ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2011

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2011 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 8ης Δεκεμβρίου 2011 το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να μειώσει τα βασικά επιτόκια της κατά 25 μονάδες βάσης, αφού τα είχε ήδη μειώσει κατά 25 μονάδες βάσης στις 3 Νοεμβρίου Ο πληθωρισμός πιθανώς θα παραμείνει πάνω από το 2% για αρκετούς μήνες ακόμη, προτού υποχωρήσει σε επίπεδα κάτω του 2%. Η όξυνση των πιέσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές συνεχίζει να επηρεάζει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ και οι προοπτικές εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από υψηλή αβεβαιότητα και σημαντικούς καθοδικούς κινδύνους. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι πιέσεις στο κόστος, στους μισθούς και στις τιμές στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να παραμείνουν μέτριες στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική. Ταυτόχρονα, ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης εξακολουθεί να είναι μέτριος. Συνολικά, είναι απαραίτητο η νομισματική πολιτική να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα, διασφαλίζοντας έτσι ότι οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ θα παραμείνουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτή η σταθεροποίηση αποτελεί προϋπόθεση προκειμένου η νομισματική πολιτική να συμβάλλει στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης και στη δημιουργία θέσεων εργασίας στη ζώνη του ευρώ. Στο πλαίσιο των συνεχών προσπαθειών του για ενίσχυση της κατάστασης ρευστότητας των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ, και έπειτα από τη συντονισμένη δράση που ανέλαβαν οι κεντρικές τράπεζες στις 30 Νοεμβρίου 2011 με σκοπό την παροχή ρευστότητας στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να θεσπίσει περαιτέρω μη συμβατικά μέτρα. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να διασφαλίζουν την ενισχυμένη πρόσβαση του τραπεζικού τομέα σε ρευστότητα και να διευκολύνουν τη λειτουργία της αγοράς χρήματος στη ζώνη του ευρώ. Αναμένεται ότι θα στηρίξουν την παροχή πιστώσεων προς τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε τα εξής: 1 Πρώτον, θα διενεργήσει δύο πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) διάρκειας 36 μηνών και με δυνατότητα πρόωρης αποπληρωμής έπειτα από ένα έτος. Οι πράξεις αυτές θα διενεργηθούν ως δημοπρασίες σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή. Το επιτόκιο αυτών των ΠΠΜΑ θα οριστεί ίσο με το μέσο επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης όπως θα διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια της αντίστοιχης ΠΠΜΑ. Η καταβολή των τόκων θα γίνει στη λήξη κάθε ΠΠΜΑ. Δεύτερον, θα αυξήσει τη διαθεσιμότητα ασφαλειών, μειώνοντας το όριο πιστοληπτικής διαβάθμισης για ορισμένους τίτλους προερχόμενους από τιτλοποίηση (asset-backed 1 Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. το δελτίο Τύπου της 8ης Δεκεμβρίου 2011 με τίτλο ECB announces measures to support bank lending and money market activity. 1

2 securities - ABS). Εκτός από τους τίτλους ABS που γίνονται ήδη αποδεκτοί στις πράξεις του Ευρωσυστήματος, θα κρίνονται επίσης κατάλληλοι για χρήση ως ασφάλεια στις πιστοδοτικές πράξεις του Ευρωσυστήματος οι τίτλοι ABS για τους οποίους, κατά την έκδοσή τους αλλά και σε οποιαδήποτε μεταγενέστερη ημερομηνία, η δεύτερη καλύτερη από τις διαθέσιμες αξιολογήσεις είναι τουλάχιστον single A στην εναρμονισμένη κλίμακα πιστοληπτικής διαβάθμισης του Ευρωσυστήματος, εφόσον οι υποκείμενες απαιτήσεις αποτελούνται από στεγαστικά δάνεια και δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επιπλέον, θα δίνεται στις εθνικές κεντρικές τράπεζες η δυνατότητα, ως λύση προσωρινού χαρακτήρα, να δέχονται ως ασφάλεια πρόσθετες ενήμερες δανειακές απαιτήσεις (δηλ. τραπεζικά δάνεια) που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια καταλληλότητας. Την ευθύνη για την αποδοχή τέτοιων δανειακών απαιτήσεων θα φέρουν οι εθνικές κεντρικές τράπεζες που επιτρέπουν τη χρήση τους. Τρίτον, θα μειώσει τον συντελεστή ελάχιστων αποθεματικών από 2% που ισχύει σήμερα σε 1%. Με αυτό το μέτρο θα αποδεσμευθούν στοιχεία ενεργητικού που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ασφάλεια και θα στηριχθεί η δραστηριότητα στην αγορά χρήματος. Λόγω της πολιτικής πλήρους κατανομής που εφαρμόζεται στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης της και του τρόπου με τον οποίο οι τράπεζες χρησιμοποιούν αυτή τη δυνατότητα, το σύστημα ελάχιστων υποχρεωτικών αποθεματικών δεν είναι πλέον αναγκαίο στον ίδιο βαθμό όπως υπό φυσιολογικές συνθήκες για τον επηρεασμό των συνθηκών στην αγορά χρήματος. Τέταρτον, θα διακόψει προς το παρόν τις πράξεις εξομάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας που διενεργούνται την τελευταία ημέρα κάθε περιόδου τήρησης. Πρόκειται για μέτρο τεχνικού χαρακτήρα με σκοπό τη στήριξη της δραστηριότητας στην αγορά χρήματος. Όπως έχει αναφερθεί και στο παρελθόν, όλα τα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής είναι, ως εκ της φύσεώς τους, προσωρινού χαρακτήρα. Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ ήταν 0,2% το γ τρίμηνο του 2011, παρέμεινε δηλαδή αμετάβλητος σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών, η οικονομική δραστηριότητα ήταν πιο υποτονική το δ τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Διάφοροι παράγοντες φαίνεται ότι περιορίζουν την υποκείμενη δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ, όπως η συγκράτηση του ρυθμού αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης και οι δυσμενείς επιδράσεις στις συνολικές συνθήκες χρηματοδότησης και στην εμπιστοσύνη που απορρέουν από τις συνεχιζόμενες εντάσεις σε ορισμένες αγορές κρατικών χρεογράφων της ζώνης του ευρώ, καθώς και η διαδικασία προσαρμογής των ισολογισμών στο χρηματοπιστωτικό και το μη χρηματοπιστωτικό τομέα. Ταυτόχρονα, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ θα ανακάμψει, αν και με πολύ βραδύ ρυθμό, εντός του επόμενου έτους, ωφελούμενη από την ανθεκτικότητα της παγκόσμιας ζήτησης, το πολύ χαμηλό επίπεδο των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων και το σύνολο των μέτρων που έχουν ληφθεί για τη στήριξη της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού τομέα. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζεται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Δεκεμβρίου 2011, βάσει των οποίων ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί σε επίπεδο μεταξύ 1,5% και 1,7% το 2011, μεταξύ -0,4% και 1,0% το 2012 και μεταξύ 0,3% και 2,3% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Σεπτεμβρίου 2011, το διάστημα της προβολής για τον ρυθμό αύξησης του 2

