«Διδακτική και Μεθοδολογία των Μαθηματικών»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "«Διδακτική και Μεθοδολογία των Μαθηματικών»"

Transcript

1

2 Η παρούσα Διπλωματική Εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια των σπουδών για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης που απονέμει το Διαπανεπιστημιακό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διδακτική και Μεθοδολογία των Μαθηματικών» Εγκρίθηκε την..από Εξεταστική Επιτροπή αποτελούμενη από τους : Ονοματεπώνυμο Βαθμίδα Υπογραφή 1). (επιβλέπων Καθηγητής).... 2) )......

3 Η γεωμετρία έχει δύο μεγάλους θησαυρούς: Ο ένας είναι το θεώρημα του Πυθαγόρα, ο άλλος είναι η διαίρεση μιας γραμμής σε μέσο και άκρο λόγο (Χρυσή Τομή). Τον πρώτο μπορούμε να τον συγκρίνουμε με ένα μέτρο χρυσού. Το δεύτερο μπορούμε να το ονομάσουμε πολύτιμο κόσμημα. Johannes Kepler

4 ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ Η ενασχόλησή μου με την τέχνη ξεκίνησε «τυχαία» στα πλαίσια της εργασίας «Μαθηματικά και Ζωγραφική στην Αναγέννηση» του μαθήματος «Γεωμετρία για την διδακτική» με τον κ. Βασιλείου και συνεχίστηκε με την μελέτη του έργου του Erwin Panofsky «Η προοπτική ως συμβολική μορφή». Με προτροπή των διδασκόντων μου, σκέφτηκα να ψάξω περισσότερο την αμφιλεγόμενη από πολλούς σχέση Μαθηματικών και Τέχνης. Οι δυσκολίες πάρα πολλές οι μαθηματικοί δεν έχουν σχέση με την τέχνη, ενώ οι ζωγράφοι μάλλον αποποιούνται τα μαθηματικά ως «δύσκολα». Διάβασα Ιστορία Τέχνης, συνομίλησα με ιστορικούς τέχνης, αρχιτέκτονες, και τελικά κατέληξα στην λέξη κλειδί «ΑΝΑΛΟΓΙΑ» Μια έννοια άμεσα συνυφασμένη με τα μαθηματικά αλλά και με την τέχνη. Η παρούσα διπλωματική έχει ως βάση τα μαθηματικά, αλληλένδετα αλλά με διαφορετικές επιρροές μέσα στον χρόνο με την Τέχνη. Τι εννοούμε όμως με τον όρο Τέχνη; Την Ζωγραφική και την Αρχιτεκτονική, την Γλυπτική... Τα όρια δεν είναι προκαθορισμένα γι αυτό και μπλέκονται μεταξύ τους, διαμέσου των αιώνων. Προσπάθησα να τα βάλω σε τάξη καλύπτοντας μια ιστορική αναδρομή, να τα συσχετίσω και να βρω την «χρυσή τομή». Άλλωστε, «η ουσία των μαθηματικών είναι η ελευθερία τους», κατά τον Cantor. Ελευθερία να κατασκευάζουμε, ελευθερία να κάνουμε υποθέσεις. Θα ήθελα να επισημάνω πως σκοπός μου ήταν να παρουσιάσω μια ιστορική αναδρομή. Εννοείται πως υπάρχουν κενά σε κάποιες περιόδους εστίασα εκεί που θεώρησα σημαντικότερο και γι αυτό μερικά τμήματα απαιτούν περισσότερη ανάλυση. Έκανα μελέτη όλων των περιόδων αλλά στάθηκε πάρα πολύ δύσκολο δεδομένου ότι έπρεπε να μπουν όλα σε μια τάξη. Ναι, όλοι αποδέχονται πως τα μαθηματικά έχουν σχέση με την Τέχνη. Αλλά εμπεριστατωμένες απόψεις δεν βρέθηκαν πολλές. Απέφυγα ηθελημένα να προβώ σε προσωπικά συμπεράσματα αφήνοντας στον αναγνώστη μια ελευθερία άποψης. Ωστόσο όλες οι αναλύσεις είναι τεκμηριωμένες και αναλυμένες.

5 Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Νεστορίδη που με εμπιστεύτηκε και με ενθάρρυνε όταν απογοητευόμουν. Είναι σπουδαίο να είσαι ειλικρινής και έντιμος, και πάνω απ όλα άνθρωπος. Είναι ο καθηγητής που ποτέ δεν εφησυχάζει και ενδιαφέρεται για ότι έχει σχέση με τα «καινούργια γνώση». Ο κ. Λάππας με προέτρεψε να κάνω μια ανάλυση στα Στοιχεία του Ευκλείδη και έτσι το μαθηματικό κομμάτι έγινε πιο σαφές. Με στήριξε εξαρχής σε αυτό το επιχείρημά μου δείχνοντάς μου την συμπαράστασή του και κατευθύνοντάς με στην βιβλιογραφία. Ο κ. Βασιλείου πάντα θα παραμένει ο δάσκαλος της Γεωμετρίας για εμένα, και ένας πολύ καλός συζητητής με ανήσυχο πνεύμα. Ήταν εκείνος που με «αφύπνισε» με την Προβολική Γεωμετρία, προπτυχιακά και μεταπτυχιακά, και τις προεκτάσεις της, μαθαίνοντάς μου πως δεν πρέπει ποτέ να αρκούμαι σε ότι ξέρω. Τον ευχαριστώ ιδιαιτέρως για την βοήθειά του και τις ουσιαστικές παρατηρήσεις και συμβουλές του στην παρουσίαση και διόρθωση της διπλωματικής. Δεν θα ξεχάσω να αναφέρω το «μαγικό ραβδί» του κ. Νεγρεπόντη που λειτούργησε καταλυτικά στην ενασχόλησή μου με τα Στοιχεία. Τον ευχαριστώ για την συμβουλή του, και ιδιαίτερα για τον χρόνο που μου διέθεσε. Ειδικότερα, θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον κ. Σταυρίδη, επίκουρο καθηγητή του Ε.Μ.Π. ο οποίος άνοιξε τους ορίζοντές μου και με μύησε στην μαγεία της Τέχνης δίνοντάς μου απλά κατευθυντήριες γραμμές. Πραγματικά, η διπλωματική αυτή εργασία θα ήταν μίζερη και ελλιπής χωρίς αυτόν. Τέλος, ευχαριστώ όσους βοήθησαν έμμεσα ή άμεσα και ιδιαίτερα τον αδερφό μου και τους μαθητές μου που θα είναι πάντα η κινητήρια δύναμή μου σε ότι κάνω.

6 Η ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΤΟΜΗΣ ΕΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΜΕ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Βαζούρα Ελένη Υποβλήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στα πλαίσια των σπουδών για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στη Διδακτική και Μεθοδολογία των Μαθηματικών που απονέμει το τμήμα Μαθηματικών Αθήνα, Ελλάδα Νοέμβριος, 2007

7 Βαζούρα Ελένη, 2007 ii

8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Εισαγωγή Η ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ Α. Μαθηματική θεμελίωση 1 Β. Το Ευκλείδιο κείμενο 7 Βιβλίο Ι 8 Βιβλίο ΙI 9 Βιβλίο ΙII 16 Βιβλίο ΙV 22 Βιβλίο V 26 Βιβλίο VΙ 27 Βιβλίο VIΙ, VIII, IX 34 Βιβλίο X 35 Βιβλίο XΙ, XII 40 Βιβλίο XIIΙ 41 Γ. Συμπεράσματα Πεντάγωνο Παρατηρήσεις Θεώρημα ΧΙΙΙ-1 ως Στάδια της ανάπτυξης της ΔΜΑΛ στο 76 βιβλίο XIII ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΩΝ Α. Βασικά συστήματα αναλογιών 79 Β. Οι αρμονικές χαράξεις Μια παλιά θεωρία αρμονίας Αρμονικές αναλογίες Γεωμετρικές 83 χαράξεις 2. Αρμονικές χαράξεις Ο αριθμός φ και το ορθογώνιο φ Η 87 χρυσή τομή 4. Η χρυσή αναλογία 90 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΑΝΑΛΟΓΙΩΝ ΩΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΩΝ Α. Εισαγωγή 93 Β. Η αναζήτηση μιας θεωρίας ανθρώπινων μετρήσεων 94 Γ. Η κλασσική θεωρία αναλογιών 103 Δ. Η βυζαντινή θεωρία αναλογιών 113 Ε. Αναγέννηση 135 ΣΤ. Συμπεράσματα 154 ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΧΑΡΑΞΕΙΣ A. Εισαγωγή 157 Η έρευνα 158 v iii

9 Β. Η γεωμετρική χάραξη ως κάναβος του έργου τέχνης Triangulatur και Quadratur Ο κύκλος και τα κανονικά πολύγωνα Η ομοιότητα επιπέδων σχημάτων Αναλογίες εμβαδών 174 Γ. Η αριθμητική αναλογία 178 Δ. Συμπέρασμα 180 V VI ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Α. Εισαγωγή 181 Β. Μεσαίωνας 182 Γ. Η πρώιμη Αναγέννηση 189 Δ. Ο 19 ος αιώνας 204 Ε. O 20 ος αιώνας 212 ΣΤ. Συμπέρασμα 231 ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ Α. Εισαγωγή 233 Β. Μεσαίωνας 235 Γ. Πρώιμη Αναγέννηση 243 Δ. Αναγέννηση 255 Ε. Ζωγραφική του 19 ου αιώνα 258 ΣΤ. Σύγχρονη εποχή 267 Ζ. Συμπέρασμα 269 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Α Μετάφραση του βιβλίου του Erwin Panofsky, H προοπτική ως συμβολική μορφή ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Β Μετάφραση αποσπάσματος του βιβλίου του Bϋlent Atalay, MATH AND THE MONA LISA, The Art and Science of Leonardo Da Vinci ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 359 iv

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ότι η Τέχνη έχει κάποια μυστική, ιερή έννοια πολλοί κατά καιρούς το έχουν διαισθανθεί. Από όλες τις θεωρίες πιο ουσιαστική είναι η στενή σχέση της με την ομοιογένεια του ρυθμού του σύμπαντος, αφού η τέχνη δεν είναι τίποτα άλλο παρά ρυθμός. Στην ταξινόμηση της παρούσας διπλωματικής γεννήθηκε το ζήτημα αν έπρεπε τα καθαρά μαθηματικό-γεωμετρικά σχήματα να προηγηθούν ή να έπονται των φυσικό-οργανικών. Ίσως και οι δύο τρόποι να είναι εξίσου νόμιμοι. Ο ένας υποθέτει ότι ο Αριθμός προϋπάρχει των αντικειμένων είτε ως Θεϊκή σκέψη και πρότυπο, είτε και απλώς ως ένστικτο και ρυθμός του ανθρώπου. Ο άλλος φαντάζεται τον άνθρωπο να ανακαλύπτει σταδιακά διαμέσου της φύσης και της νόησής του πως ο νόμος του αριθμού δεσπόζει παντού. Αλλά ακόμα και αν δεχτούμε πως η γεωμετρία προϋπήρχε ως έμφυτο ένστικτο στην φύση του ανθρώπου, χρειάστηκε πολύς καιρός και καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια για να μετατραπεί σε ενσυνείδητη λογική έννοια. Η ανακάλυψη λοιπόν της γεωμετρίας αποτελεί έναν σημαντικό θρίαμβο του ανθρώπου με τα στοιχεία και τον εαυτό του. Είναι σαν να βρήκε το κλειδί με το οποίο άνοιξε σταδιακά την «πόρτα» των δυνατοτήτων του αρκεί να σκεφτούμε πόσο δύσκολο είναι ακόμα και σε όσους είναι πιο ειδικευμένοι με τα γεωμετρικά σχήματα να αναλύσουμε για παράδειγμα τον ρυθμικό νόμο τον οποίο ακολουθεί η συνέχεια των κινήσεων ενός αντικειμένου. Είναι τελείως διαφορετικό να παρατηρείς «κάτι» με θαυμασμό, από το να σχεδιάζεις. Η διανοητική ικανότητα του σχεδιασμού υπαγορεύεται από τους νόμους της Γεωμετρίας. Έτσι λοιπόν γεννήθηκε η Γεωμετρία και γρήγορα εξελίχθηκε βασισμένη στις ανάγκες της ζωής. Γρήγορα σταθεροποιήθηκε στην μορφή πρακτικών κανόνων, λιγοστών στην αρχή και σιγά-σιγά περισσοτέρων. Οι κανόνες αυτοί εισήλθαν από την πείρα και την εφαρμογή μετρώντας και παραβάλλοντας 1. 1 Μια προσέγγιση του θέματος γίνεται στο κεφάλαιο «θεωρίες αρμονικών χαράξεων στην αρχιτεκτονική». v

