ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

Transcript

1 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΟΥ ΣΜΑΡΑΓΔΑ Msc ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΗ Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΘΕΣ/ΚΗΣ

2 ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΕΣ (SVT) Αποτελούν παθολογική κατάσταση ( ) παλμών/λεπτό, 3000 περιστατικά/χρόνο ΤΕΠ Παρακάμπτουν το φυσιολογικό σύστημα αγωγής με απότομη έναρξη τερματισμό επεισοδίων Οι συμπωματικές SVT διαρκούν από λεπτά έως 2 ημέρες και περιλαμβάνουν: αίσθημα παλμών, ζάλη, αδυναμία ή κόπωση, δύσπνοια, άλγος (στηθάγχη), απώλεια συνείδησης Επιδεινώνονται σταδιακά σε συχνότητα διάρκεια Χρήζουν άμεσης εξειδικευμένης ιατρικής αντιμετώπισης Συχνά σε άτομα νεότερης ηλικίας με υγιή καρδιά ή καρδιακή πάθηση. Wu et al., Τσιαχρής & Κορδαλής, 2014

3 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΩΝ Αρρυθμίες με στενό QRS σύμπλεγμα: Στις ρυθμικές περιπτώσεις εντάσσονται: 1.Φλεβοκομβοκολπική ταχυκαρδία ( σφ/min) 5% 2.Παροξυσμικές κολπικές ταχυκαρδίες (PSVT): α. Ταχυκαρδία από επανείσοδο κολποκοιλιακό κόμβο (AVNRT) 60% ΓΦ, β. Ταχυκαρδία κολποκοιλιακής επανεισόδου (AVRT)-δεμάτιο μυοκαρδιακού ιστού διακόπτει μόνωση κόλπων-κοιλιών γ. Κολπική ταχυκαρδία (AT) σφ/min, >70% SVT 3. Κολπικός πτερυγισμός (2η συχνότερη SVT (150σφ/min) 4. Σύνδρομο Wolf-Parkinson-White (κύμα δ) Οι άρρυθμες περιπτώσεις εσωκλείουν: κολπική μαρμαρυγή (AF), κολπικό πτερυγισμό, πολυεστιακή κολπική ταχυκαρδία,wpw, αρρυθμίες με ευρύ σύμπλεγμα QRS (μικρή συχνότητα) Sanders et al.,1994 Crawford, 2009 Netter,2010 Josephson,1978 & Katritsis et al.,2015 Olen et al.,

4 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΕ ΟΞΕΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ 1. Η αδενοσίνη, ( 0,05-0,25 mg/kg) τερματίζει AVNRT & AVRT σεποσοστό 90% ασθενών 2. Η βεραπαμίλη αποτελεσματική στο 90% των επεισοδίων AVNRT 3. Η προπρανολόλη 1mg επαναλαμβανόμενη κάθε 5 λεπτά μέχρι το μέγιστο των 5 mg 4. H διλτιαζέμη και η βεραπαμίλη λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες 50% μη αποτελεσματικές. 5. Η φλεκαϊνίδη συμβάλλει στη μείωση αρρυθμιών στο 70% των επεισοδίων. Katritsis & Josephson,

5 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΕ ΚΑΤΑΛΥΣΗ Η κατάλυση μέσω καθετήρα υψίσυχνου ρεύματος (ablation) αποτελεί θεραπεία επιλογής για ευρύ φάσμα καρδιακών αρρυθμιών (90%) Αφορά χορήγηση ραδιοκυμάτων υψηλής συχνότητας μέσω ειδικού ηλεκτροδίου για την κατάλυση του υπευθύνου δεματίου Η ενέργεια της ραδιοσυχνότητας (RF: Radiofrequency) μετατρέπει το διανεμόμενο ηλεκτρικό ρεύμα σε συχνότητα μεταξύ kHz Ποσοστό επιτυχίας 95% με επιπλοκές 3% Ferguson & DiMateo,2003,Netter, 2010 Health Technology Assessment Program,

