ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Στο πλαίσιο της επιδίωξης της αποστολής του να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών, το Διοικητικό Συμβούλιο της αποφάσισε, κατά τη συνεδρίαση της 5ης Ιουνίου 2014, τη λήψη συνδυασμού μέτρων με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση του διευκολυντικού χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής και τη στήριξη του δανεισμού προς την πραγματική οικονομία. Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει περαιτέρω μειώσεις των βασικών επιτοκίων της, τη διενέργεια στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης, την προετοιμασία πλαισίου για οριστικές πράξεις αγοράς τίτλων εκδοθέντων έναντι περιουσιακών στοιχείων (asset-backed securities ABS) και την παράταση των δημοπρασιών σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή. Επιπροσθέτως, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να αναστείλει την εβδομαδιαία πράξη απορρόφησης της ρευστότητας που δημιουργήθηκε λόγω του Προγράμματος για τις Αγορές Τίτλων. Οι αποφάσεις αυτές βασίζονται στην οικονομική ανάλυση που διενεργεί το Διοικητικό Συμβούλιο, λαμβανομένων υπόψη των πιο πρόσφατων μακροοικονομικών προβολών των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, καθώς και των ενδείξεων που προέρχονται από τη νομισματική ανάλυση. Συνδυαστικά, τα μέτρα θα συμβάλουν στην επάνοδο των ρυθμών πληθωρισμού σε επίπεδα πλησιέστερα στο 2%. Οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2%. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, το Διοικητικό Συμβούλιο είναι σθεναρά αποφασισμένο να διαφυλάξει αυτές τις σταθεροποιημένες προσδοκίες. Σε ό,τι αφορά την παροχή ενδείξεων για τη μελλοντική πορεία της νομισματικής πολιτικής, τα βασικά επιτόκια της θα παραμείνουν στα σημερινά επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο ενόψει των προοπτικών για τον πληθωρισμό που ισχύουν επί του παρόντος. Η προσδοκία αυτή στηρίζεται περαιτέρω από τις αποφάσεις που έλαβε το Διοικητικό Συμβούλιο στις 5 Ιουνίου Επιπλέον, αν κριθεί απαραίτητο, το Διοικητικό Συμβούλιο θα ενεργήσει ταχύτατα με περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Το Διοικητικό Συμβούλιο αναλαμβάνει ομόφωνα τη δέσμευση να χρησιμοποιήσει και μη συμβατικά μέσα πολιτικής στο πλαίσιο της αποστολής του, εάν απαιτηθεί η περαιτέρω αντιμετώπιση κινδύνων υπέρμετρα παρατεταμένης περιόδου χαμηλού πληθωρισμού. Όσον αφορά τα επιμέρους μέτρα που ανακοινώθηκαν στις 5 Ιουνίου 2014, πρώτον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να μειώσει το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος κατά 10 μονάδες βάσης σε 0,15% και το επιτόκιο της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης κατά 35 μονάδες βάσης σε 0,40%. Το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων μειώθηκε κατά 10 μονάδες βάσης σε -0,10%. Αυτές οι αλλαγές τέθηκαν σε ισχύ στις 11 Ιουνίου Το αρνητικό επιτόκιο εφαρμόζεται επίσης στα αποθεματικά που τηρούν οι αντισυμβαλλόμενοι πέραν των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών, καθώς και σε ορισμένες άλλες καταθέσεις που τηρούνται στο Ευρωσύστημα. Δεύτερον, προκειμένου να ενισχύσει τις τραπεζικές χορηγήσεις προς τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (εκτός των δανείων προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας), το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε ότι το Ευρωσύστημα θα διενεργήσει σειρά στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ). Όλες οι ΣΠΠΜΑ θα λήξουν 1

2 τον Σεπτέμβριο του 2018, δηλ. σε τέσσερα έτη περίπου. Οι αντισυμβαλλόμενοι θα έχουν τη δυνατότητα να δανειστούν αρχικά ποσό 7% του συνολικού υφιστάμενου στις 30 Απριλίου 2014 υπολοίπου των δανείων τους προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα της ζώνης του ευρώ (εκτός των δανείων προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας). Η χορήγηση δανείων προς τον δημόσιο τομέα δεν θα λαμβάνεται υπόψη σε αυτόν τον υπολογισμό. Το αρχικό ποσό που θα έχουν τη δυνατότητα να δανειστούν τα πιστωτικά ιδρύματα μέσω των ΣΠΠΜΑ θα ανέρχεται σε 400 δισεκ. ευρώ περίπου. Για τον σκοπό αυτό, δύο διαδοχικές ΣΠΠΜΑ θα διενεργηθούν τον Σεπτέμβριο και τον Δεκέμβριο του Επιπροσθέτως, από τον Μάρτιο του 2015 έως τον Ιούνιο του 2016, όλοι οι αντισυμβαλλόμενοι θα έχουν τη δυνατότητα κάθε τρίμηνο να αντλούν ρευστότητα από το Ευρωσύστημα έως και τριπλάσια του ύψους του καθαρού δανεισμού που έχουν χορηγήσει προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα (εκτός των δανείων προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας) στη διάρκεια καθορισμένης χρονικής περιόδου, ο οποίος υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο αναφοράς. Ως καθαρός δανεισμός εκλαμβάνεται η διαφορά μεταξύ των νέων δανείων και των εξοφλήσεων παλαιών δανείων. Οι πωλήσεις, οι τιτλοποιήσεις και οι διαγραφές δανείων δεν επηρεάζουν τη μέτρηση των καθαρών δανείων. Το επιτόκιο των ΣΠΠΜΑ θα είναι σταθερό σε όλη τη διάρκεια κάθε πράξης και ίσο με το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης (ΠΚΑ) του Ευρωσυστήματος που θα ισχύει κατά τον χρόνο της άντλησης της ρευστότητας, προσαυξημένο κατά ένα σταθερό περιθώριο 10 μονάδων βάσης. Μετά την πάροδο 24 μηνών από κάθε ΣΠΠΜΑ, οι αντισυμβαλλόμενοι θα έχουν το δικαίωμα αποπληρωμών. Θα τεθούν διάφοροι όροι ώστε να διασφαλίζεται ότι η ρευστότητα αυτή θα χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη της πραγματικής οικονομίας. Οι αντισυμβαλλόμενοι που δεν πληρούν ορισμένους όρους ως προς τον όγκο του καθαρού δανεισμού προς την πραγματική οικονομία θα υποχρεούνται να αποπληρώσουν τα αντληθέντα κεφάλαια τον Σεπτέμβριο του Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να παρατείνει τουλάχιστον μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2018 τη δυνατότητα χρήσης πρόσθετων περιουσιακών στοιχείων ως αποδεκτών εξασφαλίσεων, κυρίως όσον αφορά τις πρόσθετες δανειακές απαιτήσεις. Τρίτον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να εντατικοποιήσει την προετοιμασία πλαισίου για οριστικές πράξεις αγοράς τίτλων εκδοθέντων έναντι περιουσιακών στοιχείων προκειμένου να ενισχύσει τη λειτουργία του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, το Ευρωσύστημα θα εξετάσει το ενδεχόμενο αγοράς απλών και διαφανών τίτλων αυτού του είδους των οποίων τα υποκείμενα περιουσιακά στοιχεία θα αποτελούνται από απαιτήσεις έναντι του μη χρηματοπιστωτικού ιδιωτικού τομέα της ζώνης του ευρώ, λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές που είναι επιθυμητό να υλοποιηθούν στο ρυθμιστικό περιβάλλον, και θα συνεργαστεί με άλλους αρμόδιους φορείς προς τον σκοπό αυτό. Τέταρτον, σύμφωνα με τις ενδείξεις του Διοικητικού Συμβουλίου για τη μελλοντική πορεία της νομισματικής πολιτικής αλλά και την αποφασιστικότητά του να διατηρήσει τον κατ εξοχήν διευκολυντικό χαρακτήρα της και προκειμένου να συγκρατήσει τη μεταβλητότητα στις αγορές χρήματος, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να συνεχίσει να διενεργεί τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης ως δημοπρασίες σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή για όσο διάστημα χρειαστεί και τουλάχιστον μέχρι το τέλος της περιόδου τήρησης που θα λήξει τον Δεκέμβριο του Επίσης, αποφάσισε να διενεργήσει τις πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) διάρκειας τριών μηνών με ημερομηνία κατανομής πριν από τη λήξη της περιόδου τήρησης τον Δεκέμβριο του 2016 ως δημοπρασίες σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή. Το επιτόκιο αυτών των πράξεων διάρκειας τριών μηνών θα είναι το μέσο επιτόκιο των ΠΚΑ, όπως θα διαμορφωθεί στη διάρκεια της αντίστοιχης ΠΠΜΑ. Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να αναστείλει την εβδομαδιαία πράξη απορρόφησης της ρευστότητας που δημιουργήθηκε λόγω του Προγράμματος για τις Αγορές Τίτλων. 2 Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε κατά 0,2%, σε τριμηνιαία βάση, το α τρίμηνο του 2014, γεγονός που επιβεβαιώνει την εν εξελίξει σταδιακή ανάκαμψη, παρότι ο ρυθμός αύξησης διαμορφώθηκε χαμηλότερος από ό,τι αναμενόταν. Τα πιο πρόσφατα αποτελέσματα ερευνών σηματοδοτούν μέτρια ανάπτυξη και το

3 β τρίμηνο του Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να συνεχίσει να στηρίζεται από διάφορους παράγοντες, όπως μεταξύ άλλων η διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής, η συνεχιζόμενη βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης η οποία επηρεάζει σταδιακά την πραγματική οικονομία, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί ως προς τη δημοσιονομική προσαρμογή και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, καθώς και η άνοδος του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος λόγω μειώσεων των τιμών της ενέργειας. Ταυτόχρονα, παρόλο που οι αγορές εργασίας παρουσιάζουν ορισμένες περαιτέρω ενδείξεις βελτίωσης, η ανεργία στη ζώνη του ευρώ παραμένει υψηλή και, συνολικά, το ποσοστό αχρησιμοποίητου παραγωγικού δυναμικού εξακολουθεί να είναι σημαντικό. Επιπλέον, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα παρέμεινε αρνητικός τον Απρίλιο, ενώ οι αναγκαίες προσαρμογές των ισολογισμών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα πιθανόν θα συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά τον ρυθμό της οικονομικής ανάκαμψης. Αυτή η εκτίμηση περί μέτριας ανάκαμψης αντανακλάται επίσης στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Ιουνίου 2014, σύμφωνα με τις οποίες το ετήσιο πραγματικό ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 1,0% το 2014, 1,7% το 2015 και 1,8% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Μαρτίου 2014, η προβολή για τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ που αφορά το 2014 έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω και η προβολή που αφορά το 2015 έχει αναθεωρηθεί προς τα άνω. Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις οικονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ εξακολουθούν να είναι καθοδικοί. Γεωπολιτικοί κίνδυνοι, καθώς και εξελίξεις στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς και στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, θα μπορούσαν ίσως να επηρεάσουν αρνητικά τις οικονομικές συνθήκες. Άλλοι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται μεταξύ άλλων με το ενδεχόμενο υποτονικότερης από το αναμενόμενο εγχώριας ζήτησης, ανεπαρκούς υλοποίησης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις χώρες της ζώνης του ευρώ, καθώς και υποτονικότερης αύξησης των εξαγωγών. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ ήταν 0,5% τον Μάιο του 2014, έναντι 0,7% τον Απρίλιο. Το επίπεδο αυτό ήταν χαμηλότερο από ό,τι αναμενόταν. Με βάση τις πληροφορίες που είχε στη διάθεσή του το Διοικητικό Συμβούλιο κατά τη συνεδρίαση της 5ης Ιουνίου 2014, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα τους επόμενους μήνες και στη συνέχεια να αυξηθεί σταδιακά μόνο στη διάρκεια του 2015 και του Σε αυτή την εκτίμηση στηρίχθηκε το σκεπτικό των αποφάσεων που ελήφθησαν. Παράλληλα, οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ παραμένουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2%. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, το Διοικητικό Συμβούλιο είναι σθεναρά αποφασισμένο να διαφυλάξει αυτές τις σταθεροποιημένες προσδοκίες. Η εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου στηρίζεται από τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Ιουνίου 2014, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί σε 0,7% το 2014, 1,1% το 2015 και 1,4% το Το δ τρίμηνο του 2016, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε 1,5%. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Μαρτίου 2014, οι προβολές για τον πληθωρισμό που αφορούν το 2014, το 2015 και το 2016 έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι προβολές βασίζονται σε διάφορες τεχνικές υποθέσεις, μεταξύ άλλων για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τις τιμές του πετρελαίου, καθώς και ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο χρονικός ορίζοντας προβολής τόσο αυξάνεται η αβεβαιότητα που περιβάλλει τις προβολές. Το Διοικητικό Συμβούλιο κρίνει ότι τόσο οι ανοδικοί όσο και οι καθοδικοί κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών είναι περιορισμένοι και σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι μεσοπρόθεσμα. Στο πλαίσιο αυτό, θα παρακολουθεί προσεκτικά τις 3

