την Dr Sussan Klein Vogelback. Tilt Board Πιάτο Ισορροπίας. Τραμπολίνο. Δίσκοι Ισορροπίας με αέρα. Αμμώδη εδάφη, οργωμένα χωράφια. Μηχανήματα δόνησης. 11
Sport specific training (Sst) Eιδική για την πάθηση εξάσκηση Μπορεί να επιτευχθεί και με την εξάσκηση της συγκεκριμένης αθλητικής δραστηριότητας. Τα αποτελέσματα είναι καλύτερα, ασφαλέστερα και γρηγορότερα με εκτέλεση ασκήσεων που αποτελούν συστατικά στοιχεία του αθλήματος. Το Sst αφορά και την προληπτική εξάσκηση και το τελευταίο στάδιο της αποκατάστασης πριν την πλήρη επάνοδο στη δραστηριότητα. Ανάλογες ειδικές του αθλήματος ασκήσεις εφαρμόζονται και στην προθέρμανση (Ss warm up) Προγράμματα εξάσκησης με στόχο την άρση ή τον περιορισμό των γενεσιουργών μιας μυοσκελετικής συνδρομής παραγόντων. Συνοδεύονται συνήθως με εναλλακτικούς τρόπους διατήρησης φυσικής κατάστασης (πχ spin bike, aqua training, wave, ελλειπτικό κλπ). Η εκμάθηση τρόπων δραστηριοποίησης δεν περιορίζεται μόνο στα Sports, αλλά και στην καθημερινή πράξη. (Back Schools). Ευχαριστώ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 12