ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ 2 Ο ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΑΠ-ΝΔΦΚ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

2 Μακροοικονομική: Είναι η μελέτη της οικονομίας σαν σύνολο, ασχολείται δηλαδή με τα συνολικά μεγέθη της οικονομίας μιας χώρας π.χ. εθνικό εισόδημα, εισαγωγές, κατανάλωση χώρας συνολικά, αποταμιεύσεις συνολικά, ενώ χρησιμοποιεί τον ίδιο τρόπο σκέψης όπως και η μικροοικονομική. Βασίζεται στα λεγόμενα μακροοικονομικά υποδείγματα: 1 ο υπόδειγμα Keynes: το οποίο χωρίζεται σε α) απλό κευνσιανό όπου απλώς απεικονίζεται η οικονομία μιας χώρας κλειστής ( λεγόμενη κλειστή οικονομία) χωρίς κράτος και χωρίς συναλλαγές με το εξωτερικό ( π.χ. οικονομία Ροβινσόνα Κρούσου) Υ=C+I Υ: εισόδημα, C: κατανάλωση, Ι: επενδύσεις β) εάν βάλουμε και το κράτος: Υ=C+I+G G: δημόσιες δαπάνες γ) εάν βάλουμε και τον εξωτερικό τομέα της οικονομίας: Υ=C+I+G+(X-M) ή (Ζ) X: εξαγωγές, Μ: εισαγωγές ή Υ=C+I-E Ε: καθαρό υπόλοιπο ισοζυγίου πληρωμών Μακροοικονομικά οι άμεσοι φόροι, οι αποταμιεύσεις, και οι εισαγωγές αποτελούν διαρροές από το οικονομικό σύστημα. Στη συνέχεια έγινε βελτίωση του πρώτου υποδείγματος του Keynes HICKS και HANSEN και ονομάστηκε από τους 2 ο υπόδειγμα LM-IS: βελτίωση υπεισέρχεται όταν το χρήμα και η νομισματική πολιτική εισαχθούν στο υπόδειγμα, ενώ πριν υπήρχαν μόνο τα μεγέθη της οικονομίας. Κάθε υπόδειγμα έχει δημοσιονομική πολιτική ( χειρισμός δημοσίων δαπανών και φορολογίας για να ανεβάσει την ευημερία) και νομισματική πολιτική ( χειρισμός χρήματος για να διαμορφωθεί το επιτόκιο όταν αυξάνεται το χρήμα μειώνεται το επιτόκιο, ενώ όταν αυξάνεται το επιτόκιο μειώνονται οι επενδύσεις, συνεπώς η αύξηση των επενδύσεων οδηγεί σε αύξηση του χρήματος με την έννοια του πλούτου και όχι των μονάδων.) Το δεύτερο αυτό υπόδειγμα ονομάζεται και νεοκευνσιανό. 3 ο υπόδειγμα: νεοκλασικό ή μονεταριστικό ( ) 4 ο υπόδειγμα: νεοκλασικό ή νεοκευνσιανό ( 1990+) Εδώ χρησιμοποιείται το μονεταριστικό υπόδειγμα της συνολικής ζήτησης και της συνολικής προσφοράς. 1

3 Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η πολιτική απεικόνιση του μονεταρισμού. Κάθε οικονομικό υπόδειγμα έχει και μία πολιτική επέκταση. Για παράδειγμα η πολιτική επέκταση του Keynes είναι ο σοσιαλισμός. Πάντως καμία κυβέρνηση δεν ακολουθεί μόνο ένα υπόδειγμα αλλά ένα μείγμα οικονομικής πολιτικής παίρνοντας μέτρα από διάφορα υποδείγματα. Εφαρμόζουν δηλαδή μια μικτή οικονομική πολιτική. Βασικές έννοιες της μακροοικονομικής: 1. Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ/GDP): Με τον όρο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν εννοούμε τη συνολική αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται από την οικονομία μιας χώρας σε μια ορισμένη χρονική περίοδο ( τα μακροοικονομικά μεγέθη τα μετράμε σε έτος). Με τον όρο τελικά αγαθά δεν εννοούμε και τα ενδιάμεσα αγαθά που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του τελικού προϊόντος. Την αξία των τελικών αγαθών την υπολογίζουμε με τη μέθοδο της προστιθέμενης αξίας, όσο πιο μεγάλη είναι η αξία των τελικών προϊόντων τόσο πιο πλούσια είναι η χώρα που τα παράγει. Η αξία του προϊόντος που παράγεται εγχώρια αποτιμάται σε τιμές αγοράς ή αγοραίες τιμές, οι οποίες περιλαμβάνουν και τους έμμεσους φόρους και κυρίως το Φ.Π.Α. Το ΑΕΠ μετράει το προϊόν που έχει παραχθεί από συντελεστές παραγωγής, οι οποίοι βρίσκονται εντός της εγχώριας οικονομίας. Είδη ΑΕΠ: α) ονομαστικό ΑΕΠ: περιλαμβάνει τη συνολική αξία από τη μεταβολή που επέρχεται στις τιμές των προϊόντων. β) πραγματικό ΑΕΠ: αν αφαιρέσουμε από το ονομαστικό ΑΕΠ τον πληθωρισμό πραγματικό ΑΕΠ. προκύπτει το γ) δυνητικό ΑΕΠ: το ΑΕΠ που θα είχαμε αν χρησιμοποιούσαμε παραγωγικά και αποτελεσματικά όλους τους παραγωγικούς συντελεστές. Δείχνει μέχρι που μπορεί να φτάσει το ΑΕΠ, δηλαδή μέχρι που μπορεί να παράγει η οικονομία μιας χώρας. Οι παράγοντες που καθορίζουν πόσο θα παράγει η οικονομία μιας χώρας είναι η ζήτηση, η οποία καθορίζεται από το πραγματικό ΑΕΠ και η προσφορά, η οποία καθορίζεται από το δυνητικό ΑΕΠ. Το ΑΕΠ αποτελείται από τους τρείς τομείς της οικονομίας, τον πρωτόγεννη, τον δευτερογενή, τον τριτογενή καθώς και τις υπηρεσίες που υπάρχουν σε μια χώρα. Η διαφορά ανάμεσα σε δυνητικό και πραγματικό ΑΕΠ οφείλεται στο γεγονός ότι οι παραγωγικοί συντελεστές που διαθέτουμε δεν μπορούν να παράγουν κομμάτια της ζήτησης, τα οποία να είναι ανταγωνιστικά λόγω του χαμηλού επιπέδου τεχνολογίας που έχει η χώρα. Τι περιλαμβάνει το ΑΕΠ; (C) consumption καταναλωτικά αγαθά 2

