5. Περιγραφή Χρηματοοικονομικών Μέσων και Σχετικών Κινδύνων

Transcript

1 5. Περιγραφή Χρηματοοικονομικών Μέσων και Σχετικών Κινδύνων 1. Περιγραφή Επενδυτικών Κινδύνων Προειδοποίηση Γενικών Κινδύνων Η κάθε επένδυση σε χρηματοοικονομικά μέσα ενέχει κινδύνους, ο βαθμός των οποίων εξαρτάται από τη φύση της κάθε επένδυσης. Η παρούσα ενημέρωση δεν δύναται να αποκαλύψει όλους τους κινδύνους ή άλλες σημαντικές πτυχές των προϊόντων που περιγράφονται πιο κάτω και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθεί ως επενδυτική συμβουλή ή ως σύσταση για παροχή οποιασδήποτε από τις υπηρεσίες ή επένδυση σε οποιαδήποτε από τα προϊόντα που αναφέρονται πιο κάτω. Δεν πρέπει να πραγματοποιήσετε συναλλαγές σε αυτά ή σε οποιαδήποτε άλλα προϊόντα εκτός και αν αντιλαμβάνεστε πλήρως τη φύση τους, τους κινδύνους που εμπεριέχουν και την έκταση της έκθεσης σας στους κινδύνους αυτούς. Πρέπει επίσης να πειστείτε ότι το προϊόν είναι κατάλληλο για σας λαμβάνοντας υπόψη τα προσωπικά και οικονομικά σας δεδομένα και την επενδυτική σας στρατηγική. Σε περίπτωση που δεν είστε βέβαιοι ως προς τη σημασία οποιασδήποτε από τις αποκαλύψεις ή προειδοποιήσεις που περιγράφονται κατωτέρω, σας προτρέπουμε να λάβετε ανεξάρτητη νομική και/ή χρηματοοικονομική συμβουλή προτού πάρετε οποιεσδήποτε επενδυτικές αποφάσεις. Μερικά από αυτά τα προϊόντα είναι ακατάλληλα για πολλούς επενδυτές. Τα είδη κινδύνων που πιθανό να απασχολούν τους επενδυτές επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες, περιλαμβανομένου του τρόπου δημιουργίας ή δόμησης του προϊόντος. Οι συγκεκριμένοι κίνδυνοι ενός προϊόντος ή συναλλαγής εξαρτώνται από τους όρους του προϊόντος ή της συναλλαγής και τις ιδιαίτερες περιστάσεις, και τις σχέσεις μεταξύ, των σχετικών συμβαλλόμενων μερών που συμμετέχουν σε τέτοια προϊόντα ή συναλλαγές. Οι επενδύσεις αναμένεται να παρέχουν απόδοση ανάλογα με το βαθμό κινδύνου που εμπεριέχουν. Η τιμή ή η αξία κάποιας επένδυσης εξαρτάται από τις διακυμάνσεις στις χρηματοοικονομικές αγορές τις οποίες δεν μπορεί να καθορίσει οποιοσδήποτε. Οι αποδόσεις δεν αποτελούν ένδειξη της μελλοντικής απόδοσης. Η φύση και η έκταση του επενδυτικού κινδύνου ποικίλει μεταξύ χωρών και μεταξύ επενδύσεων. Οι κίνδυνοι που περιγράφονται πιο κάτω δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Κίνδυνος Αγοράς Ο κίνδυνος αγοράς είναι ο κίνδυνος μεταβολής της αξίας μιας επένδυσης από μεταβολές σε γενικούς παράγοντες της αγοράς όπως επιτοκίων, τιμών μετοχών, μετοχικών δεικτών, νομισμάτων, τιμών εμπορευμάτων και δεικτών εμπορευμάτων. Οι επενδυτές σε χρηματοοικονομικά μέσα διατρέχουν τον κίνδυνο να απολέσουν μέρος ή το σύνολο του κεφαλαίου τους σε περίπτωση αρνητικής μεταβολής των τιμών.

