ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΑΝΤΙΟΞΕΙ ΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙ- ΚΑ ΚΑΡΠΩΝ ΑΠΟ 29 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΥΒΡΙ ΙΑ ΒΕΡΙΚΟΚΙΑΣ

Transcript

1 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΑΝΤΙΟΞΕΙ ΩΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙ- ΚΑ ΚΑΡΠΩΝ ΑΠΟ 29 ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΥΒΡΙ ΙΑ ΒΕΡΙΚΟΚΙΑΣ Παυλίνα ρογούδη, Γ. Παντελίδης, Ειρήνη Καραγιάννη-Σγουρού Ινστιτούτο Φυλλοβόλων ένδρων, Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας, ΤΘ 122, Νάουσα Περίληψη Καρποί από 29 ποικιλίες και υβρίδια βερικοκιάς Αµερικάνικης και Ελληνικής προέλευσης που διατηρούνται στο Ινστιτούτο Φυλλοβόλων ένδρων µελετήθηκαν ως την συγκέντρωση αντιοξειδωτικών ουσιών και τα φυσικά χαρακτηριστικά τους. Σηµαντική παραλλακτικότητα βρέθηκε στη συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα (0,026-1,858 mg ασκορβικού οξέος ισοδύναµα g -1 φ.β.) και τη συγκέντρωση συνολικών φαινολών (0,3-7,4 mg γαλλικού οξέος ισοδύναµα g -1 φ.β.) και οι µεγαλύτερες συγκεντρώσεις βρέθηκαν στις Αµερικάνικες ποικιλίες Robada και NJA 2 και στη νέα Ελληνική ποικιλία Νίκη. Η ποικιλία Tomcot και το υβρίδιο 467/99 είχαν τη µεγαλύτερη συγκέντρωση συνολικών καροτενοειδών (37,8 µg β-καροτένιου ισοδύναµα g -1 φ.β.), η οποία ήταν µέχρι και τέσσερις φορές µεγαλύτερη σε σύγκριση µε τους υπόλοιπους γενότυπους. Το µεγαλύτερο βάρος καρπού είχε η ποικιλία Μπεµπέκου (105,3 g) και το µικρότερο το υβρίδιο 312/99 (36,6 g). Οι ποικιλίες Νίκη και Orangered και το υβρίδιο Κ είχαν το περισσότερο πορτοκαλί χρώµα φλοιού (µεγαλύτερες τιµές a* και µικρότερες τιµές L* και hue). Σηµαντική θετική συσχέτιση βρέθηκε µεταξύ της ηµεροµηνίας συγκοµιδής και των ηµερών µεταξύ άνθησης και συγκοµιδής (r= 0,817), δείχνοντας πως οι ποιο όψιµοι γενότυποι είχαν µεγαλύτερο χρόνο ανάπτυξης του καρπού. Η συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα συσχετίζονταν καλύτερα µε τη συγκέντρωση συνολικών φαινολών (r= 0,954), σε σύγκριση µε τη συγκέντρωση συνολικών καροτενοειδών (r= 0,485). Οι συγκεντρώσεις αντιοξειδωτικών ουσιών συσχετίζονταν µέτρια µε τις παραµέτρους χρώ- µατος στο φλοιό. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και µεγαλύτερος ο αριθµός των ευαισθητοποιηµένων καταναλωτών για θρεπτικά τρόφιµα γι αυτό στα επιθυµητά χαρακτηριστικά ενός γενότυπου που αξιολογείται σε πρόγραµµα βελτίωσης συγκαταλέγεται εκτός από το µέγεθος, το χρώµα, η ικανότητα συντήρησης, η αντοχή σε ασθένειες κ.