4 πιθανές συνέπειες από γεωπολιτικούς κινδύνους και από τις εξελίξεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Όσον αφορά τη νομισματική ανάλυση, τα στοιχεία για τον Απρίλιο του 2014 συνεχίζουν να υποδηλώνουν συγκρατημένο υποκείμενο ρυθμό αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια (Μ3). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 υποχώρησε περαιτέρω σε 0,8% τον Απρίλιο, από 1,0% τον Μάρτιο. Ο ρυθμός αύξησης του στενού νομισματικού μεγέθους M1 υποχώρησε σε 5,2% τον Απρίλιο, από 5,6% τον Μάρτιο. Την πρόσφατη περίοδο, η άνοδος των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού, η οποία αντανακλά εν μέρει το συνεχιζόμενο ενδιαφέρον των διεθνών επενδυτών για περιουσιακά στοιχεία της ζώνης του ευρώ, υπήρξε ο κυριότερος παράγοντας που στηρίζει την ετήσια αύξηση του Μ3. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) ήταν -2,7% τον Απρίλιο 2014, έναντι -3,1% τον Μάρτιο. Η υποτονική δυναμική των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις εξακολουθεί να αντανακλά τη χρονική υστέρηση που παρουσιάζουν οι εξελίξεις των δανείων σε σχέση με τον οικονομικό κύκλο, ενώ επίσης αντανακλά τον πιστωτικό κίνδυνο και τη συνεχιζόμενη προσαρμογή των ισολογισμών του χρηματοπιστωτικού και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) ήταν 0,4% τον Απρίλιο 2014, παραμένοντας σε γενικές γραμμές αμετάβλητος από την αρχή του Συνοπτικά, η διασταύρωση του πορίσματος της οικονομικής ανάλυσης με τις ενδείξεις της νομισματικής ανάλυσης οδήγησε το Διοικητικό Συμβούλιο να αποφασίσει τη λήψη συνδυασμού μέτρων για την περαιτέρω ενίσχυση του διευκολυντικού χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής και τη στήριξη των χορηγήσεων προς την πραγματική οικονομία. Προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομική ανάκαμψη, οι τράπεζες και οι φορείς χάραξης πολιτικής στη ζώνη του ευρώ θα πρέπει να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειές τους. Στο πλαίσιο της υποτονικής πιστωτικής επέκτασης, έχει καθοριστική σημασία η συνολική αξιολόγηση των ισολογισμών των τραπεζών που διενεργείται ήδη. Οι τράπεζες θα πρέπει να αξιοποιήσουν στο έπακρο την ευκαιρία που τους παρέχει η άσκηση αυτή έτσι ώστε να βελτιώσουν την κεφαλαιακή τους θέση καθώς και τη φερεγγυότητά τους, συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο στο να ξεπεραστούν υφιστάμενοι περιορισμοί στην προσφορά πιστώσεων που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν την ανάκαμψη. Ταυτόχρονα, οι φορείς χάραξης πολιτικής στη ζώνη του ευρώ θα πρέπει να προχωρήσουν περαιτέρω με τις ενέργειες που αφορούν τη δημοσιονομική πολιτική και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις 4 Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2014, συνεχίζεται η πρόοδος ως προς την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών στη ζώνη του ευρώ. Το συνολικό έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί σταδιακά από 3,0% του ΑΕΠ το 2013 σε 2,5% του ΑΕΠ το Για το 2015 και το 2016 αναμένεται περαιτέρω μείωση σε 2,3% και 1,9%, αντιστοίχως. Το χρέος της γενικής κυβέρνησης αναμένεται, βάσει των προβολών, να κορυφωθεί σε 93,4% του ΑΕΠ εφέτος και να μειωθεί στη συνέχεια, φθάνοντας σε 91% περίπου το Σε ό,τι αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, έχουν ληφθεί σημαντικά μέτρα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση της ικανότητας προσαρμογής των αγορών εργασίας και προϊόντων των χωρών, αν και η πρόοδος που έχει σημειωθεί δεν είναι ομοιόμορφη και οι μεταρρυθμίσεις απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν ολοκληρωμένες. Σε αυτό το πλαίσιο, το Διοικητικό Συμβούλιο σημειώνει τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά τη δημοσιονομική και τη διαρθρωτική πολιτική, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στις 2 Ιουνίου 2014, για συνέχιση της πορείας μείωσης των δημοσιονομικών και μακροοικονομικών ανισορροπιών. Οι συστάσεις προς το Συμβούλιο της ΕΕ να άρει τις διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος για τέσσερις χώρες της ζώνης του ευρώ δείχνουν ότι συνεχίζεται η πρόοδος προς την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών. Ωστόσο, οι χώρες της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να μην αναστρέψουν όσα έχουν ήδη επιτύχει στον

5 τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής. Η πλήρης και συνεπής εφαρμογή του πλαισίου μακροοικονομικής εποπτείας στη ζώνη του ευρώ, σε συνδυασμό με τις απαραίτητες ενέργειες πολιτικής εκ μέρους των χωρών της ζώνης του ευρώ, θα συμβάλει ώστε να ενισχυθεί ο δυνητικός ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης, να βελτιωθεί η ανθεκτικότητα της ζώνης του ευρώ σε διαταραχές και να διευκολυνθεί η δημιουργία θέσεων εργασίας. Το παρόν τεύχος του Μηνιαίου Δελτίου περιέχει ένα άρθρο με τίτλο «Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Ιουνίου 2014». 5

6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η παγκόσμια οικονομία παραμένει σε τροχιά σταδιακής ανάκαμψης, αν και η δυναμική της ανάπτυξης μετριάστηκε κάπως το α τρίμηνο του 2014 λόγω παροδικών παραγόντων που επηρέασαν κυρίως τις ΗΠΑ και την Κίνα. Με τη σταδιακή εξασθένηση των αρνητικών συνεπειών αυτών των παραγόντων, η παγκόσμια δραστηριότητα θα επιταχυνθεί το επόμενο διάστημα, στηριζόμενη τόσο στις προηγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Ωστόσο, οι υποκείμενες τάσεις εξακολουθούν να υποδηλώνουν αύξηση της σχετικής συμβολής των προηγμένων οικονομιών στη δυναμική της ανάπτυξης, ενώ η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη παραμένει γενικά μέτρια. Η δυναμική του παγκόσμιου εμπορίου έχει γίνει ηπιότερη από την αρχή του έτους, συμβαδίζοντας με την επιβράδυνση της δραστηριότητας. Ο παγκόσμιος πληθωρισμός επιταχύνθηκε ελαφρά το α τρίμηνο, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, αντανακλώντας τις συγκρατημένες εξελίξεις στις τιμές της ενέργειας και τη παρατεινόμενη υποτονικότητα της οικονομίας. 1.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα εξακολουθεί να ανακάμπτει σταδιακά, μολονότι το α τρίμηνο του 2014 εμφάνισε μια κάποια αδυναμία. Προσωρινές εκτιμήσεις για το α τρίμηνο υποδηλώνουν ότι η τριμηνιαία αύξηση του ΑΕΠ στις χώρες του G20 εκτός της ζώνης του ευρώ ήταν 0,7%, ελαφρώς χαμηλότερη από το β εξάμηνο του 2013, αν και οι εξελίξεις συνεχίζουν να ποικίλλουν μεταξύ των χωρών (βλ. Πίνακα 1). Παροδικοί παράγοντες, ιδίως ο ασυνήθιστα ψυχρός χειμώνας στις ΗΠΑ και η διακοπή της λειτουργίας εργοστασίων βαριάς βιομηχανίας στην Κίνα προκειμένου να περιοριστεί η ατμοσφαιρική ρύπανση, είχαν αρνητικό αντίκτυπο στην κατανάλωση και τις επενδύσεις, αντίστοιχα, στις εν λόγω χώρες. Παράλληλα, στην Ιαπωνία η αναμενόμενη αύξηση του φόρου κατανάλωσης από 1ης Απριλίου 2014 οδήγησε σε επίσπευση της κατανάλωσης και εντονότερη άνοδο του ΑΕΠ κατά το α τρίμηνο του έτους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε ισχυρή, στηριζόμενη στην εύρωστη εγχώρια ζήτηση. Όσον αφορά άλλες περιοχές, οι γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας επηρέασαν δυσμενώς τις βραχυπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές της περιοχής, γεννώντας ανησυχίες για πιθανή ευρύτερη μετάδοση των επιδράσεων στην παγκόσμια οικονομία σε περίπτωση κλιμάκωσης αυτών των εντάσεων (βλ. Πλαίσιο 3 στο άρθρο στο παρόν τεύχος του Μηνιαίου Δελτίου). Πρόσφατοι δείκτες οικονομικού κλίματος υποδηλώνουν βελτίωση των προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας για το υπόλοιπο του έτους, ενώ οι διάφορες οικονομικές περιοχές συνεχίζουν να εναλλάσσονται ως προς τις οικονομικές επιδόσεις. Και ενώ η δυναμική της ανάπτυξης εδραιώνεται στις προηγμένες οικονομίες στηριζόμενη στην αύξηση της εμπιστοσύνης, στη βελτίωση των ισολογισμών του ιδιωτικού τομέα και στις ασκούμενες διευκολυντικές πολιτικές, οι προοπτικές στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς παραμένουν μάλλον υποτονικές καθώς η ασθενέστερη εγχώρια ζήτηση, η χρηματοπιστωτική στενότητα και, για ορισμένες οικονομίες, η αντιστροφή των ροών κεφαλαίων και η πολιτική αβεβαιότητα επιδρούν αρνητικά στη δραστηριότητα. Οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες έχουν παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερές και αναμένεται να συνεχίσουν να στηρίζουν την ανάκαμψη. Εκτός της ζώνης του ευρώ, ο παγκόσμιος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για όλους τους κλάδους σημείωσε άνοδο τον Μάιο λόγω της σημαντικής βελτίωσης των δεικτών για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Αυτό αντανακλά εν μέρει την εξασθένηση των προαναφερόμενων παροδικών διαταραχών στην οικονομική δραστηριότητα των ΗΠΑ, υποδηλώνοντας εκ νέου επιτάχυνση της παγκόσμιας οικονομίας συνολικά το β τρίμηνο του έτους (βλ. Διάγραμμα 1). Ταυτόχρονα, ο σύνθετος προπορευόμενος δείκτης του ΟΟΣΑ τον Μάρτιο του 2014 και ο δείκτης Παγκόσμιου Οικονομικού Κλίματος του Ifo για το β τρίμηνο 6