2 Πιστωτικός Κίνδυνος Ο πιστωτικός κίνδυνος είναι ο κίνδυνος ότι ο αντισυμβαλλόμενος σε μια οικονομική συναλλαγή θα παραλείψει να εκπληρώσει τη συμβατική υποχρέωσή του. Δεδομένου ότι υπάρχουν πολλοί τύποι αντισυμβαλλομένων και υποχρεώσεων, ο πιστωτικός κίνδυνος μπορεί να λάβει πολλές μορφές και μπορεί να αναφερθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, όπως «κίνδυνος αντισυμβαλλομένου». Κίνδυνος Διακανονισμού Σε πολλά χρηματιστήρια, την εκπλήρωση μιας συναλλαγής μπορεί «να εγγυηθεί» το χρηματιστήριο ή ο οίκος εκκαθάρισης. Συνήθως, δεν υπάρχει κάποιος οίκος εκκαθάρισης για τα εξωχρηματιστηριακά προϊόντα (OTC) (παρόλο που οι μη καταχωρημένες μεταβιβάσιμες κινητές αξίες μπορούν να εκκαθαριστούν μέσω ενός οίκου εκκαθάρισης). Ο κίνδυνος διακανονισμού αυξάνεται όπου η εκκαθάριση από τα διαφορετικά μέρη της συναλλαγής γίνεται σε διαφορετικές χρονικές ζώνες ή σε διαφορετικά συστήματα διακανονισμού όπου δεν υπάρχει δυνατότητα συμψηφισμού. Αυτός ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα οξύς στις συναλλαγματικές συναλλαγές και τις συμβάσεις ανταλλαγής νομισμάτων. Κίνδυνος Ρευστότητας Ο κίνδυνος ρευστότητας είναι χρηματοοικονομικός κίνδυνος που προκύπτει λόγω τις αβέβαιης ρευστότητας δηλ. του πόσο γρήγορα ένα χρηματοοικονομικό προϊόν μπορεί να πωληθεί και να μετατραπεί σε μετρητά (το πιο ρευστό περιουσιακό στοιχείο) χωρίς να καταλήγει ο πωλητής να εισπράττει σημαντικά μικρότερο ποσό από το ποσό της αρχικής επένδυσης. Η ρευστότητα ενός προϊόντος επηρεάζεται άμεσα από την προσφορά και τη ζήτηση που υπάρχει για το συγκεκριμένο προϊόν και επίσης έμμεσα από άλλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων πιθανών διαταραχών στην αγορά, ή ζητημάτων υποδομής όπως διαταραχής στη διαδικασία διακανονισμού τίτλων. Λόγω της τάσης του να διογκώνει και άλλους κινδύνους, είναι δύσκολο ή αδύνατο να απομονωθεί ο κίνδυνος ρευστότητας. Λειτουργικός Κίνδυνος Ο λειτουργικός κίνδυνος, όπως διακοπές ή δυσλειτουργίες στα αναγκαία συστήματα και ελέγχους, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων πληροφορικής, μπορεί να έχει αρνητική επίδραση σε όλα τα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Ο επιχειρησιακός κίνδυνος, ειδικά ο κίνδυνος η επιχείρηση να διοικείται ακατάλληλα, θα μπορούσε επίσης να έχει αρνητικό αντίκτυπο στους μετόχους, ή άλλους επενδυτές σε μια τέτοια επιχείρηση. Το προσωπικό και οι οργανωτικέ αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά αυτούς τους κινδύνους, και γενικά, ο λειτουργικός κίνδυνος μπορεί να μην γίνεται αντιληπτός εκτός της επιχείρησης. Ρυθμιστικός και Νομικός Κίνδυνος Οι αποδόσεις σε όλες, και ιδιαίτερα