3 πραγματικού ΑΕΠ έχει μειωθεί για το 2011 και έχει αναθεωρηθεί σημαντικά προς τα κάτω για το Αυτές οι αναθεωρήσεις αντανακλούν κατά κύριο λόγο την επίδραση που ασκούν στην εγχώρια ζήτηση η υποχώρηση της εμπιστοσύνης και η επιδείνωση των συνθηκών χρηματοδότησης, που απορρέουν από την αύξηση της αβεβαιότητας σχετικά με την κρίση δημόσιου χρέους, καθώς και τις αναθεωρήσεις προς τα κάτω της εξωτερικής ζήτησης. Κατά την εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου, υφίστανται σημαντικοί καθοδικοί κίνδυνοι για τις οικονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ, σε ένα περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας. Οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται ιδίως με το ενδεχόμενο περαιτέρω όξυνσης των εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ και τη δυνητική μετάδοσή τους στην πραγματική οικονομία της ζώνης του ευρώ. Οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται επίσης με την παγκόσμια οικονομία, η οποία ενδέχεται να είναι υποτονικότερη από ό,τι αναμένεται, με πιέσεις προστατευτισμού καθώς και με το ενδεχόμενο μη ομαλής διόρθωσης των παγκόσμιων ανισορροπιών. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ ήταν 3,0% τον Νοέμβριο, παραμένοντας αμετάβλητος σε σχέση με τους δύο προηγούμενους μήνες. Από το τέλος του προηγούμενου έτους, οι ρυθμοί πληθωρισμού βρίσκονται σε αυξημένα επίπεδα, κυρίως λόγω της ανόδου των τιμών της ενέργειας και άλλων βασικών εμπορευμάτων. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, είναι πιθανόν να παραμείνουν πάνω από το 2% για αρκετούς μήνες ακόμη, προτού υποχωρήσουν σε επίπεδα κάτω του 2%. Αυτό αντανακλά την προσδοκία ότι, σε ένα περιβάλλον ασθενέστερης ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ και παγκοσμίως, θα πρέπει επίσης να παραμείνουν μέτριες οι υποκείμενες πιέσεις στο κόστος, τους μισθούς και τις τιμές. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζεται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Δεκεμβρίου 2011, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί σε επίπεδο μεταξύ 2,6% και 2,8% το 2011, μεταξύ 1,5% και 2,5% το 2012 και μεταξύ 0,8% και 2,2% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Σεπτεμβρίου 2011, τα διαστήματα των προβολών για το 2011 και το 2012 έχουν αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα άνω. Αυτό οφείλεται στην ανοδική επίδραση που ασκεί η αύξηση των τιμών του πετρελαίου (εκφραζόμενων σε ευρώ), καθώς και στην υψηλότερη συμβολή των έμμεσων φόρων. Η ανοδική επίδραση που ασκούν αυτοί οι παράγοντες αναμένεται ότι θα υπεραντισταθμίσει τις προσαρμογές προς τα κάτω των περιθωρίων κέρδους και των μισθολογικών αυξήσεων οι οποίες σχετίζονται με την καθοδική αναθεώρηση της οικονομικής δραστηριότητας. Το Διοικητικό Συμβούλιο εξακολουθεί να θεωρεί ότι οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Όσον αφορά τους ανοδικούς κινδύνους, αυτοί σχετίζονται κυρίως με το ενδεχόμενο περαιτέρω αυξήσεων των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών λόγω της ανάγκης για δημοσιονομική εξυγίανση τα επόμενα έτη. Οι κυριότεροι καθοδικοί κίνδυνοι αφορούν τον αντίκτυπο της ασθενέστερης σε σχέση με την αναμενόμενη ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ και παγκοσμίως. Σε ό,τι αφορά τη νομισματική ανάλυση, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 επιβραδύνθηκε σε 2,6% τον Οκτώβριο του 2011, έναντι 3,0% τον Σεπτέμβριο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα, διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων, επιταχύνθηκε σε 3,0% τον Οκτώβριο, έναντι 2,7% τον 3

4 Σεπτέμβριο. Όπως και τους δύο προηγούμενους μήνες, τα νομισματικά στοιχεία του Οκτωβρίου αντανακλούν την αυξημένη αβεβαιότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Όσον αφορά τους παράγοντες μεταβολής του Μ3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και των δανείων προς τα νοικοκυριά, διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων, παρέμεινε σε γενικές γραμμές αμετάβλητος τον Οκτώβριο στο 2,3% και το 2,5% αντίστοιχα. Οι μη διορθωμένοι ρυθμοί αύξησης ήταν χαμηλότεροι λόγω των σημαντικών δραστηριοτήτων τιτλοποίησης τον Οκτώβριο. Συνολικά, τα αριθμητικά στοιχεία για τις χορηγήσεις δεν υποδηλώνουν ότι οι αυξημένες εντάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν επηρεάσει σημαντικά την προσφορά πιστώσεων μέχρι τον Οκτώβριο. Ωστόσο, δεδομένου ότι οι επιδράσεις στην προσφορά πιστώσεων μπορούν να εκδηλωθούν με χρονική υστέρηση, απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση των πιστωτικών εξελίξεων την προσεχή περίοδο. Από την ενδεδειγμένη μεσοπρόθεσμη σκοπιά και πέρα από τη βραχυχρόνια μεταβλητότητα, ο υποκείμενος ρυθμός νομισματικής επέκτασης παραμένει γενικά μέτριος. Η ευρωστία των ισολογισμών των τραπεζών θα αποτελέσει σημαντικότατο παράγοντα για τη μείωση ενδεχόμενων αρνητικών αλληλεπιδράσεων που σχετίζονται με τις εντάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές, διευκολύνοντας έτσι την κατάλληλη παροχή πιστώσεων προς την οικονομία με την πάροδο του χρόνου. Η συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 26ης Οκτωβρίου να προχωρήσει στην αύξηση της κεφαλαιακής θέσης των τραπεζών στο 9% των κύριων στοιχείων των βασικών ιδίων κεφαλαίων (core Tier 1) το αργότερο έως τα τέλη Ιουνίου 2012 αναμένεται να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα της ζώνης του ευρώ μεσοπρόθεσμα. Από αυτή την άποψη, είναι απαραίτητο οι εθνικές αρχές εποπτείας να διασφαλίσουν ότι η υλοποίηση των σχεδίων ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών δεν θα οδηγήσει σε εξελίξεις επιζήμιες για τη χρηματοδότηση της οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ. Συνοπτικά, ο πληθωρισμός πιθανώς θα παραμείνει πάνω από το 2% για αρκετούς μήνες ακόμη, προτού υποχωρήσει σε επίπεδα κάτω του 2%. Η όξυνση των πιέσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές συνεχίζει να επηρεάζει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ και οι προοπτικές εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από υψηλή αβεβαιότητα και σημαντικούς καθοδικούς κινδύνους. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι πιέσεις στις τιμές, στο κόστος και στους μισθούς στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να παραμείνουν μέτριες στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική. Η διασταύρωση με τις ενδείξεις που προκύπτουν από τη νομισματική ανάλυση επιβεβαιώνει αυτή την εικόνα, και ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης εξακολουθεί να είναι μέτριος. Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, όλες οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ πρέπει επειγόντως να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να στηρίξουν τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών στη ζώνη του ευρώ συνολικά. Ένα νέο δημοσιονομικό σύμφωνο, που θα περιέχει μια ριζική αναμόρφωση των δημοσιονομικών κανόνων μαζί με τις δημοσιονομικές δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ, αποτελεί τη σημαντικότερη προϋπόθεση για την αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών. Οι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να διορθώσουν τα υπερβολικά ελλείμματα και να επιτύχουν πάλι ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς τα επόμενα έτη, καθορίζοντας και εφαρμόζοντας τα αναγκαία μέτρα προσαρμογής. Έτσι θα ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στην ορθότητα των δράσεων πολιτικής και θα βελτιωθεί το γενικότερο οικονομικό κλίμα. 4