4 (Ι) investment επενδυτικά αγαθά =) μηχανήματα, εξοπλισμός τα οποία αυξάνουν την παραγωγική δραστηριότητα (G) government δημόσια δαπάνη (Χ-Μ) inputs-outputs εισαγωγές-εξαγωγές Η σχέση που προκύπτει είναι η εξής: GDP=C+I+G+(X-M) 2. Ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕΠ/GNP): Χρησιμοποιείται πολλές φορές εναλλακτικά με το GDP αλλά δεν είναι το ίδιο. Το GNP μετράει το συνολικό εισόδημα, το οποίο εισπράττεται από τους πολίτες της χώρας. Δηλαδή GNP=GDP+ καθαρό εισόδημα από το εξωτερικό. Άρα οι δύο όψεις του είναι από τη μία ως δαπάνη και από την άλλη ως εισόδημα. Ως δαπάνη ισχύει: GNP= C+I (χωρίς το κράτος) και GNP= C+I+(X-M) όπου C: ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση, Ι: επενδύσεις από τους επιχειρηματίες και (Χ-Μ): εξωτερικοί παράγοντες. Ως εισόδημα ισχύει: GNP-D-Te+B=Y Βασικές έννοιες των εθνικών λογαριασμών: Οικονομούντα άτομα: Είναι τα νοικοκυριά (καταναλωτές) και οι παραγωγοί. Αυτές οι ομάδες αποτελούνται από διαφορετικά πρόσωπα, όμως ένας παραγωγός μπορεί να είναι και καταναλωτής ενώ ο καταναλωτής δεν είναι κατ ανάγκη και παραγωγός ( μπορεί και να είναι). Παράλληλα με την δραστηριότητα των καταναλωτών και των παραγωγών έχουμε και τη συνεχώς αυξανόμενη και κάποιες φορές εντεινόμενη παρουσία (ή δραστηριότητα) του κράτους στην οικονομική ζωή (οικονομία) το κράτος παρεμβαίνει στην οικονομία και τα νοικοκυριά, και οι παραγωγοί επεμβαίνουν στην οικονομία. Σκοπός λοιπόν της οικονομικής δραστηριότητας τόσο των ατόμων (παραγωγών και καταναλωτών) όσο και του κράτους είναι η παραγωγή υλικών και άυλων αγαθών και υπηρεσιών για να ικανοποιήσουν τις ατομικές αλλά και τις συλλογικές ανάγκες της κοινωνίας. Ατομικές ανάγκες: Είναι οι ανάγκες του κάθε ατόμου ως ξεχωριστή οντότητα. Συλλογικές ανάγκες: Είναι οι ανάγκες του συνόλου, οι οποίες καλύπτονται από τα δημόσια αγαθά. Παραγωγή: Η παραγωγή εξαρτάται από δύο πράγματα: πρώτον τις διαθέσιμες ποσότητες των παραγωγικών συντελεστών, και δεύτερον το επίπεδο των επιστημονικών και τεχνολογικών γνώσεων, τα οποία δείχνουν πόσο πλούσια είναι μια χώρα. Άρα η παραγωγή εξαρτάται από τους πόρους και την τεχνολογία (γνώσεις και τεχνική). Αποτέλεσμα των διαθέσιμων πόρων είναι ότι κάθε χώρα έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει έναν όγκο παραγωγής, ο οποίος ονομάζεται εθνική παραγωγή ή εθνικό προϊόν. Εθνικό εισόδημα: Είναι το σύνολο των αμοιβών των συντελεστών παραγωγής για τη συμμετοχή τους στην παραγωγική διαδικασία του εθνικού προϊόντος εντός ορισμένου χρονικού διαστήματος (συνήθως έτους). 3

5 Είναι τα εισοδήματα όλης της οικονομίας αποτιμημένα σε τιμές κόστους παραγωγής (+ κόστος συντήρησης μηχανημάτων και εξοπλισμού) Y=GNP-D-Te+B (με κράτος) ή επειδή GNP-D=NNP Y=NNP-Te+B Όπου Υ: το εθνικό εισόδημα σε τιμές συντελεστών παραγωγής, Τe: οι έμμεσοι φόροι, Β: οι μεταβιβαστικές πληρωμές ή οι επιχορηγήσεις τα οποία αποτελούν εισόδημα χωρίς προσφορά εργασίας (συντάξεις, υποτροφίες, βραβεία, επιδοτήσεις αγροτών) * Η αμοιβη για την εργασία είναι οι μισθοί, για το κεφάλαιο είναι οι τόκοι, για τη Γη είναι το νοίκι (έγγειος πρόσοδοι), και για την επιχειρηματικότητα είναι το κέρδος. Διαθέσιμο εισόδημα: είναι το εισόδημα των νοικοκυριών μετά την αφαίρεση των άμεσων φόρων (Τα) (π.χ τις ασφαλιστικές εισφορές, τη φορολογία) και την πρόσθεση των μεταβιβαστικών πληρωμών. Ισχύει: Υd=Y-Ta+B για τις ασκήσεις θα λέμε ότι Υd=Y-T Αυτό το διαθέτουν για δύο λόγους α) για κατανάλωση και β) για αποταμίευση. Τα τρία βασικά μεγέθη, τα οποία μετρούν και προσδιορίζουν την οικονομική δραστηριότητα μέσα σε μια οικονομία είναι: 1. ο ρυθμός της πραγματικής μεγένθυσης (economic growth) 2. το ποσοστό της ανεργίας, το οποίο μετράει τον αριθμό των ανθρώπων που επιθυμούν να εργαστούν και δεν μπορούν, δηλαδή ψάχνουν αλλά δεν βρίσκουν. Άλλο πράγμα είναι η εκούσια ανεργία, στη νοποία δεν θέλουν να εργαστούν λόγω χαμηλών μισθών. 3. ο πληθωρισμός =) είναι το ποσοστό αύξησης του γενικού επιπέδου των τιμών. Μακροοικονομική ισορροπία: Η μακροοικονομική ισορροπία στο απλό κευνσιανό υπόδειγμα προσδιορίζεται από το σημείο τομής των 45 ο και της συνολικής ζήτησης (AD), η οποία προσδιορίζει το συνολικό προϊόν της οικονομίας. Το σημείο τομής προσδιορίζει το εισόδημα και το προϊόν της ισορροπίας. Ο άλλος ισότιμος τρόπος είναι το σημείο τομής της επένδυσης και της αποταμίευσης ( θεωρούμε την επένδυση ανεξάρτητη του εισοδήματος). 1 ος τρόπος: 4

