ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ

Transcript

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ

2 Ειζαγυγικέρ έννοιερ Οηθνλνκηθή κεγέζπλζε είλαη ε εηήζηα κεηαβνιή ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο (ΑΔΠ t + 1 ΑΔΠ t ). πλήζσο εθθξάδεηαη σο ξπζκφο ή πνζνζηηαία κεηαβνιή ηνπ ΑΔΠ. Η παξαγσγηθφηεηα ελφο παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή είλαη ε πνζφηεηα πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ παξάγεηαη απφ κηα κνλάδα απηνχ ηνπ παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή. Η παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο εμαξηάηαη απφ: Σν θςζικό κεθάλαιο, πνπ είλαη ην απφζεκα ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ησλ θηηξίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Σν ανθπώπινο κεθάλαιο, ζην νπνίν ελζσκαηψλνληαη ε γλψζε, ηα πξνζφληα θαη νη δεμηφηεηεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, πνπ απνθηψληαη κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο (εθκάζεζε απφ ηελ εκπεηξία). Σνπο θςζικούρ πόποςρ, πνπ είλαη ηα κέζα γηα ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, ηα νπνία παξέρνληαη απφ ηε θχζε, φπσο είλαη ε γε, νη πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο θιπ. Σελ ηεσνολογική γνώζη, πνπ είλαη ε γλψζε ησλ επηρεηξήζεσλ ζρεηηθά κε ηνπο απνδνηηθφηεξνπο ηξφπνπο παξαγσγήο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ.

3 Πίνακαρ 3.1: Οικονομική μεγέθςνζη Επίπεδο καηά κεθαλήν ΑΕΠ ($ ζε ζηαθεπέρ ηιμέρ, έηορ βάζηρ 2010) Υψξεο Αξγεληηλή Απζηξία Γαιιία Γαλία Διιάδα ΗΒ Ηλσκέλα Αξαβηθά Δκηξάηα ΗΠΑ Ιαπσλία Ιξιαλδία Ιηαιία Κίλα Μεμηθφ Μπνπξθίλα Φάsν Μπνπξνχληη Σαηβάλ Φηλιαλδία Πεγή: United States Department of Agriculture /Economic Research Service

4 Αειθόπορ ανάπηςξη Αειθόπορ ανάπηςξη ή βιώζιμη ανάπηςξη είλαη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ ζρεδηάδεηαη θαη πξαγκαηνπνηείηαη ιακβάλνληαο ππφςε ηελ ζηελφηεηα ησλ πφξσλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Έρεη σο ζηφρν ηελ αλάπηπμε παξαγσγηθψλ δνκψλ πνπ δελ ζα θαηαζπαηαινχλ ηνπο δπλεηηθνχο θπζηθνχο πφξνπο. πλαθείο φξνη, νη νπνίνη ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχληαη κε ζρεδφλ ηαπηφζεκε έλλνηα, είλαη ε πξάζηλε αλάπηπμε θαη ε πξάζηλε νηθνλνκία.

5 Σςνάπηηζη παπαγυγήρ και παπαγυγικόηηηα Η ζπλάξηεζε παξαγσγήο πεξηγξάθεη ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ εηζξνψλ (παξαγσγηθνί ζπληειεζηέο) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγή θαη ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο. Σν παξαγφκελν πξντφλ κηαο νηθνλνκίαο είλαη ζεηηθή ζπλάξηεζε ησλ πνζνηήησλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. Μηα απιή ζπλάξηεζε παξαγσγήο είλαη ηεο κνξθήο: Τ=F(L,Κ,Η,Ν) (1) Όπνπ Τ ην παξαγφκελν πξντφλ, L ε πνζφηεηα εξγαζίαο, Κ ε πνζφηεηα θπζηθνχ θεθαιαίνπ, Η ε πνζφηεηα αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ θαη Ν ε πνζφηεηα ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Η ζπλάξηεζε παξαγσγήο κπνξεί λα πάξεη θαη ηελ αθφινπζε κνξθή: Τ=AF(L,Κ,Η,Ν) (2) Σν Α αληηπξνζσπεχεη ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο. Όηαλ βειηηψλεηαη ε ηερλνινγία παξαγσγήο (δειαδή απμάλεηαη ην Α), ηφηε γηα νπνηνλδήπνηε ζπλδπαζκφ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ παξάγεηαη κεγαιχηεξε πνζφηεηα πξντφληνο. Αλ εθθξάζνπκε ηηο κεηαβιεηέο ηεο ζπλάξηεζεο παξαγσγήο αλά εξγαδφκελν, ηφηε ζα ιάβεη ηελ αθφινπζε κνξθή: Τ/L=AF(1,Κ/L,Η/L,Ν/L) (3) χκθσλα κε ηελ εμίζσζε 3, ην πξντφλ αλά εξγαδφκελν εμαξηάηαη απφ ην θπζηθφ θεθάιαην αλά εξγαδφκελν (K/L), ην αλζξψπηλν θεθάιαην αλά εξγαδφκελν (Η/L) θαη ηνπο θπζηθνχο πφξνπο αλά εξγαδφκελν (N/L). Δπίζεο, ε παξαγσγηθφηεηα (ην πξντφλ αλά εξγαδφκελν) εμαξηάηαη θαη απφ ηελ ηηκή ηεο κεηαβιεηήο Α, πνπ εθθξάδεη ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο.