6 ABLATION ABLATION 11 0 Γ ΚΚ Β ΚΚ 6

7 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΕΣ Στις περιπτώσεις των ασθενών που πάσχουν από υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες (AVNRT/AVRT) η ποιότητα ζωής εξαρτάται τόσο από ψυχολογικές όσο και από βιολογικές συνισταμένες. Η συχνότητα και η διάρκεια φαίνεται να είναι αυξανόμενες με την πάροδο των χρόνων, γεγονός που επηρεάζει τόσο την ομαλή λειτουργία της καθημερινότητας των ασθενών όσο και το καταλυτικό για την ψυχολογική και κοινωνική κατάστασή τους. (Wood, Drew & Scheinman, 1997). Η συνεχής αναζήτηση των αιτιολογικών παραγόντων των επεισοδίων οδήγησε το σύνολο των ασθενών σε αλλαγές στη διατροφή, στις κοινωνικές σχέσεις και στον τρόπο ζωής ενώ ορισμένοι παρέμεναν απομονωμένοι για διάστημα μίας έως τρεις ημερών. Οι παραπάνω λόγοι οδήγησαν την κλινική επιστημονική κοινότητα αφενός στην πραγμάτωση ερευνών αναφορικά στις επιδράσεις που έχουν οι μέθοδοι αντιμετώπισης των υπερκοιλιακών ταχυκαρδιών, τα αντιρρυθμικά φάρμακα και η κατάλυση, στην ποιότητα ζωής των ασθενών και αφετέρου στην κατασκευή εξειδικευμένων ερωτηματολογίων που μπορούν να αξιολογήσουν ενδελεχώς την ποιότητα ζωής διαμέσου της ετερογένειας του πάσχοντος πληθυσμού. (Karthyn et al., 2010) 7

8 Ποιότητα ζωής ασθενών με υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες που έχουν υποστεί κατάλυση Η κατάλυση (ablation), ως επεμβατική θεραπευτική μέθοδος, φαίνεται να έχει άμεση επιρροή στην ποιότητα της ζωής των ασθενών με υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες όπως επίσης και στην αντίληψη που έχουν οι ίδιοι. (Kesek et al., 2011). Οι Karthyn et al. (2010) σε έρευνα που πραγματοποίησαν σε 95 ασθενείς, τέσσερις εβδομάδες πριν και τρεις μετά την κατάλυση, διαπίστωσαν πως η διάρκεια και η συχνότητα των συμπτωμάτων, που ήταν αρχικά διευρυμένες, μειώθηκαν σημαντικά μετά την παρέμβαση. Η ένταση των συμπτωμάτων φαίνεται πως μειώθηκε κατά 50% και σημειώθηκε σημαντική βελτίωση στους τομείς δραστηριοτήτων της απόλαυσης της ζωής, της εργασίας και της σεξουαλικής ζωής. Επιπλέον βελτιώθηκαν τα συμπτώματα, της ζάλης, της εφίδρωσης, της κόπωσης, της συγκέντρωσης, της όρεξης και της πίεσης μέσα στον πρώτο μήνα από την εφαρμογή της κατάλυσης. Η έρευνα των Farkowski et al. (2014) σε 82 ασθενείς, διαπίστωσαν ότι η εμφάνιση και η διάρκεια των επεισοδίων μειώθηκαν σημαντικά στις γυναίκες και εξαλείφθηκαν στους άντρες ενώ τα συμπτώματα αυτών, άμεσα και έμμεσα, συρρικνώθηκαν από το 73.9% στο 3% του συνόλου. 8

9 Ποιότητα ζωής ασθενών με υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες που έχουν υποστεί κατάλυση Σύμφωνα με τους Yildirim et al., 2012 όσον αφορά στον παράγοντα του άγχους, φαίνεται να μειώνεται σημαντικά μέσα στο πρώτο τρίμηνο από την κατάλυση. Σύμφωνα με την έρευνα των Bubien et al. (1996), σε 161 ασθενείς σε διάστημα ενός και έξι μηνών από τη θεραπευτική αντιμετώπιση, οι ασθενείς έφτασαν τα επίπεδα του μέσου υγιούς πληθυσμού στους τομείς ζωτικότητας, κοινωνικότητας και συναισθηματικής ευεξίας. Θετικές συνέπειες παρουσιάζονται και στον παιδιατρικό τομέα, με τους Strieper et al. (2010) σε έρευνα 27 παιδιών (6 17 ετών) όπου τα άτομα έδειξαν αυξημένα ποσοστά στη φυσική λειτουργικότητα και στην ψυχολογία ενώ οι έφηβοι παρουσίασαν επίσης σημαντική βελτίωση στη συναισθηματική, κοινωνική και σχολική τους καθημερινότητα. Οι θετικές συνέπειες που έχει η κατάλυση εμφανίζονται κατά το πρώτο τρίμηνο μετά την εφαρμογή της θεραπευτικής αντιμετώπισης της κατάλυσης και παραμένουν σταθερές από το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα έως την επανεξέταση (Walfridsson et al., 2011). 9