σε νέες επενδύσεις, διατρέχουν κίνδυνο από ρυθμιστικές ή νομικές ενέργειες και αλλαγές που πιθανό να αλλάξουν την προοπτική κέρδους μιας επένδυσης. Οι νομικές αλλαγές θα μπορούσαν ακόμη και να καταστήσουν παράνομη μια προηγουμένως νόμιμη επένδυση. Αλλαγές σε σχετικά ζητήματα όπως η φορολογία θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στην κερδοφορία. Τέτοιοι κίνδυνοι είναι απρόβλεπτοι και εξαρτώνται από πολυάριθμους πολιτικούς, οικονομικούς και άλλους παράγοντες. Για το λόγο αυτό οι κίνδυνοι αυτοί είναι μεγαλύτεροι στις αναδυόμενες αγορές όπου υπάρχει γενικά

3 λιγότερη κυβερνητική επίβλεψη και έλεγχος των πρακτικών των επιχειρήσεων και της βιομηχανίας, των χρηματιστηρίων και των εξωχρηματιστηριακών αγορών. Επιπρόσθετα, η φύση της νομοθεσίας και των κανονισμών με την οποία είναι εξοικειωμένοι οι επενδυτές στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο πιθανό να μην υπάρχει σε μερικές χώρες, και όπου υπάρχει, μπορεί να υπόκειται σε ασυμβίβαστη ή αυθαίρετη εφαρμογή ή ερμηνεία και μπορεί να αλλάξει με αναδρομική ισχύ. 2. Περιγραφή Χρηματοοικονομικών Μέσων και Σχετικοί Κίνδυνοι Οι συγκεκριμένες πτυχές οποιασδήποτε συναλλαγής πρέπει να επαληθεύονται προσεκτικά, να γίνονται κατανοητές και αποδεκτές από κάθε αντισυμβαλλόμενο στη συναλλαγή, μέσω του εντύπου, της εξωχρηματιστηριακής συμφωνίας (OCT agreement) ή άλλου αποδεκτού μέσου. Αυτές θα καθορίσουν τους συγκεκριμένους όρους της συναλλαγής της οποίας ο κίνδυνος πρέπει να αξιολογηθεί. Παρόλο που παρατίθεται πιο κάτω μια γενική περιγραφή των διαθέσιμων προϊόντων, τα προϊόντα αυτά δυνατό να έχουν διαφορετικά ή ειδικά χαρακτηριστικά και προφίλ κινδύνου ανάλογα με τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες της κάθε συναλλαγής και των επικρατουσών συνθηκών στην αγορά, ιδιαίτερα όταν τα προϊόντα αυτά συνδυάζονται. Μια γενική περιγραφή των διαφόρων διαθέσιμων προϊόντων που προσφέρονται παρατίθεται πιο κάτω: Μετοχές Οι μετοχές υποδηλούν μερίδιο ιδιοκτησίας σε μια επιχείρηση. Αντιπροσωπεύουν αξιώσεις σε αναλογικά μερίδια των περιουσιακών στοιχείων και των κερδών της επιχείρησης (πληρωτέων υπό μορφή μερισμάτων), αλλά ακολουθούν σε προτεραιότητα τις αξιώσεις των πιστωτών. Οι μέτοχοι λαμβάνουν διανομή από τα κέρδη μόνο αφότου καλυφθούν οι αξιώσεις υψηλότερης προτεραιότητας. Επιπρόσθετα από ένα μερίδιο στα κέρδη της επιχείρησης, οι μετοχές προσφέρουν σημαντική δυνατότητα για κεφαλαιακή απόδοση. Οι μετοχές αντιμετωπίζονται ως χρηματοοικονομικά μέσα ψηλού κινδύνου των οποίων η αξία δυνατό να μειωθεί καθώς επίσης και να αυξηθεί. Οι μέτοχοι είναι εκτεθειμένοι σε όλους τους κύριους κινδύνους που αναφέρονται