5 Σε συνδυασμό με τη δημοσιονομική εξυγίανση, το Διοικητικό Συμβούλιο έχει επανειλημμένως απευθύνει έκκληση για τολμηρές και φιλόδοξες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Εφόσον συμβαδίζουν, η δημοσιονομική εξυγίανση και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη, τις προοπτικές ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Πρέπει να υλοποιηθούν αμέσως σημαντικότατες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα βοηθήσουν τις χώρες της ζώνης του ευρώ να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, να αυξήσουν την ευελιξία των οικονομιών τους και να βελτιώσουν το πιο μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό τους. Οι συμφωνίες που επετεύχθησαν μετά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 8-9 Δεκεμβρίου 2011 αποτελούν σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας πρέπει να επικεντρώνονται στην εξάλειψη των δυσκαμψιών και την ενίσχυση της ευελιξίας των μισθών. Οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων πρέπει να έχουν ως επίκεντρο το πλήρες άνοιγμα των αγορών στον αυξημένο ανταγωνισμό. Πλαίσιο 1 ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΜΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΥ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΤΙΣ 8 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2011 Στις 8 Δεκεμβρίου 2011 το Διοικητικό Συμβούλιο της αποφάσισε τη λήψη διαφόρων μέτρων ούτως ώστε να αποτρέψει την εκδήλωση αρνητικών συνεπειών στον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής οι οποίες απορρέουν από τις συνεχιζόμενες εντάσεις σε ορισμένα τμήματα των χρηματοπιστωτικών αγορών στη ζώνη του ευρώ. Αυτές οι εντάσεις θα μπορούσαν να παρακωλύσουν τον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος και, ως εκ τούτου, να περιορίσουν την ικανότητα του Ευρωσυστήματος να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών εντός της ζώνης του ευρώ. Με τα μέτρα αυτά δεν επιδιώκεται να επηρεαστεί η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να επεκτείνει την παροχή πράξεων αναχρηματοδότησης, διενεργώντας δύο πράξεις αναχρηματοδότησης διάρκειας 36 μηνών με σκοπό να στηρίξει την προσφορά πιστώσεων προς την οικονομία της ζώνης του ευρώ. Με αυτό το μέτρο αντιμετωπίζεται ο κίνδυνος οι επίμονες εντάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές να επηρεάσουν την ικανότητα των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ να αντλούν αναχρηματοδότηση σε πιο μακροπρόθεσμους ορίζοντες. Με τις πράξεις αυτές, το Ευρωσύστημα θα διασφαλίσει ότι οι τράπεζες θα συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε σταθερή αναχρηματοδότηση μεγαλύτερης διάρκειας. Έτσι παρέχεται σημαντική στήριξη στη δανειοδοτική δραστηριότητα, περιορίζοντας την επίδραση που ασκούν στις τράπεζες της ζώνης του ευρώ οι δύσκολες συνθήκες οι οποίες επικρατούν στις αγορές αναχρηματοδότησης. Επιπλέον, οι τράπεζες θα έχουν τη δυνατότητα, έπειτα από ένα έτος, να αποπληρώσουν ανεξόφλητα υπόλοιπα των ποσών που θα ληφθούν μέσω αυτών των πράξεων, γεγονός που τους εξασφαλίζει μεγάλο βαθμό ευελιξίας και διευκολύνει έτσι τη διαχείριση του παθητικού τους. Το Διοικητικό Συμβούλιο ανακοίνωσε επίσης την προσωρινή διεύρυνση του καταλόγου των αποδεκτών ασφαλειών, καθώς και την πρόθεσή του να προωθήσει τη χρήση κατάλληλων δανειακών απαιτήσεων (δηλ. τραπεζικών δανείων) ως ασφάλειας στις πράξεις του Ευρωσυστήματος. Και αυτά τα μέτρα έχουν ως στόχο να στηρίξουν τις τραπεζικές χορηγήσεις, αυξάνοντας το ύψος των περιουσιακών στοιχείων στους ισολογισμούς των τραπεζών της ζώνης του ευρώ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για 5

6 την αναχρηματοδότησή τους από την κεντρική τράπεζα. Η διεύρυνση του καταλόγου αποδεκτών περιουσιακών στοιχείων συμβάλλει στην ενίσχυση της εμβέλειας της διαδικασίας δημοπρασίας με σταθερό επιτόκιο και πλήρη κατανομή (και στις πρόσθετες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης), περιορίζοντας την επίδραση που ασκούν οι εντάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές στην πρόσβαση σε αναχρηματοδότηση από την κεντρική τράπεζα. Ο διευρυμένος κατάλογος θα περιλαμβάνει τίτλους καλυπτόμενους από δάνεια προς την πραγματική οικονομία καθώς και μη τιτλοποιημένα δάνεια (με άλλα λόγια, τίτλους που προέρχονται από τιτλοποίηση και δανειακές απαιτήσεις αντίστοιχα). Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις τράπεζες της ζώνης του ευρώ να έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε αναχρηματοδότηση από το Ευρωσύστημα χρησιμοποιώντας περιουσιακά στοιχεία που σχετίζονται άμεσα με τη δανειοδοτική τους δραστηριότητα. Στην περίπτωση των δανειακών απαιτήσεων, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να αποδέχεται προσωρινά ως ασφάλεια δανειακές απαιτήσεις που κρίνονται κατάλληλες σε εθνικό επίπεδο. Μολονότι για τη συντριπτική πλειονότητα των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ δεν τίθεται επί του παρόντος θέμα έλλειψης ασφαλειών, αυτό το μέτρο λειτουργεί προληπτικά, καθιστώντας δυνατή την άμεση διεύρυνση των περιουσιακών στοιχείων που γίνονται αποδεκτά ως ασφάλεια, ούτως ώστε να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος ευρύτερης έλλειψης ασφαλειών λόγω επίμονων εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες θα εφαρμόζουν ορισμένα κριτήρια καταλληλότητας για την αξιολόγηση των δανειακών απαιτήσεων. Το Διοικητικό Συμβούλιο θα έβλεπε θετικά την ευρύτερη χρήση δανειακών απαιτήσεων ως ασφάλειας στις πράξεις του Ευρωσυστήματος βάσει εναρμονισμένων κριτηρίων. Για τον σκοπό αυτό, το Ευρωσύστημα προτίθεται να ενισχύσει τους εσωτερικούς του μηχανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και ενθαρρύνει τυχόν εξωτερικούς φορείς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, καθώς και τις εμπορικές τράπεζες που χρησιμοποιούν εσωτερικό σύστημα διαβάθμισης, να ζητούν έγκριση όπως προβλέπεται στο Πλαίσιο του Ευρωσυστήματος για την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης τη λήψη μέτρων για την ενίσχυση της δραστηριότητας στην αγορά χρήματος. Η εύρυθμη λειτουργία των αγορών χρήματος στη ζώνη του ευρώ είναι απαραίτητη προκειμένου να διασφαλίζεται η μετάδοση των επιδράσεων της νομισματικής πολιτικής στην οικονομία της ζώνης του ευρώ μέσω του τραπεζικού συστήματος. Έτσι, αποφάσισε να διακόψει τη διενέργεια πράξεων εξομάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας στο τέλος των περιόδων τήρησης. Αυτές οι πράξεις, οι οποίες σε περίπτωση ισορροπημένων συνθηκών ρευστότητας συμβάλλουν στον περιορισμό της μεταβλητότητας των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων της αγοράς χρήματος, ιδίως την τελευταία ημέρα της περιόδου τήρησης, δεν είναι πλέον αναγκαίες υπό τις παρούσες συνθήκες, δεδομένου ότι υπάρχει πλεονάζουσα ρευστότητα συνολικά. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να μειώσει προσωρινά τον συντελεστή ελάχιστων αποθεματικών από 2% σε 1%, προκειμένου να ενισχύσει τα κίνητρα των συμμετεχόντων στην αγορά να διενεργούν συναλλαγές στην αγορά χρήματος, καθώς ο εν λόγω συντελεστής αυξάνει, για τις τράπεζες, το κόστος της διακράτησης αποθεμάτων ρευστότητας, τα οποία χρησιμοποιούνται αντί των συναλλαγών στην αγορά χρήματος για την εξομάλυνση διαταραχών της ρευστότητας εντός της περιόδου τήρησης. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να σημειωθεί ότι η τήρηση ελάχιστων αποθεματικών τεχνικά δεν είναι αναγκαία υπό συνθήκες πλεονάζουσας ρευστότητας. Το μέτρο αυτό εξάλλου συνεπάγεται την αύξηση των ασφαλειών που έχουν στη διάθεσή τους οι τράπεζες, καθώς οδηγεί σε μείωση των αναγκών τους σε ρευστότητα έναντι του Ευρωσυστήματος και, επομένως, και του ποσού των ασφαλειών που πρέπει να παρέχονται για τον σκοπό αυτό. 6

7 Κατά την άποψη του Διοικητικού Συμβουλίου, αυτά τα μέτρα είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, θα συμβάλουν στην άρση των φραγμών όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση εντός της οικονομίας, οι οποίοι απορρέουν από τη μετάδοση επιδράσεων από την κρίση δημόσιου χρέους στις αγορές αναχρηματοδότησης των τραπεζών και στην αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων. Τα προαναφερόμενα μέτρα θα βοηθήσουν να διασφαλιστεί η συνεχής πρόσβαση των νοικοκυριών, των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων και των φορέων χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης σε χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ μεσοπρόθεσμα. 7

