ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Transcript

1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

2 Α. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ και ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Καθορίζουν οι επιχειρήσεις / οργανώσεις το είδος, το περιεχόμενο, τη ροή της επικοινωνίας ή συμβαίνει το αντίστροφο; Το επικοινωνείν προϋποθέτει το οργανώνειν και το αντίστροφο :«η δομή, η έκταση και οι σκοποί μιας οργάνωσης καθορίζονται σχεδόν αποκλειστικά από τις τεχνικές επικοινωνίας» Oι κλασικοί της θεωρίας των Οργανώσεων (Weber Μ., 1972) Eδραίωση των δομών γραφειοκρατικοποίησης με στόχο την αποτελεσματικότητα, την αύξηση της απόδοσης, τη δημιουργία ενός αισθήματος «τάξης», και νομιμοποίησης των ακολουθούμενων πρακτικών (ιεράρχηση της εξουσίας) Έμφαση στο γραπτό λόγο

3 Οι σύγχρονοι θεωρητικοί ενδιαφέρονται κυρίως να χαρτογραφήσουν τα δίκτυα επικοινωνίας και συγχρόνως να μελετήσουν τη διαδικασία συμμετοχής των ατόμων σ αυτά Η χρήση νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο πρότυπο της επιχειρησιακής επικοινωνίας απαιτούν υψηλότερο επίπεδο γενικών γνώσεων και μεγαλύτερη εξειδίκευση. Οι επικοινωνιολόγοι εστίασαν στις τεχνικές επιβολής απόψεων και πειθούς που θα έπρεπε να επιδιώξει να εξασφαλίσει ο πομπός (μαζικός επικοινωνητής) έναντι του δέκτη (διάφορες κατηγορίες κοινού)

4 Το περιεχόμενο του όρου «επιχειρησιακή επικοινωνία» α. Κλασικές θεωρίες Διοίκησης Η επικοινωνία στις οργανώσεις θεωρήθηκε από τις κλασικές θεωρίες της Διοίκησης (Taylor F. W., 1947, Fayol H. 1949, Weber M., 1972) ως ένα στοιχείο που μπορεί να εξυπηρετήσει την εξουσία και να συμβάλει στο να υπάρξει αποδοτικότερος συντονισμός των δραστηριοτήτων των μελών μιας επιχείρησης Η επικοινωνία θεωρείται μηχανιστική αναμετάδοση πληροφοριών. Είναι μονόδρομη (από πάνω προς τα κάτω) με στόχο την «αποδοτική» επικοινωνία του προϊσταμένου με τον υφιστάμενο (αποδοτική = με όσο το δυνατό λιγότερη σπατάλη ενέργειας) Γίνονται μαθήματα κατάρτισης των ανώτατων στελεχών στη ρητορική των επιχειρήσεων Αναλύονται διάφορες μορφές του γραπτού και του προφορικού λόγου, στρατηγικές διαπραγμάτευσης, καθώς και μαθήματα που αναλύουν τις επικοινωνιακές ιδιαιτερότητες του κάθε μέσου (αναφορές, προτάσεις, απολογισμοί, διαφημιστικά φυλλάδια κτλ.

5 β. Ψυχολογική προσέγγιση Από τα μέσα της δεκαετίας του 60 η έρευνα προσανατολίζεται στους τρόπους με τους οποίους δημιουργείται ένα ευχάριστο «οργανωσιακό κλίμα», Η επικοινωνία είναι ένα είδος φίλτρου μέσα από το οποίο περνάει η πληροφόρηση. Ο δέκτης έχει ενεργό ρόλο Η διαδικασία επιλογής αναμετάδοσης ή όχι μιας πληροφορίας είναι συχνά στοιχείο που δυσκολεύει τη διάδοση καινοτομιών και επιβραδύνει την ενημέρωση, όταν παρεμβάλλονται πολλά φίλτρα (τμήματα, γραμματείς, επιτροπές κτλ.) Έρευνεςγια το ρόλοςτου πυλωρού, τη σύνδεση πληροφόρησης λήψης αποφάσεων, τη διαστρέβλωση της πληροφόρησης ανάλογα με τις σχέσεις εξουσίας κ.ά..