7 του 2014 συνάδουν με την άποψη ότι η παγκόσμια ανάκαμψη θα είναι πολύ αργή και άνιση (βλ. Διάγραμμα 2). Το παγκόσμιο εμπόριο, ύστερα από την επιτάχυνσή του το β εξάμηνο του 2013, έχασε τη δυναμική του το α τρίμηνο του 2014 στο πλαίσιο της επιβράδυνσης της παγκόσμιας δραστηριότητας. Σύμφωνα με το CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis, ο όγκος των παγκόσμιων εισαγωγών αγαθών μειώθηκε ελαφρά κατά 0,1% σε τριμηνιαία βάση το α τρίμηνο του 2014, έναντι αύξησης κατά 1,3% το τελευταίο τρίμηνο του 2013, που ήταν αρκετά χαμηλότερη από τον μακροχρόνιο μέσο όρο. Η μείωση το α τρίμηνο του 2014, που συμβαδίζει με την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των διεθνών εμπορικών συναλλαγών η οποία παρατηρείται από τον Δεκέμβριο του 2013, επικεντρώθηκε στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, όπου πυροδοτήθηκε από τις σημαντικές μειώσεις στην Ασία και την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Στις προηγμένες οικονομίες, η αρνητική δυναμική στις ΗΠΑ αντισταθμίστηκε από την έντονη αύξηση των εισαγωγών στην Ιαπωνία, ενδεχομένως εξαιτίας της επίσπευσης της κατανάλωσης εν όψει της αύξησης του φόρου επί των πωλήσεων από 1ης Απριλίου. Ωστόσο, ο παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών στη μεταποίηση ανέκαμψε τον Μάιο του 2014, παρέχοντας ενδείξεις σταθεροποίησης του παγκόσμιου εμπορίου το β τρίμηνο του έτους. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2014 (βλ. το άρθρο στο παρόν τεύχος του Μηνιαίου Δελτίου), η παγκόσμια δραστηριότητα αναμένεται να ενισχυθεί σταδιακά κατά τον χρονικό ορίζοντα της πρόβλεψης, αλλά η ανάκαμψη είναι πιθανόν να παραμείνει μέτρια. Οι προηγμένες οικονομίες εκτιμάται ότι θα ωφεληθούν από την υποχώρηση των προβλημάτων, καθώς η μείωση της απομόχλευσης του ιδιωτικού τομέα και η δημοσιονομική προσαρμογή τονώνουν την εμπιστοσύνη και στηρίζουν την εγχώρια ζήτηση ενώ οι αγορές εργασίας βελτιώνονται σταδιακά. Η ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης στις προηγμένες οικονομίες αναμένεται να στηρίξει τις εξαγωγές στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, αντισταθμίζοντας εν μέρει τους περιορισμούς που επιφέρουν διαρθρωτικοί παράγοντες στην ανάπτυξη, πιθανές ανάγκες εξισορρόπησης και την προσαρμογή στην προοπτική ομαλοποίησης της νομισματικής πολιτικής στις ΗΠΑ. Συνολικά, η εικόνα της παγκόσμιας ανάπτυξης είναι ελαφρώς ασθενέστερη βραχυπρόθεσμα, αλλά στη συνέχεια δεν διαφοροποιείται σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Μαρτίου Το ισοζύγιο κινδύνων για τις παγκόσμιες προοπτικές παραμένει καθοδικό. Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, καθώς και οι εξελίξεις στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς και τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές θα μπορούσαν δυνητικά να επηρεάσουν αρνητικά τις οικονομικές συνθήκες. 1.2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΔΙΕΘΝΩΣ Ο παγκόσμιος πληθωρισμός παραμένει χαμηλός σε σύγκριση με τους ιστορικούς μέσους όρους, αντανακλώντας υποτονικές εξελίξεις στις τιμές της ενέργειας και άφθονο πλεονάζον παραγωγικό δυναμικό παγκοσμίως. Ύστερα από μείωση το τελευταίο τρίμηνο του 2013, ο μετρούμενος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ επιταχύνθηκε ελαφρώς το α τρίμηνο του Η ανοδική τάση συνεχίστηκε στην αρχή του β τριμήνου, όπου ο μετρούμενος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ έφθασε το 2% σε ετήσια βάση τον Απρίλιο, από 1,6% τον Μάρτιο, ως αποτέλεσμα των αυξήσεων σε όλες τις συνιστώσες του. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού εκτός ειδών διατροφής και ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ αυξήθηκε σε 2,0% τον Απρίλιο. Η επιτάχυνση του πληθωρισμού ήταν εμφανής στις περισσότερες προηγμένες και αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, με πιο αξιοσημείωτη εξαίρεση την Κίνα (βλ. Πίνακα 2). Στο προσεχές διάστημα ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει συγκρατημένος, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες, σε ένα περιβάλλον μέτριων αυξήσεων των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και συνεχιζόμενης ύπαρξης αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού. Στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, αν και ο μετρούμενος πληθωρισμός είναι επί του παρόντος κάτω από τους στόχους των κεντρικών 7

8 τραπεζών, οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό, με βάση στοιχεία ερευνών και δείκτες των χρηματοπιστωτικών αγορών, παραμένουν σταθεροποιημένες. Οι προοπτικές για τον παγκόσμιο πληθωρισμό επηρεάζονται έντονα από τις εξελίξεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων και, πρωτίστως, των τιμών της ενέργειας. Τους τελευταίους μήνες οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent υπήρξαν σχετικά σταθερές περί τα δολ. ΗΠΑ το βαρέλι (βλ. Διάγραμμα 3). Η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent ήταν 109 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι στις 4 Ιουνίου, περίπου 7% υψηλότερη από ό,τι πριν από ένα χρόνο. Η συνεχιζόμενη σταθερότητα των τιμών του Brent αντανακλά την αλληλεπίδραση μεταξύ παραγόντων της ζήτησης και της προσφοράς πετρελαίου. Η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου παραμένει υποτονική σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Ενέργειας, συμβαδίζοντας με τη μέτρια παγκόσμια ανάπτυξη. Παράλληλα, οι πολιτικές συγκρούσεις και διάφορα τεχνικά ζητήματα εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσμενώς την παραγωγή πετρελαίου τόσο στις χώρες του ΟΠΕΚ όσο και στις υπόλοιπες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες, παρόλο που η παγκόσμια ζήτηση ανέκαμψε τον Απρίλιο από τα χαμηλά επίπεδα του Μαρτίου. Όσον αφορά το μέλλον, οι συμμετέχοντες στην αγορά πετρελαίου αναμένουν ελαφρώς χαμηλότερες τιμές μεσοπρόθεσμα και οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για τον Δεκέμβριο του 2015 διαμορφώνονται στα 101 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι. Οι τιμές των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων μειώθηκαν κατά μέσο όρο τον Μάιο, κυρίως εξαιτίας των χαμηλότερων τιμών των τροφίμων. Οι ευνοϊκότερες καιρικές συνθήκες οδήγησαν σε πτώση των τιμών κυρίως των σιτηρών και του καφέ, η οποία αντιστάθμισε εν μέρει τις αυξήσεις των τιμών των τροφίμων των Απρίλιο. Συνολικά, ο δείκτης τιμών των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων (σε δολ. ΗΠΑ) είναι επί του παρόντος 1,3% υψηλότερος από ό,τι πριν από ένα χρόνο. 1.3 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΗΠΑ Στις ΗΠΑ, το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε το α τρίμηνο του 2014, ύστερα από επιτάχυνση της δραστηριότητας το β εξάμηνο του Πρόκειται για τον πρώτο αρνητικό τριμηνιαίο ρυθμό αύξησης τα τελευταία τρία χρόνια και σε μεγάλο βαθμό αντανακλά τις ασυνήθιστα δυσμενείς καιρικές συνθήκες που συμπίεσαν την οικονομική δραστηριότητα (βλ. Πίνακα 1). Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Bureau of Economic Analysis, το πραγματικό ΑΕΠ υποχώρησε με ανηγμένο σε ετήσια βάση ρυθμό 1,0% (-0,2% σε τριμηνιαία βάση), ύστερα από αύξηση 2,6% (0,7% σε τριμηνιαία βάση) το δ τρίμηνο του Το πραγματικό ΑΕΠ αναθεωρήθηκε προς τα κάτω σε σχέση με την πρώτη εκτίμηση που έκανε λόγο για αύξηση 0,1%, λόγω της μεγαλύτερης αρνητικής συμβολής των αποθεμάτων και των καθαρών εξαγωγών, που εν μέρει αντισταθμίστηκε από τη μικρότερη μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου. Η συρρίκνωση το α τρίμηνο του 2014 σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο αντανακλά κυρίως την αρνητική συμβολή που είχαν στην ανάπτυξη η συσσώρευση αποθεμάτων και η μείωση των εξαγωγών, καθώς και η αναδίπλωση των ιδιωτικών επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου. Μεταξύ των θετικών εξελίξεων, η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη παρέμεινε σχετικά ισχυρή, ενώ η δημόσια κατανάλωση υποχώρησε με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο. 8 Διαθέσιμοι δείκτες για το β τρίμηνο συνάδουν με επιτάχυνση της ανάπτυξης. Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να παραμείνει εύρωστη, όπως υποδηλώνουν η σθεναρή δυναμική των λιανικών πωλήσεων και η βελτίωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. Η συνεχιζόμενη ανάκαμψη στην αγορά εργασίας αποτελεί άλλον έναν παράγοντα που στηρίζει την ιδιωτική κατανάλωση βραχυπρόθεσμα. Στην πλευρά της προσφοράς, η πρόσφατη άνοδος της παραγωγής και των παραγγελιών στη βιομηχανία επίσης φανερώνουν επιτάχυνση της δραστηριότητας το β τρίμηνο, σύμφωνα με τους δείκτες επιχειρηματικών ερευνών για τον Μάιο. Από την άλλη πλευρά, φαίνεται να έχουν αυξηθεί οι καθοδικοί κίνδυνοι για τις επενδύσεις σε κατοικίες, γεγονός που σχετίζεται με τη συνεχιζόμενη αδυναμία ορισμένων δεικτών οικιστικών ακινήτων, παρόλο που πρόσφατα υπήρξαν ενδείξεις τερματισμού αυτής της τάσης. Για παράδειγμα, τα