8 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Τους πρόσφατους μήνες, η αναπτυξιακή δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας εξασθενεί συνεχώς. Υπό συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας και αυξανόμενων εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι προσδοκίες των επιχειρήσεων και των καταναλωτών επιδεινώθηκαν περαιτέρω σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές περιόρισαν τη θετική ώθηση που προήλθε από τη σταδιακή εξάλειψη των διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα, οι οποίες πυροδοτήθηκαν από το μεγάλο σεισμό της Ιαπωνίας. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, συνεχίζουν να υπάρχουν, ιδίως στις ανεπτυγμένες οικονομίες, σημαντικά διαρθρωτικά προσκόμματα, τα οποία θα περιορίσουν την παγκόσμια ανάκαμψη μεσοπρόθεσμα. Στις αναδυόμενες οικονομίες, ο πρόσφατος μετριασμός της ανάπτυξης αναμένεται να συμβάλει στη χαλάρωση των πιέσεων υπερθέρμανσης της οικονομίας. Η δυναμική του πληθωρισμού παρέμεινε συγκρατημένη στις ανεπτυγμένες οικονομίες, παρά την ελαφρά άνοδο των ρυθμών πληθωρισμού τους τελευταίους μήνες. Αντίθετα, εξακολουθούν να παρατηρούνται έντονες υποκείμενες πληθωριστικές πιέσεις σε κάποιες αναδυόμενες οικονομίες, μολονότι τους πρόσφατους μήνες ο πληθωρισμός σημείωσε μικρή υποχώρηση. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο οποίος διαμορφώθηκε σε 0,3% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του 2011, οφείλεται εν μέρει σε μια σειρά πρόσκαιρων παραγόντων, όπως οι διαταραχές στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες εξαιτίας της φυσικής καταστροφής στην Ιαπωνία και οι καθοδικές επιδράσεις των υψηλών τιμών των βασικών εμπορευμάτων επί των διαθέσιμου εισοδήματος στις βασικές ανεπτυγμένες οικονομίες. Ενώ η σταδιακή υποχώρηση των παραγόντων αυτών έδωσε κάποια ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη το γ τρίμηνο, με αποτέλεσμα ο τριμηνιαίος ρυθμός ανάπτυξης στις χώρες του ΟΟΣΑ να επιταχυνθεί σε 0,6%, οι εντάσεις που εκδηλώθηκαν εκ νέου στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές οδήγησαν σε νέα κάμψη της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Τα διαρθρωτικά προσκόμματα που εξακολουθούν να υφίστανται αναμένεται να συνεχίσουν να περιορίζουν το ρυθμό της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα. Τα προσκόμματα αυτά αφορούν κυρίως τη συνεχιζόμενη ανάγκη για εξυγίανση των ισολογισμών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, καθώς και την αποδυνάμωση των αγορών εργασίας και κατοικιών σε ορισμένες μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Οι αυξημένες πιέσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές επηρέασαν δυσμενώς τις προσδοκίες των επιχειρήσεων και των καταναλωτών παγκοσμίως, ενώ τα στοιχεία και οι δείκτες ερευνών υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας συνέχισε να χάνει το δυναμισμό της. Η υποχώρηση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων αποτυπώνεται στο Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για την παγκόσμια παραγωγή σε όλους τους κλάδους, ο οποίος διαμορφώθηκε σε ένα μέσο επίπεδο της τάξεως του 51,8 το τρίμηνο έως το Νοέμβριο του Παρόλο που υπολείπεται του μέσου όρου του πρώτου εξαμήνου του έτους, παραμένει αρκετά υψηλότερος από το κατώτατο επίπεδο που είχε καταγραφεί στο αποκορύφωμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης στα τέλη του Στη διάρκεια του έτους, ο ρυθμός αύξησης της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής επιβραδυνόταν σημαντικά, κάτι που συνάδει με την υποτονική πορεία του παγκόσμιου δείκτη ΡΜΙ για τον τομέα της μεταποίησης. Επίσης, σύμφωνα με την έρευνα 8

9 για τον ΡΜΙ, ο ρυθμός αύξησης των νέων εργασιών παρέμεινε χαμηλός. Και από την πλευρά των καταναλωτών, το κλίμα επιδεινώθηκε σε όλες τις επιμέρους χώρες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι δείκτες για τις προσδοκίες των καταναλωτών υποχώρησαν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία, οι δείκτες εμπιστοσύνης των καταναλωτών κινήθηκαν επίσης σε αρκετά χαμηλά επίπεδα, αν και παρέμειναν πάνω από τις κατώτερες τιμές που είχαν καταγράψει στο αποκορύφωμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Συνάδοντας με τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα, τα πιο πρόσφατα στοιχεία για το παγκόσμιο εμπόριο υποδηλώνουν υποτονική δυναμική. Παρόλο που τα πρόσφατα στοιχεία για το παγκόσμιο εμπόριο αγαθών έως το Σεπτέμβριο δείχνουν σταθεροποίηση των διεθνών εμπορικών συναλλαγών, αυτό ενδέχεται να αντανακλά το θετικό αντίκτυπο που είχε στο παγκόσμιο εμπόριο η σταδιακή εξάλειψη των διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα το γ τρίμηνο. Ο παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών παρέμεινε σε χαμηλότατα επίπεδα, υποδηλώνοντας τη συνεχιζόμενη εξασθένηση του παγκόσμιου εμπορίου. Αυτό συμφωνεί σε γενικές γραμμές και με τους υπόλοιπους δείκτες για τις εμπορικές συναλλαγές, όπως και με την εξέλιξη του όγκου εναέριων και θαλάσσιων μεταφορών. Γενικά, αυτό υποδηλώνει ενδεχομένως ότι η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου και της εξωτερικής ζήτησης της ζώνης του ευρώ παρέμεινε περιορισμένη το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός διατηρήθηκε σχετικά συγκρατημένος στις ανεπτυγμένες οικονομίες, παρόλο που τους πρόσφατους μήνες είχε σημειώσει ελαφρά άνοδο. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός μειώθηκε ελαφρά σε 3,2% τον Οκτώβριο από 3,3% το Σεπτέμβριο. Ο ετήσιος πληθωρισμός χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ κατέγραψε μικρή άνοδο σε 2,0% τον Οκτώβριο από 1,9% το Σεπτέμβριο. Αντίθετα, παρά κάποια μικρή μείωση του πληθωρισμού στις αναδυόμενες οικονομίες, οι υποκείμενες πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν έντονες. ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ, η δυναμική της οικονομικής ανάκαμψης ενισχύθηκε το γ τρίμηνο του 2011 μετά τη βραδεία αύξηση του πρώτου εξαμήνου. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Bureau of Economic Analysis, το πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό 2,0% το γ τρίμηνο του 2011 (δηλ. 0,5% σε τριμηνιαία βάση). Πρόκειται για προς τα κάτω αναθεώρηση της προηγούμενης εκτίμησης, παρόλο που παραμένει πάνω από τον ανηγμένο σε ετήσια βάση ρυθμό αύξησης του 1,3% που είχε καταγραφεί το β τρίμηνο του Η γενική εικόνα των επιμέρους συνιστωσών υποδηλώνει ότι η επέκταση το γ τρίμηνο υποβοηθήθηκε αφενός από την αύξηση της καταναλωτικής δαπάνης, καθώς οι αγορές διαρκών αγαθών παρουσίασαν ανάκαμψη, και αφετέρου από τις επιχειρηματικές επενδύσεις με κύριο προωθητικό παράγοντα τις επενδύσεις σε εξοπλισμό και λογισμικό, ενώ οι επενδύσεις σε κατοικίες παρέμειναν υποτονικές. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε σε 3,5% τον Οκτώβριο του 2011, έναντι 3,9% τον προηγούμενο μήνα. Πρόκειται για το χαμηλότερο επίπεδο που έχει σημειωθεί από τον Απρίλιο του Αφού αποδείχθηκε πιο επίμονος από ό,τι αναμενόταν για πολύμηνη περίοδο, ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ άρχισε να μειώνεται στην αρχή του δ τριμήνου, κυρίως λόγω της υποχώρησης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε ελαφρά και διαμορφώθηκε σε ετήσιο ρυθμό 2,1%, έναντι 2,0% τους προηγούμενους δύο μήνες. Οι πρόσφατες εξελίξεις στον πυρήνα του πληθωρισμού αντανακλούν κάποια σταθεροποίηση στην αύξηση του κόστους των 9