11 Η γεωμετρία έχει μετατραπεί, από αδρομερής και πρακτική μορφή μετρήματος χωραφιών σε θεωρητική γνώση, οπότε εφαρμόσθηκε στην Αρχιτεκτονική και την τέχνη, με τη διατύπωση των αναλογιών των μερών μεταξύ τους και ως προς το σύνολο, τη σύνθεση καλλιτεχνικών έργων με βάση modulus (πρότυπα) και άλλα παρεμφερή μέσα. Τις μελέτες αναφορικά με το πρόβλημα των αναλογιών τις υποδέχονται εν γένει με δυσπιστία ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, με ελάχιστο ενδιαφέρον. Καμία από τις δύο αυτές στάσεις δεν προκαλεί έκπληξη. Η έλλειψη εμπιστοσύνης βασίζεται στο γεγονός ότι η έρευνα των αναλογιών υποκύπτει αρκετά συχνά στον πειρασμό της ερμηνείας των αντικειμένων σύμφωνα ακριβώς με τον ορισμό που τους έχει αποδοθεί. Η αδιαφορία επεξηγείται από την σύγχρονη, υποκειμενική άποψη ότι ένα έργο τέχνης είναι κάτι εντελώς παράλογο. Ένας σύγχρονος θεατής, που συνεχίζει να διατελεί υπό την επήρεια αυτής της Ρομαντικής ερμηνείας της τέχνης, αντιμετωπίζει με έλλειψη ενδιαφέροντος, αν όχι με δυσαρέσκεια, τον ιστορικό που του λέει ότι ένα λογικό σύστημα αναλογιών, ή ακόμα κι ένα σαφές γεωμετρικό σχήμα, υπόκειται σε αυτή ή εκείνη την αναπαράσταση. Παρόλα αυτά, η εξέταση της ιστορίας των κανόνων των αναλογιών ανταμείβει τον ιστορικό της τέχνης (υπό την προϋπόθεση ότι περιορίζει τον εαυτό του σε θετικά δεδομένα και είναι πρόθυμος να εργαστεί με ανεπαρκές, αντί με αμφιλεγόμενο υλικό). Είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζει εάν συγκεκριμένοι καλλιτέχνες ή περίοδοι της τέχνης είχαν την τάση ή όχι να τηρούν απαρέγκλιτα ένα σύστημα αναλογιών, όσο και τον τρόπο με τον οποίο η μέθοδος της επεξεργασίας τους ενέχει ουσιαστικό νόημα. Διότι θα ήταν σφάλμα να υποτεθεί ότι οι θεωρίες των αναλογιών αυτές καθαυτές είναι σταθερά ίδιες και απαράλλακτες. Υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ της μεθόδου των Αιγυπτίων και της μεθόδου του Πολύκλειτου, μεταξύ της διαδικασίας του Λεονάρντο και της διαδικασίας του Μεσαίωνα μια διαφορά τόσο μεγάλη και, πάνω από όλα, τέτοιου χαρακτήρα, που αντανακλά τις βασικές διαφορές μεταξύ της τέχνης της Αιγύπτου και της τέχνης της κλασικής αρχαιότητας, μεταξύ της τέχνης του Λεονάρντο και της τέχνης του Μεσαίωνα. Αν vi

12 προσπαθήσουμε, αναλογιζόμενοι τα ποικίλα συστήματα αναλογιών που μας είναι γνωστά, να κατανοήσουμε το νόημα τους αντί για την παρουσίαση τους, αν επικεντρωθούμε όχι στην λύση που καταλήξαμε όσο στον σχηματισμό του προβλήματος που ετέθη, θα αποκαλυφθούν ως εκφράσεις της ίδιας «καλλιτεχνικής πρόθεσης» (Kunstwollen) που πραγματώθηκε στα κτίρια, στα γλυπτά και στους πίνακες μιας δεδομένης περιόδου ή ενός δεδομένου καλλιτέχνη. Η ιστορία της θεωρίας των αναλογιών είναι η απεικόνιση της ιστορίας του ρυθμού. Επιπλέον, καθώς πιθανότατα κατανοούμε απόλυτα ο ένας τον άλλον όταν ασχολούμαστε με μαθηματικούς σχηματισμούς, δύναται ίσως να θεωρηθεί και ως απεικόνιση η οποία συχνά υπερβαίνει το πρωτότυπο του σε σαφήνεια. Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι η θεωρία των αναλογιών εκφράζει την συχνά πολύπλοκη έννοια του Kunstwollen κατά τρόπο σαφέστερο ή τουλάχιστον, ευκολότερο στον καθορισμό από την ίδια την τέχνη. Όπως αναμένεται λοιπόν θα εξετάσουμε την αναλογία σε διάφορες διαστάσεις και θα δούμε πότε και που χρησιμοποιείται η Χρυσή τομή και υπό ποιό πρίσμα. Αρχικά θα εξετάσουμε τα Στοιχεία του Ευκλείδη έπειτα θα ασχοληθούμε με την ιστορία της Θεωρίας των Ανθρώπινων αναλογιών ως απεικόνιση της ιστορίας των ρυθμών, και θα γίνει η πρώτη γνωριμία μας με την Τέχνη. Από εκεί θα περάσουμε στις γεωμετρικές χαράξεις και πως αυτές δημιουργήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν. Θα δούμε την επιρροή της στην Αρχιτεκτονική, όπου κρίνεται αναγκαίο, μέχρι τον Le Corbusier. Θα αναφέρουμε σαφώς την σημασία του πλαισίου ενός ζωγραφικού πίνακα και από εκεί θα δούμε που χρησιμοποιήθηκε η χρυσή τομή μέχρι την σύγχρονη εποχή, που εκφράστηκε μέσω του Κυβισμού. Σκοπός μας, είναι να γίνει μια ιστορική ανασκόπηση και όχι να προβούμε σε γενικά πάγια συμπεράσματα. Κάτι τέτοιο άλλωστε είναι δύσκολο και παρακινδυνευμένο όταν μιλάμε για Τέχνη. Υπάρχουν πολλές προεκτάσεις και διαφορετικές προσεγγίσεις για πτυχές του θέματος. Τα όποια συμπεράσματα προέκυψαν και γράφτηκαν είναι συγκεκριμένα και έχουν προκύψει έπειτα από ουσιαστική μελέτη. vii

13

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι Η ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ Α. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ Ο ορισμός της μαθηματικής έννοιας η οποία βρίσκεται στο κέντρο όλων των συζητήσεων που περιέχονται σε αυτή τη μελέτη είναι παραπλανητικά εύκολος. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε μια ευθεία ΑΒ την οποία επιθυμούμε να διαιρέσουμε σε ένα σημείο C. Υπάρχουν φυσικά πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό, αλλά το θέμα που μας ενδιαφέρει εμφανίζεται όταν το σημείο διαίρεσης C είναι τέτοιο που όσον αφορά στο μεγαλύτερο και το μικρότερο τμήμα και σε ολόκληρη την ευθεία, έχουμε μία σταθερότητα στους λόγους που εμφανίζονται με την έννοια ότι ολόκληρη η ευθεία : μεγαλύτερο τμήμα = μεγαλύτερο τμήμα : μικρότερο τμήμα, ή AB = AC (βλ. Σχήμα Ι.1) AC CB Σχήμα Ι.1 Εάν η ευθεία έχει διαιρεθεί με αυτόν τον τρόπο τότε η ορολογία που χρησιμοποιείται είναι ότι «η ευθεία έχει διαιρεθεί σε μέσο και άκρο λόγο». Πράγματι, αυτή ακριβώς είναι η ορολογία στον τρίτο ορισμό του Βιβλίου VI των Στοιχείων του Ευκλείδη (300 π.χ.). Πιο κάτω στο Βιβλίο VI (Θεώρημα VI-30), βρίσκουμε την περιγραφή της γεωμετρικής διαίρεσης μιας ευθείας σε μέσο και άκρο λόγο. Αν αυτό ήταν το μοναδικό που αφορά στον μέσο και άκρο λόγο στον Ευκλείδη, η ιστορία μας τουλάχιστον το πρώτο μέρος της θα ήταν σύντομη. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια και τα ιστορικά προβλήματα, πρέπει να επιστρέψουμε από το Βιβλίο VI που περιλαμβάνει εφαρμογές της θεωρίας αναλογιών που αναπτύσσεται από 1

15 το Βιβλίο V στο Βιβλίο II το οποίο έχει μια σειρά από προτάσεις σχετικές με τετράγωνα, ορθογώνια και τρίγωνα. Εκεί στο Θεώρημα ΙΙ-11 βρίσκουμε μία κατασκευή η οποία ενώ δηλώνεται με όρους εμβαδών, στην πραγματικότητα ορίζει επίσης την διαίρεση μιας ευθείας σύμφωνα με την διαίρεση σε μέσο και άκρο λόγο: «Να αποκοπεί δοθείσα ευθεία γραμμή έτσι ώστε το εμβαδόν του ορθογωνίου που περιέχεται από όλη την ευθεία και ένα από τα τμήματα, να είναι ίσο με το εμβαδόν του τετραγώνου στο εναπομείναν τμήμα». Σχήμα Ι.2 Με όρους του Σχήματος Ι.2 οι απαιτήσεις του θεωρήματος δηλώνουν ότι το τετράγωνο ACDE με πλευρές ίσες με AC πρέπει να έχει το ίδιο εμβαδόν με το ορθογώνιο με πλευρές AB, CB. Με σύγχρονο συμβολισμό, μπορούμε να γράψουμε αυτή την απαίτηση ως ACiAC= ABCB i. Αυτό με τη σειρά του είναι ισοδύναμο με το AB AC = AC CB ή AB: AC = AC: CB (δηλαδή με τον ορισμό της διαίρεσης σε μέσο και άκρο λόγο). Γιατί υπάρχουν δύο κατασκευές (πρόταση ΙΙ-11 και πρόταση VI- 30) που οδηγούν στο ίδιο σημείο διαίρεσης; Ένας λόγος είναι, όπως δηλώσαμε προηγουμένως, ότι το Βιβλίο VI περιλαμβάνει την θεωρία των αναλογιών η οποία εισάγεται μόνο στο Βιβλίο V και γι αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο Βιβλίο II. Αλλά αυτό απλά ξεπερνά το 2

16 πραγματικό ερώτημα που είναι γιατί η Διαίρεση σε Μέσο και Άκρο Λόγο (ΔΜΑΛ) εισάγεται για πρώτη φορά. Αυτό που μπορεί να απαντηθεί εδώ είναι το ερώτημα: Που χρησιμοποιείται η έννοια ΔΜΑΛ στα ίδια τα Στοιχεία; Η πρώτη θέση είναι στο Βιβλίο IV και για αυτό πρέπει να περιλαμβάνει μάλλον τον ορισμό εμβαδού ΙΙ-11 παρά τον ορισμό αναλογίας VI, ορισμός 3 ο οποίος έχει σαν θέμα του την κατασκευή κάποιων κανονικών πολυγώνων. Το Θεώρημα IV ειδικότερα αφορά στην κατασκευή ενός κανονικού πενταγώνου. Σχήμα Ι.3 Δεδομένου ότι σκοπός μας είναι να δείξουμε σύντομα γιατί η ΔΜΑΛ εισέρχεται στην κατασκευή του πενταγώνου, θα μιλήσουμε για πραγματικές γωνίες και όμοια τρίγωνα. Αυτό πάντως, δεν είναι αυτό που βρίσκουμε στον Ευκλείδη, όπου τα πραγματικά μεγέθη των γωνιών δεν αναφέρονται ποτέ και η θεωρία των όμοιων τριγώνων αναπτύσσεται μόνο στο Βιβλίο VI. Εάν κοιτάξουμε τώρα στο σχήμα Ι.3a βλέπουμε ότι το κανονικό πεντάγωνο θα καθοριστεί από το τρίγωνο που 3