6 2 ος τρόπος: Για να προσδιορίσουμε την ισορροπία πρέπει να δούμε τη συνάρτηση κατανάλωσης και τη συνάρτηση αποταμίευσης. 1. Η συνάρτηση κατανάλωσης δείχνει την επιθυμητή συνολική κατανάλωση σε κάθε επίπεδο συνολικού εισοδήματος. C= α+βυ όπου α: η αυτόνομη κατανάλωση η κατανάλωση όταν το εισόδημα είναι 0, μπορεί να είναι δανεισμός ή εκποίηση αποταμιεύσεων π.χ. C= 8+0,7Υ. β: η οριακή ροπή προς κατανάλωση ( ΟΡΚ=ΜΡC marginal prosperity to consume) και ισούται με ΟΡΚ= ΔΣ / ΔΥ. Δηλαδή είναι ο λόγος της μεταβολής του εισοδήματος και σύμφωνα με τον Keynes 0<ΔΣ / ΔΥ<1 άρα το β σημαίνει ότι από κάθε $ θα καταναλωθούν 0,7 εισοδήματος 2. Η συνάρτηση αποταμίευσης δείχνει ότι η αποταμίευση είναι τμήμα του εισοδήματος που δεν καταναλώνεται και η συνάρτηση του προκύπτει από τη συνάρτηση κατανάλωσης S= α(1-β)υ 5

7 Πολλά βιβλία ξεκινάνε από το 0 αλλά αυτό το βάζει από το για να δείξει την αρνητική αποταμίευση όταν το εισόδημα είναι 0. Η μέση ροπή προς αποταμίευση είναι το ποσοστό του εισοδήματος προς κατανάλωση MRK=APC= C/ Y. Όσο πιο μικρή είναι η ροπή προς κατανάλωση τόσο μεγαλύτερη είναι η ροπή προς αποταμίευση και το αντίστροφο. Αγαθά GIFEN: Σε αυτά τα αγαθά δεν ισχύει ο νόμος της ζήτησης και η καμπύλη ζήτησης έχει θετική κλίση. Βασικές προϋποθέσεις είναι το μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος να δίνεται σε αυτά τα αγαθά και να είναι βασικά ή κατώτερα. Παραδείγματος χάρη σε φτωχότερες χώρες που οι καταναλωτές δαπανούν όλο το εισόδημα τους κατά ποσοστό 85% για ρύζι και 15% για κρέας. Ενδεχόμενη γενική αύξηση των τιμών θα προκαλέσει αύξηση της κατανάλωσης (ζήτησης), αντί για μείωση βάση του νόμου της ζήτησης προσφοράς, για ρύζι καθώς το κρέας θα είναι πλέον εκτός της παραγωγικής δυνατότητας των καταναλωτών. Αγαθά προκλητικής κατανάλωσης: Όσο αυξάνεται η τιμή τόσο ανεβαίνει και η ζήτηση για αυτά τα αγαθά καθώς αγοράζονται για λόγους επίδειξης. Καμπύλη συνολικής ζήτησης/ aggregate demand(ad): AD= I+C Όπου Ι: οι επενδύσεις και C: το κόστος Εδώ θεωρούμε ότι η επένδυση είναι αυτόνομη δεν εξαρτάται από το επίπεδο του εισοδήματος προς το παρόν τουλάχιστον. 6

8 Η καμπύλη συνολικής ζήτησης μας δείχνει τι σχεδιάζουν να δαπανήσουν τα νοικοκυριά προς συνολική κατανάλωση και οι επιχειρήσεις να δαπανήσουν προς επένδυση ( εδώ κάνουμε κάθετη πρόσθεση συναρτήσεων). Αποτελέσματα της μείωσης της καμπύλης της συνολικής ζήτησης: Έστω ότι η οικονομία βρίσκεται αρχικά σε ισορροπία στο σημείο Υ0. Μια μείωση της συνολικής ζήτησης στη θέση AD1 οδηγεί την οικονομία σε ένα νέο σημείο ισορροπίας στο Υ1. Παρατηρούμε ότι η μεταβολή στο προϊόν ισορροπίας είναι πολύ μεγαλύτερη από τη μείωση (αρχική μεταβολή) της συνολικής ζήτησης 2>1 Προϊόν ισορροπίας: Γραμμή 45 ο : Είναι ο τόπος των σημείων για καθένα από τα οποία η τεταγμένη (η κάθετος ) ισούται με την τετμημένη και μας δείχνει την ποσότητα του προϊόντος της οικονομίας. ( τριγωνομετρικός ορισμός). Μας δείχνει τα σημεία στα οποία η επιθυμητή δαπάνη ισούται με το προϊόν ή το εισόδημα. Εάν δίνεται η καμπύλη της συνολικής ζήτησης η ισορροπίας βρίσκεται στο σημείο και στο σημείο αυτό η σχεδιασμένη δαπάνη ισούται με το προϊόν ή το εισόδημα της οικονομίας. Η γραμμή 45 ο αντιπροσωπεύει το συνολικό προϊόν. Άρα ο Keynes λέει ότι η συνολική ζήτηση καθορίζει το εισόδημα. 7

9 Μια άλλη προσέγγιση της ισορροπίας, η οποία είναι ισότιμη με την προηγούμενη μας λέει ότι ισορροπία υπάρχει και στο σημείο όπου οι προγραμματισμένες επενδύσεις ισούνται με τις προγραμματισμένες αποταμιεύσεις (S=I). Αριθμητικό παράδειγμα προσδιορισμού του εισοδήματος: Έστω η συνάρτηση κατανάλωσης C=20+0,75Y και I=80 (σταθερή και ανεξάρτητη από το εισόδημα). Όταν έχουμε κλειστή οικονομία χωρίς κράτος τότε: Υ=C+I Y=20+0,75Y+80 Y=100+0,75Y 0,25Y=100 Yισορροπίας= 400 Άρα σε ένα πίνακα το εισόδημα ισορροπίας είναι αυτό που ισούται με τη συνολική ζήτηση (Υ=AD) ή όπου η επένδυση ισούται με την αποταμίευση (Ι=S) Υ-C=S το τμήμα του εισοδήματος που δεν καταναλώνεται. Υ C I S AD(C+I)