α., αλλά και η περιεκτικότητα σε βιοενεργές ουσίες που του προσδίδουν θρεπτική αξία. Τα βερίκοκα φρέσκα ή αποξηραµένα είναι πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών γιατί περιέχουν καροτενοειδή µε κυριότερο το β-καροτένιο και φαινολικές ουσίες µε κυριότερη το χλωρογενικό οξύ. Η συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα του βερίκοκου είναι παρόµοια µε του µήλου, ροδάκινου και ακτινίδιου (Scalzo et al., 2005). Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν α) η µελέτη της παραλλακτικότητας στη συγκέντρωση βιοενεργών ουσιών σε καρπούς διαφορετικών γενοτύπων βερικοκιάς, και β) η εύρεση πιθανών σχέσεων µεταξύ φυσικών χαρακτηριστικών και βιοενεργών ουσιών στους καρπούς. Υλικά και µέθοδοι Ώριµοι καρποί από 29 γενότυπους βερικοκιάς, οι οποίοι διατηρούνται στο Ινστιτούτο Φυλλοβόλων ένδρων αξιολογήθηκαν ως προς το µέσο βάρος τους, το χρώµα του φλοιού (χρησιµοποιώντας χρωµατόµετρο Minolta), τη συγκέντρωση συνολικών διαλυ- 1

2 τών στερεών (Σ Σ), συνολικών οξέων, συνολικών φαινολών και καροτενοειδών και τη συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα. Εννέα καρποί συντηρήθηκαν αµέσως µετά τη συγκοµιδή τους στους 20 o C για τις αναλύσεις συνολικών καροτενοειδών, φαινολών και αντιοξειδωτικής ικανότητας. Η µέτρηση των συνολικών καροτενοειδών έγινε σύµφωνα µε τον Kuti (2004), των συνολικών διαλυτών φαινολών χρησιµοποιώντας το αντιδραστήριο Folin-Ciocalteu, και της συνολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας χρησιµοποιώντας την ελεύθερη ρίζα DPPH +, σύµφωνα µε τους Gil και συνεργάτες (2000). Οι αναλύσεις έγιναν σε τρεις επαναλήψεις για κάθε µεταχείριση και τρεις καρπούς για κάθε δείγµα. Αναλύσεις απλής συσχέτισης οι αναλύσεις των δεδοµένων σε κύριες ορθογώνιες συνιστώσες (principal component analysis) Έγιναν αναλύσεις παραλλακτικότητας (ANOVA) και απλής συσχέτισης (correlation analysis), χρησιµοποιώντας το στατιστικό πακέτο SPSS (Chicago, USA). Αποτελέσµατα - Συζήτηση Βρέθηκαν σηµαντικές διαφορές σε όλα τα µελετούµενα χαρακτηριστικά των 29 ποικιλιών και υβριδίων βερικοκιάς (Πίν. 1). Οι ποιο πρώιµες ποικιλίες ήταν οι Aurora, Sadunska και Ninfa ενώ οι ποιο όψιµες ποικιλίες ήταν οι Νόστος, Νηρηίς, Νεφέλη και Μπεµπέκου. Σηµαντική θετική συσχέτιση βρέθηκε µεταξύ της ηµεροµηνίας συγκοµιδής και των ηµερών µεταξύ άνθησης και συγκοµιδής (r= 0,817) (Πίν. 2), δείχνοντας πως οι ποιο όψιµοι γενότυποι είχαν µεγαλύτερο χρόνο ανάπτυξης του καρπού. Το µεγαλύτερο βάρος καρπού είχε η ποικιλία Μπεµπέκου (105,3 g) και το µικρότερο το υ- βρίδιο 312/99 (36,6 g). Τα Σ Σ της σάρκας κυµάνθηκαν µεταξύ 10,4 % (309/99) και 14,8 % (Νεφέλη) και τα συνολικά οξέα µεταξύ 7,4 (309/99) και 25,2 mg µαλικού οξέος ισοδύναµα L -1 (Goldrich). Οι ποικιλίες Νίκη και Orangered και το υβρίδιο Κ είχαν το περισσότερο πορτοκαλί χρώµα φλοιού (µεγαλύτερες τιµές a* και µικρότερες τιµές L* και hue). Οι ποικιλίες