στο μέρος 1 και ιδιαίτερα στον κίνδυνο αγοράς. Οι μετοχές είναι χρηματοοικονομικό μέσο που παρουσιάζει αυξημένη μεταβλητότητα σε σχέση με τα ομόλογα. Επενδύοντας στο μετοχικό κεφάλαιο μίας μόνο εταιρείας, ο επενδυτής είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένος στον ειδικό κίνδυνο της συγκεκριμένης εταιρείας (ο οποίος θα μπορούσε να μειωθεί με τη συμπερίληψη/ και άλλων μετοχών στο χαρτοφυλάκιο. Δικαιώματα Αγοράς Μετοχών ΔΑΜ Τα ΔΑΜ είναι μεταβιβάσιμες κινητές αξίες οι οποίες εκδίδονται από μια εταιρεία και προσφέρονται στους μετόχους της. Αποτελούν δικαίωμα ορισμένης χρονικής διάρκειας για εγγραφή για έναν συγκεκριμένο αριθμό νέων μετοχών που εκδίδονται από την ίδια εταιρεία. Το δικαίωμα εγγραφής σε νέα έκδοση μετοχών, που ένα ΔΑΜ παρέχει, είναι χρονικά προκαθορισμένο, έτσι που εάν ο επενδυτής παραλείψει να ασκήσει αυτό το δικαίωμα μέσα στο προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα, το δικαίωμα λήγει χωρίς οποιαδήποτε αξία. Εάν τα δικαιώματα εγγραφής ασκηθούν, ο κάτοχος του ΔΑΜ υποχρεούται να καταβάλει στον εκδότη την τιμή άσκησης. Η άσκηση του

4 ΔΑΜ θα δώσει στον κάτοχο του ΔΑΜ όλα τα δικαιώματα και τους κινδύνους ιδιοκτησίας της υποκείμενες μετοχής. Εντούτοις, εάν κατά την ημερομηνία άσκησης του ΔΑΜ, η τιμή αγοράς των υποκείμενων μετοχών είναι κάτω από την τιμή άσκησης του ΔΑΜ, το ΔΑΜ καθίσταται άνευ αξίας. Τα ΔΑΜ παρέχουν δυνατότητα μόχλευσης, το μέγεθος της οποίας βασίζεται στην τιμή άσκησης του ΔΑΜ σε σχέση με την τιμή της υποκείμενης αξίας. Έτσι, μια σχετικά μικρή διακύμανση της τιμής της υποκείμενης αξίας του ΔΑΜ. Η τιμή των ΔΑΜ παρουσιάζει σημαντικά αυξημένη μεταβλητότητα. Τα ΔΑΜ δυνητικά υπόκειται σε όλους τους κύριους κινδύνους όπως αναφέρονται πιο πάνω. Δικαιώματα προτίμησης (Rights) Τα δικαιώματα Προτίμησης είναι μεταβιβάσιμες αξίες οι οποίες εκδίδονται από μια εταιρεία και προσφέρονται στους μετόχους της. Αποτελούν δικαίωμα περιορισμένης χρονικής διάρκειας για εγγραφή για έναν συγκεκριμένο αριθμό νέων μετοχών που εκδίδονται από την ίδια εταιρεία. Εάν τα Δικαιώματα Προτίμησης ασκηθούν, ο κάτοχος του Δικαιώματος Προτίμησης υποχρεούται να καταβάλει στον εκδότη την τιμή άσκησης. Η άσκηση του Δικαιώματος Προτίμησης θα δώσει στον κάτοχο του όλα τα δικαιώματα και τους κινδύνους ιδιοκτησίας της υποκείμενης μετοχής. Τα Δικαιώματα Προτίμησης παρέχουν δυνατότητα μόχλευσης, το μέγεθος της οποίας βασίζεται στη τιμή άσκησης του Δικαιώματος Προτίμησης σε σχέση με την τιμή της υποκείμενης αξίας. Έτσι, μια σχετικά μικρή διακύμανση της τιμής της υποκείμενης αξίας δυνατό να οδηγήσει σε μια δυσανάλογα μεγάλη διακύμανση είτε ευνοϊκή είτε μη ευνοϊκή