10 Αφού δίνεται η συνάρτηση κατανάλωσης C=20+0,75Y βρίσκουμε τη συνάρτηση αποταμίευσης S= -α+(1-β)υ S= -α+(1-0,75) S= -α+0,25υ S= -20+0,25Y εξισώνουμε S και Ι=80 και τελικά προκύπτει Ι= -20+0,25Υ 80= -20+0,25Υ 0,25Υ=100 Υ ισορροπίας= 400 Αυτόνομη επένδυση: είναι η επένδυση που είναι ίδια σε όλα τα επίπεδα του εισοδήματος ( ανεξάρτητη του εισοδήματος). Αποταμίευση: εισόδημα-κατανάλωση (Υ-C) Συνολική ζήτηση: κατανάλωση-επένδυση (C+I) Πολλαπλασιαστής: είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό εργαλείο για τον προσδιορισμό του εισοδήματος. Η συνολική ζήτηση (AD) σύμφωνα με τον Keynes προσδιορίζει το μέγεθος του εισοδήματος (Y=C+I) για αυτό και η ισορροπία υπάρχει όταν C+I=AD. Μετά τον προσδιορισμό του εισοδήματος ισορροπίας επόμενο στάδιο είναι ο προσδιορισμός των μεταβολών στο εισόδημα. Η ανάλυση των μεταβολών του εισοδήματος έχει σημασία για την οικονομική πολιτική, γιατί μας δίνει τρόπους αυξήσεως του εισοδήματος. Ο πολλαπλασιαστής είναι ο λόγος της μεταβολής στο εισόδημα ισορροπίας προς τη μεταβολή στην αυτόνομη δαπάνη, η οποία προκαλεί τη μεταβολή στο προϊόν. Όπως ξέρουμε όταν υπάρχει αύξηση των επενδύσεων προκαλείται αύξηση του εισοδήματος. (αύξηση των επενδύσεων (Ι) αύξηση προϊόντος (Υ) ), (αύξηση της συνολικής ζήτησης (AD) αύξηση του προϊόντος (Υ) ). Αριθμητικό παράδειγμα: αν S= -20+0,40Υ και Ι=30 βάση της ισότητας S=I για να υπάρξει ισορροπία έχουμε 30=-20+0,40Υ Υισορροπίας = 125 Εάν αυξηθεί η επένδυση (Ι) από 30 σε 40 μονάδες ΔΙ=10,τι επίπτωψη θα έχει στο Υισορροπίας ; Εξισώνουμε πάλι αλλά αντί για 30 βάζουμε S=40 S=-20+0,40Υ, Ι=40 40=-20+0,40Υ 60=0,40Υ Υισορροπίας= 150. Άρα μια αύξηση της επένδυσης κατά 10 μονάδες δημιουργεί μία αύξηση στο εισόδημα κατά 25 μονάδες, δηλαδή 2,5 φορές μεγαλύτερη αύξηση στις μονάδες του εισοδήματος. Η σχέση μεταξύ της μεταβολής των μονάδων της επένδυσης και του εισοδήματος ονομάζεται πολλαπλασιαστής. Ως πολλαπλασιαστής λοιπόν ορίζεται ο αριθμός με τον οποίο πρέπει να πολλαπλασιαστεί η μεταβολή στην επένδυση για να βρούμε τη μεταβολή στο εισόδημα. Αφορά κυρίως τη συνολική οικονομία. Ο πολλαπλασιαστής λοιπόν είναι θετικός και μεγαλύτερος της μονάδας. Δηλαδή: ΔΥ=Κ ΔΙ =) ΔΥ/ ΔΙ=Κ και Κ>0 και Κ>1. Όπου Κ: πολλαπλασιαστής. Και επίσης Κ=1/ 1-MPC ή Κ=1/ 1-β. Όσο μεγαλύτερη είναι η οριακή ροπή προς κατανάλωση (MPC) τόσο μεγαλύτερος είναι ο πολλαπλασιαστής. Έννοιες κλειδιά: Κεϋνσιανό με δημόσιο τομέα: ο δημόσιος τομέας κάνει δημόσιες δαπάνες, επιβάλλει φόρους και ασκεί δημοσιονομική πολιτική. Δημοσιονομική πολιτική: οι αποφάσεις (ενέργειες) της κυβέρνησης για δημόσιες (ή κυβερνητικές) δαπάνες και φόρους (φορολογία). Υ=C+I+G(ή Τ) όπου Υ:εισόδημα, C:κατανάλωση, Ι:επενδύσεις και G:κράτος. Η δημοσιονομική πολιτική χωρίζεται σε: α) Επεκτατική δημοσιονομική πολιτική: έχει σκοπό την αύξηση του προϊόντος και του εισοδήματος ισορροπίας 9

11 β) Συσταλτική (ή περιοριστική) δημοσιονομική πολιτική: έχει στόχο τη μείωση του προϊόντος και του εισοδήματος ισορροπίας. Σταθεροποιητική πολιτική( stabilization policy): είναι οι ενέργειες με τις οποίες η κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει το εισόδημα κοντά στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης (ΥF, όπου F: full employment), στη μοντέρνα μακροοικονομική το εισόδημα πλήρους απασχόλησης δυνητικό προϊόν (Υp) και στο επίπεδο αυτό το εισόδημα όλοι οι εργαζόμενοι που επιθυμούν να εργαστούν βρίσκουν δουλειά. Έλλειμμα του προϋπολογισμού: οι δαπάνες του κράτους (του δημοσίου) που δεν καλύπτονται από τα έσοδα του. Δηλαδή δαπάνες > εισόδημα (G>T ή G>NT), όπου NT:net tax-καθαροί φόροι. Στα έσοδα υπολογίζονται και τα έσοδα από άλλες δραστηριότητες εκτός φόρων π.χ. δημόσιες επιχειρήσεις. Η κυβέρνηση καλύπτει το έλλειμμα του δημοσίου τομέα ή με δάνεια από το κοινό (ομολογιακά δάνεια) στο εσωτερικό της χώρας ή με δανεισμό από το εξωτερικό. Πληθωρισμός: είναι η συνεχής άνοδος του γενικού επιπέδου των τιμών και μετριέται με τον δείκτη τιμών καταναλωτή (CPI) α) Αίτια πληθωρισμού: i) πληθωρισμός ζήτησης==) αύξηση της ζήτησης >δυνητικό ΑΕΠ αύξηση προϊόντος για την απορρόφηση πρόσθετης δαπάνης, καθώς η αγορά δεν καλύπτει τη ζήτηση ii) πληθωρισμός κόστους==) οφείλεται σε μισθολογικές αυξήσεις του iii) επιπέδου παραγωγικότητας εισαγωγικός πληθωρισμός==) π.χ. εισροή πετρελαίου, μετακινιέται η αύξηση στις τιμές που οφείλεται τη φορολογική πολιτική ( κυρίως έμμεσοι φόροι). β) Επιπτώσεις πληθωρισμού: i) ανταγωνιστικότητα και υπονόμευση εγχώριου προϊόντος ii) διεύρυνση ελλείμματος με μείωση του ΑΕΠ και των συντελεστών παραγωγής και αύξηση της ανεργίας iii) διανομή εισοδήματος μέσα στην οικονομία για γρηγορότερη αύξηση των τιμών σε κάποια προϊόντα, ενώ σε άλλα οι τιμές μένουν σταθερές κέρδος παραγωγών και οι επιχειρήσεις γίνονται βιώσιμες εφόσον αύξησαν τις τιμές τους iv) άτομα με σταθερά εισοδήματα πλήττονται περισσότερο από τον πληθωρισμό, γιατί στο επιχειρηματικό περιβάλλον ο υψηλός πληθωρισμός δημιουργεί ανασφάλεια. 10