17 σχηματίζεται από τις δύο παρακείμενες διαγώνιους. Αυτή η παρατήρηση είναι η βάση της κατασκευής του IV-11, ενώ το ίδιο το τρίγωνο κατασκευάζεται στο IV-10. Εάν διχοτομήσουμε μία από τις 72 ο γωνίες βάσης (σχήμα Ι.3b) βλέπουμε ότι το μικρό τρίγωνο DCB που σχηματίζεται έτσι, θα είναι επίσης ένα σειρά του σημαίνει ότι τα τρίγωνα τρίγωνο. Αυτό με τη ABD και DCB είναι ανάλογα: AB DB =. Αλλά τα τρίγωνα είναι ισοσκελή, που σημαίνει ότι DB BC DB = DC = AC. Η αναλογία γίνεται έτσι, AD AC =, το οποίο είναι AC BC ακριβώς η απαίτηση η ευθεία AB να διαιρεθεί σε μέσο και άκρο λόγο στο C. Εάν τώρα εξετάσουμε τα υπόλοιπα των Στοιχείων βρίσκουμε ότι εκτός από μερικές ευθείες χρήσεις του πενταγώνου στα IV-12 και IV-16 ούτε η ΔΜΑΛ ούτε το πεντάγωνο εμφανίζονται εκτός από τον ορισμό του λόγου και τη κατασκευή στο Βιβλίο VI- μέχρι το Βιβλίο XIII. Εδώ βρίσκουμε μια σειρά αποτελεσμάτων που εμπεριέχουν την ΔΜΑΛ, ιδιοτήτων του πενταγώνου ειδικά το αποτέλεσμα του XIII-8 ότι οι διαγώνιοι του κανονικού πενταγώνου τέμνονται σε μέσο και άκρο λόγο με το μεγαλύτερο τμήμα να είναι η πλευρά του πενταγώνου και στη συνέχεια η κατασκευή του εικοσάεδρου και του δωδεκάεδρου που και οι δύο περιλαμβάνουν το πεντάγωνο και την ΔΜΑΛ. Έτσι, από μία πρώτη σύντομη ματιά βλέπουμε ότι στα Στοιχεία τουλάχιστον η έννοια της ΔΜΑΛ συνδέεται στενά με τη κατασκευή του πενταγώνου και των σχετιζόμενων στερεών, χωρίς να αναφέρει πότε παρουσιάστηκε αρχικά. Η δυσκολία αυτού φαίνεται αν επιστρέψουμε στον ορισμό εμβαδού της ΔΜΑΛ που υπάρχει στο Θεώρημα 11 του Βιβλίου ΙΙ (Σχήμα Ι.2). Όπως αναφέραμε πριν, το Βιβλίο II έχει προτάσεις που αφορούν στα εμβαδά ορθογωνίων και τετραγώνων. Για να δείξουμε τη φύση του με περισσότερη ακρίβεια ας κοιτάξουμε το Θεώρημα ΙΙ-6 το οποίο, μαζί με το Πυθαγόρειο θεώρημα, χρησιμοποιείται για την απόδειξη του ΙΙ-11. 4

18 Στο σχήμα Ι.4 η δοθείσα ευθεία AB της οποίας το μέσο είναι το C προεκτείνεται σε ένα αυθαίρετο σημείο D. Σχεδιάζουμε τα τετράγωνα IV και V με πλευρές CB και BD αντίστοιχα, και αυτά με τη σειρά τους καθορίζουν τις πλευρές των ορθογωνίων I, II, και III. Έστω ότι κοπούν αυτά τα κομμάτια και παρατηρηθεί το μεγάλο ορθογώνιο στο πάνω μέρος που φτιάχνεται από τα I, II, και V. Εάν μετακινηθεί το II να καλύψει το III, και μετά μετακινηθεί το Ι ώστε να αντικαταστήσει το ΙΙ, αφήνοντας το V εκεί που είναι, το μεγάλο ορθογώνιο έχει μετασχηματιστεί στο μεγάλο τετράγωνο, εκτός από το τετράγωνο IV. Αυτό είναι και το μοναδικό επιχείρημα στην απόδειξη του II-11, του οποίου η πρόταση απλά βάζει μαζί ότι ακριβώς ειπώθηκε: εμβαδόν (ορθογωνίου με πλευρές AD και DB) + εμβαδόν (τετραγώνου με πλευρά CB) = εμβαδόν (τετραγώνου με πλευρά CD). Σχήμα Ι.4 Ας επισημάνουμε, πως παρά την απλότητα του θεωρήματος, διάφοροι συγγραφείς νόμιμα αναρωτήθηκαν μήπως υπάρχει και κάτι παραπάνω από το προφανές σε αυτό. Στη συνέχεια έδειξαν ότι η ΙΙ-6 μπορεί να θεωρηθεί με όρους αλγεβρικών ταυτοτήτων, ισοτήτων και αριθμητικών εννοιών. Το ίδιο αληθεύει για άλλα αποτελέσματα του Βιβλίου II και αλλού στα Στοιχεία, και ειδικά του ΙΙ-11 το οποίο, όπως είδαμε, ουσιωδώς εμπεριέχει την ΔΜΑΛ. Για αυτό, προκειμένου να 5

19 διερευνήσουμε τις απαρχές της ΔΜΑΛ, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας όλες αυτές τις διάφορες θεωρίες και τα συμπεράσματα τους Βέβαια, η ιστορία δεν τελειώνει με τα Στοιχεία, γιατί η έννοια της ΔΜΑΛ συνέχισε να παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των μαθηματικών. Μία πτυχή ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η αριθμητική τιμή που σχετίζεται με την ΔΜΑΛ. Εάν πάρουμε μία αυθαίρετη ευθεία και την διαιρέσουμε σε μέσο και άκρο λόγο με το μεγαλύτερο τμήμα ως x 1 1 και ολόκληρη την ευθεία ως x (Σχήμα Ι.5) τότε ο ορισμός δίνει = 1 x 1 ή x 2 x 1= 0. Η θετική ρίζα αυτής της εξίσωσης δεύτερου βαθμού είναι η το οποίο είναι κατά προσέγγιση 1,618. Σχήμα Ι.5 Η έκθεση που θα γίνει παρακάτω αφιερώνεται αποκλειστικά στη παρουσίαση του Ευκλείδειου κειμένου και δεν παίρνει υπόψη της κανένα εξωτερικό μαθηματικό ή ιστορικό υλικό. Όσον αφορά στις ίδιες τις αποδείξεις χρησιμοποιούμε ποικίλες προσεγγίσεις. Για τα αποτελέσματα κλειδιά -όπως ΙΙ-11, ΙV-10, ΙV-11 XII-8- που έχουν καταλυτικό ρόλο, έχουμε δώσει τις πλήρεις αποδείξεις όπως στον Ευκλείδη, εκτός από το ότι μερικές φορές αλλάξαμε την εσωτερική σειρά για να είναι πιο κατανοητό το κείμενο. Για άλλα αποτελέσματα, μερικές φορές δώσαμε μία σκιαγράφηση της απόδειξης. Στην περίπτωση του ΧΙΙΙ-13 βάλαμε μαζί υπό τον αριθμό ΧΙΙΙ,13 το λήμμα του δεύτερου και το σχετικό αποτέλεσμα το οποίο χρησιμοποιείται αλλά δεν δηλώνεται ρητά ποτέ. Στο δεύτερο κομμάτι αναλύουμε τι κάνει και τι δεν κάνει ο Ευκλείδης στον χειρισμό της ΔΜΑΛ. Διερευνώντας το Ευκλείδειο κείμενο 6

20 με λεπτομέρεια, μπορούμε να σχηματίσουμε μερικές ιδέες για την καταγωγή της έννοιας της ΔΜΑΛ. Β. ΤΟ ΕΥΚΛΕΙΔΕΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, η μελέτη της ΔΜΑΛ έπρεπε να ξεκινήσει με μία λεπτομερή ανάλυση του Ευκλείδειου κειμένου και για αυτόν θα ήταν καλύτερα να συγκεντρωθούν όλα τα σχετικά θεωρήματα. Όπως θα φανεί, έχουν παραλειφθεί τα περισσότερα θεωρήματα ισότητας και ομοιότητας καθώς και κάποια άλλα αποτελέσματα που δεν έχουν κάποιο σημαντικό ρόλο. Τα διαγράμματα ακολουθούν αυτά της κριτικής έκδοσης των Euclid-Ηeiberg εκτός από το ότι τα ελληνικά γράμματα έχουν αντικατασταθεί από τις λατινικές εκδοχές τους όπως στον Euclid-Ηeath. Αυτό έχει γίνει για να διευκολυνθεί η σύγκριση. Έχει πάντως ακολουθηθεί η κύρια ένδειξη αυτής της έκδοσης προσδιορίζοντας τα τετράπλευρα με τέσσερα γράμματα αντί για δύο, παρόλο που μερικές φορές χωρία προσδιορίζονται απλά με λατινικά αριθμητικά. Τα αποτελέσματα ακολουθούνται από ένα μερικό κατάλογο αυτών των θεωρημάτων των Στοιχείων στα οποία χρησιμοποιούνται. Μερικές φορές δίνεται μόνο μια αναφορά σε ένα βιβλίο μια ακολουθία τριών τελειών δείχνει ότι ο κατάλογος δεν είναι πλήρης. Σε μερικές περιπτώσεις έχουμε δώσει επίσης ένα μερικό κατάλογο των κύριων αποτελεσμάτων που χρησιμοποιούνται στην απόδειξη. Για όλους αυτούς τους καταλόγους έχω ακολουθήσει, με μερικές διορθώσεις και προσθήκες, τους καταλόγους που υπάρχουν στο Euclid Frajese. Δεν έχει γίνει μεθοδική σύγκριση με άλλους καταλόγους και ενδείξεις όπως αυτές που δίνονται στα Euclid-Peyrard, Euclid-Heiberg, Euclid-Heath, Neuenschwander [1972,1973], Mueller [1981], παρόλο που χρησιμοποιούνται και αυτά για διάφορα αποτελέσματα. 7

21 ΒΙΒΛΙΟ Ι. Το βιβλίο περιέχει μερικά βασικά αποτελέσματα που αφορούν ευθείες, τρίγωνα και παραλληλόγραμμα. ΘΕΩΡΗΜΑ Ι,32. Σε κάθε τρίγωνο μία εξωτερική γωνία είναι το άθροισμα των δύο απέναντι εσωτερικών γωνιών. Το άθροισμα των εσωτερικών γωνιών ισούται με δύο ορθές γωνίες. Χρησιμοποιείται σε: IV- 10, XIII- 8, 9, 10, 11,και 18 λήμμα... ΘΕΩΡΗΜΑ Ι,42 (ένας μετασχηματισμός του αποτελέσματος εμβαδού). Να κατασκευαστεί παραλληλόγραμμο του οποίου δίνεται η μία γωνία και του οποίου το εμβαδόν είναι ίσο με το εμβαδόν δοθέντος τριγώνου. Χρησιμοποιείται σε: Ι- 44, 45 ΘΕΩΡΗΜΑ Ι,43 (παραπληρώματα). Σε (ορθογώνιο) παραλληλόγραμμο ABCD φέρνουμε διαγώνιο AC, και έστω Κ τυχαίο σημείο της διαγωνίου. Τότε τα δύο παραλληλόγραμμα που σχηματίζονται εκατέρωθεν της διαγωνίου-τα οποία ονομάζει παραπληρώματα είναι ισοεμβαδικά. Σχήμα Ι.6 Χρησιμοποιείται σε: Ι-44, ΙΙ-4, 5, 6, 7, 8, VI-27, 28, 29, X, XIII-1, 2, 3,4, 5. 8