10 ενοικίων λόγω της δυσπραγίας στην αγορά ακινήτων, μετά την αδιάπτωτη άνοδο που είχε παρατηρηθεί από τα μέσα του Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η ανάκαμψη αναμένεται να προχωρήσει με παρόμοιους ρυθμούς το δ τρίμηνο του έτους, προτού μετριαστεί κάπως στην αρχή του Αφενός, η σταδιακή εξάλειψη ορισμένων παροδικών προσκομμάτων, όπως οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω του σεισμού στην Ιαπωνία και οι πιέσεις από τις υψηλές τιμές των βασικών εμπορευμάτων, αναμένεται να έχει θετική επίδραση βραχυπρόθεσμα. Αφετέρου, οι υποτονικές εξελίξεις στις αγορές κατοικιών και εργασίας, η ανάγκη για περαιτέρω εξυγίανση των ισολογισμών του τομέα των νοικοκυριών και οι αρνητικές επιδράσεις στον πλούτο ως απόρροια των δυσμενών εξελίξεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές ενδέχεται να έχουν πιο μακροχρόνιο αντίκτυπο στο δυναμισμό της οικονομικής ανόδου σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Επιπροσθέτως, οι δημοσιονομικές εξελίξεις θα αποτελέσουν σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη το 2012, καθώς πιθανότατα θα αρθούν ορισμένα προσωρινά μέτρα, όπως η μείωση του φόρου μισθωτών υπηρεσιών και η παράταση των επιδομάτων ανεργίας. Εξάλλου, οι δημοσιονομικές προοπτικές εξακολουθούν να γεννούν ανησυχίες, όπως μαρτυρεί η αδυναμία της ειδικής δικομματικής επιτροπής του Κογκρέσου να καταλήξει σε συμφωνία για τη λήψη μέτρων με σκοπό να μειωθεί το έλλειμμα και να επανέλθει το δημόσιο χρέος σε διατηρήσιμη τροχιά. Όσον αφορά τις τιμές, η διακοπή των αυξήσεων στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη ύφεση στις αγορές προϊόντων και εργασίας, θα εξακολουθήσει να μετριάζει τις ανοδικές πιέσεις επί των τιμών και να συμβάλλει στη μείωση του πληθωρισμού. Στις 2 Νοεμβρίου 2011 η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ (FOMC) δήλωσε ότι, παρόλο που η επέκταση της οικονομίας ενισχύθηκε ελαφρώς το γ τρίμηνο, εξακολουθεί να αναμένει συγκρατημένη οικονομική ανάπτυξη για τους ερχόμενους μήνες. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο το επιτόκιοστόχο μεταξύ 0,0% και 0,25% και προβλέπει ότι οι οικονομικές συνθήκες πιθανότατα θα απαιτήσουν τη διατήρηση του επιτοκίου-στόχου σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα τουλάχιστον έως τα μέσα του Επίσης, η Επιτροπή θα συνεχίσει την προγραμματισμένη επιμήκυνση της μέσης διάρκειας των τίτλων που διακρατεί όπως ανακοίνωσε το Σεπτέμβριο. Παράλληλα, διατηρεί τις υφιστάμενες πολιτικές της για επανεπένδυση των κεφαλαίων από τοποθετήσεις σε ομόλογα ειδικών φορέων-εκδοτών (agency debt) και προϊόντα τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων ειδικών φορέων-εκδοτών (agency mortgage-backed securities) σε προϊόντα τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων ειδικών φορέων-εκδοτών, καθώς και για ανανέωση των τίτλων του Αμερικανικού Δημοσίου που λήγουν, με τη διεξαγωγή δημοπρασιών. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, τα προκαταρκτικά στοιχεία για τους εθνικούς λογαριασμούς που δημοσιεύθηκαν το γ τρίμηνο του 2011 επιβεβαίωσαν ότι η οικονομική δραστηριότητα έχει ανακάμψει σημαντικά από τον καταστροφικό σεισμό του Μαρτίου. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,5% (σε τριμηνιαία βάση) το γ τρίμηνο, μετά από τρία διαδοχικά τρίμηνα αρνητικής μεταβολής. Η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας ήταν γενικευμένη και ευνοήθηκε από την αύξηση της εγχώριας ζήτησης, αλλά και από την έντονη ανάκαμψη των καθαρών εξαγωγών στο πλαίσιο της ανασύστασης των αποθεμάτων στο εξωτερικό, τα οποία είχαν μειωθεί λόγω των διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα μετά το σεισμό. Όσον αφορά την εγχώρια ζήτηση, η ιδιωτική κατανάλωση διατηρήθηκε εύρωστη, ενώ οι επιχειρηματικές επενδύσεις σημείωσαν συγκρατημένη άνοδο. Οι επενδύσεις σε κατοικίες αυξήθηκαν ραγδαία, υποβοηθούμενες 10

11 εν μέρει από τις προσπάθειες ανοικοδόμησης στις πληγείσες περιοχές, καθώς και από έκτακτους παράγοντες που αφορούσαν τη λήξη ενός προγράμματος παροχής κινήτρων για την οικολογική αναβάθμιση κατοικιών τον Ιούλιο. Η οικονομική δραστηριότητα εκτιμάται ότι σημείωσε σημαντική επιβράδυνση το δ τρίμηνο του 2011 ως απόρροια της ασθενούς παγκόσμιας ζήτησης και της ανατίμησης του γιεν. Αφού μειώθηκε σημαντικά κατά 3,3% τον προηγούμενο μήνα, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 2,4% (σε μηνιαία βάση, εποχικά διορθωμένη) τον Οκτώβριο. Οι πραγματικές εξαγωγές αγαθών συρρικνώθηκαν τον Οκτώβριο για πρώτη φορά μετά το σεισμό (κατά 4,8% σε μηνιαία βάση), ενώ οι πραγματικές εισαγωγές σημείωσαν άνοδο κατά 4,7% σε μηνιαία βάση. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η ζήτηση που σχετίζεται με την ανοικοδόμηση και η εκτέλεση του τρίτου συμπληρωματικού προϋπολογισμού αναμένεται να στηρίξουν την αύξηση του ΑΕΠ, ενώ μια ενδεχόμενη περαιτέρω αποδυνάμωση της παγκόσμιας ζήτησης θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις προοπτικές. Ως προς την εξέλιξη των τιμών καταναλωτή, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ επιβραδύνθηκε περαιτέρω σε -0,2% τον Οκτώβριο, αντανακλώντας την εξάλειψη των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης από την αύξηση των φόρων στα τσιγάρα τον Οκτώβριο του Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ εκτός των τιμών των νωπών ειδών διατροφής ήταν αρνητικός για πρώτη φορά από τον Ιούνιο και διαμορφώθηκε σε -0,1%, ενώ ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ εκτός των τιμών των νωπών ειδών διατροφής και της ενέργειας μειώθηκε σε -1,0% (από -0,4% το Σεπτέμβριο). Στην τελευταία συνεδρίασή της για τη νομισματική πολιτική στις 30 Νοεμβρίου, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο μεταξύ 0% και 0,1% το επιτόκιο-στόχο για τοποθετήσεις μίας ημέρας χωρίς εξασφάλιση. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε υποτονική. Το γ τρίμηνο του 2011, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,5%, υποβοηθούμενο κυρίως από τη συσσώρευση αποθεμάτων και αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό τη σταδιακή εξάλειψη κάποιων πρόσκαιρων παραγόντων του β τριμήνου, όπως μια επιπλέον ημέρα αργίας. Οι περισσότεροι δείκτες από τις έρευνες επιχειρήσεων και νοικοκυριών διατηρήθηκαν σε χαμηλά επίπεδα τους πρόσφατους μήνες. Η κατάσταση στην αγορά εργασίας επίσης επιδεινώθηκε, ενώ το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε σε 8,3% το γ τρίμηνο του Συνολικά, η ανάπτυξη θα συνεχιστεί με βραδείς ρυθμούς βραχυπρόθεσμα, παρόλο που τα νομισματικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας αναμένεται να ωφελήσουν την οικονομική δραστηριότητα. Η αύξηση της εγχώριας ζήτησης θα παραμείνει συγκρατημένη λόγω των περιοριστικών πιστωτικών συνθηκών, της εξυγίανσης των ισολογισμών των νοικοκυριών και της έντονα περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ η χειροτέρευση των προοπτικών της εξωτερικής ζήτησης πιθανότατα θα περιορίσει την αύξηση των εξαγωγών. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα τους πρόσφατους μήνες. Ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ μειώθηκε σε 5,0% τον Οκτώβριο από 5,2% το Σεπτέμβριο. Ο πληθωρισμός ΔΤΚ εκτός των τιμών της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής κατέγραψε πτώση κατά 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας και διαμορφώθηκε στο 3,8%. Βραχυπρόθεσμα, ο πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει υψηλός, αλλά μελλοντικά η σταδιακή εξασθένηση ορισμένων πρόσκαιρων παραγόντων (προηγούμενες αυξήσεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, οι επιδράσεις της υποτίμησης της λίρας Αγγλίας, που εκδηλώθηκαν με χρονική υστέρηση, και η αύξηση του συντελεστή του ΦΠΑ τον Ιανουάριο του 2011), καθώς και η ύπαρξη 11