12 Στο υπόδειγμα εισοδήματος-δαπάνης, στο σημείο τομής της γραμμής 45 ο με την καμπύλη της συνολικής ζήτησης (AD) προσδιορίζεται το εισόδημα ισορροπίας (Υ ισορροπίας). Επίσης οι άμεσοι φόροι επηρεάζουν την κλίση της συνάρτησης κατανάλωσης (οριακή ροπή προς κατανάλωση, ΜΡC) και της συνολικής ζήτησης (AD). Tέλος οι δημόσιες δαπάνες (ή κυβερνητικές) επηρεάζουν τη θέση της καμπύλης συνολικής ζήτησης (AD). Αρχικό σημείο ισορροπίας: η τομή της συνολικής ζήτησης (AD) με τη γραμμή 45 ο μας δίνει το εισόδημα και το προϊόν ισορροπίας (Υ0). Η κυβέρνηση μπορεί να επηρεάσει το συνολικό προϊόν της οικονομίας αυξάνοντας την συνολική ζήτηση (AD) από (AD0) σε (AD1). Το νέο προϊόν ισορροπίας είναι το (Υ1). Η πράξη αυτή να επηρεάσει δηλαδή την συνολική ζήτηση, αύξησε το εισόδημα ισορροπίας. Αυτή η υπόθεση ότι η κυβέρνηση επηρεάζει την καμπύλη της συνολικής ζήτησης, ισχύει αλλά αγνοεί άλλες μεταβλητές όπως τις τιμές, τα επιτόκια, την ανάγκη χρηματοδότησης του ελλείμματος κ.α. Δημιουργείται έλλειμμα γιατί κάνοντας δημόσιες δαπάνες ξεπερνάτε η ισορροπία στον κρατικό προϋπολογισμό. Ο κρατικός προϋπολογισμός: το έλλειμμα ισούται με G-NT, όπου G: κράτος και ΝΤ: καθαροί φόροι. Εάν οι δημόσιες δαπάνες είναι εξαρτημένες από το εισόδημα αλλά οι καθαροί φόροι εξαρτώνται από το εισόδημα τότε ο κρατικός προϋπολογισμός θα έχει έλλειμμα στα χαμηλά εισοδήματα και θα έχει περίσσευμα στα υψηλά εισοδήματα. Η πρώτη υπόθεση που κάναμε είναι ότι οι δημόσιες δαπάνες είναι ανεξάρτητες από το εισόδημα γι αυτό και η καμπύλη του κράτους (G) θα είναι ευθεία. 11

13 Το μέγεθος του ελλείμματος δεν είναι καλό μέτρο της δημοσιοοικονομικής θέσης της κυβέρνησης, αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι ο διαθρωτικός προϋπολογισμός που δείχνει πως θα διαμορφωνόταν το έλλειμμα αν το εισόδημα βρισκότανε στο επίπεδο της απασχόλησης, δηλαδή αν το εισόδημα ήταν στη θέση potential output του δυνητικού προϊόντος (ΥΡ ή ΥF). Όταν αυξηθούν οι δημόσιες δαπάνες αυξάνεται η συνολική ζήτηση (AD) και αντίστροφα. Αυτόματοι σταθεροποιητές και δημοσιοοικονομική πολιτική: είναι οι μηχανισμοί της οικονομίας που περιορίζουν τις αντιδράσεις του ΑΕΠ (ή του προϊόντος) σε ενδεχόμενα έκτακτα γεγονότα, όπως πόλεμος, αύξηση της τιμής του πετρελαίου, χρηματοοικονομική κρίση κλπ. Αυτόματοι σταθεροποιητές είναι η φορολογία και τα επιδόματα ανεργίας. Λειτουργούν αυτόματα χωρίς να αποφασίσει ο υπουργός οικονομίας ή οι policy makers να λειτουργήσουν, δηλαδή δεν ενεργοποιούνται μόνοι τους χωρίς την απόφαση κανενός. Περιορισμοί στην αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής: κάποια έκτακτα γεγονότα επηρεάζουν την συνολική ζήτηση (AD) ΣΟΚ με αποτέλεσμα η οικονομία να τραντάζεται. Η δημοσιονομική πολιτική δεν μπορεί να αντισταθμίσει αυτά τα ΣΟΚ. Αυτό το γεγονός οφείλεται σε κάποιους περιορισμούς, οι οποίοι είναι: 1. χρονική υστέρηση: α) στη διάγνωση β) ανάληψη δράσης γ) η πολλαπλασιαστική διαδικασία απαιτεί χρόνο αφού γίνει η δράση ( πολλαπλασιαστές) 2. αβεβαιότητα: α) δεν γνωρίζουμε το Κ (πολλαπλασιαστή) β) αλλάζει η θέση της συνολικής ζήτησης (AD) 3. υπάρχουν υποκινούμενα αποτελέσματα στην αυτόνομη ζήτηση α) μεταβολές στη συνολική ζήτηση μπορεί να έχουν αντισταθμιστικά αποτελέσματα σε άλλα συστατικά στοιχεία της συνολικής ζήτησης β) η κυβέρνηση δεν ασκεί δημοσιονομική πολιτική (ή δεν την επεκτείνει) όταν η ανεργία είναι συνεχώς υψηλή με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δράση της δημοσιονομικής πολιτικής. 4. έλλειμμα: όταν το έλλειμμα αυξάνεται υπάρχει ανησυχία στην κυβέρνηση για αύξηση του πληθωρισμού 5. ίσως δεν υπάρχει ανεργία: η ανεργία είναι δυνατό να είναι εκούσια 12

