Μαρία Χρ. Σαρόγλου Πνευμονολόγος MD, MSc, PhD, Επιμελήτρια A Γ. Ν. Δράμας

Χρησιμοποιούνται συχνά για να αποκτήσουμε πληροφορίες από μία ομάδα ανθρώπων Γιατί οι ερωτήσεις μπορεί να είναι έτσι στοχευμένες ώστε να αποκτήσουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε Μπορούν να πραγματοποιηθούν με αρκετούς τρόπους

Σειρά. Ξεκινάμε με βασικές έρωτήσεις και προχωρούμε προς τις δύσκολες ερωτήσεις. Ξεκάθαρες ερωτήσεις. Κατανοητή γλώσσα, κατάλληλη προς την ηλικία των ανθρώπων που θα ερωτηθούν, σχετικές με το θέμα που ερευνούμε. Όχι προσωπικές. Προσπαθούμε να αποφύγουμε ερωτήσεις των οποίων η απάντηση είναι προσωπική ή «φέρνει» σε δύσκολη θέση τον ερωτηθέντα.

Εύκολο να απαντηθεί. Ανοικτές ερωτήσεις-επιτρέπει στους ανθρώπους να γράψουν ότι θέλουν Κλειστές ερωτήσεις-περιορισμένες απαντήσεις από συγκεκριμένες απαντήσεις Να μην υπάρχει κενό ή αλληλοεπικάλυψη. Under 20 20 29 30 39 40 49 Over 50 Αποφεύγουμε ερωτήσεις που δεν είναι ειδικές όπως: όχι πολύ ή αρκετά.

Δεν πρέπει να υπάρχουν ερωτήσεις οι οποίες κατευθύνουν. Αρχίζοντας την ερώτηση με :..δεν είναι αλήθεια ότι..; Ή δεν συμφωνείτε ότι Είναι σα να προσπαθούμε να «πάρουμε» τις απαντήσεις που ΕΜΕΙΣ θέλουμε Ο τόπος που συμπληρώνεται το ερωτηματολόγιο. Π.χ δεν ρωτάμε ποια είναι η αγαπημένη σας ομάδα έξω από ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο την ώρα ποδοσφαιρικού αγώνα, δεν θα έχουμε αληθινά δεδομένα.

Πόσο κοιμηθήκατε χθες βράδυ; Λιγότερο από το μέσο όρο Όσο το μέσο όρο Περισσότερο από το μέσο όρο Θεωρείται μία καλά σχεδιασμένη ερώτηση;

Η ερώτηση δεν είναι ξεκάθαρη- διαφορετικοί άνθρωποι πιθανώς να έχουν διαφορετική άποψη για το ποιος είναι ο μέσος όρος!

Πόσο κοιμηθήκατε χθες βράδυ; Λιγότερο από 7 ώρες Περίπου 7 ώρες Περισσότερο από 7ώρες

Συμφωνείτε ότι χρειαζόμαστε τουλάχιστον 7 ώρες ύπνου κάθε βράδυ; Είναι μία καλά σχεδιασμένη ερώτηση;

Είναι μία ερώτηση η οποία κατευθύνει:- κατευθύνει τους συμμετέχοντες να απαντήσουν θετικά

Πιστεύετε ότι χρειαζόμαστε τουλάχιστον 8 ώρες ύπνου κάθε βράδυ; Ναι Όχι Δεν είναι σίγουρο

Σε τι κοιμόσαστε; What do you sleep on?

Η ερώτηση θα μπορούσε να έχει πάνω από μία έννοιες.. Ενώ σημαίνει σε ποια θέση σώματος κοιμάσαι Θα μπορούσε να απαντηθεί..στο κρεβάτι!

Πως κοιμόσαστε συνήθως; Μπρούμυτα Ανάσκελα Στην αριστερή πλευρά Στη δεξιά πλευρά

Ημερήσια υπνηλία Δυσκολία στην έλευση ύπνου Δυσκολία στη διατήρηση του ύπνου Διαταραχές κατά τη διάρκεια του ύπνου

Το ιστορικό του τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια μίας τυπικής μέρας είναι απαραίτητο για ένα ολοκληρωμένο ιστορικό μιας 24ωρης χρονικής περιόδου. Ο σύντροφος μπορεί επίσης να μας δώσει μία άλλη εικόνα του ιστορικού

Η χρονιότητα του προβλήματος έχει μεγάλη σημασία Κάθε συνέντευξη ύπνου θα πρέπει να περιλαμβάνει τις συνήθειες του ύπνου Είναι χρήσιμο να ξέρουμε πόσος χρόνος απαιτείται για να κοιμηθεί ο ασθενής