9 κριτήρια για τη χορήγηση στεγαστικών δανείων παραμένουν αυστηρά, αλλά οι νέες οικοδομές και οι πωλήσεις κατοικιών, παρά κάποιες ενδείξεις ανάκαμψης τον Απρίλιο, έχασαν τους τελευταίους μήνες τη δυναμική τους. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η ανάκαμψη αναμένεται να επιταχυνθεί το δεύτερο εξάμηνο του έτους, στηριζόμενη στη μείωση της δημοσιονομικής απορρόφησης, τις ευνοϊκές χρηματοπιστωτικές συνθήκες, τη διατήρηση της διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής και τη σταδιακή ανάκαμψη της αγοράς κατοικιών και της αγοράς εργασίας. Επιπλέον, η υποχώρηση των καθοδικών πιέσεων από την απομόχλευση των ισολογισμών των νοικοκυριών και η αύξηση του πλούτου των νοικοκυριών εκτιμάται ότι θα στηρίξουν την ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης. Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ αυξήθηκε σε 2,0% τον Απρίλιο του 2014, από 1,5% τον Μάρτιο, κυρίως λόγω της μεγάλης ανόδου των τιμών της ενέργειας και τη συνεχιζόμενη αύξηση των τιμών των ειδών διατροφής. Ο ετήσιος πληθωρισμός εκτός ειδών διατροφής και ενέργειας ανήλθε σε 1,8% τον Απρίλιο, από 1,7% τον Μάρτιο. Παρότι ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ αυξήθηκε αισθητά τον Απρίλιο, το επίπεδό του αυτόν τον μήνα επηρεάστηκε σημαντικά από τη βάση σύγκρισης, λόγω των τιμών της ενέργειας πριν από ένα δωδεκάμηνο, επίδραση που αναμένεται να εξαλειφθεί σταδιακά τους επόμενους μήνες. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, το άφθονο πλεονάζον παραγωγικό δυναμικό αναμένεται να συγκρατήσει τις πιέσεις επί των τιμών. Στο πλαίσιο της γενικής βελτίωσης των οικονομικών προοπτικών, στη συνεδρίασή της στις 30 Απριλίου 2014, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) ανακοίνωσε ότι θα μειώσει από τον Μάιο τον ρυθμό των μηνιαίων αγορών περιουσιακών στοιχείων κατά επιπλέον 10 δισεκ. δολ. ΗΠΑ, στα 45 δισεκ. δολ. ΗΠΑ. Η μείωση ισοκατανέμεται μεταξύ αγορών προϊόντων τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων (από 25 σε 20 δισεκ. δολ. ΗΠΑ) και πιο μακροπρόθεσμων τίτλων του Αμερικανικού Δημοσίου (από 30 σε 25 δισεκ. δολ. ΗΠΑ). Η FOMC επανεπιβεβαίωσε ότι, προκειμένου να καθορίσει για πόσο διάστημα θα διατηρήσει το επιτόκιο-στόχο των ομοσπονδιακών κεφαλαίων στο 0%-1/4%, θα λάβει υπόψη ευρύ φάσμα πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων δεικτών για τις συνθήκες στην αγορά εργασίας, τις πληθωριστικές πιέσεις και τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, και στοιχείων για τις χρηματοπιστωτικές εξελίξεις. ΙΑΠΩΝΙΑ Η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας κατά το β εξάμηνο του 2013 αντιστράφηκε το α τρίμηνο του 2014, καθώς το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,5% σε τριμηνιαία βάση σύμφωνα με την πρώτη προκαταρκτική εκτίμηση του Γραφείου του Υπουργικού Συμβουλίου. Αυτή η επιτάχυνση ήταν υψηλότερη από τις προσδοκίες της αγοράς και ωθήθηκε από την ιδιωτική κατανάλωση, καθώς επισπεύσθηκε η κατανάλωση εν όψει της αύξησης του φόρου κατανάλωσης από 1ης Απριλίου. Σημαντικές ήταν επίσης οι αυξήσεις των εισαγωγών και των εξαγωγών, κατά 6,3% και 6,0% αντίστοιχα σε τριμηνιαία βάση, αν και αυτή η εξέλιξη συνέπεσε με μια αναταξινόμηση του τρόπου καταγραφής τους. Ωστόσο, μέρος της αύξησης των εισαγωγών αντανακλά επίσης την επίσπευση της ιδιωτικής κατανάλωσης εν όψει της αύξησης του φόρου κατανάλωσης. Μετά την έντονη άνοδο του ΑΕΠ το α τρίμηνο, αναμένεται μείωσή του το β τρίμηνο λόγω υποχώρησης της ιδιωτικής κατανάλωσης καθώς εξισορροπεί και πάλι η δαπάνη. Τα πιο πρόσφατα αντικειμενικά στοιχεία και στοιχεία ερευνών συνάδουν με αυτή την προοπτική. Οι λιανικές πωλήσεις του Απριλίου μειώθηκαν ραγδαία κατά 4,4% σε ετήσια βάση. Αν και ο δείκτης ΡΜΙ για τη μεταποίηση κατέγραψε οριακή αύξηση τον Μάιο, παραμένει αρκετά χαμηλότερος από τις πιο εύρωστες τιμές των δύο τελευταίων τριμήνων. Επάνοδος σε πιο μέτρια επίπεδα ανάπτυξης αναμένεται το β εξάμηνο του Ο πληθωρισμός αυξήθηκε έντονα σε 3,4% τον Απρίλιο, από 1,6% τον Μάρτιο, ενώ ο ΔΤΚ εκτός ειδών διατροφής, ποτών και ενέργειας αυξήθηκε κατά 1,6 εκατοστιαίες μονάδες σε 2,3% τον Απρίλιο. Η επιτάχυνση του πληθωρισμού τον Απρίλιο οφείλεται στην αύξηση του φόρου κατανάλωσης από 5% σε 8% από την 1η Απριλίου. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει εκτιμήσει ότι, αφού ληφθούν υπόψη τα μέτρα με παροδική επίδραση, η πλήρης μετακύλιση της αύξησης του φόρου κατανάλωσης συνέβαλε 1,9 εκατοστιαίες μονάδες στην άνοδο του πληθωρισμού 9

10 ΔΤΚ τον Απρίλιο. Ταυτόχρονα, οι μακροπρόθεσμες πληθωριστικές προσδοκίες, όπως μετρούνται από την έρευνα QUICK, παρέμειναν σταθερές στο 1,5% τον Μάιο. Στη συνεδρίασή της στις 21 Μαΐου, η Τράπεζα της Ιαπωνίας διατήρησε αμετάβλητους τους στόχους της για τη νομισματική βάση. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι εύρωστες οικονομικές επιδόσεις που καταγράφονταν σε όλη τη διάρκεια του 2013 συνεχίστηκαν και το Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,8% (σε τριμηνιαία βάση) το α τρίμηνο του Στην ανάπτυξη συνέβαλε η ισχυρή εγχώρια ζήτηση, η οποία με τη σειρά της αντανακλά τη βελτίωση της απασχόλησης, τον χαμηλό πληθωρισμό και τον αδιάπτωτο δυναμισμό των επενδύσεων. Αρκετοί δείκτες δραστηριότητας και εμπιστοσύνης συνέχισαν να βελτιώνονται, υποδηλώνοντας ότι ο έντονος ρυθμός επέκτασης διατηρήθηκε το β τρίμηνο του έτους. Μεσοπρόθεσμα, ωστόσο, η σχετικά βραδεία άνοδος της παραγωγικότητας, σε συνδυασμό με την ανάγκη για διόρθωση των ισολογισμών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ενδέχεται να συνεχίσουν να επιδρούν ανασταλτικά στην αύξηση του προϊόντος για κάποιο διάστημα. Η εύρωστη αύξηση του προϊόντος συνοδεύθηκε από βελτιώσεις στην αγορά εργασίας, καθώς η ανεργία υποχώρησε περαιτέρω, σε 6,8% τους τρεις μήνες έως τον Μάρτιο του Αντανακλώντας τις εποχικές επιδράσεις λόγω των ημερομηνιών του Πάσχα, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε κατά 0,2 της εκατοστιαίας μονάδας, σε 1,8% τον Απρίλιο του 2014, αλλά παρέμεινε χαμηλότερος από τον στόχο της κεντρικής τράπεζας που ήταν 2%. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να παραμείνουν περιορισμένες για κάποιο διάστημα, αντανακλώντας την ύπαρξη πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού στην οικονομία και τις επιδράσεις της πρόσφατης ανατίμησης του νομίσματος, που εκδηλώθηκαν με χρονική υστέρηση. Κατά τη συνεδρίαση που πραγματοποίησε στις 5 Ιουνίου 2014 η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατήρησε αμετάβλητο τόσο το επιτόκιο πολιτικής της στο 0,5% όσο και το ύψος του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων στα 375 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ Στη Σουηδία η οικονομική δραστηριότητα μειώθηκε ελαφρά στην αρχή του 2014 με τριμηνιαίο ρυθμό 0,1%, μετά τον απροσδόκητα υψηλό ρυθμό αύξησης το δ τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Στη Δανία η οικονομική δραστηριότητα ήταν εύρωστη στην αρχή του 2014 και αυξήθηκε κατά 0,9% σε τριμηνιαία βάση, μετά από χαμηλές επιδόσεις στο τέλος του προηγούμενου έτους. Η δυναμική αυτή στηρίχθηκε κυρίως από την εγχώρια ζήτηση και στις δύο χώρες. Στην προσεχή περίοδο, ια το 2014 συνολικά, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να ενισχυθεί και στις δύο αυτές χώρες. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ παρέμεινε γενικά υποτονικός τους τελευταίους μήνες και διαμορφώθηκε σε 0,5% στη Δανία και 0,3% στη Σουηδία τον Απρίλιο. 10 Στα μεγαλύτερα κράτη-μέλη της ΕΕ στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ) η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας συνεχίστηκε. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε έντονα το α τρίμηνο του 2014 στην Πολωνία και την Ουγγαρία σε τριμηνιαία βάση, με ρυθμό 1,1%, ενώ παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητο στην Τσεχία και τη Ρουμανία. Στην προσεχή περίοδο, η οικονομική ανάκαμψη στις εν λόγω χώρες πιθανότατα θα συνεχίσει να ενισχύεται το 2014, καθώς θα τροφοδοτείται ολοένα και περισσότερο από την εγχώρια ζήτηση. Παρά τους κινδύνους που συνδέονται με ενδεχόμενες γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή, οι εξαγωγές είναι πιθανόν να σημειώσουν καλές επιδόσεις, αντανακλώντας την επίδραση ορισμένων πρωτοβουλιών ξένων άμεσων επενδύσεων που αναμένεται να αποδώσουν πλήρως το Τους τελευταίους μήνες ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ συνέχισε να υποχωρεί στις μεγαλύτερες οικονομίες της ΚΑΕ, φθάνοντας σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα σε αρκετές χώρες. Ο πληθωρισμός συγκρατήθηκε από τον χαμηλό ρυθμό ανόδου των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας, από την εξάλειψη των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης από προηγούμενες αυξήσεις ή, πιο πρόσφατα, τις