14 Διαρροές στο οικονομικό υπόδειγμα θεωρούνται: α) οι αποταμιεύσεις και β) η φορολογία είτε είναι καθαρή είτε όχι. Εισροές στο οικονομικό υπόδειγμα θεωρούνται: α) οι δημόσιες δαπάνες και β) οι ιδιωτικές επενδύσεις Άρα διαρροές = S, NT ή Τα και εισροές = G, I Το εισόδημα διατίθεται για κατανάλωση, αποταμίευση και για να πληρωθεί η φορολογία: Ε+Ι+G=E+S+T I+G=S+T. Οπότε ένας άλλος τρόπος προσδιορισμού της ισορροπίας του εισοδήματος στο κευνσιανό υπόδειγμα με δημόσιο τομέα είναι: S+T=I+G. Αν υπάρχει διαφορά μεταξύ αποταμίευσης (S) και επένδυσης (Ι) θα υπάρχει και διαφορά ανάμεσα στο G-T δημιουργείται έλλειμμα γιατί S>I. Θεώρημα ισοσκελισμένου προϋπολογισμού: εάν αυξηθούν οι δημόσιες δαπάνες κατά ίσο ποσό με τη φορολογία (ΔG=ΔΤ το κράτος αυξάνει το G και τα παίρνει όλα από τη φορολογία) τότε η αύξηση του εισοδήματος θα είναι ίση με το ποσό των δημοσίων δαπανών (ΔΥ=ΔG) οπότε στη περίπτωση αυτή ο πολλαπλασιαστής θα είναι 1, δηλαδή Κ= ΔΥ/ΔG=1. Απόδειξη: Έστω ότι έχουμε ισοσκελισμένο προϋπολογισμό ΔG=ΔΤ. Η μεταβολή στο επίπεδο του εισοδήματος θα είναι: ΔΥ=ΔG-βΔΤ/1-β ΔΥ=ΔG-βΔG/1-β ΔΥ=ΔG 1-β/1-β ΔΥ=ΔG. Αυτό συμβαίνει όταν είναι αναλογικός ο φόρος. Όταν αλλάζει, αλλάζει και το θεώρημα του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Πολλαπλασιαστής δημοσίων δαπανών: ΔΥ/ΔG=K, Κ=1/1-β ΔΥ=Κ ΔG Πολλαπλασιαστής φορολογίας: ΔΥ/ΔΤ=Κ, ΔΥ=-β/1-βΔΤ. Με τη βοήθεια των δύο αυτών σχέσεων λύσαμε τν απόδειξη. Θεωρία χρήματος: ερωτήσεις κλειδιά 1)γιατί η κοινωνία χρειάζεται χρήμα, 2)γιατί οι κυβερνήσεις θέλουν να επηρεάζουν την προσφορά χρήματος, 3)πως η χρηματαγορά επηρεάζει την πραγματική οικονομία, 4)ποια είναι η σχέση χρήματος και επιτοκίου ( το επιτόκιο προσδιορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση χρήματος). Ορισμός χρήματος: χρήμα είναι κάθε γενικά αποδεκτό μέσο πληρωμής για παράδοση αγαθών, τον διακανονισμό οφειλών και την αποπληρωμή χρέους. Το χρήμα είναι επίσης και μέσο συμαλλαγών. ΜD= ζήτηση χρήματος Είδη χρήματος: α) νόμιμο ή παραστατικό χρήμα: είναι τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα, των οποίων το κόστος κατασκευής είναι πολύ μικρότερο από την αξία τους. β) πιστωτικό χρήμα: βασίζεται στο ιδιωτικό χρέος ενός ατόμου (π.χ. η τράπεζα οφείλει σε κάποιον τις καταθέσεις του). Λειτουργίες χρήματος: 1) είναι μέσο συναλλαγών 2)είναι μονάδα μέτρησης ( ο κοινός παρανομαστής ) με την οποία εκφράζονται όλε σοι τιμές και καταγράφονται όλοι οι λογαριασμοί 3)είναι μέσο διαφύλαξης των αξιών 4)είναι μέσο πραγματοποίησης μελλοντικών πληρωμών και δανεισμών 13

15 Προσφορά χρήματος: η προσφορά χρήματος πριν το ευρώ καθοριζόταν από την κεντρική τράπεζα της Ελλάδος και μαζί με τον υπουργό οικονομικών ασκούσε τη νομισματική πολιτική. Η κεντρική τράπεζα της Ελλάδος εκτός από το να κόψει χρήμα για να επηρεάσει την προσφορά χρήματος έχει και άλλους τρόπους: 1) Η τράπεζα μπορεί να επηρεάσει το ποσοστό των υποχρεωτικών ρευστών διαθέσιμων των εμπορικών τραπεζών οι τράπεζες δέχονται καταθέσεις χορηγούν δάνεια και κάνουν επενδύσεις. Η τράπεζα της Ελλάδος (κεντρική τράπεζα) θέτει τους κανόνες στις εμπορικές τράπεζες. Η κεντρική τράπεζα υποχρεώνει ένα ποσοστό των καταθέσεων να το κρατάει η τράπεζα σε ρευστό. Αν π.χ. από 15-20% τις υποχρεώσεις να το κάνουν 25%- οδηγεί σε μείωση της προσφοράς χρήματος καθώς το ρευστό «βγαίνει» από την αγορά ποσοστό υποχρεωτικών διαθεσίμων. 2) Το προεξοφλητικό επιτόκιο. Αν ο επιχειρηματίας καταθέσει στην εμπορική τράπεζα γραμμάτιο ή συναλλαγματική προεξόφληση. Όταν η εμπορική τράπεζα χρειαστεί ρευστό το χαρτοφυλάκιο που έχει μαζέψει το πηγαίνει στη κεντρική τράπεζα και κάνει αναπροεξόφληση. Ανάλογα με το ύψος του αναπροεξοφλητικού επιτοκίου μπορεί να καθορίσει την προσφορά χρήματος. Αν είναι υψηλό αυξάνεται η προσφορά χρήματος και αντίστροφα. 3) Πολιτική ανοιχτής αγοράς: όταν πουλάει στην αγορά χρηματιστηριακούς τίτλους περιορίζει την προσφορά χρήματος επειδή μαζεύει χρήμα/ρευστό και αντίστροφα. Η κεντρική τράπεζα λειτουργεί ως τραπεζίτης των τραπεζών και είναι υπεύθυνη για να καθορίσει το επιτόκιο. Τα καθήκοντά της είναι να εκδίδει κέρματα, χαρτονομίσματα, να λειτουργεί ως τραπεζίτης στις εμπορικές τράπεζες και στην κυβέρνηση. Νομισματική βάση: είναι η ποσότητα των κερμάτων και των χαρτονομισμάτων που βρίσκεται σε κυκλοφορία καθώς και η ποσότητα χρήματος που παρακρατείται από το τραπεζικό σύστημα είναι δηλαδή το σύνολο χρήματος. Ζήτηση χρήματος: ο τόκος ονομάζεται κόστος ευκαιρίας παρακράτησης χρήματος, υπό μορφή ρευστών διαθεσίμων τόκοι που θυσιάζονται από την παρακράτηση χρήματος. Τα άτομα λοιπόν κρατούν χρήμα με τη μορφή ρευστών διαθεσίμων μόνο όταν υπάρχει όφελος ώστε να αντισταθμιστεί αυτό το κόστος. Άρα η παρακράτηση έχει κόστος και τα άτομα τα κρατάνε όταν πιστεύουν ότι θα έχουν κέρδος. Κίνητρα για παρακράτηση χρήματος: 1) κίνητρο συναλλαγών γίνεται γιατί οι εισπράξεις μισθού και οι πληρωμές δε συγχρονίζονται. Αυτή η ζήτηση χρήματος στις συναλλαγές εξαρτάται από το εισόδημα. 14