6 Η πληροφόρηση είναι πάντα ελλιπής, γιατί: η αναμετάδοσή της επαφίεται σε άτομα με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και διαφορετικές προσδοκίες τα άτομα έχουν την τάση να μετατρέπουν, να απλοποιούν, να συνοψίζουν, να συρρικνώνουν την πληροφορία. Για τον περιορισμό της παρεμβολής (του φιλτραρίσματος) προτείνεται: η εισαγωγή μορφών επικοινωνίας που μειώνουν την αβεβαιότητα και αυξάνουν την ομοιομορφία στη μετάδοση των μηνυμάτων (εγκύκλιοι, εκθέσεις επιτροπών) η τυποποίηση του είδους των κειμένων που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια των επιχειρήσεων / οργανώσεων

7 γ. Νεώτερη προσέγγιση Από το 80 και μετά η έρευνα στρέφεται σε νέες θεματικές: στρατηγική αμφισημία, γλώσσα και γλωσσικοί κώδικες, σύμβολα και εκφράσεις της κουλτούρας στις οργανώσεις, αφανής έλεγχος, δημόσιος λόγος, διαπραγματεύσεις. Η έρευνα ασχολείται με την καταγραφή των διαδικασιών σημασιοδότησης και κατασκευής συμβόλων που προσδίδουν νόημα στην καθημερινή δράση Το πώς τα άτομα στις οργανώσεις μαθαίνουν να χειρίζονται τις «αναπαραστάσεις» τους: «τα σύμβολα είναι κάτι παραπάνω από εκφράσεις της κουλτούρας μιας οργάνωσης, είναι τα μέσα με τα οποία πραγματώνεται μια οργάνωση» (Putnam : 1996) Το ποιος έχει το δικαίωμα να εκφέρει γνώμη και πόσο διατεθειμένοι είναι οι άλλοι να τον ακούσουν τη διαστρέβλωση των μηνυμάτων που προέρχονται από χώρους που δεν έχουν κοινωνική αποδοχή (νεολαίοι, φεμινίστριες, ομοφυλόφιλοι κ.ά.) τους μηχανισμούς νομιμοποίησης της δυνατότητας να εκφέρει κάποιος λόγο, καθώς και με τον αδιαφανή έλεγχο που ασκεί η εξουσία

8 ε. Μετανεωτερικές προσεγγίσεις Αμφισβητείται η δυνατότητα «αντικειμενικού» προσδιορισμού του φαινομένου της επικοινωνίας. Η έρευνα μετατίθεται στη γλώσσα: στη ρητορική, την ανάλυση διαλόγων, τις επιδράσεις της εξουσίας στη χρήση της γλώσσας κ.ά. Η γνώση είναι απόρροια της μορφής και των εκφραστικών τρόπων με τα οποία αρθρώνεται ένα «κείμενο», το οποίο περιέχει πολλαπλές δυνατότητες ανάγνωσης.

9 ΘΕΩΡΙΑ της ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Tι είναι η επικοινωνία Αποστολή και πρόσληψη ενός μηνύματος (πληροφορίας) Η μεταφορά της πληροφορίας γίνεται μέσω των σημάτων. Τα σήματα κωδικοποιούνται σε σημεία. Τα είδη των σημείων ορίζουν και τη μορφή της επικοινωνίας. Τα διάφορα είδη σημείων συγκροτούν αντίστοιχα σημειακά συστήματα. Το σύνολο των σημειακών συστημάτων και τη λειτουργία τους εξετάζει η Σημειολογία

10 Σχηματική παράσταση της επικοινωνίας Π(ομπός) Μ(ήνυμα) Κωδικοποίηση Αποκωδικοποίηση Μ (ήνυμα) Δ(έκτης) Κ Π Κ

11 Παράγοντες που εμπλέκονται στην επικοινωνία Όπως συνάγεται από το προηγούμενο σχήμα, τα βασικά συστατικά της επικοινωνίας είναι: οπομπός(π) και ο δέκτης (Δ) οκώδικας(κ) το μήνυμα (Μ) οι λειτουργίες εγγραφής (κωδικοποίηση) και αναγνώσεως (αποκωδι κοποίηση) του μηνύματος. Παρατηρήσεις: α. το γεγονός της μερικής επικάλυψης των κωδίκων (Κ Π και Κ Δ ) και β. η διαφοροποίηση μεταξύ εκπεμπομένου και προσλαμβανομένου μηνύματος (Μ και Μ )