10 Συγκριτική ανάλυση της ποιότητας ζωής ασθενών που έχουν υποστεί κατάλυση με αυτών που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή Οι Lau, Tai & Lee (1995) σε έρευνά τους σε 55 ασθενείς, διαπίστωσαν πως οι 49 που υποβλήθηκαν σε κατάλυση αύξησαν μέσα στο πρώτο τρίμηνο της εφαρμογής τα σκορ των αποτελεσμάτων από το ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας, των σωματικών συμπτωμάτων καθώς και των συνεπειών της ασθένειας, ενώ η βελτίωση αυτή παρέμεινε μέχρι τον πρώτο χρόνο, οπότε πραγματοποιήθηκε follow-up. Αντιθέτως, καμία στατιστικά σημαντική διαφορά δεν βρέθηκε σε αυτούς που λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή. Οι Larson et al. (1999), κατέληξαν σε έρευνά τους πως οι ασθενείς που είχαν υποστεί κατάλυση, διέκοψαν οριστικά τα φάρμακα σε ποσοστό 79% και εμφάνισαν μεγαλύτερη μείωση των συμπτωμάτων και αύξηση της ποιότητας ζωής τόσο στο γενικό επίπεδο υγείας όσο και στον τομέα της λειτουργικότητας συγκριτικά με αυτούς που λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή. Οι Bathina et al. (1998) συμπέραναν μείωση των συμπτωμάτων των υπερκοιλιακών ταχυκαρδιών σε 79 ασθενείς, ανεξαρτήτου θεραπευτικής αντιμετώπισης, με την κατάλυση να συσχετίζεται με μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης αυτών (79% έναντι 33% στην φαρμακευτική αντιμετώπιση) και σημαντικότερη αύξηση στην ποιότητα ζωής τους στις γενικές κατηγορίες υγείας. 10

11 Συγκριτική ανάλυση της ποιότητας ζωής ασθενών που έχουν υποστεί κατάλυση με αυτών που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή Αντιστοίχως, οι Goldberg et al. (2002), δεν διαπίστωσαν σημαντικές στατιστικές διαφορές στη συχνότητα των συμπτωμάτων ανάμεσα στους ασθενείς που επέλεξαν την κατάλυση και σε αυτούς που συνέχισαν τα φάρμακα στον πρώτο χρόνο από την εφαρμογή της πρώτης. Παρόλα αυτά, σε δεύτερη επανεξέταση στα πέντε χρόνια διαπιστώθηκε μείωση των συμπτωμάτων και στα δύο δείγματα με υπεροχή και υψηλότερη βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο SF-36 στους ασθενείς που είχαν υποστεί κατάλυση εξ αρχής ή στην πορεία. Στον ελληνικό ιατρικό χώρο έρευνες έχουν καταδείξει πως οι πρακτικές που προτείνουν οι ιατρικές ειδικότητες αποκλίνουν μεταξύ τους. Πολλές φορές οι παθολόγοι υποτιμούν τη σημασία της κατάλυσης στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και βασίζονται περισσότερο στην αντιαρρυθμική αγωγή. (Vasilikos et al., 2011). Από τη θέση αυτή απέχουν πολύ οι απόψεις των Καρδιολογικών Εταιρειών, οι οποίες τονίζουν πρωτίστως τα θετικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της κατάλυσης μέσα από την οπτική των ίδιων των ασθενών. (American Heart Association, 2016). Οι παραπάνω σημαντικές εκφάνσεις των διαφορετικών ιατρικών αντιμετωπίσεων στην ποιότητα ζωής των ασθενών με PSVT αναδύουν τη σημασία περαιτέρω έρευνας ιδιαίτερα στα ελληνικά δεδομένα. 11

12 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ποιότητα ζωής ασθενών με υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες που έχουν υποστεί κατάλυση Οι ασθενείς με SVT βελτιώνουν την ποιότητα ζωής με υψηλότερο μέσο όρο στο SF-36 - Umea22 μετά την κατάλυση (αξιολογούν θετικώς τομείς δραστηριοτήτων ζωής εργασίας) (D Este et al.,2007) Αύξηση στα επίπεδα ευεξίας που βιώνουν (νιώθουν λιγότερα,ασθενέστερα επεισόδια - κοινωνική ζωή, φυσικές δραστηριότητες ) (Meissener et al.,2009 Kesek et al,.2011) Ελάττωση συμπτωμάτων αρρυθμιών (ενεργητικότητα, ευφορία,ψυχική υγεία) Μείωση συχνότητας και διάρκειας επεισοδίων (εκμηδένιση συμπτωμάτων αρρυθμιών) (Yildirim et al.,2012) Η εφαρμογή κατάλυσης αυξάνει βαθμολογίες διαστάσεων ΠΖ ανεξαρτήτου δημογραφικών χαρακτηριστικών με εξαίρεση τον παράγοντα «φύλο». (Farkowski et al,.2014) 12