11 μειώσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών καθώς και από τις υποτονικές πιέσεις από την πλευρά του εγχώριου κόστους. Στο προσεχές μέλλον, ο πληθωρισμός ενδέχεται να επιταχυνθεί ελαφρά υπό συνθήκες σταδιακής μείωσης του παραγωγικού κενού και υψηλότερου εισαγόμενου πληθωρισμού. Ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στην Τουρκία συνέχισε να επιβραδύνεται το δ τρίμηνο του 2013 και υποχώρησε σε 0,5% σε τριμηνιαία βάση, αλλά παρέμεινε σε συγκριτικά υψηλά επίπεδα, παρότι οι συνθήκες εγχώριας και εξωτερικής χρηματοδότησης ήταν λιγότερο ευνοϊκές. Από τους διαθέσιμους οικονομικούς δείκτες για το 2014 προκύπτει μερική διόρθωση της υπερθέρμανσης της δραστηριότητας, που αντανακλά μια πιο περιοριστική νομισματική πολιτική και πιο αυστηρούς όρους χορήγησης δανείων σε ιδιώτες, καθώς και τις κλιμακούμενες πολιτικές εντάσεις κατά την περίοδο πριν από τις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ η εξωτερική ζήτηση είναι πιθανόν να στήριξε το προϊόν το α τρίμηνο του Παρά την αύξηση του επιτοκίου της κεντρικής τράπεζας τον Ιανουάριο, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ επιταχύνθηκε περαιτέρω και παραμένει σημαντικά πάνω από τον στόχο της κεντρικής τράπεζας λόγω της μετακύλισης της επίδρασης από την υποτίμηση της τουρκικής λίρας, των αυξημένων προσδοκιών για τον πληθωρισμό και των δυσμενών εξελίξεων στις τιμές των ειδών διατροφής. Στη Ρωσία η ανάπτυξη το δ τρίμηνο του 2013 ήταν σχετικά έντονη, 0,9% σε τριμηνιαία βάση, καθώς ενισχύθηκε από την ισχυρή επέκταση των εξαγωγών, ενώ οι εισαγωγές μειώθηκαν λόγω της ασθενούς εσωτερικής ζήτησης. Το α τρίμηνο του 2014 οι επιπτώσεις από την κρίση στην Ουκρανία ενδεχομένως επηρέασαν σημαντικά τη δραστηριότητα, καθώς διαδοχικές μεταβολές της πολιτικής της κεντρικής τράπεζας προς πιο περιοριστική κατεύθυνση και η επιτάχυνση των εκροών κεφαλαίων αύξησαν το κόστος χρηματοδότησης για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Παράλληλα, ο αυξημένος κίνδυνος και η αβεβαιότητα όσον αφορά τις πολιτικές εξελίξεις ενδεχομένως επηρέασαν αρνητικά τις επενδυτικές και καταναλωτικές αποφάσεις. Με τη σημαντική υποτίμηση που σημείωσε το ρούβλι από το β εξάμηνο του 2013, ο πληθωρισμός αυξήθηκε πάνω από το διάστημα-στόχο της κεντρικής τράπεζας το α τρίμηνο του ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΗ ΑΣΙΑ Στην Κίνα η ανάπτυξη συνέχισε την καθοδική πορεία που παρατηρείται από τα τέλη του προηγούμενου έτους. Το α τρίμηνο του 2014 ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 7,4%, σε ετήσια βάση, από 7,7% το προηγούμενο τρίμηνο. Σε τριμηνιαία βάση ο ρυθμός αύξησης υποχώρησε σε 1,4% από 1,7% το προηγούμενο τρίμηνο, εξαιτίας προσωρινών παραγόντων και υποτονικών επενδύσεων, κυρίως σε κατοικίες. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η δυναμική της ανάπτυξης αναμένεται να σταθεροποιηθεί χάρη στην ισχυρότερη εξωτερική ζήτηση από τις προηγμένες οικονομίες και στα συγκρατημένα νομισματικά και δημοσιονομικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας. Οι κινεζικές αρχές συνέχισαν να δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η Κίνα στρέφεται προς μια πορεία χαμηλότερης αλλά πιο διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης και ότι οι προσδοκίες για την ανάπτυξη θα πρέπει να προσαρμοστούν αναλόγως. Οι πιέσεις στις τιμές παρέμειναν συγκρατημένες και ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ συνέχισε να κυμαίνεται γύρω στο 2%, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του δείκτη τιμών παραγωγού παραμένει αρνητικός. Η πιστωτική επέκταση συνεχίζει να επιβραδύνεται, κυρίως λόγω του χαμηλότερου όγκου των βραχυπρόθεσμων δανείων και του μη τραπεζικού δανεισμού, που αποτελεί ένδειξη ποιοτικής βελτίωσης των χορηγούμενων πιστώσεων. Το εξωτερικό εμπόριο σταθεροποιείται σε ετήσια βάση, μετά την απότομη πτώση που σημειώθηκε νωρίτερα στο τρέχον έτος. Ως εκ τούτου, το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου ανέκαμψε κάπως, αλλά παραμένει σε χαμηλό επίπεδο από ιστορική σκοπιά. Όσον αφορά τις άλλες οικονομίες της αναδυόμενης Ασίας, μετά από ανάκαμψη το β εξάμηνο του 2013, η οικονομική ανάπτυξη μετριάστηκε στις αρχές του 2014, καθώς η επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Κίνα είχε αντίκτυπο σε άλλες οικονομίες της Ασίας ιδιαίτερα σε εκείνες με τις οποίες η Κίνα διατηρεί στενούς οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς δεσμούς. Ωστόσο, βελτιώνονται οι προοπτικές στην Ινδία και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας που 11

12 έχουν υλοποιήσει μεταρρυθμίσεις και έχουν μειώσει τις ανισορροπίες. Κατά συνέπεια, η προοπτική οικονομικής ανάκαμψης παραμένει ισχυρή, ιδιαίτερα για τις οικονομίες με εξαγωγικό προσανατολισμό, οι οποίες θα ωφεληθούν από τη βαθμιαία επιτάχυνση της ζήτησης από τις προηγμένες οικονομίες. Εξετάζοντας αναλυτικότερα ορισμένες οικονομίες, η ανάπτυξη στην Ινδία το 2013 ήταν συνολικά υποτονική αλλά επιταχύνθηκε το α τρίμηνο του 2014 σε 6,1%, με βάση την εγχώρια δαπάνη. Αυτή η αύξηση του ΑΕΠ προκλήθηκε από την άνοδο της κατανάλωσης αλλά και από τις εξαγωγές, οι οποίες παρέμειναν εύρωστες αντανακλώντας τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση της ζήτησης από τις προηγμένες οικονομίες. Παράλληλα, οι εισαγωγές ήταν χαμηλές λόγω της επιβολής περιορισμών στις εισαγωγές χρυσού, που οδήγησαν σε σημαντική βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Οι τιμές σημείωσαν γενικευμένη και αρκετά ταχεία πτώση το α τρίμηνο του 2014, αλλά η αύξηση των τιμών των ειδών διατροφής και η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας ενδέχεται να ασκήσουν ανοδικές πιέσεις στις τιμές. Η οικονομία της Ινδονησίας μεγεθύνθηκε κατά 1,0% το α τρίμηνο του 2014, δηλ. με πολύ βραδύτερο ρυθμό από το 1,5% που είχε καταγραφεί το δ τρίμηνο του Αυτή η επιβράδυνση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εξασθένηση των εξαγωγών και της εγχώριας ζήτησης, καθώς οι αυξήσεις των επιτοκίων κατά 175 μονάδες βάσης συνολικά στη διάρκεια του 2013 άρχισαν να έχουν αντίκτυπο στις επενδύσεις. Οι μειωμένες τιμές του πετρελαίου και η ασθενής ζήτηση οδήγησαν σε περαιτέρω πτώση του πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ, ο οποίος μειώθηκε σε 7,3% τον Απρίλιο αλλά παραμένει πολύ υψηλότερος από το διάστημα-στόχο (3,5%-5,5%). Στην Κορέα η έντονη αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών εξακολούθησε να στηρίζει τον ρυθμό ανόδου του ΑΕΠ, ο οποίος διαμορφώθηκε σε 0,9% το α τρίμηνο του Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης τροφοδοτούν υψηλούς ρυθμούς πληθωρισμού, ο οποίος αυξήθηκε σε 1,5% τον Απρίλιο του 2014 αλλά παρέμεινε κάτω από το διάστημα-στόχο της κεντρικής τράπεζας της Κορέας (2%-4%). ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗ Οι αναπτυξιακές επιδόσεις των χωρών της Μέσης Ανατολής παρέμειναν ανάμικτες προς το τέλος του 2013 και τις αρχές του Οι πετρελαιοεξαγωγικές οικονομίες συνέχισαν να ωφελούνται από την ταχεία επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ σε ορισμένα μέρη της περιοχής που επηρεάστηκαν από την Αραβική Άνοιξη ανασταλτικά επέδρασαν στην άνοδο του προϊόντος οι συνεχιζόμενες πολιτικές εντάσεις και κοινωνικές αναταραχές, οι οποίες καθυστερούν την εφαρμογή πολιτικών που συντελούν σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και μεταθέτουν χρονικά την πιο σθεναρή ανάκαμψη της ιδιωτικής δαπάνης. Στην Υποσαχάρια Αφρική η οικονομική ανάπτυξη παρέμεινε ισχυρή και στηρίχθηκε από τη μέτρια επιτάχυνση της δραστηριότητας στη Νιγηρία και τη Νότιο Αφρική καθώς και από τις συνεχιζόμενες επενδύσεις σε υποδομές και εξορυκτικές βιομηχανίες. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Η οικονομική δραστηριότητα στη Λατινική Αμερική απέκτησε κάποια δυναμική προς το τέλος του 2013, αλλά παρέμεινε υποτονική τους πρώτους μήνες του 2014 παρουσιάζοντας σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των μεγάλων οικονομιών της περιοχής. Οι περιορισμοί από την πλευρά της προσφοράς και τα μικρά περιθώρια για την άσκηση αντικυκλικής πολιτικής σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού δρουν περιοριστικά στο προϊόν της Βραζιλίας, ενώ οι αυξανόμενες εγχώριες ανισορροπίες και οι πιέσεις στην συναλλαγματική ισοτιμία επηρεάζουν αρνητικά την εμπιστοσύνη και τις οικονομικές επιδόσεις στην Αργεντινή. Αντίθετα, η οικονομική δραστηριότητα στο Μεξικό ευνοήθηκε από την ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ, καθώς και από την εξομάλυνση των δημόσιων δαπανών, καθώς οι πρόσκαιροι παράγοντες που συμπίεσαν τη ζήτηση την προηγούμενη χρονιά συνέχισαν να φθίνουν. Την προσεχή περίοδο, η ανάπτυξη αναμένεται να επιταχυνθεί βαθμιαία το 2014, καθώς θα ωφεληθεί από τη βελτιωμένη παγκόσμια ζήτηση, αλλά θα παραμείνει κάτω από την ιστορική της τάση. 12 Στη Βραζιλία η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε το α τρίμηνο του 2014 σε 0,2% σε τριμηνιαία βάση, από 0,4% τους προηγούμενους τρεις μήνες. Η επιβράδυνση αντανακλά τη