Νίκη, Robada και NJA 2 είχαν τις υψηλότερες τιµές ολικής αντιοξειδωτική ικανότητας (µέχρι και 3 φορές περισσότερο) και τις περισσότερες φαινόλες (µέχρι και 23 φορές περισσότερο), ενώ οι γενότυποι Tomcot και 467/99 είχαν την υψηλότερη συγκέντρωση καροτενοειδών (µέχρι και 4 φορές περισσότερο). Παρόµοιες συγκεντρώσεις συνολικών καροτενοειδών βρέθηκαν από τους Sass-Kiss και συνεργάτες (2005) και συνολικών φαινολών σε καρπούς των ποικιλιών Μπεµπέκου και Harcot βρέθηκε από τους Mallidis και συνεργάτες (1999). Προηγούµενη µελέτη από τους Ruiz και συνεργάτες (2005ab) έδειξε πως σε ανάµεικτο δείγµα σάρκας και φλούδας διαφορετικών γενοτύπων βερίκοκου η συγκέντρωση καροτενοειδών, αλλά όχι φαινολών, συσχετίζονταν θετικά µε τη παράµετρο χρώµατος a* στη σάρκα και τη φλούδα. Σε αντίθεση στη παρούσα µελέτη οι συγκεντρώσεις αντιοξειδωτικών ουσιών συσχετίζονταν µέτρια µε τις παραµέτρους χρώµατος στο φλοιό (Πίν. 2), το οποίο µπορεί να οφείλεται στη µικρότερη φαινοτυπική παραλλακτικότητα των γενοτύπων που µελετήθηκαν στη παρούσα µελέτη. Η συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα συσχετίζονταν καλά µε τη συγκέντρωση συνολικών φαινολών (r= 0,942) και µέτρια µε τη συγκέντρωση συνολικών καροτενοειδών (r= 0,494), δείχνοντας πως οι φαινολικές ουσίες έχουν µεγαλύτερη επίδραση στη συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα. Σε αντίθεση στην µόνη σχετική εργασία των Scalzo και συνεργάτες (2005), η αντιοξειδωτική ικανότητα δεν συσχετίζονταν σηµαντικά µε τις συνολικές φαινόλες. Μικρή συσχέτιση βρέθηκε µεταξύ της αντιοξειδωτικής ικανότητας και των συνολικών καροτενοειδών (r= 0,533). 2

3 Βιβλιογραφία Gil, M. I., Tomas-Barberan, F. A., Hess-Pierce, B., Holcroft, D. M. and Kader, A. A., Antioxidant activity of pomegranate juice and its relationship with phenolic composition and processing. J. Agr. Food Chem. 48: Kuti, J. O., Antioxidant compounds from four Opuntia cactus pear fruit varieties. Food Chemistry 85: Mallidis, C, Katsaboxakis, C. and Karayiannis, I., Suitability of apricot cultivars for canning. Proc. XI th Int. Symp. on Apricot Culture. Acta Hort. 488: Ruiz, D., Egea, J., Gil, M. I. and Tomás-Barberan, F. A., 2005a. Characterization and quantitation of phenolic compounds in new apricot (Prunus armeniaca L.) varieties. J. Agr. Food Chem. 53: Ruiz, D., Egea, J., Tomás-Barberán, F. A. and Gil, M. I., 2005b. Carotenoids from new apricot (Prunus armeniaca L.) varieties and their relationship with flesh and skin color. J. Agr. Food Chem. 53: Sass-Kiss, A., Kiss, J., Milotay, P., Kerek, M.M., Toth-Markus, M., Differences in anthocyanin and carotenoid content of fruits and vegetables. Food Res. Int. 38: Scalzo, J. P., Pellegrini, A., Mezzetti, N. and B.Battino, M., Plant genotype affects total antioxidant capacity and phenolic contents in fruit. Nutrition. 