22 Σημείωση: Η Ι-43 είναι σημαντική γιατί εμφανίζεται η έννοια του γνώμονα η οποία είναι Πυθαγόρεια, και αποτελεί σύνδεση των βιβλίων I και II, δεδομένου ότι ο ορισμός του γνώμονα είναι ο όρος 2, στο βιβλίο II. ΘΕΩΡΗΜΑ Ι,44 (μία εφαρμογή του αποτελέσματος των εμβαδών). Να κατασκευαστεί (να εφαρμοστεί) σε δοθείσα ευθεία ένα παραλληλόγραμμο με τους περιορισμούς ότι μια γωνία δίνεται και ότι το εμβαδόν είναι ίσο με το εμβαδόν δοθέντος τριγώνου. Χρησιμοποιείται σε: Ι-45, VI-25, X, XIII. Σημείωση : Γίνεται πρωτογενής εφαρμογή του 5 ου αιτήματος. ΘΕΩΡΗΜΑ Ι,45 (ένας μετασχηματισμός του αποτελέσματος των εμβαδών). Να κατασκευαστεί ένα παραλληλόγραμμο του οποίου το εμβαδόν είναι ίσο με τον εμβαδόν δοθέντος ευθυγράμμου σχήματος. Χρησιμοποιείται σε: ΙΙ-14, VI-25, X (27 φορές) ΘΕΩΡΗΜΑ Ι,47 (Πυθαγόρειο Θεώρημα). Σε ένα ορθογώνιο τρίγωνο με υποτείνουσα BC και πλευρές AB και AC, κατασκευάζουμε τετράγωνα με τις παραπάνω πλευρές, ώστε το τετράγωνο της υποτείνουσας να ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο καθέτων πλευρών. Χρησιμοποιείται σε: ΙΙ-9,10,14, ΙΙΙ-36, ΧΙΙΙ ΒΙΒΛΙΟ II. Η καταγωγή, το περιεχόμενο και το νόημα των αποτελεσμάτων σε αυτό το βιβλίο έχουν αποτελέσει αντικείμενο πολλών αντικρουόμενων απόψεων. Στην παρούσα φάση δεν θα επεκταθούμε παρά μόνο όπου κρίνεται απαραιτήτως αναγκαίο. Κατά τον Van Der Waerden, είναι η «Γεωμετρική Άλγεβρα». Οι αποδείξεις των προτάσεων στηρίζονται μόνο 9

23 στις και στην 46 του Βιβλίου I. Αναφέρουμε επίσης ότι σ αυτό το βιβλίο παρουσιάζεται μια πρώτη μορφή ασυμμετρίας. ΟΡΟΣ 2. Δίνεται ο ορισμός του γνώμονα, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε στο Θεώρημα Ι,43 (δηλαδή τα δύο παραπληρώματα ως προς τη διαγώνιο μαζί με ένα από τα παραλληλόγραμμα καλούνται γνώμων). Χρησιμοποιείται σε: ΙΙ-5,6, VΙ-27,28,29, ΧΙΙΙ-1,2,3,4... ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,1. Στο διάγραμμα έστω D και E αυθαίρετα σημεία διαίρεσης της ευθείας BC. Τότε το άθροισμα των εμβαδών των χωρίων I, II, III ισούται με το εμβαδόν του (ορθογωνίου) παραλληλογράμμου με πλευρές BC και BG. Σχήμα Ι.7 Δεν χρησιμοποιείται ποτέ. ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,2. Έστω ΑΒ όποια ευθεία και σε αυτή σχεδιάζουμε ένα τετράγωνο. Εάν C είναι ένα αυθαίρετο σημείο διαίρεσης της ΑΒ τότε το εμβαδόν του τετραγώνου πλευράς ΑΒ ισούται με το άθροισμα των εμβαδών των χωρίων I και II (Σχήμα Ι.8). 10

24 Σχήμα Ι.8 Χρησιμοποιείται σε: XIII-10 και πεπλεγμένα στο I-47. Σημείωση: Η απόδειξη δεν χρησιμοποιεί το ΙΙ-1. ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,4. Σε δοθέν τετράγωνο πλευράς a+ b, φέρνουμε την διαγώνιο. Από τυχαίο σημείο διαίρεσης σχηματίζουμε τα παραπληρώματα ab. Τότε το εμβαδόν του τετραγώνου με πλευρά την a+ b ισούται με το άθροισμα του 2 τετραγώνου πλευράς a και με τον γνώμονα ( 2ab + b ). Σχήμα Ι.9 Χρησιμοποιεί: Τον όρο 2 και το θεώρημα Ι,43. Χρησιμοποιείται σε: ΙΙ-12, ΙΧ, Χ, XIII, λήμμα 2 11

25 ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,5 (κατ έλλειψιν). Έστω AB ευθύγραμμο τμήμα, το οποίο διαιρείται σε δύο άνισα τμήματα AD και DB και C το μέσο του AB. Τότε το εμβαδόν του μεγάλου τετραγώνου, πλευράς CB, ισούται με το άθροισμα των εμβαδών του τετραγώνου πλευράς CD και του ορθογωνίου με πλευρές AD και DH. Σχήμα Ι.10 Σημείωση: Είναι I = II + III δεδομένου ότι το C είναι μέσο. Επίσης από την I-43 θα είναι II = IV(παραπληρώματα). Χρησιμοποιείται σε: II-14, III-35, X-17, Λήμμα 41 και 59. ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,6 (καθ υπερβολήν). Έστω AB μία ευθεία γραμμή και C το μέσο της. Προσθέτουμε άλλη μια ευθεία γραμμή BD στην AB. Τότε το εμβαδόν του τετραγώνου πλευράς CD ισούται με το άθροισμα του τετραγώνου πλευράς CB και του ορθογωνίου με πλευρές AD και DM. 12

26 Σχήμα Ι.11 Χρησιμοποιείται σε: II-11, III-36, X-28, Λήμματα 1,2. ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,9. Έστω ευθεία AB και C το μέσο της. Έστω D ένα αυθαίρετο σημείο της AB διαφορετικό από το C. Τότε το άθροισμα των τετραγώνων με πλευρές AD και DB αντίστοιχα, ισούται με διπλάσιο του αθροίσματος των τετραγώνων με πλευρές AC και CD αντίστοιχα. Σχήμα Ι.12 Δεν χρησιμοποιείται ποτέ. ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,10. Έστω AB μία ευθεία με C το μέσο της. Έστω ότι το τμήμα BD προστίθεται στο AB. Τότε το άθροισμα των τετραγώνων που ορίζονται από τις πλευρές AD και DB, ισούται με το διπλάσιο του αθροίσματος των τετραγώνων που ορίζονται από τις πλευρές AC και CD. 13

27 Σχήμα Ι.13 Δεν χρησιμοποιείται ποτέ. ΘΕΩΡΗΜΑ ΙΙ,11 (Διαίρεση Τμήματος σε Μέσο και Άκρο Λόγο- Χρυσή Τομή- Διατύπωση μέσω εμβαδού). Να διαιρεθεί δοθείσα ευθεία AB σε δύο τμήματα, ένα μεγαλύτερο AH και ένα μικρότερο HB έτσι ώστε το εμβαδόν τετραγώνου πλευράς AB να ισούται με το εμβαδόν του ορθογωνίου πλευρών AB και BH. Σημείωση: Ενώ η εικόνα που συμπεραίνουμε είναι αυτή του σχήματος Ι.14a, εντούτοις το σχήμα στο Ευκλείδειο κείμενο είναι το Ι.14b. Σχήμα Ι.14a Απόδειξη: (Βάσει Σχήματος Ι.14b). Κατασκευάζουμε τετράγωνο ABDC και έστω E το μέσο του AC. Θεωρείστε σημείο F στην προέκταση της EC τέτοιο ώστε FE μετά κατασκευάστε τετράγωνο AFGH. Αφού το E είναι το μέσο της = EB και και το AF προστίθεται στο AC, βάσει της II-6 έχουμε ότι: AC 14

28 (, ) ( ) ( ) ( ) R CF FA + S AE = S EF = S BE 2. Από το Πυθαγόρειο Θεώρημα (I-47), S( BE) = S( AE) + S( AB) έτσι ώστε όταν αφαιρέσουμε το S( AE ) έχουμε: (. ) S ( AB) R CF FA =. Σχήμα Ι.14b Με όρους των αριθμημένων χωρίων, η τελευταία ισότητα μπορεί να γραφεί I + II = II + III έτσι ώστε αφαιρώντας III=R(AH,HK) έχουμε S(AH) = R(BD,HB) = R(AB,HB). Αυτή δείχνει ότι το H είναι το ζητούμενο σημείο διαίρεσης. Χρησιμοποιεί τις : Ι-47, ΙΙ-6. Χρησιμοποιείται σε: ΙV-10. ΘΕΩΡΗΜΑ II,14 (Ένας μετασχηματισμός του αποτελέσματος του εμβαδού). Να κατασκευαστεί τετράγωνο που οποίου το εμβαδόν είναι ίδιο με αυτό δοθέντος ορθογώνιου σχήματος. Χρησιμοποιεί τις : I-45, Ι-47. Χρησιμοποιείται σε: Βιβλίο X (5 φορές) 2 Το R συμβολίζει το γινόμενο των τμημάτων που αναφέρονται μέσα στην παρένθεση. Το S συμβολίζει το εμβαδόν που σχηματίστηκε από την ευθεία που αναφέρεται στην παρένθεση. Στο Ευκλείδειο κείμενο γράφει «τετράγωνο στην ευθεία». 15

29 ΒΙΒΛΙΟ III. Αυτό το βιβλίο ασχολείται με τις ιδιότητες των κύκλων. ΘΕΩΡΗΜΑ III,20. Έστω Β και C δύο σημεία στη περιφέρεια ενός κύκλου. Έστω επίκεντρη γωνία και έστω BOC η BAC μια εγγεγραμμένη γωνία, όπου A τυχαίο σημείο στην περιφέρεια του κύκλου. Τότε BOC = 2 BAC Χρησιμοποιείται σε: III-27, VI-33 Σχήμα Ι.15 Το σχήμα αναφέρεται στα θεωρήματα III-20,26,27,28,29 16

30 ΘΕΩΡΗΜΑ III,26. Έστω BC και EF τόξα ίσων κύκλων. Υποθέτουμε ότι οι επίκεντρες γωνίες BOC και EOF είναι ίσες. Τότε τα τόξα BC και EF είναι ίσα. Το ίδιο ισχύει εάν οι εγγεγραμμένες γωνίες BAC και EDF είναι ίσες. Χρησιμοποιείται σε: III-27,28, IV-11, XIII-10 Σημείωση: Η πρόταση λέει ότι τα τόξα θα είναι ίσα εάν όποιες γωνίες, είτε οι επίκεντρες είτε οι εγγεγραμμένες είναι ίσες. Στο IV-11 χρησιμοποιείται η ισότητα των εγγεγραμμένων γωνιών ενώ στο XIII-10 χρησιμοποιείται η ισότητα των επίκεντρων γωνιών. Πάντως για κάποιο λόγο η απόδειξη του III-26 υποθέτει ότι και οι επίκεντρες και οι εγγεγραμμένες γωνίες είναι ίσες. Αυτό δεν φαίνεται να παρατηρήθηκε στα διάφορα σχόλια. ΘΕΩΡΗΜΑ III,27. Εάν τα τόξα είναι ίσα τότε οι γωνίες είναι ίσες. Χρησιμοποιείται σε: III-29, IV-11, VI-33 ΘΕΩΡΗΜΑ III,28. Σε δύο ίσους κύκλους εάν οι χορδές CB και EF είναι ίσες τότε το τόξο CB είναι ίσο με το τόξο EF. Χρησιμοποιείται σε: XIII,8 ΘΕΩΡΗΜΑ III,29. Σε δύο ίσους κύκλους εάν τα τόξα CB και EF είναι ίσα τότε οι χορδές CB, EF είναι ίσες. Χρησιμοποιείται σε: IV-11, XIII-10 ΘΕΩΡΗΜΑ III,32. Έστω BC τόξο ενός κύκλου και BF η εφαπτομένη στο σημείο B. Έστω D ένα σημείο σε αυτό από τα δύο τόξα που ορίζεται από το B και C σημείο που δεν περιλαμβάνεται στην είναι ίσες. CBF, τότε οι BDC και FBC 17

ΘΕΩΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Μια παράσταση που περιέχει πράξεις με μεταβλητές (γράμματα) και αριθμούς καλείται αλγεβρική, όπως για παράδειγμα η : 2x+3y-8

ΘΕΩΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Μια παράσταση που περιέχει πράξεις με μεταβλητές (γράμματα) και αριθμούς καλείται αλγεβρική, όπως για παράδειγμα η : 2x+3y-8 ΘΕΩΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Άλγεβρα 1 ο Κεφάλαιο 1. Τι ονομάζουμε αριθμητική και τι αλγεβρική παράσταση; Να δώσετε από ένα παράδειγμα. Μια παράσταση που περιέχει πράξεις με αριθμούς, καλείται αριθμητική παράσταση,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ

Η ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Η ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Γενικευμένη Γεωμετρία, που θα αναπτύξουμε στα παρακάτω κεφάλαια, είναι μία «Νέα Γεωμετρία», η οποία προέκυψε από την ανάγκη να γενικεύσει ορισμένα σημεία της Ευκλείδειας

Διαβάστε περισσότερα

Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΛ I.

Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΛ I. Γεωμετρία Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΛ I. Εισαγωγή Η διδασκαλία της Γεωμετρίας στην Α Λυκείου εστιάζει στο πέρασμα από τον εμπειρικό στο θεωρητικό τρόπο σκέψης, με ιδιαίτερη έμφαση στη μαθηματική απόδειξη. Οι

Διαβάστε περισσότερα

Ιωάννης Σ. Μιχέλης Μαθηματικός

Ιωάννης Σ. Μιχέλης Μαθηματικός 1 Άλγεβρα 1 ο Κεφάλαιο Ερώτηση 1 : Ποιες είναι οι ιδιότητες της πρόσθεσης των φυσικών; Το άθροισμα ενός φυσικού αριθμού με το 0 ισούται με τον ίδιο αριθμό. α+0=α Αντιμεταθετική ιδιότητα. Με βάση την οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΥΛΗ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2014-15 ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Από το βιβλίο «Ευκλείδεια Γεωμετρία Α και Β Ενιαίου Λυκείου» των Αργυρόπουλου Η., Βλάμου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΘ. Χαρά Χαραλάμπους Τμήμα Μαθηματικών ΑΠΘ. Ιστορία των Μαθηματικών Εαρινό Εξάμηνο 2014

ΑΠΘ. Χαρά Χαραλάμπους Τμήμα Μαθηματικών ΑΠΘ. Ιστορία των Μαθηματικών Εαρινό Εξάμηνο 2014 Εαρινό εξάμηνο 2014 13.03.14 Χ. Χαραλάμπους Εντονες πυθαγόρειες επιδράσεις. Η Γεωμετρία και τα Μαθηματικά έχουν μια ξεχωριστή ξχ θέση. Ουδείς αγεωμέτρητος εισί Στον κόσμο των ιδεών τα μαθηματικά αντικείμενα

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Γεωμετρικές έννοιες

Βασικές Γεωμετρικές έννοιες Βασικές Γεωμετρικές έννοιες Σημείο Με την άκρη του μολυβιού μου ακουμπώντας την σε ένα κομμάτι χαρτί αφήνω ένα σημάδι το οποίο το λέω σημείο. Το σημείο το δίνω όνομα γράφοντας πάνω απ αυτό ένα κεφαλαίο

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία των Μαθηματικών

Ιστορία των Μαθηματικών ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Τα Μαθηματικά στην αρχαία Ελλάδα. Χαρά Χαραλάμπους ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά Α' Γυμ. - Ερωτήσεις Θεωρίας 1 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ. (1) Ποιοι είναι οι φυσικοί αριθμοί; Γράψε τέσσερα παραδείγματα.

Μαθηματικά Α' Γυμ. - Ερωτήσεις Θεωρίας 1 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ. (1) Ποιοι είναι οι φυσικοί αριθμοί; Γράψε τέσσερα παραδείγματα. Μαθηματικά Α' Γυμ. - Ερωτήσεις Θεωρίας 1 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (1) Ποιοι είναι οι φυσικοί αριθμοί; Γράψε τέσσερα παραδείγματα. (2) Ποιοι είναι οι άρτιοι και ποιοι οι περιττοί αριθμοί; Γράψε από τρία παραδείγματα.

Διαβάστε περισσότερα

Οι γωνίες και που ονομάζονται «εντός εναλλάξ γωνίες» και είναι ίσες. «εντός-εκτός και επί τα αυτά μέρη γωνίες» και είναι ίσες.

Οι γωνίες και που ονομάζονται «εντός εναλλάξ γωνίες» και είναι ίσες. «εντός-εκτός και επί τα αυτά μέρη γωνίες» και είναι ίσες. ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ «ΘΑΛΗΣ» ΤΑΞΗ Α ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ 1. Μεσοκάθετος ενός ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ ονομάζεται η ευθεία που είναι κάθετη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ( α μέρος )

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ( α μέρος ) ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ( α μέρος ) Ερωτήσεις Θεωρίας Να βρείτε στην αντίστοιχη σελίδα του σχολικού σας βιβλίου το ζητούμενο της κάθε ερώτησης που δίνεται παρακάτω και να το γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

1 ΘΕΩΡΙΑΣ...με απάντηση

1 ΘΕΩΡΙΑΣ...με απάντηση 1 ΘΕΩΡΙΑΣ.....με απάντηση ΑΛΓΕΒΡΑ Κεφάλαιο 1 0 Εξισώσεις Ανισώσεις 1. Τι ονομάζεται Αριθμητική και τι Αλγεβρική παράσταση; Ονομάζεται Αριθμητική παράσταση μια παράσταση που περιέχει πράξεις μεταξύ αριθμών.

Διαβάστε περισσότερα

Γεωμετρία. I. Εισαγωγή

Γεωμετρία. I. Εισαγωγή I. Εισαγωγή Γεωμετρία Η διδασκαλία της Γεωμετρίας στην Α Λυκείου εστιάζει στο πέρασμα από τον εμπειρικό στο θεωρητικό τρόπο σκέψης, με ιδιαίτερη έμφαση στη μαθηματική απόδειξη. Οι μαθητές έχουν έρθει σε

Διαβάστε περισσότερα

Ιωάννης Σ. Μιχέλης Μαθηματικός

Ιωάννης Σ. Μιχέλης Μαθηματικός 1 Άλγεβρα 1 ο Κεφάλαιο Ερώτηση 1 : Τι ονομάζεται αριθμητική και τι αλγεβρική παράσταση; Μία παράσταση, που περιέχει πράξεις με αριθμούς ονομάζεται αριθμητική παράσταση. Μία παράσταση, που περιέχει πράξεις

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Αίγυπτο και στην Πυθαγόρεια παράδοση,ο πρώτος ορισμός που έχουμε για αυτήν ανήκει στον Ευκλείδη που την ορίζει ως διαίρεση ενός ευθύγραμμου τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ΑΛΓΕΒΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α.1. 1) Ποιοι φυσικοί αριθμοί λέγονται άρτιοι και ποιοι περιττοί; ( σ. 11 ) 2) Από τι καθορίζεται η αξία ενός ψηφίου σ έναν φυσικό αριθμό; ( σ. 11 ) 3) Τι

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά: Αριθμητική και Άλγεβρα. Μάθημα 11 ο, Τμήμα Α. Γεωμετρία

Μαθηματικά: Αριθμητική και Άλγεβρα. Μάθημα 11 ο, Τμήμα Α. Γεωμετρία Μαθηματικά: ριθμητική και Άλγεβρα Μάθημα 11 ο, Τμήμα Γεωμετρία Η γεωμετρία σε σχέση με την άλγεβρα ή την αριθμητική έχει την εξής ιδιαιτερότητα: πρέπει να είμαστε πολύ ακριβείς στην περιγραφή μας (σκέψη

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά Β Γυμνασίου. Επανάληψη στη Θεωρία

Μαθηματικά Β Γυμνασίου. Επανάληψη στη Θεωρία Μαθηματικά Β Γυμνασίου Επανάληψη στη Θεωρία Α.1.1: Η έννοια της μεταβλητής - Αλγεβρικές παραστάσεις Α.1.2: Εξισώσεις α βαθμού Α.1.4: Επίλυση προβλημάτων με τη χρήση εξισώσεων Α.1.5: Ανισώσεις α βαθμού

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Α. 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΜΕΡΟΣ Α. 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΕΡΟΣ Α ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Τι ονομάζεται Αριθμητική και τι Αλγεβρική παράσταση; Ονομάζεται Αριθμητική παράσταση μια παράσταση που περιέχει πράξεις μεταξύ αριθμών. Ονομάζεται αλγεβρική παράσταση μια παράσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Η διαίρεση καλείται Ευκλείδεια και είναι τέλεια όταν το υπόλοιπο είναι μηδέν.

ΘΕΩΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Η διαίρεση καλείται Ευκλείδεια και είναι τέλεια όταν το υπόλοιπο είναι μηδέν. ΑΛΓΕΒΡΑ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΩΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. Τι είναι αριθμητική παράσταση; Με ποια σειρά εκτελούμε τις πράξεις σε μια αριθμητική παράσταση ώστε να βρούμε την τιμή της; Αριθμητική παράσταση λέγεται κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΓΕΒΡΑ Α Τάξης Ημερησίου ΓΕΛ

ΑΛΓΕΒΡΑ Α Τάξης Ημερησίου ΓΕΛ ΑΛΓΕΒΡΑ Α Τάξης Ημερησίου ΓΕΛ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ Ι. Εισαγωγή Το μάθημα «Άλγεβρα και Στοιχεία Πιθανοτήτων» περιέχει σημαντικές μαθηματικές έννοιες, όπως, της απόλυτης τιμής, των προόδων, της συνάρτησης κ.ά.,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ( α μέρος )

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ( α μέρος ) Πυθαγόρειο ενικό Λύκειο Σάμου ΕΠΝΛΗΨΗ ΕΩΜΕΤΡΙΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ( α μέρος ) Να βρείτε στην αντίστοιχη σελίδα του σχολικού σας βιβλίου το ζητούμενο της κάθε ερώτησης που δίνεται παρακάτω και να το γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017 ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2017 Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ημερομηνία: 02/12/2017 Ώρα Εξέτασης: 09:30-12:30 ΟΔΗΓΙΕΣ: 1. Να λύσετε όλα τα θέματα, αιτιολογώντας πλήρως τις απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΟΧΟΙ: Με τη συμπλήρωση του στόχου αυτού θα μπορείτε να: Σχεδιάζετε τρίγωνα, τετράπλευρα και πολύγωνα.