13 μείωση της εγχώριας ζήτησης και την αρνητική συμβολή του εμπορικού ισοζυγίου, που αντισταθμίστηκαν εν μέρει από την υψηλή συσσώρευση αποθεμάτων. Παρά τους υποτονικούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι πληθωριστικές πιέσεις εντάθηκαν εκ νέου τους τελευταίους μήνες, αντανακλώντας σε κάποιο βαθμό τη διαταραχή της προσφοράς ειδών διατροφής, λόγω της μεγάλης ξηρασίας στο νότιο τμήμα της Βραζιλίας που επηρέασε αρνητικά τη σοδειά και οδήγησε σε αύξηση των τιμών των ειδών διατροφής. Αυτός ο παράγοντας, σε συνδυασμό με τις υψηλές προσδοκίες για τον πληθωρισμό, ώθησε την κεντρική τράπεζα να αυξήσει περαιτέρω το επιτόκιο νομισματικής πολιτικής κατά 25 μονάδες βάσης, σε 11% τον Απρίλιο. Ωστόσο, η κεντρική τράπεζα αποφάσισε τον Μάιο να σταματήσει να μεταβάλλει τη νομισματική πολιτική προς πιο περιοριστική κατεύθυνση, αφήνοντας αμετάβλητο το επιτόκιο, μετά από σωρευτική αύξηση 375 μονάδων βάσης από τον Απρίλιο του Στο Μεξικό ο ρυθμός ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε το α τρίμηνο του 2014 σε 0,3% σε τριμηνιαία βάση, από 0,1% το προηγούμενο τρίμηνο. Στην πλευρά της προσφοράς, η επιτάχυνση της ανάπτυξης αντανακλά τη σχετική βελτίωση στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, ενώ ο αγροτικός τομέας παρέμεινε στάσιμος. Στην Αργεντινή η ανάπτυξη εξακολούθησε να σημειώνει απότομη πτώση το α τρίμηνο του 2014, όπως προκύπτει από τον δείκτη οικονομικής δραστηριότητας, ο οποίος μειώθηκε κατά 0,7% σε τριμηνιαία βάση. Ο υψηλός πληθωρισμός διαβρώνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, ενώ τα μέτρα προσαρμογής που ελήφθησαν για την αποκατάσταση της μακροοικονομικής σταθερότητας της χώρας, σε συνδυασμό με τα ιστορικώς χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης, συμπιέζουν την ανάπτυξη. 1.4 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Από τις αρχές Μαρτίου έως τις 4 Ιουνίου 2014, το ευρώ υποτιμήθηκε ελαφρώς έναντι των νομισμάτων των περισσότερων κύριων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Σε ένα περιβάλλον χαμηλής μεταβλητότητας συνολικά, οι διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών συνδέονταν κατά κύριο λόγο με τις εξελίξεις στις προσδοκίες για τη μελλοντική νομισματική πολιτική, καθώς και με την προσαρμογή των προσδοκιών της αγοράς όσον αφορά τις οικονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ συγκριτικά με άλλες μεγάλες οικονομίες. Στις 4 Ιουνίου η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ, όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ, ήταν χαμηλότερη κατά 0,6% σε σχέση με τις αρχές Μαρτίου, αλλά υψηλότερη κατά 2,3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (βλ. Διάγραμμα 4 και Πίνακα 3). Οι συγκρατημένες διακυμάνσεις της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας αντανακλούν τη σχετικά χαμηλή μεταβλητότητα των διμερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του ευρώ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Σε διμερείς όρους, τους τρεις τελευταίους μήνες το ευρώ εξασθένησε έναντι του δολαρίου ΗΠΑ (κατά 1,0%) και της λίρας Αγγλίας (κατά 1,2%), ενώ ενισχύθηκε οριακά έναντι του γιεν Ιαπωνίας (κατά 0,2%). Κατά την ίδια περίοδο, το ευρώ υποτιμήθηκε επίσης έναντι των νομισμάτων χωρών που εξάγουν βασικά εμπορεύματα και των αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας με εξαίρεση το κινεζικό γιουάν, έναντι του οποίου ενισχύθηκε κατά 0,7%. Όσον αφορά τα υπόλοιπα εκτός της ζώνης του ευρώ κράτη-μέλη της ΕΕ, η σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ κατά κύριο λόγο υποχώρησε: υποτιμήθηκε έναντι του λέι Ρουμανίας (κατά 2,5%), του φιορινιού Ουγγαρίας (κατά 2,3%), του ζλότυ Πολωνίας (κατά 1,1%) και του κούνα Κροατίας (κατά 1,1%). Παράλληλα, ενισχύθηκε έναντι της κορώνας Σουηδίας (κατά 2,4%) και, σε μικρότερο βαθμό, έναντι της κορώνας Τσεχίας (κατά 0,4%). Το λίτας Λιθουανίας και η κορώνα Δανίας, που συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ, παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερά έναντι του ευρώ και η τρέχουσα ισοτιμία τους παρέμεινε σε επίπεδα ίσα ή παραπλήσια προς τις αντίστοιχες κεντρικές τους ισοτιμίες. Όσον αφορά τους δείκτες διεθνούς ανταγωνιστικότητας τιμών και κόστους στη ζώνη του ευρώ, τον Μάιο του 2014 η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ με βάση τις τιμές καταναλωτή ήταν 2,4% άνω του επιπέδου στο οποίο είχε διαμορφωθεί τον Μάιο του 2013 (βλ. Διάγραμμα 5). Αυτό αντανακλά την ανατίμηση του ευρώ σε ονομαστικούς όρους κατά το 13

14 ίδιο διάστημα, η οποία αντισταθμίστηκε εν μέρει από τον χαμηλότερο ρυθμό ανόδου των τιμών καταναλωτή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της. 14

15 2 ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 2.1 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΧΙ Οι διαθέσιμες πληροφορίες για το α τρίμηνο και τον Απρίλιο του 2014 επιβεβαιώνουν την εξασθένηση του υποκείμενου ρυθμού νομισματικής και πιστωτικής επέκτασης. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M3 μετριάστηκε περαιτέρω, αντικατοπτρίζοντας τη μειωμένη προτίμηση των τομέων διακράτησης χρήματος για νομισματική ρευστότητα, καθώς τα κεφάλαια μετατοπίζονται προς χρηματοδοτικά μέσα υψηλότερης απόδοσης εκτός του ευρέος νομισματικού μεγέθους Μ3. Τα δάνεια προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα παρέμειναν συγκρατημένα τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2014, αντανακλώντας την σταθερή μεν, αλλά υποτονική, αύξηση των δανείων προς τα νοικοκυριά και την περαιτέρω καθαρή εξόφληση δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Η συσσώρευση καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού εξακολούθησε να αποτελεί τη βασική πηγή δημιουργίας χρήματος στη ζώνη του ευρώ το α τρίμηνο του 2014, ενώ τον Απρίλιο παρατηρήθηκε μέτρια μόνο μηνιαία εισροή. Δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι άρχισε να σταθεροποιείται η συνολική τάση απομόχλευσης, καθώς τα κύρια στοιχεία ενεργητικού των ΝΧΙ συνέχισαν να μειώνονται τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2014, σε γενικές γραμμές με τον ίδιο ρυθμό όπως και στο πρόσφατο παρελθόν. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M3 μετριάστηκε περαιτέρω τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2014, αφού είχε ανακάμψει ελαφρώς στην αρχή του έτους. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 διαμορφώθηκε σε 0,8% τον Απρίλιο, από 1,5% το δ τρίμηνο του 2013 και 1,1% το α τρίμηνο του 2014 (βλ. Διάγραμμα 6 και Πίνακα 4). Οι πιο πρόσφατες εξελίξεις στο M3 συνεχίζουν να αντανακλούν τη μειωμένη προτίμηση των τομέων διακράτησης χρήματος για νομισματική ρευστότητα στο πλαίσιο της αναζήτησης υψηλότερων αποδόσεων. Αφενός, οι τομείς διακράτησης χρήματος προτιμούν τις τοποθετήσεις σε καταθέσεις μίας ημέρας, που είναι εύκολα ρευστοποιήσιμες, από τις τοποθετήσεις σε άλλες βραχυπρόθεσμες καταθέσεις και εμπορεύσιμα χρηματοδοτικά μέσα (γεγονός που στηρίζει τον έντονο αν και επιβραδυνόμενο ετήσιο ρυθμό αύξησης του M1). Αφετέρου, όμως, οι εκτιμήσεις για τη σχέση κινδύνου-απόδοσης ώθησαν τους επενδυτές να υποκαταστήσουν κάποιες τοποθετήσεις με τοποθετήσεις σε χρηματοδοτικά μέσα υψηλότερης απόδοσης εκτός του M3, όπως τα αμοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα. Τα δάνεια προς τη γενική κυβέρνηση συνέχισαν να υποχωρούν το α τρίμηνο και τον Απρίλιο του Τα δάνεια προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα επίσης συρρικνώθηκαν περαιτέρω το α τρίμηνο του έτους, αλλά ο ρυθμός μείωσής τους επιβραδύνθηκε κάπως τον Απρίλιο. Η καθαρή εξόφληση δανείων προς επιχειρήσεις του μη χρηματοπιστωτικού τομέα και η μειωμένη χορήγηση δανείων προς τα νοικοκυριά αντικατοπτρίζουν έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως η συνεχιζόμενη υποτονικότητα των οικονομικών συνθηκών, η ανάγκη απομόχλευσης μετά από τις υπερβολές του παρελθόντος και σε μερικές χώρες της ζώνης του ευρώ οι περιορισμοί από την πλευρά της προσφοράς πιστώσεων. Παράλληλα, τα αποτελέσματα της έρευνας τραπεζικών χορηγήσεων του Απριλίου 2014 επιβεβαιώνουν τη σταθεροποίηση των όρων χορήγησης πιστώσεων από τις τράπεζες στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ, με κάποιες πρώτες ενδείξεις χαλάρωσης σε επιμέρους τομείς (βλ. Πλαίσιο 1 στο τεύχος Μαΐου 2014 του Μηνιαίου Δελτίου). Η εν λόγω έρευνα δείχνει επίσης ότι η ζήτηση δανείων έχει ενδεχομένως αρχίσει να αυξάνεται, μετά από πολυετή συρρίκνωση. Η συσσώρευση καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού συνέχισε να αποτελεί τη βασική πηγή δημιουργίας χρήματος στη ζώνη του ευρώ το α τρίμηνο του 2014, ωστόσο τον Απρίλιο παρατηρήθηκε μέτρια μόνο μηνιαία εισροή. Συγχρόνως, οι πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις των ΝΧΙ συνέχισαν να εμφανίζουν εκροές τους τέσσερις πρώτους μήνες του