16 2) κίνητρο προφύλαξης ή εξόφλησης για έκτακτες περιπτώσεις. Αυτή η ζήτηση χρήματος εξαρτάται από το ονομαστικό επιτόκιο. 3) κίνητρο των χρηματοπιστωτικών επενδύσεων 4) κίνητρο κερδοσκοπίας (καινοτομία Keynes) τα άτομα προτιμούν να κρατούν χρήμα παρά ομολογίες προκειμένου να κερδοσκοπήσουν. Αυτή η ζήτηση χρήματος εξαρτάται από το επιτόκιο και τις προσδοκίες για τις τιμές των ομολογιών. Τιμές των ομολογιών και επιτόκιο της αγοράς: κάθε ομολογία αποτελεί πιστωτικό τίτλο, εκδίδεται από το δανειζόμενο και επάνω είναι γραμμένη η ονομαστική αξία και η τιμή εκδόσεως της ομολογίας και το επιτόκιο αποδόσεως. Ο κάτοχος μιας ομολογίας είναι ένας πιστωτής ο κάτοχος μιας μετοχής μαζί με τους άλλους μετόχους εξουσιάζουν την επιχείρηση. Η σχέση μεταξύ της τιμής της ομολογίας και του επιτοκίου είναι αρνητική. Μηχανισμός μετάβασης είναι ο τρόπος μέσω του οποίου η νομισματική πολιτική επηρεάζει το προϊόν και την απασχόληση (και το εισόδημα) κατά συνέπεια του επηρεασμού της AD.Η νομισματική πολιτική μπορεί να επιδράσει στα επιτόκια, στην κατανάλωση και την επένδυση. Το αποτέλεσμα του πλούτου (αποτέλεσμα Pigou ) λειτουργεί με 2 τρόπους: 1)Άμεσα εάν η κυβέρνηση αυξήσει την προσφορά (ποσότητα) χρήματος Ms π.χ: εάν την αυξήσει τότε τα άτομα νιώθουν ότι είναι πλουσιότερα γιατί τμήμα του πλούτου κρατείται ως ρευστό. 2)Έμμεσα η αύξηση της Ms θα οδηγήσει σε πτώση του επιτοκίου r που θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής των ομολόγων αισθάνονται πλουσιότεροι. (Διάγραμμα 1 ) Ms r r τιμής ομολόγων!! Η ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί στην οικονομία είναι η προσφορά χρήματος και περιλαμβάνει και τις καταθέσεις όψεως (οι καταθέσεις όψεως δεν έχουν τόκο και ίσως έχουν αρνητικό επιτόκιο). Η επίδραση του πλούτου μετατοπίζει τη συνάρτηση κατανάλωσης (προς τα πάνω) W C δηλαδή τα άτομα δαπανούν περισσότερα όταν αυξάνεται ο πλούτος ( δαπανούν περισσότερα από το διαθέσιμο εισόδημα Υd ). Επίσης η μείωση των επιτοκίων αυξάνει την κατανάλωση και μετατοπίζει την καμπύλη προς τα πάνω. Μηχανισμός Μετάβασης (διάγραμμα) 15

17 Έστω ότι συμβαίνει μείωση των επιτοκίων(r ) η οποία δημιουργεί ένα αίσθημα πλούτου στα άτομα. Αυτό μπορεί να γίνει με 2 τρόπους: 1)Λόγω Ms r επειδή Ms 2)Λόγω της αύξησης της τιμής των ομολόγων r επειδή οι τιμές των ομολόγων αυξάνονται. Η αίσθηση του πλούτου αυξάνει την κατανάλωση λόγω της μείωσης του επιτοκίου και πάει στη θέση CC1 οπότε η νέα θέση της καμπύλης της συνολικής ζήτησης είναι η AD1και το νέο σημείο τομής της ΑD και της 45 είναι το γ2.άρα η νομισματική πολιτική ( η αύξηση της ποσότητας του χρήματος) μειώνει τα επιτόκια και αυτό δημιουργεί ένα αίσθημα πλούτου στ α οικονομούντα άτομα άρα μετατοπίζει την καμπύλη της C και της AD προς τα πάνω και αυξάνει το Υ(εισόδημα) και το προϊόν. Νομισματική Πολιτική είναι ο χειρισμός της ποσότητας του χρήματος ώστε να επηρεαστούν τα επιτόκια και κατά συνέπεια το προϊόν και η απασχόληση. Άρα το συμπέρασμα είναι το εξής:ms r AD,C Υπάρχουν περιοριστικές επιδράσεις: 1) Η ζήτηση χρήματος για συναλλαγές εξαρτάται από το εισόδημα και ισούται με τον πολλαπλασιαστή επί το εισόδημα ισορροπίας (MΤ = ΚxΥ) 2) Η ζήτηση χρήματος για προφύλαξη και εξασφάλιση εξαρτάται από το r(y,r) 3) Η ζήτηση χρήματος για κερδοσκοπία εξαρτάται από το r Ma = F( r ) Πως δρουν οι Περιοριστικές Επιδράσεις στην προσφορά χρήματος C,AD,Y άρα Ms Y. Όμως οι περιοριστικές επιδράσεις δρουν ως εξής: Η Ms έχει σαν αποτέλεσμα r ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία στην προσφορά χρήματος. Msupply=Mdemand Η ισορροπία στην αγορά χρήματος μας λέει ότι πρέπει η ζήτηση χρήματος να ισούται με την προσφορά του, όμως Μs r.h αύξηση του Υ οδηγεί σε αύξηση του Μτ r λίγο(όχι τόσο όσο το μειώνει η Μs) και η AD μετακινείται προς τα κάτω (AD ) έχουμε λοιπόν εξαιτίας της Y Mτ και η τάση αυτή οδηγεί σε και μειώνεται η AD. Δημοσιονομική Πολιτική και Εκτόπιση του Ιδιωτικού Τομέα(crowding out): 16