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΟΧΟΙ: Με τη συμπλήρωση του στόχου αυτού θα μπορείτε να: Σχεδιάζετε τρίγωνα, τετράπλευρα και πολύγωνα. ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΟΧΟΙ: Με τη συμπλήρωση του στόχου αυτού θα μπορείτε να: Σχεδιάζετε τρίγωνα, τετράπλευρα και πολύγωνα. ΓΕΝΙΚΑ: Οι γεωμετρικές κατασκευές εφαρμόζονται στην επίλυση σχεδιαστικών προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

66 Γεωμετρία Σχήμα 11.1: Το ΜΝ είναι κοινό μέτρο των και ΓΔ. τόσο ανατρεπτική που απαγόρευσαν να διαδοθεί αυτή η γνώση. Οταν μάλιστα ο *** παρέβει την

66 Γεωμετρία Σχήμα 11.1: Το ΜΝ είναι κοινό μέτρο των και ΓΔ. τόσο ανατρεπτική που απαγόρευσαν να διαδοθεί αυτή η γνώση. Οταν μάλιστα ο *** παρέβει την Κεφάλαιο 11 Αναλογίες, Ομοιότητα Η έννοια του λόγου ορίζεται στο πέμπτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη ως εξής: Λόγος εστί δύο μεγεθών ομογενών η κατά πηλικότητά ποια σχέσις Λόγον έχειν προς άλληλα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Τετραγωνική ρίζα θετικού αριθμού Τετραγωνική ρίζα ενός θετικού αριθμού α, λέγεται ο θετικός αριθμός, ο οποίος, όταν υψωθεί στο τετράγωνο, δίνει τον αριθμό α. Η τετραγωνική ρίζα του

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΣΤΕΛΛΑΝΩΝ ΜΕΣΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΣΤΕΛΛΑΝΩΝ ΜΕΣΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑ ΑΛΓΕΒΡΑ ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΑΠΟ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ομόσημοι Ετερόσημοι αριθμοί Αντίθετοι Αντίστροφοι αριθμοί Πρόσθεση ομόσημων και ετερόσημων ρητών αριθμών Απαλοιφή παρενθέσεων Πολλαπλασιασμός και Διαίρεση ρητών αριθμών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 75 ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ο ΘΑΛΗΣ 1 Νοεμβρίου Ενδεικτικές λύσεις Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 75 ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ο ΘΑΛΗΣ 1 Νοεμβρίου Ενδεικτικές λύσεις Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανεπιστημίου (Ελευθερίου Βενιζέλου) 34 06 79 ΑΘΗΝΑ Τηλ 36653-367784 - Fax: 36405 e-mail : info@hmsgr wwwhmsgr GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 34, Panepistimiou (Εleftheriou Venizelou)

Διαβάστε περισσότερα

A. ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ

A. ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ A. ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Διδακτέα- Εξεταστέα ύλη Από το βιβλίο «Ευκλείδεια Γεωμετρία Α και Β Ενιαίου Λυκείου» των Αργυρόπουλου Η, Βλάμου Π., Κατσούλη Γ., Μαρκάκη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ 1 ΜΑΘΗΜΑ 1 ο +2 ο ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΟΣ Διάνυσμα ορίζεται ένα προσανατολισμένο ευθύγραμμο τμήμα, δηλαδή ένα ευθύγραμμο τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΟΡΙΣΜΟΙ Ευθύγραμμο τμήμα είναι το κομμάτι της ευθείας που έχει αρχή και τέλος. Ημιευθεια Είναι το κομμάτι της ευθείας που έχει αρχή αλλά όχι

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά Γ Γυμνασίου

Μαθηματικά Γ Γυμνασίου Α λ γ ε β ρ ι κ έ ς π α ρ α σ τ ά σ ε ι ς 1.1 Πράξεις με πραγματικούς αριθμούς (επαναλήψεις συμπληρώσεις) A. Οι πραγματικοί αριθμοί και οι πράξεις τους Διδακτικοί στόχοι Θυμάμαι ποιοι αριθμοί λέγονται

Διαβάστε περισσότερα

Συνοπτική Θεωρία Μαθηματικών Α Γυμνασίου

Συνοπτική Θεωρία Μαθηματικών Α Γυμνασίου Web page: www.ma8eno.gr e-mail: vrentzou@ma8eno.gr Η αποτελεσματική μάθηση δεν θέλει κόπο αλλά τρόπο, δηλαδή ma8eno.gr Συνοπτική Θεωρία Μαθηματικών Α Γυμνασίου Αριθμητική - Άλγεβρα Γεωμετρία Άρτιος λέγεται

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΕΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Τα αξιώματα είναι προτάσεις που δεχόμαστε ως αληθείς, χωρίς απόδειξη: Από δύο σημεία διέρχεται μοναδική ευθεία. Για κάθε ευθεία υπάρχει τουλάχιστον ένα σημείο

Διαβάστε περισσότερα

6 Γεωμετρικές κατασκευές

6 Γεωμετρικές κατασκευές 6 Γεωμετρικές κατασκευές 6.1 Γενικά Στα σχέδια εφαρμόζουμε γεωμετρικές κατασκευές, προκειμένου να επιλύσουμε προβλήματα που απαιτούν μεγάλη σχεδιαστική και κατασκευαστική ακρίβεια. Τα γεωμετρικά - σχεδιαστικά

Διαβάστε περισσότερα

3, ( 4), ( 3),( 2), 2017

3, ( 4), ( 3),( 2), 2017 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΗΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. α. Τι γνωρίζετε για την Ευκλείδεια διαίρεση; Πότε λέγεται τέλεια; β. Αν σε μια διαίρεση είναι Δ=δ, πόσο είναι το πηλίκο και

Διαβάστε περισσότερα

Άλγεβρα Α ΕΠΑΛ Εξεταστέα ύλη Από το βιβλίο «Άλγεβρα και Στοιχεία Πιθανοτήτων Α Γενικού Λυκείου» Εισαγωγικό κεφάλαιο E.2. Σύνολα Κεφ.

Άλγεβρα Α ΕΠΑΛ Εξεταστέα ύλη Από το βιβλίο «Άλγεβρα και Στοιχεία Πιθανοτήτων Α Γενικού Λυκείου» Εισαγωγικό κεφάλαιο E.2. Σύνολα Κεφ. Άλγεβρα Α ΕΠΑΛ Από το βιβλίο «Άλγεβρα και Στοιχεία Πιθανοτήτων Α Γενικού Λυκείου» Εισαγωγικό κεφάλαιο E.2. Σύνολα Κεφ.2ο: Οι Πραγματικοί Αριθμοί 2.1 Οι Πράξεις και οι Ιδιότητές τους 2.2 Διάταξη Πραγματικών

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις επί των ρητών αριθµών

Ερωτήσεις επί των ρητών αριθµών Σελ. 1 Ερωτήσεις επί των ρητών αριθµών 1. Ποια είναι τα πρόσηµα των ακεραίων αριθµών; Ζ={... -3,-2,-1,0,+1,+2,+3,... } 2. Ποιοι αριθµοί λέγονται θετικοί και ποιοι αρνητικοί; Γράψε από έναν. 3. Στον άξονα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΛΓΕΒΡΑ. 3 2 x. β)

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΛΓΕΒΡΑ. 3 2 x. β) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΛΓΕΒΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Να λυθούν οι εξισώσεις και οι ανισώσεις : α) γ) x x 3x 7x 9 4 5 0 x x x 3 6 3 4 β) δ) 3x x 3 x 4 3 5 x x. 4 4 3 5 x. Να λυθούν οι εξισώσεις: α) 3x x 3 3 5x x β) 4 3 x x x 0

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: 1. ΑΛΓΕΒΡΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: 1. ΑΛΓΕΒΡΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2 ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: 1. ΑΛΓΕΒΡΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Β ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ σε word! ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΛΚΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ σε word! ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΛΚΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ σε word! ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΛΚΑΣ Ένα «ανοικτό» αρχείο, δηλαδή επεξεργάσιμο που όλοι μπορούν να συμμετέχουν είτε προσθέτοντας είτε διορθώνοντας υλικό. Μετά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΛΓΕΒΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ B ΓΥΝΜΑΣΙΟΥ. 1. Να λυθούν οι εξισώσεις και οι ανισώσεις :

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΛΓΕΒΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ B ΓΥΝΜΑΣΙΟΥ. 1. Να λυθούν οι εξισώσεις και οι ανισώσεις : ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΛΓΕΒΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Να λυθούν οι εξισώσεις και οι ανισώσεις : α) γ) x x 3x 7x 9 4 5 0 x x x 3 6 3 4 β) δ) 3x x 3 x 4 3 5 x x. 4 4 3 5 x 4x 3 x 6x 7. Να λυθεί στο Q, η ανίσωση :. 5 8 8 3. Να λυθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ

ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Ερώτηση 1 η Ποια καλούνται κύρια και ποια δευτερεύοντα στοιχεία ενός τριγώνου; Τι ονομάζεται τριγωνική ανισότητα; Κύρια στοιχεία ενός τριγώνου είναι οι πλευρές και οι γωνίες του. Οι

Διαβάστε περισσότερα

Γεωμετρία. 63. Σε περίπτωση που η αρχή, το σημείο Ο, βρίσκεται πάνω σε μια ευθεία χχ τότε η

Γεωμετρία. 63. Σε περίπτωση που η αρχή, το σημείο Ο, βρίσκεται πάνω σε μια ευθεία χχ τότε η Γεωμετρία Κεφάλαιο 1: Βασικές γεωμετρικές έννοιες Β.1.1 61.Η ευθεία είναι βασική έννοια της γεωμετρίας που την αντιλαμβανόμαστε ως την γραμμή που αφήνει ο κανόνας (χάρακας).συμβολίζεται με μικρά γράμματα

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά προσανατολισμού Β Λυκείου

Μαθηματικά προσανατολισμού Β Λυκείου Μαθηματικά προσανατολισμού Β Λυκείου Συντεταγμένες Διανύσματος wwwaskisopolisgr wwwaskisopolisgr Συντεταγμένες στο επίπεδο Άξονας Πάνω σε μια ευθεία επιλέγουμε δύο σημεία Ο και Ι, έτσι το διάνυσμα i OI

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. Τι είναι η Ευκλείδια διαίρεση; Είναι η διαδικασία κατά την οποία όταν δοθούν δύο φυσικοί αριθμοί Δ και δ, τότε βρίσκουμε άλλους δύο φυσικούς αριθμούς π και υ,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 ο : Θετικοί και Αρνητικοί αριθμοί

Κεφάλαιο 7 ο : Θετικοί και Αρνητικοί αριθμοί ΕΡΩΤΗΣΕΙΙΣ ΘΕΩΡΙΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΒΑΣΙΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΛΗ ΤΗΣ Α ΤΑΞΗΣ Κεφάλαιο 7 ο : Θετικοί και Αρνητικοί αριθμοί Α. 7. 1 1. Τι είναι τα πρόσημα και πως χαρακτηρίζονται οι αριθμοί από αυτά; Τα σύμβολα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Οι πραγματικοί αριθμοί αποτελούνται από τους ρητούς και τους άρρητους αριθμούς, τους φυσικούς και τους ακέραιους αριθμούς. Δηλαδή είναι το μεγαλύτερο σύνολο αριθμών που μπορούμε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΙΓΑΔΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΛΥΜΕΝΕΣ & ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. Επιμέλεια: Γ. Π. Βαξεβάνης (Γ. Π. Β.

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΙΓΑΔΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΛΥΜΕΝΕΣ & ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. Επιμέλεια: Γ. Π. Βαξεβάνης (Γ. Π. Β. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ Γ. Π. Β. ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΙΓΑΔΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΛΥΜΕΝΕΣ & ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Επιμέλεια: Γ. Π. Βαξεβάνης (Γ. Π. Β.) (Μαθηματικός) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σε τρίγωνο ΑΒΓ το τετράγωνο πλευράς απέναντι από οξεία γωνία ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των άλλων δύο πλευρών ελαττωμένο κατά το διπλάσιο τ

Σε τρίγωνο ΑΒΓ το τετράγωνο πλευράς απέναντι από οξεία γωνία ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των άλλων δύο πλευρών ελαττωμένο κατά το διπλάσιο τ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΕΤΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΤΑ ΟΡΘΟΓΩΝΙΑ ΤΡΙΓΩΝΑ Το τετράγωνο μιας κάθετης πλευράς είναι ίσο με την υποτείνουσα επί την προβολή της πλευράς στην υποτείνουσα. ΑΒ 2 = ΒΓ ΑΔ ή ΑΓ 2 = ΒΓ ΓΔ Σε κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 31 η Ελληνική Μαθηματική Ολυμπιάδα "Ο Αρχιμήδης" 22 Φεβρουαρίου 2014

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 31 η Ελληνική Μαθηματική Ολυμπιάδα Ο Αρχιμήδης 22 Φεβρουαρίου 2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανεπιστημίου (Ελευθερίου Βενιζέλου) 34 106 79 ΑΘΗΝΑ Τηλ. 361653-3617784 - Fax: 364105 e-mail : info@hms.gr, GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 34, Panepistimiou (Εleftheriou Venizelou)

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ Α - ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ)