16 Καθώς οι δυνάμεις απομόχλευσης συνέχισαν να επηρεάζουν το τραπεζικό σύστημα της ζώνης του ευρώ, ο περιορισμός των κύριων στοιχείων ενεργητικού των ΝΧΙ συνεχίστηκε με τον ίδιο ρυθμό σε γενικές γραμμές, καταγράφοντας μείωση κατά 66 δισεκ. ευρώ τους τέσσερις πρώτους μήνες του έτους. Συνολικά, οι νομισματικές εξελίξεις την περίοδο έως τον Απρίλιο του 2014 επιβεβαιώνουν την υποτονικότητα της δυναμικής του χρήματος και των πιστώσεων, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από χαμηλό πληθωρισμό, συγκρατημένη ανάπτυξη και εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια. ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ Μ3 Η συγκράτηση του ετήσιου ρυθμού αύξησης του M3 αντικατοπτρίζει κυρίως την περαιτέρω μείωση της συμβολής των καταθέσεων μίας ημέρας και των λοιπών βραχυπρόθεσμων καταθέσεων. Η ποσότητα χρήματος με τη στενή έννοια (M1) συνέχισε να αποτελεί τον πρωταρχικό παράγοντα που συνέβαλε στην αύξηση του M3 το α τρίμηνο και τον Απρίλιο (βλ. Διάγραμμα 7). Η συμβολή των εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων (δηλ. M3 μείον M2) παρέμεινε αρνητική, αλλά κάπως λιγότερο από ό,τι το δ τρίμηνο του Όσον αφορά τις συνιστώσες του M3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M1 επιβραδύνθηκε κάπως και διαμορφώθηκε σε 6,0% το α τρίμηνο του 2014 και σε 5,2% τον Απρίλιο, από 6,4% το δ τρίμηνο του 2013 (βλ. Πίνακα 4). Η παρατηρηθείσα επιβράδυνση του α τριμήνου αντικατόπτριζε τις μειωμένες εισροές σε καταθέσεις μίας ημέρας, κυρίως λόγω της ανάληψης καταθέσεων από τους μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης εκτός των ασφαλιστικών εταιριών και των ταμείων συντάξεων (δηλ. του τομέα των ΝΧΙ), που αποτελεί μια εξαιρετικά ευμετάβλητη συνιστώσα των καταθέσεων μίας ημέρας. Ο ρυθμός αύξησης του νομίσματος σε κυκλοφορία αυξήθηκε το α τρίμηνο του 2014, αλλά στη συνέχεια υποχώρησε τον Απρίλιο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων εκτός των καταθέσεων μίας ημέρας επιβραδύνθηκε από -1,2% το δ τρίμηνο του 2013 σε -2,4% το α τρίμηνο του 2014 και σταθεροποιήθηκε γενικά σε αυτό το επίπεδο τον Απρίλιο. Σημαντικές εκροές συνέχισαν να χαρακτηρίζουν τις βραχυπρόθεσμες καταθέσεις (δηλ. τις καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια έως δύο έτη) το α τρίμηνο, οπότε ο ετήσιος ρυθμός αύξησής τους διαμορφώθηκε σε -6,8% (από -6,3% το δ τρίμηνο), ενώ ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων ταμιευτηρίου (δηλ. των καταθέσεων υπό προειδοποίηση έως τριών μηνών) επιβραδύνθηκε έντονα και διαμορφώθηκε σε 1,4% το α τρίμηνο (έναντι 3,3% το δ τρίμηνο). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων προθεσμίας επιβραδύνθηκε περαιτέρω και διαμορφώθηκε σε -6,0% τον Απρίλιο, ενώ ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων ταμιευτηρίου διαμορφώθηκε σε 0,7% τον ίδιο μήνα, κυρίως λόγω των εξαιρετικά χαμηλών αποδόσεών τους σε σχέση με άλλα επενδυτικά μέσα (βλ. Ενότητες 2.4 και 2.5). 16 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων επιταχύνθηκε το α τρίμηνο, παραμένοντας ωστόσο έντονα αρνητικός σε -13,9%, ενώ στη συνέχεια επιβραδύνθηκε εκ νέου και τον Απρίλιο διαμορφώθηκε σε -15,2%. Σημειώθηκε περαιτέρω μείωση των βραχυπρόθεσμων χρεογράφων των ΝΧΙ που κατέχει ο τομέας διακράτησης χρήματος (δηλ. χρεόγραφα με αρχική διάρκεια έως δύο έτη), ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των οποίων σταθεροποιήθηκε σε πολύ χαμηλά επίπεδα (-33,1% το α τρίμηνο, αμετάβλητος σε γενικές γραμμές από το δ τρίμηνο), ενώ στη συνέχεια επιβραδύνθηκε περαιτέρω και τον Απρίλιο διαμορφώθηκε σε -38,8%. Αντίστοιχα, ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος διαμορφώθηκε σε -9,4% το α τρίμηνο και σε -10,8% τον Απρίλιο, έναντι -12,1% το δ τρίμηνο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των συμφωνιών επαναγοράς διαμορφώθηκε σε -7,1% το α τρίμηνο και σε -7,9% τον Απρίλιο, έναντι -11,2% το δ τρίμηνο. Η αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων από τους επενδυτές εξηγεί πιθανώς τις συνεχιζόμενες εκροές που σημειώνουν τα αμοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρήματος. Οι επενδυτές συνεχίζουν την ανακατανομή των κεφαλαίων τους υπέρ άλλων κατηγοριών επενδύσεων με καλύτερες προοπτικές απόδοσης, καθώς τα πολύ χαμηλά επιτόκια μειώνουν την ελκυστικότητα των

17 εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων που περιλαμβάνονται στο M3. Συγκριτικά, αναφέρεται ότι από τα τέλη του 2012 οι αποδόσεις των αμοιβαίων κεφαλαίων επενδυτικού χαρακτήρα παραμένουν επίμονα θετικά και σχετικώς υψηλά (βλ. Ενότητα 2.2 για λεπτομέρειες). Παράλληλα, γίνεται ολοένα δυσκολότερο για τα αμοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρήματος να παράγουν σημαντικές θετικές αποδόσεις για τους επενδυτές. Επιπλέον, τα κανονιστικά κίνητρα που ενθαρρύνουν τις τράπεζες να χρηματοδοτούνται μέσω καταθέσεων συνέβαλαν επίσης στην εξασθένηση των εκδόσεων χρεογράφων των ΝΧΙ (σε όλες τις επιμέρους διάρκειες), καθώς και των εκδόσεων μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο M3 οι οποίες αποτελούνται από όλες τις βραχυπρόθεσμες καταθέσεις και τις συμφωνίες επαναγοράς επιβραδύνθηκε περαιτέρω και διαμορφώθηκε σε 1,8% το α τρίμηνο του 2014, από 2,9% το δ τρίμηνο του 2013, και κατόπιν επιβραδύνθηκε περαιτέρω σε 1,5% τον Απρίλιο (βλ. Διάγραμμα 8). Σε επίπεδο τομέων, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καταθέσεων από νοικοκυριά που περιλαμβάνονται στο M3 διαμορφώθηκε σε 1,5% τον Απρίλιο, ενώ ο αντίστοιχος ρυθμός των καταθέσεων από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις που περιλαμβάνονται στο M3 διαμορφώθηκε σε 5,8%. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των καταθέσεων μίας ημέρας από μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις επιβραδύνθηκε ελαφρώς σε σχέση με το δ τρίμηνο του 2013 και διαμορφώθηκε σε 8,0% το α τρίμηνο και σε 7,9% τον Απρίλιο. Ο έντονος ετήσιος ρυθμός ανόδου των καταθέσεων των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων που περιλαμβάνονται στο Μ3 αντανακλά μάλλον την προτίμηση των εν λόγω επιχειρήσεων να διατηρούν τα κέρδη τους ως επί το πλείστον σε ρευστά διαθέσιμα και ενδεχομένως βρίσκεται σε αντιστοιχία με τις σημαντικές εισροές κεφαλαίων από χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ. Όσον αφορά τη γεωγραφική διασπορά των ροών καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο Μ3, η παρατηρούμενη τους τελευταίους μήνες ενίσχυση της καταθετικής βάσης σε χώρες που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί, δεδομένου ότι σταθεροποιούνται οι ρυθμοί αύξησής της, γεγονός το οποίο είναι συμβατό με την επιβράδυνση που παρατηρείται στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο. ΚΥΡΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ Μ3 Όσον αφορά τους παράγοντες μεταβολής του M3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τους κατοίκους της ζώνης του ευρώ επιβραδύνθηκε περαιτέρω το α τρίμηνο και τον Απρίλιο. Η συσσώρευση καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού συνέχισε να αποτελεί τη βασική πηγή δημιουργίας χρήματος στη ζώνη του ευρώ το α τρίμηνο, ωστόσο τον Απρίλιο παρατηρήθηκε μέτρια μόνο μηνιαία εισροή. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα επιβραδύνθηκε περαιτέρω και διαμορφώθηκε σε -2,3% το α τρίμηνο και σε -2,5% τον Απρίλιο, από -1,6% το δ τρίμηνο του Από τις συνιστώσες του, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τίτλων πέραν των μετοχών συνέχισε να επιβραδύνεται και αυτός έντονα τον Απρίλιο και διαμορφώθηκε σε -9,8%, από -5,0% το α τρίμηνο και 0,5% το δ τρίμηνο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των μετοχών και λοιπών συμμετοχών επίσης επιβραδύνθηκε περαιτέρω (αν και παρέμεινε θετικός) και διαμορφώθηκε σε 0,2% τον Απρίλιο και σε 1,2% το α τρίμηνο, από 3,4% το δ τρίμηνο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα παρέμεινε αμετάβλητος σε - 2,2% το δ τρίμηνο του 2014 και στη συνέχεια επιταχύνθηκε σε -1,8% τον Απρίλιο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα (διορθωμένος για πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) επιβραδύνθηκε σε -2,0% το α τρίμηνο, από -1,8% το δ τρίμηνο (βλ. Πίνακα 4). Ο ρυθμός αυτός έγινε λιγότερο αρνητικός τον Απρίλιο και διαμορφώθηκε σε - 1,5%, αν και η επιτάχυνση που παρατηρήθηκε τον Απρίλιο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε ειδικές πράξεις που αφορούν μεμονωμένα ΝΧΙ. Αναλυτικά κατά τομέα, τα δάνεια προς τα νοικοκυριά συνέχισαν να καταγράφουν συγκρατημένα θετικό ετήσιο ρυθμό ανόδου το α τρίμηνο, ενώ ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και των δανείων προς μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης έγινε ελαφρώς πιο αρνητικός. Τον Απρίλιο, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά παρέμεινε σταθερός, ενώ αυξήσεις κατέγραψαν τα δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης. 17

18 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά (διορθωμένος για πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) παρέμεινε σταθερός τους τελευταίους μήνες. Διαμορφώθηκε σε 0,4% τον Απρίλιο, σε γενικές γραμμές εφάμιλλος των ρυθμών αύξησης που σημειώνονται από το β τρίμηνο του 2012 (βλ. Ενότητα 2.7 για περισσότερες πληροφορίες). Τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2014 οι εισροές για δάνεια για αγορά κατοικίας συνέχισαν να αποτελούν τον πρωταρχικό παράγοντα διαμόρφωσης της συνολικής χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά, ενώ οι συνολικές ροές για καταναλωτική πίστη και άλλα δάνεια προς τα νοικοκυριά ήταν αρνητικές το ίδιο διάστημα. Οι ενδείξεις που προκύπτουν από την έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων και τις τιμές των κατοικιών συνάδουν με τις προσδοκίες για σταδιακή ενίσχυση της δραστηριότητας στην αγορά στεγαστικών δανείων. Σύμφωνα με τις τράπεζες που συμμετείχαν στην έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων του Απριλίου 2014, τα πιστοδοτικά κριτήρια για στεγαστικά δάνεια χαλάρωσαν σε καθαρή βάση το α τρίμηνο, ενώ η καθαρή ζήτηση δανείων αυτού του τύπου αυξήθηκε σημαντικά (βλ. Πλαίσιο 1 στο τεύχος Μαΐου 2014 του Μηνιαίου Δελτίου). Οι εξελίξεις αυτές είχαν ευρεία βάση μεταξύ των μεγάλων χωρών. Οι τράπεζες ανέφεραν ότι οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν στην καθαρή άνοδο της ζήτησης στεγαστικών δανείων ήταν η βελτίωση των προοπτικών της αγοράς κατοικιών και της εμπιστοσύνης των καταναλωτών. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των δανείων των ΝΧΙ προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (διορθωμένος για πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) διαμορφώθηκε σε -2,7% τον Απρίλιο, δηλ. ήταν ελαφρώς ταχύτερος από ό,τι το δ τρίμηνο του 2013 και το α τρίμηνο του Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει την αυξημένη συμβολή των μεσομακροπρόθεσμων δανείων, ενώ η συμβολή των βραχυπρόθεσμων δανείων μειώθηκε περαιτέρω. Από πιο μακροχρόνια σκοπιά, μετά από τη σταθεροποίηση του ετήσιου ρυθμού αύξησης των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις από τα μέσα του 2013, ένα σημείο καμπής στην εξέλιξη της δυναμικής των δανείων αυτής της κατηγορίας κατά τους επόμενους μήνες θα ήταν συνεπές προς τη συνήθη σχέση χρονικής υστέρησης μεταξύ των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και του πραγματικού ΑΕΠ στη διάρκεια του οικονομικού κύκλου. Πιο αναλυτικά, το Πλαίσιο 1 περιλαμβάνει σύντομη περιγραφή των πρόσφατων εξελίξεων των δανείων των ΝΧΙ προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, ανά τομέα της οικονομίας. Πλαίσιο 1 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΤΩΝ ΝΧΙ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΜΕ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων των ΝΧΙ προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΜΧΕ) είναι αρνητικός από τις αρχές του 2012, αντανακλώντας κυρίως τις ανάγκες απομόχλευσης τόσο του χρηματοπιστωτικού όσο και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα. Τους τελευταίους μήνες παρατηρήθηκε σταθεροποίηση του ρυθμού μείωσης αυτών των δανείων, χωρίς ωστόσο να έχουν φανεί ακόμη σαφείς ενδείξεις ότι έχει φθάσει στο σημείο καμπής του.1 Με αυτά τα δεδομένα, το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει τις εξελίξεις στα δάνεια των ΝΧΙ προς τις ΜΧΕ με ανάλυση κατά οικονομικό τομέα (με βάση την ταξινόμηση NACE), προκειμένου να αξιολογήσει τη συμβολή των πιο σημαντικών τομέων στη δυναμική των συνολικών δανείων των ΜΧΕ.2 Τα εν λόγω στοιχεία κατά τομέα είναι διαθέσιμα για την περίοδο έως το δ τρίμηνο του Το δεύτερο εξάμηνο του 2013 ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής του υπολοίπου των δανείων των ΝΧΙ προς τις ΜΧΕ παρέμεινε σταθερός, ελαφρώς κάτω από -4%. Τα στοιχεία, ωστόσο, δεν είναι διορθωμένα ως προς αναταξινομήσεις, μεταβολές αποτίμησης ή πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων, που συνιστούν παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για τη μέτρηση της ροής χρηματοδότησης προς επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ. Διορθωμένος ως προς τους εν λόγω παράγοντες, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των συνολικών δανείων 18