Ιστορικό και διάγνωση

Είναι αϋπνία ;

Είναι RLS ;

Ταυτόχρονη καταγραφή και υποκειμενική αξιολόγηση της φυσικής και πνευματικής κατάστασης του ερωτώμενου. Οκτώ κλίμακες: 1) σωματική λειτουργικότητα (10 ερωτήσεις) 2) σωματικός ρόλος (4 ερωτήσεις) 3) σωματικός πόνος (2 ερωτήσεις) 4) γενική υγεία (5 ερωτήσεις) 5) ζωτικότητα (4 ερωτήσεις) 6) κοινωνική λειτουργικότητα (2 ερωτήσεις) 7) συναισθηματικός ρόλος (3 ερωτήσεις ) 8) ψυχική υγεία (5 ερωτήσεις) Βαθμολογία 0-100 Ware JE at al. J Clin Epidimiol 1998;51:903-912

Αυτά που αξιολογούν την υπνηλία Αυτά που αξιολογούν την πιθανότητα OSAS Αυτά που αξιολογούν την ποιότητα του ύπνου

Η ημερήσια κόπωση μπορεί να είναι πιο έκδηλη από την υπνηλία ή

Αξιολογεί και βαθμονομεί το βαθμό της χρόνιας υπνηλίας Αποτελείται από 8 ερωτήσεις (πόσο συχνά θα μπορούσε να αποκοιμηθεί κάποιος σε συνηθισμένες καταστάσεις της καθημερινότητας) Βαθμολογείται από 0-24. > 11 θεωρείται θετικό για ημερήσια υπνηλία. John MW. Sleep 1991;14(6):540-5

Κατάσταση Πιθανότητα γλαρώματος/ ύπνου Καθισμένος κι' ενώ διαβάζεις κάτι. ---- Ενώ βλέπεις τηλεόραση ---- Καθισμένος χωρίς να κάνεις κάτι σε δημόσιο χώρο,π.χ. θέατρο,συγκέντρωση. ---- Ένταση επιθυμίας για ύπνο 0 = καμιά πιθανότητα να κοιμηθώ 1 = Μικρή πιθανότητα να κοιμηθώ 2 = Μέτρια πιθανότητα να κοιμηθώ 3 = Μεγάλη πιθανότητα να κοιμηθώ. Validity. its correlation with mean sleep latency on multiple sleep latency----tests (MSLT) in the expected Johns MW. Sleep 1992;15:376 directions of between 0.30 and 0.37. 81 Ξαπλωμένος το απόγευμα Σαν επιβάτης σε κινούμενο όχημα για μια ώρα συνέχεια χωρίς διάλειμμα για λίγη ξεκούραση όταν έχεις χρόνο. ---- Ενώ κάθεσαι και μιλάς σε κάποιον ---- Καθισμένος ήσυχα μετά από γεύμα χωρίς οινόπνευμα Σ' ένα αυτοκίνητο στη διάρκεια ολιγόλεπτης στάσης στη κυκλοφορία ---. Johns M. Sleep. 1991;14:540-5 Sleep Breath. 2004 Jun;8(2):91-5.

(SSS) Υποκειμενική αυτοαξιολόγηση της ημερήσιας υπνηλίας Χρησιμοποιείται πριν από κάθε δοκιμασία nap ή του multiple sleep latency (MSL)

it is well validated against objective measures of sleepiness. ss s

Κατατάσσει τους ασθενείς ως άτομα υψηλού ή χαμηλού κινδύνου για ύπαρξη συνδρόμου υπνικής άπνοιας Αποτελείται από 3 κλινικές κατηγορίες 10 ερωτήσεις 1) ιστορικό ροχαλητού (πέντε ερωτήσεις) 2) ημερήσια υπνηλία (τέσσερις ερωτήσεις) 3) ιστορικό υπέρτασης ή παχυσαρκίας (μία ερώτηση) Υψηλός κίνδυνος ύπαρξης υπνικής άπνοιας: θετική απάντηση σε δύο από τις κατηγορίες. Netzer NC et al. Ann Intern Med 1999 Oct 5;131(7):485-91

Netzer et al. (1999) index (RDI) of Netzer et al. (1999) reported a sensitivity of 54% and a specificity of 97% for identifying subjects with a respiratory disturbance index (RDI) of >15 events/h Netzer, et al., Ann Intern Med. 1999;131(7):485-91