για την αξία του Δικαιώματος Προτίμησης. Η τιμή των Δικαιωμάτων Προτίμησης παρουσιάζει σημαντικά αυξημένη μεταβλητότητα. Το Δικαίωμα Προτίμησης δυνητικά υπόκειται σε όλους τους κύριους κινδύνους όπως αναφέρονται πιο πάνω. Ομόλογα Το ομόλογο είναι ένα δανειακό προϊόν που εκδίδεται για χρηματοδότηση κυβερνήσεων, εταιρειών, οργανισμών ή οποιωνδήποτε άλλων νομικών οντοτήτων. Οι εκδότες ομολόγων οφείλουν στους κατόχους ένα χρέος και είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν τόκο ( κουπόνι ) και να αποπληρώσουν το κεφάλαιο σε μεταγενέστερη ημερομηνία ( λήξη ). Μερικά ομόλογα ( μηδενικού κουπονιού ) δεν πληρώνουν τόκο, αλλά εκδίδονται αντ αυτού με έκπτωση από την ονομαστική αξία (υπό το άρτιο). Τα ομόλογα υπάρχουν σε πολλές μορφές και μπορούν να δομηθούν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Η ορολογία των ομολόγων ποικίλει μεταξύ αγορών. Τα ομόλογα χωρίζονται σε διαφορετικές κατηγορίες με βάση το είδος του εκδότη, τη λήξη, την πιστοληπτική ποιότητα, το φορολογικό καθεστώς και άλλες ιδιότητες. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα διαθέσιμων ομολόγων, που κυμαίνονται από χαμηλού κινδύνου, χαμηλού κουπονιού κυβερνητικά ομόλογα, σε υψηλού κινδύνου, υψηλού κουπονιού ομόλογα που εκδίδονται από εταιρείες με χαμηλές πιστοληπτικές αξιολογήσεις. Το κυβερνητικό χρέος κύριων κρατών θεωρείται γενικά ασφαλές ή «χωρίς κίνδυνο» και το κουπόνι τους αναφέρεται μερικές φορές ως «χωρίς κίνδυνο» επιτόκιο.

5 Υπάρχουν οίκοι αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας οι οποίοι αξιολογούν το πιστωτικό κίνδυνο των κυβερνήσεων, χρηματοοικονομικών οργανισμών, εταιρειών και γενικά οποιωνδήποτε εκδοτών ομολόγων. Το αποτέλεσμα αυτών των αξιολογήσεων αποτελεί ένα πολύτιμο οδηγό για τους επενδυτές ομολόγων. Εκδόσεις ομολόγων με χαμηλότερες αξιολογήσεις τείνουν να προσφέρουν ψηλότερα κουπόνια για να αποζημιώσουν τους επενδύτες για τον ψηλότερο κίνδυνο που αναλαμβάνουν. Μερικά είναι εισηγμένες αξίες σε αναγνωρισμένα χρηματιστήρια αλλά πολλά τυγχάνουν διαπραγμάτευσης εκτός αγοράς (OTC). H εμπορευσιμότητα μπορεί να διαφέρει μεταξύ διαφορετικών ομολόγων. Τα ομόλογα είναι εκτεθειμένα σε όλους του κύριους επενδυτικούς κινδύνους ιδιαίτερα στον πιστωτικό και επιτοκιακό κίνδυνο. Τα ομόλογα υπόκεινται στον κίνδυνο πτώχευσης του εκδότη και αθέτησης της συμφωνίας για την αποπληρωμή κεφαλαίου ή/και κουπονιών. Περαιτέρω, δυνατό να υπόκεινται σε αυξημένη μεταβλητότητα της τιμής λόγω ευαισθησίας στις μεταβολές των επιτοκίων, της αντίληψης της αγοράς για την πιστοληπτική ικανότητα του εκδότη, γενική ρευστότητα στην αγορά και ανάμεσα σε άλλους διάφορους οικονομικούς