13 Συγκριτικά συμπεράσματα της ποιότητας ζωής ασθενών που έχουν υποστεί κατάλυση με αυτών που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή Στην ομάδα της φαρμακευτικής αγωγής η ΠΖ συνολικά δεν παρουσίασε ιδιαίτερη βελτίωση σε κανένα τομέα ή υποκλίμακα με εξαίρεση τη ΦΛ (μείωση - οριστική διακοπή επεισοδίων 79% μετά κατάλυσης έναντι 33% ΦΑ ) (Larson et al.,1999) (Lau, Tai & Lee, 1995) (Goldeberg et al.,2002) Οι ασθενείς που υπέστησαν κατάλυση τόνισαν το καλύτερο επίπεδο υγείας στο δείκτη αυτοαναφερόμενης υγείας σε ποσοστό 50% του συνόλου ενώ στη ΦΑ 2,5% Η αύξηση του παράγοντα «ηλικία» συσχετίζεται στατιστικά σημαντικώς με μείωση της συνολικής βαθμολογίας SF-36 και με αύξηση συμπτωμάτων στο U22 (Domager, Giannakidoy et al, 2018) 13

14 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Τα συμπεράσματα προάγουν τη συμβολή της θεραπείας με κατάλυση στον ελληνικό και παγκόσμιο ιατρικό χώρο (πεπερασμένες έρευνες) O ασθενής καλείται να επιλέξει τη θεραπευτική αντιμετώπιση έτσι τα αποτελέσματα έχουν κοινωνικό αντίκτυπο Κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω έρευνα (ποιοτική μακροχρόνια) 14

15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ American Heart Association Task Force. (2016) ACC/AHA/HRS Guideline for the Management of Adult Patients with Supraventricular Tachycardia. A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Rhythm Society. Journal of the American College of Cardiology, 67(13): Bathina, M., Mickelsen, S., Brooks, C., Jaramillo, J., Hepton, T. & Kusumoto, F. (1998). Radiofrequency catheter ablation versus medical therapy for initial treatment of supraventricular tachycardia and its impact on quality of life and healthcare costs. The American Journal of Cardiology, 82(5): Bubien, R., Knotts-Dolson, S., Plumb, V. & Kay, G. (1996). The effect of radiofrequency catheter ablation on healthrelated quality of life and activities of daily living in patients with recurrent arrhythmias. Circulation, 94: Calkins, H., Yong, P., Miller, J., Olshansky, B., Carlson, M., Saul, J., Huang, S., Liem, L., Klein, L., Moser, S., Bloch, D., Gillette, P. & Prystowsky, E. (1999). Catheter ablation of accessory pathways, atrioventricular nodal reentrant tachycardia, and the atrioventricular junction: final results of a prospective, multicenter clinical trial. The Atakr Multicenter Investigators Group. Circulation, 99: Crawford, M. (2009). Σύγχρονη καρδιολογία διάγνωση και θεραπεία. Κύπρος: Broken Hills Publisher. D Este, D., Zoppo, F., Bertaglia, E., Zerbo, F., Picciolo A., Scarabeo, V., Pascotto, A. & Pascotto, P. (2007). Long-term outcome of patients with atrioventricular node reentrant tachycardia. International Journal of Cardiology, 115 (3): Farkowski, M., Pytkowski, M., Maciag, A., Golicki, D., Wood, K., Kowalik, I., Kuteszko, R. & Szwed, H. (2014). Gender Related differences in outcomes and resource utilization in patients undergoing radiofrequency ablation of supraventricular tachycardia: results from Patient s Perspective on Radiofrequency Catheter Ablation of AVRT and AVNRT Study. Europace, 16(12): Goldberg, A., Bathina, M., Mickelsen, S., Nawman, R., Gail West, B. & Kusumoto, F. (2002). Long-term outcomes on quality-of-life and health care costs in patients with supraventricular tachycardia (radiofrequency catheter ablation versus medical therapy). The American Journal of Cardiology, 89(9):