The sensitivities of STOP with AHIs >5, 15 and 30 events/h were 65.6%, 74.3% and 79.5% respectively in a validation cohort of predominantly overweight and obese surgical patients (Chung et al., 2008). Anesthesiology 2008; 108: 812 21

Αποτελείται από πέντε κλινικά διακριτές υποκατηγορίες που συσχετίζονται με την καθημερινή συμπεριφορά και τον ύπνο: 1) επίπεδο δραστηριότητας 2) εγρήγορση 3) οικειότητα και σεξουαλικές σχέσεις 4) γενική παραγωγικότητα 5) κοινωνική ζωή Συνολικά 30 ερωτήσεις. (9 ερωτήσεις) (7 ερωτήσεις) (4 ερωτήσεις) (8 ερωτήσεις) (2 ερωτήσεις)

Τετράποντη κλίμακα βαθμολόγησης με τη μορφή αριθμοποιημένων (Likert) απαντήσεων Η βαθμολογία της κάθε υποκατηγορίας κυμαίνεται από 1-4 Η συνολική βαθμολογία από 5-20 Η υψηλότερη κατηγορία καταδεικνύει καλύτερη λειτουργική κατάσταση. Ερωτήσεις που δεν έχουν απαντηθεί δεν συμπεριλαμβάνονται στον υπολογισμό Weaver TE et al. Sleep 1997;20:835 43

H παράμετροςκαι Activity του FOSQ εμφάνισε ισχυρή συσχέτιση με τις Functional Στάθμιση αξιολόγηση του ερωτηματολογίου παραμέτρους φυσική λειτουργικότητα και σωματική ικανότητα του SF-36. Outcomes of Sleep Questionnaire (FOSQ) στον Ελληνικό πληθυσμό σεπαραμέτρων ασθενείςτουμε διαταραχές της αναπνοής Mε το σύνολο των FOSQ έδειξε την ισχυρότερη συσχέτιση η στον κοινωνική λειτουργικότητα στο SF-36 (r > 0,400) ύπνο. Μαρία Σαρόγλου, Σταύρος Η Τρύφων, Θεοδώρα Δράκου, Πασχάλης Στειρόπουλος, Ευφημία Βλαχογιάννη, Σταύρος Τρύφων. H ομάδα με τη μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ΣΑΥ όπως ορίζεται από το χαμηλό σκορ BQ, εμφάνιζε τις μεγαλύτερες τιμές του FOSQ (καλύτερη ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ύπνου. Αθήνα 15-16 Απριλίου 2016. 5λειτουργικότητα). H ομάδα με τη μικρότερη ημερήσια διάθεση υπνηλίας, δηλαδή με ESS<11 εμφάνιζε τις μεγαλύτερες τιμές του FOSQ (καλύτερη λειτουργικότητα). 1ο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Ιατρική του Ύπνου». Δ.Π.Θ

Αποτελείται από πέντε κλινικά διακριτές υποκατηγορίες που συσχετίζονται με την καθημερινή συμπεριφορά και τον ύπνο: 1) επίπεδο δραστηριότητας 2) εγρήγορση 3) οικειότητα και σεξουαλικές σχέσεις 4) γενική παραγωγικότητα 5) κοινωνική ζωή Συνολικά 10 ερωτήσεις. (3 ερωτήσεις) (3 ερωτήσεις) (1 ερωτήσεις) (2 ερωτήσεις) ( 1 ερώτηση)

Στάθμιση και αξιολόγηση του ερωτηματολογίου Functional Outcomes of Sleep Questionnaire (FOSQ-10) στον Ελληνικό πληθυσμό σε ασθενείς με διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο. Σταύρος Η Τρύφων, Μαρία Σαρόγλου, Θεοδώρα Δράκου, Πασχάλης Στειρόπουλος, Ευφημία Βλαχογιάννη, Σταύρος Τρύφων. 25ο Πανελλήνιο Πνευμονολογικό Συνέδριο. Αθήνα 23-26 Ιουνίου 2016. 1ο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Ιατρική του Ύπνου». Δ.Π.Θ

INDEX (ISI) Χρησιμοποιείται σε κλινικές μελέτες για την αϋπνία Σε φαρμακολογικές θεραπείες αλλά και σε συμπεριφορικές παρεμβάσεις

ISI 1) difficulty with sleep onset, 2)difficulty with sleep maintenance, 3)problem with early awakening, 4)satisfaction with sleep pattern, 5)interference with daily functioning as a result of sleep problems, 6)noticeability of sleep problem to others, and 7)degree of distress caused by sleep problem.