12 αχρησιμοποίητου παραγωγικού δυναμικού εκτιμάται ότι θα συμβάλουν στο μετριασμό των πληθωριστικών πιέσεων. Η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατήρησε στο 0,5% το επίσημο επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας για τα αποθεματικά των εμπορικών τραπεζών και αποφάσισε να διατηρήσει στα 275 δισεκ. λίρες Αγγλίας το σύνολο των αγορών περιουσιακών στοιχείων που χρηματοδοτούνται από την επέκταση της νομισματικής βάσης, μετά την αύξηση των 75 δισεκ. λιρών την οποία είχε αποφασίσει τον Οκτώβριο. ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ Στις λοιπές χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, η ανάκαμψη συνεχίστηκε τα τελευταία τρίμηνα και η ανάπτυξη παρέμεινε ισχυρή σε αρκετές χώρες το γ τρίμηνο, κυρίως λόγω πρόσκαιρων παραγόντων (π.χ. η προσωρινή άνοδος της εγχώριας ζήτησης και οι υψηλές επιδόσεις του γεωργικού τομέα). Όσον αφορά το μέλλον, οι προοπτικές της ανάπτυξης χειροτέρευσαν, αντανακλώντας εν μέρει τις έμμεσες δυσμενείς επιδράσεις από τη ζώνη του ευρώ και τις επιδεινούμενες συνθήκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Στη Σουηδία και τη Δανία, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,9% και 1,0% αντίστοιχα το β τρίμηνο, υποβοηθούμενο κυρίως από την εγχώρια ζήτηση. Τον Οκτώβριο του 2011, ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ διαμορφώθηκε σε 1,1% στη Σουηδία και 2,7% στη Δανία. Στις μεγαλύτερες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, η ανάκαμψη συνεχίστηκε τα τελευταία τρίμηνα. Ωστόσο, όσον αφορά το προσεχές διάστημα, οι προοπτικές της ανάπτυξης έχουν γίνει σαφώς πιο αρνητικές, αντανακλώντας εν μέρει την κάμψη της δραστηριότητας στις κύριες εξαγωγικές αγορές τους εντός της ζώνης του ευρώ, αλλά και τις χειρότερες συνθήκες εξωτερικής χρηματοδότησης. Παρόλο που ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε σε 0,6% στην Ουγγαρία και 1,9% στη Ρουμανία το γ τρίμηνο, αυτό αντανακλούσε κατά βάση πρόσκαιρους παράγοντες (π.χ. τις εξαιρετικές επιδόσεις του γεωργικού τομέα). Το πραγματικό ΑΕΠ παρέμεινε στάσιμο στην Τσεχία το γ τρίμηνο, ενώ στην Πολωνία διατήρησε ικανοποιητικό ρυθμό 1% σε τριμηνιαία βάση. Συνολικά, οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες για τη δραστηριότητα και τα στοιχεία τις εμπορικές συναλλαγές υποδηλώνουν σημαντική επιβράδυνση στις χώρες αυτές. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ παρουσίασε σταθερή μείωση τους πρόσφατους μήνες, φθάνοντας το 3,8% στην Ουγγαρία και το 3,6% στη Ρουμανία τον Οκτώβριο του 2011 (εν μέρει λόγω των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης και της υποχώρησης του ρυθμού ανόδου των τιμών των βασικών εμπορευμάτων). Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ σημείωσε ελαφρά άνοδο στην Τσεχία και διαμορφώθηκε στο 2,6% τον Οκτώβριο του 2011 ξεκινώντας από ένα αρκετά χαμηλό επίπεδο σε σύγκριση με τις άλλες χώρες της περιοχής, ενώ στην Πολωνία ο πληθωρισμός κυμαινόταν μεταξύ 3,5% και 4% τους τελευταίους μήνες. Όσον αφορά το μέλλον, οι μεταβολές στον ΦΠΑ και τις διοικητικά καθοριζόμενες τιμές αναμένεται να αυξήσουν προσωρινά τον ετήσιο μετρούμενο πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ στις εν λόγω χώρες εκτός από την Πολωνία. Στις μικρότερες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, η ανάπτυξη παρέμεινε ισχυρή το γ τρίμηνο, αλλά αναμένεται να μετριαστεί τα προσεχή τρίμηνα εξαιτίας των προαναφερθέντων παραγόντων. Στις χώρες αυτές η ανάπτυξη είχε κύρια κινητήρια δύναμη τις εξαγωγές, αλλά ο ρόλος των εγχώριων προωθητικών παραγόντων της ανάπτυξης (π.χ. η ιδιωτική κατανάλωση) επίσης ενισχύθηκε παρά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, ιδίως στη Λεττονία και τη Λιθουανία (βλ. επίσης το Πλαίσιο 2 που αναλύει την κινητικότητα στην αγορά εργασίας στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης που ανήκουν στην ΕΕ). Ο πληθωρισμός παρέμεινε υψηλός (άνω του 4%) στις χώρες της 12

13 Βαλτικής, ενώ στη Βουλγαρία διατηρήθηκε πλησίον του 3%. Όσον αφορά το μέλλον, ο πληθωρισμός αναμένεται να μετριαστεί λόγω της βραδύτερης ανάπτυξης και των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης. Πλαίσιο 2 Η ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΕ ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ, ΤΗ ΔΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται η κινητικότητα στην αγορά εργασίας στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης (χώρες ΚΑΕ) που είναι κράτη-μέλη της ΕΕ, χρησιμοποιώντας ως σημείο αναφοράς τα στοιχεία για την κινητικότητα στην αγορά εργασίας στη ζώνη του ευρώ, τη Δανία και τη Σουηδία (βλ. ανάλυση του ίδιου φαινομένου για τη ζώνη του ευρώ στο Πλαίσιο 8, στο τεύχος Μαρτίου 2011 του Μηνιαίου Δελτίου). Συγκεκριμένα, το παρόν πλαίσιο παρουσιάζει εναλλακτικούς δείκτες κινητικότητας στην αγορά εργασίας για την περίοδο , με βάση τα μικροοικονομικά δεδομένα που προκύπτουν από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της Eurostat. 1, 2 Προκειμένου να καταδειχθεί ο βαθμός ευκολίας της μετάβασης μεταξύ απασχόλησης, ανεργίας και απραξίας, καταρτίζονται δείκτες για την πιθανότητα μετάβασης από συγκεκριμένη κατάσταση σε άλλη ή παραμονής στην ίδια κατάσταση για δεδομένο χρονικό διάστημα δύο ετών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η μέση πιθανότητα παραμονής σε κατάσταση απασχόλησης για δεδομένο χρονικό διάστημα δύο ετών είναι παρόμοια σε γενικές γραμμές στις χώρες ΚΑΕ, τη Σουηδία και τη ζώνη του ευρώ, αλλά υψηλότερη στις χώρες αυτές από ό,τι στη Δανία (Διάγραμμα A (α)). Η πιθανότητα παραμονής σε κατάσταση απραξίας είναι επίσης παρόμοια στις χώρες ΚΑΕ και τη ζώνη του ευρώ, ωστόσο είναι υψηλότερη στις χώρες αυτές από ό,τι στη Δανία και τη Σουηδία (Διάγραμμα A (β)). 3 Επίσης, από το Διάγραμμα A προκύπτει ότι στις χώρες ΚΑΕ και στη ζώνη του ευρώ η πιθανότητα μετάβασης από κατάσταση ανεργίας σε κατάσταση απασχόλησης είναι πολύ μικρότερη από ό,τι στη Δανία και τη Σουηδία (τμήμα γ), 4 ενώ η πιθανότητα παραμονής σε κατάσταση ανεργίας είναι πολύ υψηλότερη στις χώρες ΚΑΕ και τη ζώνη του ευρώ από ό,τι στη Δανία και τη Σουηδία (τμήμα δ). Έτσι, συνολικά, η κατάσταση στις χώρες ΚΑΕ παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τη ζώνη του ευρώ, καθώς φαίνεται ότι και οι δύο περιοχές χαρακτηρίζονται από μικρότερη κινητικότητα στην αγορά εργασίας συγκριτικά με τη Δανία και τη Σουηδία. Σύμφωνα με το δείκτη Shorrocks, ο οποίος αποτελεί συνοπτικό δείκτη κινητικότητας στην αγορά εργασίας, 5 η κινητικότητα στην αγορά εργασίας στις χώρες ΚΑΕ μειώθηκε με την πάροδο του χρόνου (βλ. Διάγραμμα B). Αντίθετα, στη ζώνη του ευρώ, τη Δανία και τη Σουηδία οι δείκτες κινητικότητας παρουσίασαν ανοδική τάση μεταξύ 1998 και Η μείωση της ευελιξίας της αγοράς εργασίας στις χώρες ΚΑΕ είναι επίσης εμφανής και από την εξέταση των διαχρονικών πιθανοτήτων μετάβασης μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων στην αγορά εργασίας. Σε σύγκριση με την περίοδο , ο αριθμός των ατόμων που παρέμειναν σε κατάσταση ανεργίας στις χώρες ΚΑΕ αυξήθηκε την περίοδο , ενώ μειώθηκε στη Δανία, τη Σουηδία και τη ζώνη του ευρώ το ίδιο χρονικό διάστημα (Διάγραμμα A (δ)). 13