18 Είναι το φαινόμενο της αντιστάθμισης, της αύξησης των δημοσίων δαπανών G από μια μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων G οδηγεί σε I. Σημαίνει ότι οι G δεν έχουν αποτελεσματικότητα στο προϊόν και στην απασχόληση άρα σύμφωνα με τους μονεταριστές η αύξηση του G δεν έχει καμία επίδραση στο προϊόν ισορροπίας γιατί εκτοπίζει την Ι. Σύμφωνα με τους μονεταριστές μόνο η νομισματική πολιτική έχει αποτελέσματα και όχι η δημοσιονομική.!!πολυ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: r I και r I Αν G AD AD και Υ (ισορροπίας):υο Υ όμως σύμφωνα με τους μονεταριστές ή Υ Md (ζήτηση χρήματος) και r. Η r I AD και γίνεται AD.Άρα η δημοσιονομική πολιτική με σταθερή την ποσότητα του χρήματος είναι λιγότερο επεκτατική από ότι συνοδευόταν από αύξηση της προσφοράς χρήματος για να μην αυξηθούν τα επιτόκια και να παραμείνουν σταθερά. Εξωτερικός Τομέας της Οικονομίας: Υ=C+I(χωρίς δημόσιο τομέα)+(χ-μ) Ζ=εξωτερικός τομέας Υ- C=S(εισαγωγές)=Ι+Χ(εξαγωγές) Υ-C=S S+M=I+X Η συνθήκη ισορροπίας με δημόσιο τομέα: Y=C+I+G+(X-M) Το εισόδημα διατίθεται ως εξής:y=c+s+t(πληρωμή φόρων) C+I+G+(X=M)=C+S+T I+G+(X-M)=S+T I+G+X=S+T+M Συνθήκη ισορροπίας με δημόσιο τομέα Εξαγωγές και Εισαγωγές Εξαγωγές: Αποτελούν τμήμα του εθνικού προϊόντος το οποίο εξάγεται σε άλλες χώρες για κατανάλωση/επένδυση.άρα οι εξαγωγές αποτελούν τμήμα της συνολικής δαπάνης και δημιουργούν εισόδημα όπως οι επενδύσεις(ι) και οι δημόσιες δαπάνες(g). Αν οι εξαγωγές είναι ανεξάρτητες από το εμπόδιο του Υ ισορροπία 17

19 Άρα αν Χ τότε Υ(εισόδημα ισορροπίας) και αν Χ και το Υ(εισόδημα ισορροπίας). Η επίδραση των εξαγωγών στο Υ: Ο πολλαπλασιαστής των εξαγωγών: Κ=ΔΥ/ΔΧ ΔΥ=Κ ΔΧ Εισαγωγές: Ένα μέρος της κατανάλωσης και της επένδυσης μίας χώρας καλύπτεται από προϊόντα τα οποία εισάγονται από άλλες χώρες. Η εγχώρια δαπάνη για εισαγωγές δημιουργεί εισόδημα για εκείνους οι οποίοι παράγουν τα εισαγόμενα προϊόντα. Οι εισαγωγικές αποτελούν διαρροή από την συνολική δαπάνη προς τις χώρες εισαγωγής των προϊόντων. Η συνάρτηση εισαγωγής είναι η εξής: Μ(εισαγωγές)=Μο(σταθερές ανεξάρτητες από το εισόδημα)+my και m=οριακή ροπή προς εισαγωγές. ΟΡΕ(οριακή ροπή προς εισαγωγές)=δμ/δυ= m όπου ισχύει ότι: 0<m<1 0<ΔΜ/ΔΥ<1, άρα Μ/Υ=Μο+m=μέση ροπή προς εισαγωγές. Ο πολλαπλασιαστής εξωτερικού εμπορίου ή ανοικτής οικονομίας: Στη συνθήκη ισορροπίας Υ=C+I+(X-M) αντικαθιστούμε τις συναρτήσεις κατανάλωσης και εισαγωγών και Υ=α+βΥ(C)+I+X-Mo-mY λύνουμε ως προς Υ και έτσι έχουμε: Υ=(1/1-β-m)α+Ι+Χ-Μο Αν οι επενδύσεις αυξηθούν κατά ΔΙ τότε το Υ θα αυξηθεί. Αν υπάρχουν συναλλαγές με το εξωτερικό ο πολλαπλασιαστής αλλάζει και ΔΥ=ΔΙ(1/1-β+m) ΔΥ/ΔΙ=1/1-β+m ο πολλαπλασιαστής της ανοικτής οικονομίας είναι μικρότερος από τον πολλαπλασιαστή της κλειστής οικονομίας (Κ=1/1-β) Επίδραση εισαγωγών και εξαγωγών στο Υ ισορροπίας: Αύξηση στις εισαγωγές αυξάνει την συνολική ζήτηση και το Υ. Αν δεδομένη η επένδυση (ανεξάρτητη από το Υ) και προσθέσουμε με τις εξαγωγές και φέρουμε την αποταμίευση 18

20 Αύξηση στις συναλλαγές μειώνει τη συνολική ζήτηση και το Υ. Η καμπύλη της AD πάει προς τα κάτω και το Υ1 προσδιορίζει την ισορροπία. Άλλος τρόπος προσδιορισμού της ισορροπίας Αν υποθέσουμε ότι βάζουμε και τις εισαγωγές στο υπόδειγμα Άρα φαίνεται ότι μειώνεται το Υ. Για τις ασκήσεις: Για αυτόνομες μεταβολές στη συνολική ζήτηση στην C, I και τις Χ(εξαγωγές) και τις G o πολλαπλασιαστής είναι: Κ=1/1-β+m Για αυτόνομες μεταβολές στις εισαγωγές ο πολλαπλασιαστής έχει αρνητικό πρόσημο (αποταμιευτική διαρροή): Κ=-1/1-β+m 19