21: Πίνακας 2: Συντελεστές συσχέτισης (r) µεταξύ ηµέρας συγκοµιδής (ΗΣ), ηµέρες µεταξύ άνθησης και συγκοµιδής (ΗΜΑΣ), µέσο βάρος καρπού (ΜΒΚ), παράµετροι χρώ- µατος L*, a* και b* στο φλοιό, συνολικές φαινόλες, συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα (ΑΙ) και συνολικά καροτεοειδή, συνολικά διαλυτά συστατικά (Σ Σ) και συνολικά οξέα (ΣΟ) σε 29 ποικιλίες και υβρίδια βερικοκιάς. ns, µη στατιστικά σηµαντικές διαφορές 1. ΗΣ 1 2. ΗΜΑΣ ΜΒΚ L* ns ns ns 1 5. a* ns ns ns ns 1 6. b* ns ns ns 1 7. Φαινόλες ns ns ns ns ΑΙ ns ns ns ns Καροτεν. ns ns ns ns ns Σ Σ ns ns ns ns ns ns ns ΣΟ ns ns ns ns ns ns ns ns ns ns 1 3

4 Πίνακας 1: Ηµέρα συγκοµιδής (ΗΣ), ηµέρες µεταξύ άνθησης και συγκοµιδής (ΗΜΑ), βάρος καρπού (g), παράµετροι χρώµατος L* και a* στο φλοιό, συνολικά διαλυτά συστατικά (Σ Σ) (%), συνολικά οξέα (ΣΟ) (% µηλικού οξέος), συνολικές φαινόλες (mg γαλλικού οξέος g -1 φ.β.), συνολική αντιοξειδωτική ικανότητα (ΑΙ) (mg ασκορβ.οξέος g -1 φ.β.) και συνολικά καροτεοειδή (µg β-καροτένιου g -1 φ.β.) σε 29 ποικιλίες και υ- βρίδια βερικοκιάς. ΗΣ ΗΜΑ Βάρος L* a* Σ Σ ΣΟ ΑΙ Φαινόλ Καρ. 309/99 29/ ,5 58,0 20,4 10,5 0,84 0,174 0,676 28,1 312/99 01/ ,6 64,3 7, ,409 0,943 17,4 467/99 18/ ,9 57,9 22,8 14,3 1,25 0,249 1,699 37,8 704/99 20/ ,4 56,4 26,0 14,7 1,05 0,113 0,990 21,6 A 600/91 15/ ,8 62,2 16, ,125 0,538 20,5 A 614/91 26/ ,2 64,1 15,4 11,1 1,58 0,085 0,336 21,5 A 615/91 26/ ,3 63,6 15,8 11,9 2,19 0,026 0,801 18,1 Aurora 29/ ,7 56,0 9,8 12,4 2,10 0,170 0,492 17,8 Μπεµπέκου 22/ ,3 63,1 7,8 11,7 1,50 0,109 1,003 9,5 ανάη 13/ ,4 64,0 19,0 11,7 2,42 0,079 1,171 28,1 EOT / ,6 57,0 17,5 12,5 2,61 0,682 2,932 26,8 Goldrich 20/ ,7 58,3 14,3 11,7 2,97 0,387 2,087 26,6 Harcot 20/ ,7 59,9 13,8 13,6 1,81 0,728 2,204 26,0 K / ,0 60,5 23,0 11,2 1,18 0,474 0,949 33,9 Νεφέλη 25/ ,4 59,3 16, ,049 0,969 22,3 Νεράιδα 13/ ,0 62,1 24,2 10,6 2,06 0,095 1,119 17,8 Nηρηίς 26/ ,7 65,2 11,1 12,3 2,02 0,083 0,303 10,4 Nίκη 13/ ,2 55,3 24,5 12,0 2,03 1,858 7,422 31,0 Ninfa 30/ ,4 68,7 12,9 10,3 1,08 0,142 0,484 11,9 Nιόβη 13/ ,3 63,6 19,3 11,0 2,45 0,100 1,057 20,0 NJA 2 06/ ,8 61,4 15,4 10,5 1,81 1,068 4,399 27,1 Nόστος 26/ ,3 60,5 11,5 14,3 1,92 0,027 0,378 16,6 Orangered 10/ ,0 55,8 24, 12,5 0,90 0,552 3,563 28,8 P / ,5 57,4 20, ,572 0,859 19,3 Πρ.Τίρυνθος 05/ ,7 64,8 20,3 8,8 1,64 0,128 1,049 22,7 Robada 08/ ,8 54,6 25, ,396 5,596 32,5 Sadunska 29/ ,6 61,6 13,9 12,5 1,85 0,226 0,857 18,9 Soledane 06/ ,9 62,2 18,9 9,6 2,27 0,114 0,654 22,5 Tomcot 08/ ,9 58,3 20,0 14,0 2,75 0,372 2,046 37,8 Σ Σ 7,2 6,1 7,1 1,09 0,197 0,605 0,309 2,46 4

5 5