12 Σήμα Σημείο Μήνυμα Σήμα: Ο υλικός φορέας των πληροφοριών Τα σήματα έχουν πάντα κάποιο φυσικό υπόβαθρο και πάντα απαιτείται ενέργεια για τον χειρισμό τους Σημείο: σήμα με νόημα συνδυασμός μορφής με περιεχόμενο Μήνυμα: η απόδοση έλλογου, ανθρωπογενούς, περιεχομένου στα σήματα. Για να επικοινωνήσουμε πρέπει να αντιληφθούμε τα σήματα ως σημεία. (:ως φορείς σημασίας: απόδοση νοήματος στο μήνυμα, κατανόηση του μηνύματος, άρση της πολυσημίας).

13 Η δυνατότητα του νου να μετατρέπει τα σήματα σε σημεία είναι γενική ανθρώπινη δυνατότητα, επικαθορίζεται όμως από το πολιτιστικό περιβάλλον (πολιτιστικός επικαθορισμός)

14

15 Γλωσσικός κώδικας Η γλώσσα, όπως και κάθε άλλο σημειακό σύστημα αποτελεί έναν ιδιαίτερο κώδικα. Ορισμός: Η γλώσσα είναι ένα κλειστό σύστημα συστατικών στοιχείων με απεριόριστη δυνατότητα συνδυασμών. Τα συστατικά του γλωσσικού κώδικα είναι τα γλωσσικά σημεία (λέξεις: συνδυασμοί σημασίας και φθόγγων), τα οποία χρησιμεύουν ως μονάδες και διαρθρώνονται δομικά σε σύνολα βάσει κανόνων.

16 ΟΡΙΣΜΟΣ Το γλωσσικό σημείο θα μπορούσε να ορισθεί ως συνδυασμός, μοναδικός και συμβατικός δύο εσωτερικών στοιχείων: ορισμένης σημασίας (σημαινόμενο) και ορισμένης μορφής (σημαίνον) «Τα γλωσσικά σημεία δε συνδέουν πράγματα (αντικείμενα) και ονόματα, αλλά έννοιες και ακουστικές εικόνες» (Saussure)

17 Σχηματοποίηση της διάρθρωσης του ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ «λουλούδι» αντικείμενο αναφοράς /lu luði/ [l.u.l.u.ð.i] φθόγγοι

18 Ιδιότητες του γλωσσικού σημείου α. εσωτερικότητα: Το γλωσσικό σημείο είναι ψυχολογική οντότητα και σχέση μεταξύ δύο εσωτερικών στοιχείων (σημαινόμενο/έννοια και σημαίνον/ακουστική εικόνα) β. συμβατικότητα αυθαιρεσία: Η σχέση των μερών του διέπεται από αυθαιρεσία: δεν υπάρχει φυσική και αιτιολογημένη σχέση ανάμεσα στο σημαίνον και το σημαινόμενο η σχέση είναι αποτέλεσμα γλωσσικής σύμβασης μεταξύ των μελών μιας γλωσσικής κοινότητας γ. μοναδικότητα: Κάθε γλωσσικό σημείο, σε όλες τις φυσικές γλώσσες, είναι στο σύνολό του μοναδικό (:διαφοροποιητική αξία)

19 ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ α. Η σχέση σημαίνοντος και σημαινόμενου είναι συμβατική. Αυτό είναι μια απόλυτη διατύπωση; Εξετάστε την περίπτωση των κακούργος (σχετική αιτιότητα) κακαρίζω (ηχοποίητη λέξη) β. Υπάρχουν πραγματικά συνώνυμες λέξεις; Εξετάστε την περίπτωση των φεύγω, αποχωρώ, την κάνω (Εωσφόρος), Αυγερινός, Αποσπερίτης, Αφροδίτη γ. Τι συμβαίνει με τις περιπτώσεις που ένα σημαίνον (η ακουστική εικόνα μιας λέξης) παραπέμπει σε περισσότερα από ένα σημαινόμενα (οι περιπτώσεις της ομοηχίας). Πώς επιλύεται σε αυτή την περίπτωση η πιθανότητα της αμφισημίας / πολυσημίας στην επικοινωνία; Εξετάστε την περίπτωση των παράθυρο ποντίκι ουρά τύχη τείχη (να / θα) τύχει αναφέρετε αναφέρεται δ. Σχολιάστε τις περιπτώσεις των λέξεων καπιταλισμός (πολλαπλό σημασιακό, ιδεολογικό και βιωματικό περιεχόμενο) επανδρώνω (γλωσσικός σεξισμός) χοντρός εύσωμος (πολιτική ορθότητα)