ΤΑΞΗ Α - ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ) ΤΑΞΗ Α - ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ (ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ) Α ΜΕΡΟΣ- ΑΛΓΕΒΡΑ ΕΡΩΤΗΣΗ 1 Ποιοι αριθμοί ονομάζονται πρώτοι και ποιοι σύνθετοι; Να δώσετε παραδείγματα. ΑΠΑΝΤΗΣΗ 1 Όταν ένας αριθμός διαιρείται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΗΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΗΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΗΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ 1. α. Τι γνωρίζετε για την Ευκλείδεια διαίρεση; Πότε λέγεται τέλεια; β. Αν σε μια διαίρεση είναι Δ=δ, πόσο είναι το πηλίκο και

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ. ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Κεφάλαιο 9ο: Ερωτήσεις του τύπου «Σωστό-Λάθος»

ΜΕΤΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ. ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Κεφάλαιο 9ο: Ερωτήσεις του τύπου «Σωστό-Λάθος» ΕΩΜΕΤΡΙΑ Β ΥΚΕΙΟΥ Κεφάλαιο 9ο: ΜΕΤΡΙΚΕ ΧΕΕΙ Ερωτήσεις του τύπου «ωστό-άθος» Να χαρακτηρίσετε με (σωστό) ή (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις. 1. * Αν σε τρίγωνο ΑΒ ισχύει ΑΒ = Α + Β, τότε το τρίγωνο είναι:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΛΙΟ 1 Ο ΕΩΜΕΤΡΙ 1.1 ΙΣΟΤΗΤ ΤΡΙΩΝΩΝ 1. Ποια ονομάζονται κύρια και ποια δευτερεύοντα στοιχεία τριγώνων; Κύρια στοιχεία ενός τριγώνου ονομάζουμε τις πλευρές και τις γωνίες του. Δευτερεύοντα στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια: xr.tsif Σελίδα 1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΙΚΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥΣ ΤΕΥΧΟΣ 6ο ΑΣΚΗΣΕΙΣ 501-600 Αφιερωμένο σε κάθε μαθητή που ασχολείται ή πρόκειται να ασχοληθεί με Μαθηματικούς διαγωνισμούς

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α. Γεωμετρικές κατασκευές. 1. Μεσοκάθετος ευθυγράμμου τμήματος. 2. ιχοτόμος γωνίας. 3. ιχοτόμος γωνίας με άγνωστη κορυφή. 4.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α. Γεωμετρικές κατασκευές. 1. Μεσοκάθετος ευθυγράμμου τμήματος. 2. ιχοτόμος γωνίας. 3. ιχοτόμος γωνίας με άγνωστη κορυφή. 4. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Γεωμετρικές κατασκευές Σκοπός των σημειώσεων αυτών είναι να υπενθυμίζουν γεωμετρικές κατασκευές, που θα φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες στο μάθημα της παραστατικής γεωμετρίας, της προοπτικής, αξονομετρίας

Διαβάστε περισσότερα

Εξεταστέα ύλη μαθηματικών Α Λυκείου 2017

Εξεταστέα ύλη μαθηματικών Α Λυκείου 2017 Εξεταστέα ύλη μαθηματικών Α Λυκείου 2017 Α Λυκείου Γεωμετρία Κεφάλαιο 3 3.1 Είδη και στοιχεία τριγώνων 3.2 1 ο Κριτήριο ισότητας τριγώνων (εκτός της απόδειξης του θεωρήματος) 3.3 2 ο Κριτήριο ισότητας

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά A Γυμνασίου

Μαθηματικά A Γυμνασίου Μαθηματικά A Γυμνασίου ΘΕΩΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Μέρος Α - Άλγεβρα 1. Ποιες είναι οι ιδιότητες της πρόσθεσης των φυσικών; (σελ. 15) 2. Πως ορίζεται η πράξη της αφαίρεσης στους φυσικούς και πότε αυτή μπορεί να

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ 6ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Β ΤΑΞΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ 6ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Β ΤΑΞΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΠΟΛΥΓΩΝΑ ΤΑΞΗ: Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ : 3 διδακτικές ώρες ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ : Μία ώρα για την κατανόηση της μορφής και των απλών ιδιοτήτων των κανονικών

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις θεωρίας για τα Μαθηματικά Γ γυμνασίου. Άλγεβρα...

Ερωτήσεις θεωρίας για τα Μαθηματικά Γ γυμνασίου. Άλγεβρα... Ερωτήσεις θεωρίας για τα Μαθηματικά Γ γυμνασίου Άλγεβρα 1.1 Β: Δυνάμεις πραγματικών αριθμών. 1. Πως ορίζεται η δύναμη ενός πραγματικού αριθμού ; Η δύναμη με βάση έναν πραγματικό αριθμό α και εκθέτη ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 76 ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ο ΘΑΛΗΣ 14 Νοεμβρίου 2015. Ενδεικτικές λύσεις Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 76 ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ο ΘΑΛΗΣ 14 Νοεμβρίου 2015. Ενδεικτικές λύσεις Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανεπιστημίου (Ελευθερίου Βενιζέλου) 34 06 79 ΑΘΗΝΑ Τηλ. 36653-367784 - Fax: 36405 e-mail : info@hms.gr www.hms.gr GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 34, Panepistimiou (Εleftheriou

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 34 η Ελληνική Μαθηματική Ολυμπιάδα "Ο Αρχιμήδης" 4 Μαρτίου 2017

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 34 η Ελληνική Μαθηματική Ολυμπιάδα Ο Αρχιμήδης 4 Μαρτίου 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανεπιστημίου (Ελευθερίου Βενιζέλου) 4 06 79 ΑΘΗΝΑ Τηλ. 665-67784 - Fax: 6405 e-mail : ifo@hms.gr, www.hms.gr GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 4, Paepistimiou (Εleftheriou Veizelou)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΚΛΕΙΔΕΙΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ. Χεμερινό εξάμηνο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΥΚΛΕΙΔΕΙΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ. Χεμερινό εξάμηνο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΥΚΛΕΙΔΕΙΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Χεμερινό εξάμηνο 2006-07 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 1 ΔΕΥΤΕΡΑ, 9-10-06, 11-13. ΓΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΙ. Θεώρημα 1. Το άθροισμα των γωνιών τριγώνου είναι ίσο με 180 o. Θεώρημα 2. Κάθε εξωτερική γωνία τριγώνου

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Ημερομηνία: 29/04/2017 Ώρα εξέτασης: 10:00-14:30

ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Ημερομηνία: 29/04/2017 Ώρα εξέτασης: 10:00-14:30 ΟΔΗΓΙΕΣ: ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Γ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΑΤΩ ΤΩΝ 15 1/2 ΕΤΩΝ «Ευκλείδης» Ημερομηνία: 29/04/2017 Ώρα εξέτασης: 10:00-14:30 1. Να λύσετε όλα τα θέματα αιτιολογώντας πλήρως τις απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 75 ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ο ΘΑΛΗΣ 1 Νοεμβρίου 2014. Ενδεικτικές λύσεις Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 75 ος ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ο ΘΑΛΗΣ 1 Νοεμβρίου 2014. Ενδεικτικές λύσεις Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανεπιστημίου (Ελευθερίου Βενιζέλου) 34 06 79 ΑΘΗΝΑ Τηλ. 36653-367784 - Fax: 36405 e-mail : info@hms.gr www.hms.gr GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 34, Panepistimiou (Εleftheriou

Διαβάστε περισσότερα

Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,,,,,,,

Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,,,,,,, Τηλ 36653-367784 - Fa: 36405 Tel 36653-367784 - Fa: 36405 Νοεμβρίου 04 Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 3 74 3 3 Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης: :8 9 9 37 4 Πρόβλημα Ένας έμπορος συλλεκτικών αντικειμένων αγόρασε δύο

Διαβάστε περισσότερα

ο χρυσός φ Στην άκρη του νήµατος βρίσκονται πέντε ερωτήµατα καθένα από τα οποία περιµένει την απάντησή του

ο χρυσός φ Στην άκρη του νήµατος βρίσκονται πέντε ερωτήµατα καθένα από τα οποία περιµένει την απάντησή του Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας ο χρυσός φ Στην άκρη του νήµατος βρίσκονται πέντε ερωτήµατα καθένα από τα οποία περιµένει την απάντησή του 1. Υπάρχει αριθµός τέτοιος ώστε εάν τον υψώσεις στο τετράγωνο να αυξηθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Επιμέλεια: ιώργος Ράπτης ΘΕΤ ΣΤΗΝ ΕΩΕΤΡΙ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕ 1 ο. Να αποδείξετε ότι το εμβαδό τραπεζίου με βάσεις 1, και ύψος υ δίνεται από τον τύπο: ( 1+ ) υ Ε= ονάδες 1 B. ν φν, λν και αν είναι: η γωνία, η πλευρά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ - ΑΣΥΜΜΕΤΡΑ ΜΕΓΕΘΗ

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ - ΑΣΥΜΜΕΤΡΑ ΜΕΓΕΘΗ Αναστασία Πέτρου Κωνσταντίνος Χρήστου Β 3 ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ - ΑΣΥΜΜΕΤΡΑ ΜΕΓΕΘΗ Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, υπήρξε σημαντικός Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός, γεω μέτρης και θεωρητικός της μουσικής. Είναι ο κατεξοχήν

Διαβάστε περισσότερα

14 Μαρτίου 2015, Τρίκαλα Ποιές ιδιότητες του σχήματος διατηρούνται; Ποιές ιδιότητες του σχήματος διατηρούνται; Τα σημεία της περιφέρειας ισαπέχουν από το κέντρο; Ποιές ιδιότητες του σχήματος διατηρούνται;

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. ΚΕΦΑΚΑΙΟ 3 ο -ΤΡΙΓΩΝΑ

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. ΚΕΦΑΚΑΙΟ 3 ο -ΤΡΙΓΩΝΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Α ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ (ΘΕΜΑ ΘΕΩΡΙΑΣ) Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ - ΛΑΘΟΥΣ ΚΕΦΑΚΑΙΟ 3 ο -ΤΡΙΓΩΝΑ 1. Ένα τρίγωνο είναι οξυγώνιο όταν έχει

Διαβάστε περισσότερα

1 m z. 1 mz. 1 mz M 1, 2 M 1

1 m z. 1 mz. 1 mz M 1, 2 M 1 Σύνοψη Κεφαλαίου 6: Υπερβολική Γεωμετρία Υπερβολική γεωμετρία: το μοντέλο του δίσκου 1. Στο μοντέλο του Poincaré της υπερβολικής γεωμετρίας, υπερβολικά σημεία είναι τα σημεία του μοναδιαίου δίσκου, D =

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 Ισομετρίες, Συμμετρίες και Πλακοστρώσεις Οπως είδαμε στην απόδειξη του πρώτου κριτηρίου ισότητας τριγώνων, ο Ευκλείδης χρησιμοποιεί την έννοια της εφαρμογής ενός τριγώνου σε ένα άλλο, χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΥΚΛΟΥ 11.3 ΕΓΓΡΑΦΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΓΩΝΩΝ ΣΕ ΚΥΚΛΟ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΥΚΛΟΥ 11.3 ΕΓΓΡΑΦΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΓΩΝΩΝ ΣΕ ΚΥΚΛΟ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΥΚΛΟΥ 113 ΕΓΓΡΑΦΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΠΟΛΥΓΩΝΩΝ ΣΕ ΚΥΚΛΟ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥΣ ΘΕΩΡΙΑ Θα ασχοληθούμε με την εγγραφή μερικών βασικών κανονικών πολυγώνων σε κύκλο και θα υπολογίσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Να υπολογίζουμε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς οξείας γωνίας. Τη γωνία σε κανονική θέση και τους τριγωνομετρικούς αριθμούς γωνίας σε κανονική θέση.

Να υπολογίζουμε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς οξείας γωνίας. Τη γωνία σε κανονική θέση και τους τριγωνομετρικούς αριθμούς γωνίας σε κανονική θέση. Ενότητα 4 Τριγωνομετρία Στην ενότητα αυτή θα μάθουμε: Να υπολογίζουμε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς οξείας γωνίας. Τη γωνία σε κανονική θέση και τους τριγωνομετρικούς αριθμούς γωνίας σε κανονική θέση.