16 Hoglund, N., Ronn, F., Tollefsen, T., Jensen, S.M.& Kesek, M. (2013). U22 protocol as measure of symptomatic improvement after catheter ablation of atrial fibrillation. Ups J Med Sci., 118(4): Jenkinson, C., Wright, L. & Coulter, A. (1994). Criterion validity and reliability of the SF-36 in a population sample. Qual Life Res., 3(1):7-12. Josephson, M. (1978). Paroxysmal supraventricular tachycardia: An electrophysiologic approach. Am J Cardiol, 41: Katritsis, D. & Josephson, M. (2016). Classification, Electrophysiological Features and Therapy of Atrioventricular Nodal Reentrant Tachycardia. Arrhythm Electrophysiol Rev., 5(2): Kesek, M., Ronn, F., Tollefsen, T., Hoglund, N., Naslund, U. & Jensen, S.M. (2011). Symptomatic improvement after catheter ablation of supraventricular tachycardia measured by the arrhythmia-specific questionnaire U22. Ups J Med Sci., 116(1): Kimman, G., Bogaard, M., van Hemel, N., Jessurum, E., Boersma, L., Wever, E., Theuns, D. & Jordaens, L. (2005). Ten-year follow-up after radiofrequency catheter ablation for atrioventricular nodal re-entrant tachycardia in the early days forever cured, or a source for new arrhythmias? Pace, 28: Κυριόπουλος, Γ., Λιονής, Χ., Σουλιώτης, Κ. & Τσάκος, Γ. (2003). Η ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο. Larson, M., McDonald, K., Young, C., Sung, R. & Hlatky, M. (1999). Quality of life before and after radiofrequency catheter ablation in patients with drug refractory atrioventricular nodal reentrant tachycardia. The American Journal of Cardiology, 84(4): Lau, CP., Tai, Y. & Lee, P. (1995). The effects of radiofrequency ablation versus medical therapy on the quality-of-life and exercise capacity in patients with accessory pathway-mediated supraventricular tachycardia: a treatment comparison study. Pacing Clin Electrophysiology., 18(3Pt 1):

17 Meissner, A., Stifoudi, I., Weismuller, P., Schrage, M., Maagh, P., Christ M, Butz, T., Trappe, H. & Plehn, G. (2009). Sustained high quality of life in a 5-year long term follow-up after successful ablation for supra-ventricular tachycardia. Results from a large retrospective patient cohort. Int J Med Sci, 6: Netter, F. (2010). Παθολογία: Καρδιαγγειακό σύστημα. Αθήνα: Πασχαλίδης. Strieper, M., Leong, T., Bajaj, T., Huckaby, J. Frias, P. & Campbell, R. (2010). Does ablation of Supraventricular Tachycardia in Children with Structurally Normal Heart Improve Quality of life? Congenit Heart Dis., 5: Olen, M., Baysa, S., Rossi, A., Kanter, R. & Fishberger, S. (2016). Wolff-Parkinson-White Syndrome: A Stepwise Deterioration to Sudden Death. Circulation, 133: Sanders, W., Sorrentino, R., Greenfield, R., Shenasa, H., Hamer, M. & Wharton, J. (1994). Catheter ablation of sinoatrial node reentrant tachycardia. J Am Coll Cardiol., 23(4): Υφαντόπουλος, Γ. (2001). Η Ελληνική απόδοση του EuroQol EQ-5D. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 18: Υφαντόπουλος, Γ. (2007). Μέτρηση της ποιότητας ζωής και το ευρωπαϊκό υγειονομικό μοντέλο. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 24(Σύμπλ.1): Walfridsson, U., Walfridsson, H., Arestedt, K. & Stromberg, A. (2011). Impact of radiofrequency ablation on healthrelated quality of life in patients with paroxysmal supraventricular tachycardia compared with a norm population one year after treatment. Heart & Lung, 40(5): Wu, D., Denes, P., Amat-Y-Leon, F., Dhingra, R., Wyndham, C., Bauemfeind, R, Latif, P. & Rosen, K. (1978). Clinical, electrocardiographic and electrophysiologic observations in patients with paroxysmal supraventricular tachycardia. The American Journal of Cardiology, 41(6): Yildirim, O., Yontar, OC., Semiz, M., Erdem, A., Canan, F., Yontar, G. & Kugu, N. (2012). The effect of radiofrequency ablation treatment on quality of life and anxiety in patients with supraventricular tachycardia. European Review for Medical and Pharmacological Sciences, 16: Wood, K., Wiener, C. & Kayser-Jones, J. (2007). Supraventricular tachycardia and the struggle to be believed. European Journal of Cardiovascular Nursing, 6: Wood, K., Stewart, A., Drew, B., Scheinman, M. & Froelicher, E. (2010). Patient perception of symptoms and quality of life following ablation in patients with Supraventricular tachycardia. Heart & Lung, 39(1):

18 Σας ευχαριστώ 18