14 Η παρατηρούμενη μείωση της κινητικότητας στις χώρες ΚΑΕ από το 2004 και εξής συμβαδίζει με τη σταθεροποίηση της αγοράς εργασίας στην περιοχή, γεγονός που πιθανώς αντανακλά την εύρωστη οικονομική ανάπτυξη, καθώς και την εφαρμογή πολιτικών οι οποίες στήριξαν την επιμήκυνση του μέσου χρόνου παραμονής σε συγκεκριμένη θέση εργασίας (ιδίως για τους νέους και τα άτομα με υψηλό επίπεδο μόρφωσης). Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικές αυτές ενέτειναν επίσης τις αδυναμίες της αγοράς εργασίας, όπως δείχνει η αύξηση της πιθανότητας παραμονής σε κατάσταση ανεργίας στις χώρες ΚΑΕ. Συνολικά, ωστόσο, τα αποτελέσματα για τις χώρες ΚΑΕ δεν παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές από τα σωρευτικά αποτελέσματα για τη ζώνη του ευρώ, καθώς η ευελιξία της αγοράς εργασίας όσον αφορά την ευκολία πρόσληψης (και απόλυσης) παραμένει σχετικά μικρή σε σύγκριση με τη Δανία και, ιδίως, τη Σουηδία. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες ώστε να εφαρμοστούν μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, να αυξηθεί η ευελιξία της αγοράς εργασίας και να βελτιωθεί η αντιστοίχιση των δεξιοτήτων με τις θέσεις εργασίας στις χώρες ΚΑΕ και στη ζώνη του ευρώ, αυξάνοντας έτσι τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας και περιορίζοντας παράλληλα το κόστος της μακροχρόνιας ανεργίας. 1 Το παρόν πλαίσιο εστιάζει σε κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν είχαν ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ το 2008, δηλ. την Τσεχία, τη Δανία, την Εσθονία, τη Λεττονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Σλοβενία και τη Σουηδία. Εξαιρούνται το Ηνωμένο Βασίλειο και η Βουλγαρία, λόγω έλλειψης στοιχείων. Για τη Λεττονία, τη Λιθουανία και τη Σλοβακία δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία πριν από το Για τη Ρουμανία και την Ουγγαρία δεν υπάρχουν στοιχεία πριν από το Για τη Σουηδία δεν διατίθενται στοιχεία για το Για τους σκοπούς του παρόντος πλαισίου, στα στοιχεία για τη ζώνη του ευρώ δεν περιλαμβάνονται η Γερμανία, η Μάλτα, η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Ολλανδία. Πληροφορίες για τις εν λόγω χώρες διατίθενται μόνο από τις πιο πρόσφατες έρευνες ή δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Όσον αφορά τις χώρες της ζώνης του ευρώ, δεν διατίθενται στοιχεία για τη Γαλλία για την περίοδο , καθώς και για το Λουξεμβούργο και τη Σλοβενία πριν από το 1999 και το 2000 αντίστοιχα. 2 Τα στοιχεία για την κατάσταση των επιμέρους ατόμων στην αγορά εργασίας βασίζονται σε αυτοαξιολόγηση της τρέχουσας και της παλαιότερης εργασιακής κατάστασης του εκάστοτε συμμετέχοντα. 3 Δεδομένου ότι στα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση απραξίας περιλαμβάνονται οι συνταξιούχοι αλλά και όσοι βρίσκονται σε κατάσταση εκπαίδευσης, η πιθανότητα παραμονής σε κατάσταση απραξίας περιορίζεται κατά 8-10 εκατοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο, εφόσον γίνει προσαρμογή ως προς τις ροές εκπαίδευσης και συνταξιοδότησης. 4 Στη Δανία και τη Σουηδία, η επικράτηση πιο εύρωστων συνθηκών στην αγορά εργασίας αποδίδεται στην εφαρμογή ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας, αλλά και στις πιο γενναιόδωρες παροχές απασχόλησης καθώς και σε μακροπρόθεσμα προγράμματα εξασφάλισης της θέσης εργασίας (π.χ. το πρόγραμμα ευελιξία με ασφάλεια (flexicurity) στη Δανία). 5 Βλ. Shorrocks, A.F., The measurement of mobility, Econometrica, Vol. 46, 1978, σελ Ο δείκτης Shorrocks καταγράφει τις μεταβολές της πιθανότητας μετάβασης μεταξύ απασχόλησης, ανεργίας και απραξίας, ανάμεσα στην παλαιότερη και την τρέχουσα περίοδο. Ο δείκτης κυμαίνεται ανάμεσα στο μηδέν και το ένα, όπου η τιμή μηδέν υποδηλώνει μηδενική πιθανότητα μετάβασης σε άλλη κατάσταση στην αγορά εργασίας και η τιμή ένα υποδηλώνει πλήρη κινητικότητα. 14 ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Το β τρίμηνο του 2011, το πραγματικό ΑΕΠ στην Τουρκία συνέχισε να αυξάνεται με δυναμικό ρυθμό (8,8%) σε ετήσια βάση. Όπως και το α τρίμηνο, η εγχώρια ζήτηση ήταν ο κύριος μοχλός της ανάπτυξης, ενώ η συμβολή των καθαρών εξαγωγών παρέμεινε σε