Διαβάστε περισσότερα

B τάξη Γυμνασίου : : και 4 :

B τάξη Γυμνασίου : : και 4 : Τηλ. 10 6165-10617784 - Fax: 10 64105 Tel. 10 6165-10617784 - Fax: 10 64105 ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΑΒΒΑΤΟ, 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 014 B τάξη Γυμνασίου Να βρείτε τους αριθμούς 0 4 1 1 77 16 60 19 7 : 000 : και 4 : 4 9

Διαβάστε περισσότερα

A

A ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 017 Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ημερομηνία: 11/11/017 Ώρα Εξέτασης: 10:00-1:00 ΟΔΗΓΙΕΣ: 1. Να λύσετε όλα τα θέματα, αιτιολογώντας πλήρως τις απαντήσεις σας..

Διαβάστε περισσότερα

3 o ΓΕ.Λ. ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ. ΖΟΥΖΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Μαθηματικός 2013 2014 EΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

3 o ΓΕ.Λ. ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ. ΖΟΥΖΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Μαθηματικός 2013 2014 EΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 3 o ΓΕ.Λ. ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ Μαθηματικός 2013 2014 EΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1) ΘΕΩΡΙΑ... 2 2) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ... 5 2.1. ΤΡΙΓΩΝΑ... 5 2.1.1. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Σωστού - Λάθους στα τρίγωνα... 5 2.1.2.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 34 η Ελληνική Μαθηματική Ολυμπιάδα "Ο Αρχιμήδης" 4 Μαρτίου 2017

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ 34 η Ελληνική Μαθηματική Ολυμπιάδα Ο Αρχιμήδης 4 Μαρτίου 2017 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανεπιστημίου (Ελευθερίου Βενιζέλου) 34 6 79 ΑΘΗΝΑ Τηλ. 36653-367784 - Fax: 3645 e-mail : ifo@hms.gr www.hms.gr GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 34, Paepistimiou (Εleftheriou Veizelou)

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ. ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β τάξης Γενικού Λυκείου 2 ο Θέμα. Εκφωνήσεις - Λύσεις των θεμάτων. Έκδοση 1 η (14/11/2014)

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ. ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β τάξης Γενικού Λυκείου 2 ο Θέμα. Εκφωνήσεις - Λύσεις των θεμάτων. Έκδοση 1 η (14/11/2014) ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Β τάξης Γενικού Λυκείου ο Θέμα Εκφωνήσεις - Λύσεις των θεμάτων Έκδοση 1 η (14/11/014) Θέματα ης Ομάδας GI_V_GEO 18975 Δίνεται τρίγωνο ABΓμε AB=9, AΓ=15. Από το βαρύκεντρο φέρνουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ B ΤΑΞΗΣ. χρησιμοποιήσουμε καθημερινά φαινόμενα όπως το θερμόμετρο, Θετικοί-Αρνητικοί αριθμοί.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ B ΤΑΞΗΣ. χρησιμοποιήσουμε καθημερινά φαινόμενα όπως το θερμόμετρο, Θετικοί-Αρνητικοί αριθμοί. ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ B ΤΑΞΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑ (50 Δ. ώρες) Περιεχόμενα Στόχοι Οδηγίες - ενδεικτικές δραστηριότητες Οι μαθητές να είναι ικανοί: Μπορούμε να ΟΙ ΑΚΕΡΑΙΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ χρησιμοποιήσουμε καθημερινά φαινόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις θεωρίας για τα Μαθηματικά Γ γυμνασίου

Ερωτήσεις θεωρίας για τα Μαθηματικά Γ γυμνασίου Ερωτήσεις θεωρίας για τα Μαθηματικά Γ γυμνασίου Άλγεβρα 1.1 Β : Δυνάμεις πραγματικών αριθμών. 1. Πως ορίζεται η δύναμη ενός πραγματικού αριθμού ; Η δύναμη με βάση έναν πραγματικό αριθμό α και εκθέτη ένα

Διαβάστε περισσότερα

Ο Υπολογισμός του π από τον Αρχιμήδη. Οι πιο σημαντικές συνεισφορές του Αρχιμήδη στα Μαθηματικά ανήκουν στον Ολοκληρωτικό Λογισμό.

Ο Υπολογισμός του π από τον Αρχιμήδη. Οι πιο σημαντικές συνεισφορές του Αρχιμήδη στα Μαθηματικά ανήκουν στον Ολοκληρωτικό Λογισμό. Αρχιμήδης ο Συρακούσιος Ο μεγαλύτερος μαθηματικός της αρχαιότητας και από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών. Λέγεται ότι υπήρξε μαθητής του Ευκλείδη, ότι ταξίδεψε στην Αίγυπτο, σπούδασε στην Αλεξάνδρεια

Διαβάστε περισσότερα

(1) (2) A ΑE Α = AΒ (ΑΒΕ) (Α Ε)

(1) (2) A ΑE Α = AΒ (ΑΒΕ) (Α Ε) 9. Τα τρίγωνα και έχουν κοινή γωνία, άρα: () () A E AB A E A (1) Όµοια τα τρίγωνα και, άρα: () () A E AB A A () E Όµως από το θεώρηµα του Θαλή: A A () ( // ) () () πό (1), (), () έχουµε. () () Άρα () ()

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑΤΙΚΑ. κριτήρια αξιολόγησης. Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος A ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

MAΘΗΜΑΤΙΚΑ. κριτήρια αξιολόγησης. Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος A ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ A ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος κριτήρια αξιολόγησης MAΘΗΜΑΤΙΚΑ Διαγωνίσματα σε κάθε μάθημα και επαναληπτικά σε κάθε κεφάλαιο Διαγωνίσματα σε όλη την ύλη για τις τελικές εξετάσεις Αναλυτικές απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 2. Ζωγραφίζοντας με το ΒΥΟΒ

Ενότητα 2. Ζωγραφίζοντας με το ΒΥΟΒ Ενότητα 2 : Ζωγραφίζοντας με το ΒΥΟΒ -1- Ενότητα 2. Ζωγραφίζοντας με το ΒΥΟΒ Κεφάλαιο 1: Κίνηση και γεωμετρικά σχήματα α. Θέση και προσανατολισμός της μορφής Η θέση της κάθε μορφής στο σκηνικό προσδιορίζεται

Διαβάστε περισσότερα

βοήθεια ευθείας και κύκλου. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την παρεμβολή δύο μέσων αναλόγων η οποία απαιτεί τη χρησιμοποίηση διαφορετικών 2

βοήθεια ευθείας και κύκλου. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την παρεμβολή δύο μέσων αναλόγων η οποία απαιτεί τη χρησιμοποίηση διαφορετικών 2 3 ΚΩΝΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ Εισαγωγή Η μελέτη της έλλειψης, της παραβολής και της υπερβολής από τους Αρχαίους Έλληνες μαθηματικούς φαίνεται ότι είχε αφετηρία τη σχέση αυτών των καμπύλων με ορισμένα προβλήματα γεωμετρικών

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. 1. Να γράψετε τον τύπο της Ευκλείδειας διαίρεσης. Πώς ονομάζεται κάθε σύμβολο του τύπου;

ΘΕΩΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. 1. Να γράψετε τον τύπο της Ευκλείδειας διαίρεσης. Πώς ονομάζεται κάθε σύμβολο του τύπου; ΘΕΩΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. Να γράψετε τον τύπο της Ευκλείδειας διαίρεσης. Πώς ονομάζεται κάθε σύμβολο του τύπου; 2. Τι ξέρετε για το υπόλοιπο που προκύπτει από μια Ευκλείδεια διαίρεση; 3. Τι ονομάζουμε τέλεια

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ. 1 o ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ. 1 o ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1 ΩΜΤΡΙ ΛΥΚΙΟΥ ΩΜΤΡΙ ΘΜ o ΙΩΝΙΣΜ. Να αποδείξετε ότι : Ι) διάμεσος που αντιστοιχεί στην υποτείνουσα ορθογωνίου τριγώνου είναι ίση με το μισό της υποτείνουσας. ΙΙ) ν μια διάμεσος τριγώνου είναι ίση με το μισό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ Λ. ΑΙΔΗΨΟΥ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ Λ. ΑΙΔΗΨΟΥ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ Λ. ΑΙΔΗΨΟΥ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 212-213 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Α ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Θέμα 1 ο Α. Να αποδείξετε ότι κάθε σημείο της διχοτόμου μιας γωνίας ισαπέχει

Διαβάστε περισσότερα

Α Τάξη Γυμνασίου Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ι Κ Α. Ι. Διδακτέα ύλη

Α Τάξη Γυμνασίου Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ι Κ Α. Ι. Διδακτέα ύλη Α Τάξη Γυμνασίου Από το βιβλίο «Μαθηματικά Α Γυμνασίου» των Ιωάννη Βανδουλάκη, Χαράλαμπου Καλλιγά, Νικηφόρου Μαρκάκη, Σπύρου Φερεντίνου, έκδοση 01. Κεφ. 1 ο : Οι φυσικοί αριθμοί 1. Πρόσθεση, αφαίρεση και

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ - ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ - ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ - ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο - Α ( απόδειξη θεωρήματος) 1 ) Να αποδειχθεί ότι : «Οι διαγώνιοι ορθογωνίου είναι ίσες». ( 5.3 σελ 100 ) 2 ) Να αποδειχθεί ότι τα εφαπτόμενα τμήματα κύκλου

Διαβάστε περισσότερα

Θεώρημα Ι Η διάμεσος ορθογωνίου τριγώνου που φέρουμε από την κορυφή της ορθής γωνίας είναι ίση με το μισό της υποτείνουσας.

Θεώρημα Ι Η διάμεσος ορθογωνίου τριγώνου που φέρουμε από την κορυφή της ορθής γωνίας είναι ίση με το μισό της υποτείνουσας. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα πιο κάτω θεωρήματα καθώς και το Θεώρημα Ι σ. 104 είναι SOS όχι μόνο για θεωρία αλλά και για χρήση στις ασκήσεις, οπότε πρέπει να κατανοήσετε τι λένε, να ξέρετε την απόδειξη και να είστε έτοιμοι

Διαβάστε περισσότερα

Να απαντήσετε τα θέματα 1 και 2 αιτιολογώντας πλήρως τις απαντήσεις σας. Το κάθε θέμα είναι 10 μονάδες.

Να απαντήσετε τα θέματα 1 και 2 αιτιολογώντας πλήρως τις απαντήσεις σας. Το κάθε θέμα είναι 10 μονάδες. ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Β ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ IMC STAGE II ΑΠΡΙΛΗΣ 08 Χρόνος Εξέτασης: ώρες Ημερομηνία: 5/04/08 Ώρα εξέτασης: 5:45-7:45 Να απαντήσετε τα θέματα και αιτιολογώντας πλήρως τις απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ Θ Ε Ω Ρ Ι Α Σ.

Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ Θ Ε Ω Ρ Ι Α Σ. Μ Ν Σ Υ Κ Σ Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ Θ Ε Ω Ρ Ι Σ. 1. Να γράψετε τους τύπους του εμβαδού των : (α) τετραγώνου (β) ορθογωνίου παραλληλογράμμου (γ) παραλληλογράμμου (δ) τριγώνου (ε) ορθογωνίου τριγώνου (στ) τραπεζίου.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΛΓΕΒΡΑ Να βρείτε στην αντίστοιχη σελίδα του σχολικού σας βιβλίου το ζητούμενο της κάθε ερώτησης που δίνεται παρακάτω και να το γράψετε στο τετράδιό σας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Να συμπληρώσετε

Διαβάστε περισσότερα

Στ Τάξη. Α/Α Μαθηματικό περιεχόμενο Δείκτες Επιτυχίας Ώρες Διδ. 1 ENOTHTA 1

Στ Τάξη. Α/Α Μαθηματικό περιεχόμενο Δείκτες Επιτυχίας Ώρες Διδ. 1 ENOTHTA 1 Ενδεικτική Οργάνωση Ενοτήτων Στ Τάξη Α/Α Μαθηματικό περιεχόμενο Δείκτες Επιτυχίας Ώρες Διδ. 1 ENOTHTA 1 15 Αρ3.1 Απαγγέλουν, διαβάζουν, γράφουν και αναγνωρίζουν ποσότητες αριθμών Επανάληψη μέχρι το 1 000

Διαβάστε περισσότερα