19 εξακολουθεί να παρουσιάζει μείωση και το α τρίμηνο του 2014 (βλ. Διάγραμμα Α). Τέτοιου είδους διορθώσεις όμως δεν είναι διαθέσιμες σε επίπεδο τομέων. Ο αρνητικός ρυθμός μεταβολής του συνόλου του υπολοίπου των (μη διορθωμένων) δανείων προς ΜΧΕ κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2013 αποδίδεται κυρίως στις εξελίξεις στα δάνεια που σχετίζονται με την ακίνητη περιουσία (δηλ. το άθροισμα του τομέα των κατασκευών και των υπηρεσιών του τομέα των ακινήτων) και στα δάνεια προς τον τομέα των υπηρεσιών (εκτός από τις υπηρεσίες του τομέα των ακινήτων). Η αρνητική συμβολή των δανείων προς επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μεταποίησης και σε άλλους τομείς παρέμεινε συγκρατημένη. Συνολικά, οι συμβολές όλων αυτών των τομέων παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές τα δύο τελευταία τρίμηνα του Ενώ δεν παρατηρείται μεγάλη απόκλιση μεταξύ των επιμέρους τομέων όσον αφορά τις εξελίξεις στο ρυθμό αύξησης των δανείων, μεταξύ των χωρών εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική ανομοιογένεια. Αυτή η ανομοιογένεια αποτυπώνεται με την ταξινόμηση των χωρών της ζώνης του ευρώ σε τρεις κατηγορίες, με βάση τον μέσο ρυθμό αύξησης των δανείων προς τους τομείς που σχετίζονται με την ακίνητη περιουσία (στους οποίους είχε σημειωθεί η πιο σημαντική αύξηση δανείων προς επιχειρήσεις, πριν την κρίση) το 2006, έτος κατά το οποίο καταγράφηκε η μεγαλύτερη αύξηση. Οι χώρες με «υψηλή πιστωτική επέκταση», η οποία οδήγησε κατά μεγάλο ποσοστό στην έξαρση της πιστωτικής επέκτασης πριν από το 2007 εξακολουθούν να είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος της συρρίκνωσης των χορηγήσεων για όλους τους κύριους τομείς (βλ. Διαγράμματα Β, Γ και Δ). Παρ όλα αυτά, η επιβράδυνση μπορεί επίσης να αποδοθεί στις μειωμένες συμβολές όλων των τομέων στις χώρες που σημείωσαν «χαμηλή πιστωτική επέκταση» και «μέτρια πιστωτική επέκταση» με πιθανή εξαίρεση τις ελαφρώς θετικές συμβολές των χωρών με «χαμηλή πιστωτική επέκταση» στην αύξηση των δανείων προς τους τομείς της μεταποίησης. Συνολικά, από μεσοπρόθεσμη σκοπιά, η επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης των ΝΧΙ προς τις ΜΧΕ που παρατηρήθηκε μέχρι το δ τρίμηνο του 2013 αφορούσε όλους τους τομείς, προήλθε κυρίως από τις εξελίξεις σε συγκεκριμένες χώρες που είχαν καταγράψει πολύ υψηλούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης πριν από την κρίση στους τομείς που σχετίζονται με την ακίνητη περιουσία (χώρες με «υψηλή πιστωτική επέκταση»). Σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, από απλές συσχετίσεις προκύπτει μία σχέση ανάμεσα στους δείκτες εμπιστοσύνης και τη δυναμική των δανείων (βλ. Διαγράμματα Β, Γ και Δ). Ειδικότερα, οι δείκτες εμπιστοσύνης για τη δραστηριότητα ανά τομέα καταδεικνύουν διαφορετική δυναμική δανείων μεταξύ των τομέων σε ένα μελλοντικό ορίζοντα. Συγκεκριμένα, εφόσον οι στατιστικές σχέσεις που παρατηρούνται τα τελευταία έτη εξακολουθήσουν να ισχύουν, ο δείκτης εμπιστοσύνης του τομέα των κατασκευών δεν προοιωνίζεται επικείμενη ανάκαμψη στη χορήγηση πιστώσεων που σχετίζονται με την ακίνητη περιουσία, ενώ οι αντίστοιχοι δείκτες εμπιστοσύνης για τον τομέα της μεταποίησης και τους άλλους τομείς των υπηρεσιών υποδηλώνουν ότι είναι πιθανόν το 2014 θα σημειωθεί επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης των πιστώσεων στους δύο αυτούς τομείς. Ωστόσο, η περίοδος της κρίσης ίσως έχει επηρεάσει την αξιοπιστία των δεικτών εμπιστοσύνης ως πρόδρομων δεικτών της δυναμικής των δανείων, υποδηλώνοντας σημαντική αβεβαιότητα όσον αφορά τις προοπτικές της πιστωτικής επέκτασης. 1. Βλ. κυρίως κείμενο της ενότητας 2.1 του παρόντος Μηναίου Δελτίου. 2. Για προηγούμενη ανάλυση, βλ. το Πλαίσιο με τίτλο Recent developments in MFI loans to non-financial corporations, broken down by economic sector", Monthly Bulletin, ECB, Νοέμβριος Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία, βλ. στον δικτυακό τόπο της ( Τα στοιχεία για την ανάλυση κατά τομέα των δανείων των ΝΧΙ προς τις ΜΧΕ πρέπει να ερμηνεύονται με επιφύλαξη, καθώς βασίζονται σε εθνικά στοιχεία που δεν είναι πλήρως εναρμονισμένα και αποτελούν εν μέρει εκτιμήσεις. Για παράδειγμα, τα στοιχεία των τελευταίων ετών έχουν επηρεαστεί από διάφορους έκτακτους παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι και οι ενέργειες που σχετίζονται με την αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα σε ορισμένες χώρες, οι οποίοι πρέπει να ληφθούν δεόντως υπόψη. 19

20 Από μια γενικότερη σκοπιά, η υποτονικότητα των τραπεζικών χορηγήσεων εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει την επίδραση παραγόντων τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης, αν και οι επιδράσεις τους διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Επιπλέον, ο κατακερματισμός των χρηματοπιστωτικών αγορών και το αυξημένο κόστος δανεισμού που αντιμετωπίζουν οι μη χρηματοπιστωτικοί τομείς σε ορισμένες χώρες συνεχίζουν να επηρεάζουν δυσμενώς τις δαπάνες και την κεφαλαιακή δαπάνη. Η υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα μπορεί επίσης να επηρεάζει αρνητικά τη ζήτηση τραπεζικών χορηγήσεων σε αρκετές χώρες. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις σε αυξανόμενο βαθμό υποκαθιστούν τα τραπεζικά δάνεια με εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως τα εσωτερικά τους κεφάλαια και, όσον αφορά τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του μη χρηματοπιστωτικού τομέα, με απευθείας άντληση κεφαλαίων από τις κεφαλαιαγορές (βλ. Ενότητα 2.6). Τα αποτελέσματα της έρευνας τραπεζικών χορηγήσεων του Απριλίου 2014 επιβεβαιώνουν τη σταθεροποίηση των πιστωτικών συνθηκών από πλευράς τραπεζών για τις επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ: Το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που ανέφεραν ότι εφαρμόζουν πιο αυστηρά πιστοδοτικά κριτήρια για τα επιχειρηματικά δάνεια παρέμεινε γενικά αμετάβλητο στο 1%, ενώ οι τράπεζες προβλέπουν καθαρή χαλάρωση των πιστοδοτικών κριτηρίων το β τρίμηνο του Από την πλευρά της ζήτησης, το καθαρό ποσοστό των τραπεζών που δηλώνουν αυξημένη ζήτηση δανείων είναι θετικό σε όλους τους τομείς για πρώτη φορά από τα μέσα του Επίσης, οι τράπεζες αναμένουν ότι η ζήτηση για όλες τις κατηγορίες δανείων θα αυξηθεί το β τρίμηνο του Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τη γενική κυβέρνηση έγινε αρνητικός και διαμορφώθηκε σε -0,2% το α τρίμηνο του 2014, από 0,1% το δ τρίμηνο του Στη συνέχεια παρέμεινε αρνητικός τον Απρίλιο στο -0,9%. Όσον αφορά τους λοιπούς παράγοντες μεταβολής του Μ3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ (εκτός κεφαλαίου και αποθεματικών) παρέμεινε γενικά σταθερός και διαμορφώθηκε σε -3,5% τον Απρίλιο, από - 3,4% το α τρίμηνο και 3,6% το δ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 9). Η συρρίκνωση των πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ εξακολουθεί να αντικατοπτρίζει τη μείωση των χρηματοδοτικών αναγκών τους στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης απομόχλευσης και της στροφής τους προς τη χρηματοδότηση μέσω καταθέσεων, η οποία ενθαρρύνεται από το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο. Οι καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού αυξήθηκαν κατά 4 δισεκ. ευρώ τον Απρίλιο, δηλ. πολύ λιγότερο από ό,τι τους προηγούμενους μήνες. Το α τρίμηνο καταγράφηκε τριμηνιαία εισροή ύψους 81 δισεκ. ευρώ, έναντι 155 δισεκ. ευρώ το δ τρίμηνο του 2013 (βλ. Διάγραμμα 10). Οι καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ έναντι του εξωτερικού αποτυπώνουν τις κεφαλαιακές ροές του τομέα διακράτησης χρήματος που πραγματοποιούνται μέσω των ΝΧΙ, καθώς και τις μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων που εκδίδονται από τον τομέα διακράτησης χρήματος (βλ. Πλαίσιο 2). Πλαίσιο 2 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Το παρόν πλαίσιο αναλύει τις εξελίξεις στο ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ έως το α τρίμηνο του Οι συνολικές καθαρές εκροές στο ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ αυξήθηκαν κατά το δωδεκάμηνο μέχρι το Μάρτιο του 2014 σε σύγκριση με το προηγούμενο δωδεκάμηνο, αντανακλώντας τη σημαντική αύξηση των καθαρών εκροών στις λοιπές επενδύσεις, η οποία αντισταθμίστηκε εν μέρει από την αύξηση των καθαρών εισροών στο άθροισμα του ισοζυγίου άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου (βλ. πίνακα). 20 Οι καθαρές εισροές στο άθροισμα του ισοζυγίου άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου αυξήθηκαν από 86 δισεκ. ευρώ σε 142 δισεκ. ευρώ κατά το δωδεκάμηνο μέχρι