15 μεγάλο βαθμό αρνητική. Ο πληθωρισμός ακολουθεί ανοδική πορεία και διαμορφώθηκε σε 9,5% το Νοέμβριο του 2011 σε ετήσια βάση, ως αποτέλεσμα της μετακύλισης της υποτίμησης της τουρκικής λίρας, η οποία απώλεσε περίπου 2% της αξίας της σε όρους ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας από την αρχή του έτους. Η κεντρική τράπεζα προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις πιέσεις για υποτίμηση παρεμβαίνοντας στις αγορές συναλλάγματος και παράλληλα, μετέβαλε τις εγχώριες νομισματικές συνθήκες προς πιο περιοριστική κατεύθυνση αυξάνοντας το επιτόκιο των δανείων διάρκειας μίας ημέρας από 9% σε 12,5% τον Οκτώβριο. Βραχυπρόθεσμα, οι προοπτικές της τουρκικής οικονομίας θα επηρεαστούν από την ασταθή παγκόσμια ζήτηση και τις δυσμενέστερες συνθήκες εγχώριας και εξωτερικής χρηματοδότησης. Στη Ρωσία, η ανάπτυξη ήταν αρκετά εύρωστη το γ τρίμηνο του 2011 μετά την επιβράδυνση του πρώτου εξαμήνου. Σύμφωνα με τις πρώτες προκαταρκτικές εκτιμήσεις, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 4,8% το γ τρίμηνο, έναντι 3,7% κατά μέσο όρο το πρώτο εξάμηνο του Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έντονη ανάπτυξη του γεωργικού τομέα. Η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής εξακολούθησε να μετριάζεται φθάνοντας το 3,6% σε ετήσια βάση τον Οκτώβριο. Ο ετήσιος πληθωρισμός υποχώρησε με ταχύ ρυθμό από τον Ιούλιο και εξής και διαμορφώθηκε σε 6,8% το Νοέμβριο του Η Τράπεζα της Ρωσίας αύξησε το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων και μείωσε το επιτόκιο των συμφωνιών επαναγοράς στα μέσα του Σεπτεμβρίου, περιορίζοντας έτσι το εύρος διακύμανσης των επιτοκίων της στις 150 μονάδες βάσης, με στόχο να μετριάσει τη μεταβλητότητα των επιτοκίων της διατραπεζικής αγοράς. Στο προσεχές διάστημα, η οικονομική δραστηριότητα πιθανότατα θα εξαρτηθεί κυρίως από την εξέλιξη των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, λόγω του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν οι εξαγωγές ενεργειακών εμπορευμάτων για τη ρωσική οικονομία, καθώς και από τον αντίκτυπο των επιδεινούμενων οικονομικών συνθηκών παγκοσμίως. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, η οικονομική ανάπτυξη σταθεροποιήθηκε το γ τρίμηνο του 2011 αφού μετριάστηκε το β τρίμηνο. Η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις παρέμειναν ανθεκτικές σε ένα περιβάλλον διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής και ισχυρής πιστωτικής επέκτασης, ενώ η αύξηση των εξαγωγών υποχώρησε λόγω του δυσμενούς εξωτερικού περιβάλλοντος. Ο ετήσιος πληθωρισμός εκτιμάται ότι κορυφώθηκε το γ τρίμηνο, καθώς τόσο ο εισαγόμενος πληθωρισμός όσο και οι πιέσεις της εγχώριας ζήτησης μετριάστηκαν πιο πρόσφατα. Εν όψει ενδείξεων για υποχώρηση του πληθωρισμού και καθοδικών κινδύνων για τις προοπτικές της οικονομίας, οι κεντρικές τράπεζες της εν λόγω περιοχής εγκατέλειψαν την υιοθέτηση μιας πιο περιοριστικής νομισματικής πολιτικής, εκτός από ορισμένες μεγάλες χώρες όπου ο πληθωρισμός εμμένει σε υψηλά επίπεδα. Στην Κίνα, η σταδιακή επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης συνεχίστηκε, παρόλο που η οικονομία μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό ανθεκτική στη χειροτέρευση των παγκόσμιων προοπτικών. Το γ τρίμηνο του 2011, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 9,1% σε ετήσια βάση (έναντι 9,5% το β τρίμηνο), ενώ μειώθηκε η συμβολή της εγχώριας ζήτησης στην ανάπτυξη και η συμβολή των καθαρών εξαγωγών ήταν αρνητική. Οι δείκτες που καταρτίζονται με υψηλή συχνότητα υποδηλώνουν ότι η προστιθέμενη αξία του τομέα της βιομηχανίας και οι λιανικές πωλήσεις επιβραδύνθηκαν οριακά, ενώ η αύξηση των επενδύσεων διατήρησε το δυναμισμό της το τελευταίο διάστημα. Ωστόσο, σύμφωνα με τους πιο πρόσφατους Δείκτες Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ), ο τομέας της μεταποίησης παρουσίασε επιδείνωση το Νοέμβριο. Εν μέσω επιδείνωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των κινεζικών 15

16 ονομαστικών εξαγωγών επιβραδύνθηκε σε 15,8% τον Οκτώβριο, από 20,5% το γ τρίμηνο, κυρίως λόγω μειωμένης ζήτησης από την Ευρώπη. Οι πληθωριστικές πιέσεις, αφού κορυφώθηκαν το γ τρίμηνο, συνέχισαν να υποχωρούν. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε σε 5,5% τον Οκτώβριο, χαμηλότερος κατά 0,5 της εκατοστιαίας μονάδας έναντι του Σεπτεμβρίου. Η μείωση του πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ αποδίδεται κυρίως στις τιμές των ειδών διατροφής, ενώ και ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής μετριάστηκε ελαφρά. Στην αγορά ακινήτων, οι τιμές συνέχισαν να επιβραδύνονται και ο όγκος των πωλήσεων μειώθηκε. Οι νομισματικές και πιστωτικές συνθήκες ήταν κάπως χαλαρότερες τον Οκτώβριο και τα νέα δάνεια αυξήθηκαν φθάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τεσσάρων μηνών. Η κεντρική τράπεζα της Κίνας μείωσε το ποσοστό υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών κατά 50 μονάδες βάσης στα τέλη Νοεμβρίου, για πρώτη φορά μετά το τέλος του Στην Ινδία, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 6,7% το γ τρίμηνο του 2011 από 8,5% το β τρίμηνο, κυρίως ως αποτέλεσμα της συρρίκνωσης των επενδύσεων. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών χονδρικής ο προτιμώμενος δείκτης πληθωρισμού για την κεντρική τράπεζα της Ινδίας παρέμεινε υψηλός, στο 9,7% το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, καθώς οι τιμές τόσο των προϊόντων της μεταποίησης όσο και των βασικών εμπορευμάτων συνέβαλαν στην ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων. Ως εκ τούτου, η κεντρική τράπεζα της Ινδίας αύξησε το βασικό επιτόκιο πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης το Σεπτέμβριο και κατά 25 μονάδες βάσης επιπλέον τον Οκτώβριο, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί σε 8,5%. Στην Κορέα, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε σε 3,5% σε ετήσια βάση το γ τρίμηνο του 2011, έναντι 3,4% το β τρίμηνο του Η συμβολή των καθαρών εξαγωγών και των επενδύσεων ήταν μικρότερη σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση διατήρησε την ανθεκτικότητά της με ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,2%. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ κινήθηκε για πρώτη φορά εφέτος εντός του διαστήματοςστόχου (2%-4%) της κεντρικής τράπεζας της Κορέας, υποχωρώντας σε 3,9% τον Οκτώβριο για να αυξηθεί όμως και πάλι το Νοέμβριο σε 4,2%. Η κεντρική τράπεζα της Κορέας διατήρησε αμετάβλητο το επιτόκιο πολιτικής της σε 3,25%. Μεταξύ των χωρών της ASEAN-5 (δηλ. Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη και Ταϊλάνδη), η οικονομία της Ινδονησίας συνέχισε να παρουσιάζει ισχυρή ανάπτυξη (6,5% σε ετήσια βάση το γ τρίμηνο του 2011), στηριζόμενη από την ιδιωτική κατανάλωση και τις καθαρές εξαγωγές. Στη Μαλαισία, τη Σιγκαπούρη και την Ταϊλάνδη, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ επιταχύνθηκε το γ τρίμηνο, κυρίως λόγω της έντονης ιδιωτικής κατανάλωσης. Ταυτόχρονα, η Ταϊλάνδη πλήττεται από τις χειρότερες πλημμύρες των τελευταίων 50 και πλέον ετών, γεγονός που επιφέρει σοβαρές διαταραχές στην παραγωγή. Αυτό αναμένεται να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη το δ τρίμηνο του Στο προσεχές διάστημα, η ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας αναμένεται να παραμείνει μέτρια. Η αναταραχή στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και η ασθενής δραστηριότητα στις κύριες ανεπτυγμένες οικονομίες συνιστούν καθοδικούς κινδύνους για την ανάπτυξη. Καθώς σταθεροποιούνται οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων, ο πληθωρισμός είναι πιθανόν να μειωθεί, μετριάζοντας κάπως τις ανησυχίες για κινδύνους υπερθέρμανσης της οικονομίας. 16