0-7 όχι κλινικά σημαντική αϋπνία 8-14 κατώφλι αϋπνίας 15-21 κλινική αϋπνία (μέτριου βαθμού) 22-28 κλινική αϋπνία (σοβαρού βαθμού) sensitivity of 94.7% and a specificity of 47.4%

Εργαλείο ψυχομετρικής αυτοεκτίμησης σχεδιασμένο για την ποσοτικοποίηση των δυσκολιών του ύπνου Οκτώ ερωτήσεις (επέλευση ύπνου, νυχτερινές αφυπνίσεις, τελική αφύπνιση, συνολική διάρκεια &ποιότητα ύπνου- ευεξία, λειτουργική ικανότητα και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας) Βαθμολογία 0-32 Υψηλότερες βαθμολογίες υποδεικνύουν σοβαρότερου βαθμού αϋπνίας. Soldatos CR, Dikeos DG, Paparrigopoulos TJ. Athens Insomnia Scale: validation of an instrument based on ICD-10 criteria. J Psychosom Res. 2000 Jun;48(6):555-60

Το PSQI είναι ευρέως χρησιμοποιούμε ερωτηματολόγιο εκτίμησης της ποιότητας του ύπνου Καταγραφή της ποιότητας του ύπνου και των διαταραχών τον προηγούμενο μήνα και τη διάκριση μεταξύ καλού και φτωχού ύπνου. Buysse DJ,. Psychiatry Res 1989;28:193 213.

Αποτελείται από 7 υποκατηγορίες Υποκειμενική ποιότητα ύπνου (1ερώτηση) Επέλευση ύπνου (2 ερωτήσεις) Διάρκεια ύπνου (1 ερώτηση) Συνήθειες ύπνου (3 ερωτήσεις) Διαταραχές ύπνου (9 ερωτήσεις) Λήψη υπναγωγών (1 ερώτηση) Ημερήσια δυσλειτουργία (2 ερωτήσεις)

Βαθμολογία 0-21 με την υψηλότερη βαθμολογία να αντιστοιχεί σε καλύτερη ποιότητα ύπνου Αναγνωρίζει τους good sleepers έναντι των poor sleepers, με ευαισθησία 89.6% και ειδικότητα 86.5%. PSQI and Epworth Sleepiness Scale correlate weakly with each other (r _0.16) Buysse DJ, J Clin Sleep Med 2008;4:563 71.

AIS (Athens Insomnia Scale) BQ (Berlin Questionnaire) SF-36 (Social Functioning 36 questions) KAEK (Zung scale) ESS (Epworth Sleepiness Scale)

H παράμετρος Activity του FOSQ εμφάνισε ισχυρή συσχέτιση με τις παραμέτρους φυσική λειτουργικότητα και σωματική ικανότητα του SF-36. Mε το σύνολο των παραμέτρων του FOSQ έδειξε την ισχυρότερη συσχέτιση η κοινωνική λειτουργικότητα στο SF-36 (r > 0,400) Η συσχέτιση μεταξύ της ζωτικότητας του SF-36 και της οικειότητας/σεξ δραστηριότητα του FOSQ δεν εμφάνισε στατιστική σημαντικότητα (r=0,08 p=0,390)

H ομάδα με τη μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ΣΑΥ όπως ορίζεται από το χαμηλό σκορ BQ, εμφάνιζε τις μεγαλύτερες τιμές του FOSQ (καλύτερη λειτουργικότητα). H ομάδα με τη μικρότερη ημερήσια διάθεση υπνηλίας, δηλαδή με ESS<11 εμφάνιζε τις μεγαλύτερες τιμές του FOSQ (καλύτερη λειτουργικότητα). Δεν βρέθηκαν ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη στην κλίμακα ΚΑΕΚ. Δεν υπήρξε επίσης διαφορά μεταξύ των παραμέτρων του FOSQ στις δύο ομάδες που ανήκαν στις δύο υποκλίμακες του ΚΑΕΚ. (Δεν υπήρχε επίδραση της κατάθλιψης στην αξιολόγηση του FOSQ)

Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρέχουν αποδείξεις ότι η Ελληνική Έκδοση του FOSQ έχει εσωτερική συνοχή, αξιοπιστία, δομική εγκυρότητα καθώς και εγκυρότητα περιεχομένου. Στη χρήση του στον Ελληνικό Πληθυσμό που επισκέπτεται τα ιατρεία διαταραχών του ύπνου φαίνεται να αποτελεί σημαντικό εργαλείο αξιολόγησης.