20 Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ μέσα από ΚΕΙΜΕΝΑ 1. Κείμενο (text) και κειμενικά είδη (genre) Ως «κείμενο» (text)ορίζεται το σύνολο των φράσεων που απαρτίζουν ένα ολοκληρωμένο νόημα και συνιστούν ένα κοινωνικά οροθετημένο μήνυμα. Το κείμενο αποτελεί την ιεραρχικά ανώτερη μονάδα της γλώσσας. Το κείμενο συνιστά υλική πραγμάτωση του λόγου. Χαρακτηριστικά των κειμενικών ειδών Το κάθε κείμενο χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένο θεματικό περιεχόμενο, ύφος και δομή. Κειμενικά είδη: συνέντευξη, διαπροσωπική συνδιάλεξη, έκθεση ιδεών, διαφήμιση, άρθρο εφημερίδας, κήρυγμα, ανέκδοτο, υπόμνημα, διήγημα, το μάθημα σε μια τάξη ή την ακαδημαϊκή διάλεξη, οδηγίες χρήσης ενός αντικειμένου, συνταγή μαγειρικής, προπαγανδιστική μπροσούρα, διδακτικό κείμενο του σχολικού βιβλίου της φυσικής, ακαδημαϊκό σύγγραμμα κ.τ.λ.) Οι κατηγορίες κειμενικών ειδών προσδιορίζονται με βάση τις συμβάσεις σύμφωνα με τις οποίες συγκροτείται το κείμενο.

21 ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ α. Σχολιάστε με βάση τον ορισμό την έννοια του κειμένου στις παρακάτω περιπτώσεις. Σε ποια κειμενικά είδη θα κατηγοριοποιούσατε καθένα από τα παρακάτω κείμενα; έξοδος κινδύνου Μην παρκάρετε ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΝΟΡΙΟΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΗΝ ΟΜΟΝΟΙΑ Η μέγιστη θα φτάσει τους 8 βαθμούς στα πεδινά «Τηγάνι η Λεωφόρος!» Έλα καλέ, εγώ είμαι, πάρε με τηλέφωνο το βράδυ ή αύριο ή όποτε ευκαιρήσεις φιλιά Γωγώ Βράστε πόσιμο νερό για 5 και αφήστε το λίγο να κρυώσει. Αδειάστε την κατάλληλη ποσότητα βρασμένου νερού σ ένα μπολ ή πιάτο. Προσθέστε την ανάλογη ποσότητα κρέμας και ανακατέψτε καλά Τόσο πολύ σ αγάπησα, Κερά, που άκουγα διπλά τα βήματά μου! Πάταγα γώ στραβός μεσ στα νερά; Κι εσύ κοντά μου... Σκαρίμπας Γιάννης: Ουλαλούμ Ο καπιταλισμός είναι το πρώτο κοινωνικό καθεστώς που παράγει μια ιδεολογία, σύμφωνα με την οποία το ίδιο αυτό καθεστώς είναι «ορθολογικό». Η νομιμοποίηση των άλλων τύπων θεσμίσεων της κοινωνίας ήταν μυθική, θρησκευτική ή παραδοσιακή. Εν προκειμένω, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι υπάρχει μια «ορθολογική» νομιμοποίηση. Βεβαίως, αυτό το κριτήριο είναι θεσμισμένο από τον ίδιο τον καπιταλισμό, όμως τα πάντα συμβαίνουν, σαν το ίδιο το γεγονός της πρόσφατης θέσμισής του, αντί να τον σχετικοποιεί, να τον καθιστά αναμφισβήτητο.