παράγοντες. Με την άνοδο των επιτοκίων, η αξία εταιρικών χρεογράφων αναμένεται να παρουσιάσει μείωση. Μεταβιβάσιμα χρεόγραφα σταθερού επιτοκίου με μεγαλύτερη διάρκεια / χαμηλότερα κουπόνια τείνουν να είναι πιο ευαίσθητα σε διακυμάνσεις στα επιτόκια από χρεόγραφα με μικρότερη διάρκεια / ψηλότερα κουπόνια. Ανάκλητο Ομόλογο (Callable Bond) Το ανάκλητο ομόλογο προσφέρει τη δυνατότητα στον εκδότη να αποπληρώσει το ομόλογο πριν την λήξη του. Η αποπληρωμή μπορεί να είναι υποχρεωτική ή στην επιλογή του εκδότη και μέρος ή το σύνολο του εκδομένου ομολόγου δύναται να αποπληρωθεί πριν τη λήξη. Οι επενδυτές τα ομόλογα των οποίων ανακαλούνται, λαμβάνουν μια προκαθορισμένη τιμή ανάκλησης. Οποιαδήποτε (θετική) διαφορά μεταξύ της τιμής ανάκλησης και της ονομαστικής αξίας του ομολόγου είναι η υπεραξία ανάκλησης (call premium). Οι ρήτρες ανάκλησης εκθέτουν τους επενδυτές σε επιπρόσθετους κινδύνους και άρα εκδίδονται με ψηλότερες αποδόσεις από αντίστοιχα ομόλογα χωρίς τέτοιες ρήτρες. Επίσης δυνατό να προσφέρουν μεγαλύτερη υπεραξία ανάκλησης για αποζημίωση των επενδυτών. Μετατρέψιμα Ομόλογα Το μετατρέψιμο ομόλογο είναι εταιρικό ομόλογο που δίνει στον κάτοχο του την επιλογή να το μετατρέψει σε μετοχικού τίτλους της εταιρείας σε συγκεκριμένες ημερομηνίες και σε συγκεκριμένη τιμή εξάσκησης. Το μετατρέψιμο ομόλογο έχει τα χαρακτηριστικά ενός απλού ομολόγου που συμπεριλαμβάνει και ένα ΔΑΜ και άρα εκθέτει τον επενδυτή στους κινδύνους και των δύο χρηματοοικονομικών μέσων. Γραμμάτια Δημοσίου Τα γραμμάτια δημοσίου είναι μηδενικού κουπονιού ομόλογα, που εκδίδονται με έκπτωση στην ονομαστική τους αξία (υπό το άρτιο). Τα γραμμάτια δημοσίου μπορούν να έχουν διάρκεια ενός μηνός, τριών μηνών (δεκατρείς βδομάδες), έξι ή δώδεκα μήνες (πενήντα δύο εβδομάδες). Κατά κύριο λόγο υπόκεινται σε επιτοκιακό κίνδυνο.

6 Εμπορικά Χρεόγραφα (Commercial Paper) Τα CP είναι ακάλυπτοι βραχυπρόθεσμοι υποσχετικοί τίτλοι που εκδίδονται κυρίως από εταιρείες (αν και υπάρχουν και κυβερνητικοί εκδότες) και αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς χρήματος. Η μεγάλη πλειοψηφία των CP εκδίδεται σε τιμή κατώτερη της ονομαστικής τους αξίας και εξοφλούνται στην ονομαστική τους αξία πληρωτέα στον κάτοχο. Το CP μπορεί να εκδοθεί για διάρκειες μέχρι ενός έτους, αλλά τα περισσότερα CP εκδίδονται για διάρκειες περίπου ενός μήνα. Υπάρχει μια ανενεργός δευτερογενής αγορά για τα CP, αλλά οι διαπραγματευτές δημιουργούν μια αγορά στους τίτλους που εκδίδουν. To CP, πέραν από τους άλλους κύριους κινδύνους που περιγράφονται στο μέρος 1, εμπεριέχει επίσης πιστωτικό κίνδυνο, και αξιολογείται από τους μεγάλους οίκους αξιολόγησης.