6 Πόζο ζημανηική είναι η ηεσνολογία παπαγυγήρ; Η δπλεηηθή παξαγσγή κηαο νηθνλνκίαο εμαξηάηαη ηφζν απφ ηελ πνζφηεηα δηαζέζηκεο εξγαζίαο θαη θεθαιαίνπ φζν θαη απφ ην πφζν έμππλα ρξεζηκνπνηνχληαη απηά. Απφ ηνπο ηξεηο παξάγνληεο ν ηειεπηαίνο είλαη ν πην ζεκαληηθφο. Ο λνκπειίζηαο Robert Solow ζε εξγαζία ηνπ ην 1957 δηαπίζησζε πσο ην 88% ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηελ πεξίνδν βαζηδφηαλ ζηε ζσζηή αμηνπνίεζε ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ. Έηζη επηβεβαίσζε απηή ηε ζεσξία θαη πξψηνο ρξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν «ηερλνινγία παξαγσγήο», πνπ πεξηιακβάλεη νηηδήπνηε κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αχμεζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο, δηαηεξψληαο φκσο ζηαζεξνχο ηνπο παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο θεθάιαην θαη εξγαζία. ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο ζπγθαηαιέγνληαη ηερλνινγηθέο θαηλνηνκίεο αιιά θαη νξγαλσηηθέο βειηηψζεηο. ε ζπλέδξην πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ Απξίιε ηνπ 2009, ν θχξηνο Solow εκθαλίζηεθε αηζηφδνμνο πσο νη επελδχζεηο γηα έξεπλα θαη αλάπηπμε ζα αθνινπζήζνπλ ηνπο ίδηνπο ξπζκνχο παξά ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Όκσο έρεη απνδεηρζεί πσο νη επελδχζεηο ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε θπκαίλνληαη ζχκθσλα κε ηα επίπεδα εηζνδήκαηνο. Πην ζπγθεθξηκέλα, φηαλ ε παξαγσγή κεησζεί θαηά 2%, ηφηε νη επελδχζεηο ζ απηνχο ηνπο ηνκείο κεηψλνληαη θαηά 3%. Οη νηθνλνκίεο αηρκήο, φπσο ε ακεξηθαληθή, πξννδεχνπλ θαζψο εθεπξίζθνπλ λέα πξντφληα θαη ηερληθέο. Οη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο φκσο πξννδεχνπλ πηνζεηψληαο φζα έρνπλ ήδε εθαξκνζηεί. Άξα αθφκε θαη αλ ν ξπζκφο ησλ εθεπξέζεσλ κεησζεί, ζα εμαθνινπζήζεη λα ππάξρεη κεγάιν απφζεκα γλψζεο απφ ην νπνίν νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ζα κπνξνχλ λα αληινχλ θαη λα πξννδεχνπλ. THE ECONOMIST, 01/10/2009

7 Η ζςνολική παπαγυγικόηηηα ηυν ζςνηελεζηών παπαγυγήρ Η αλαθαηαλνκή ησλ πφξσλ απφ ηνκείο ρακειήο ζε ηνκείο πςειήο παξαγσγηθφηεηαο απνηειεί θχξηα πεγή κεγέζπλζεο γηα πξνεγκέλεο νηθνλνκίεο. Ωο εθ ηνχηνπ νη ηξείο παξάγνληεο αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο είλαη ε επέλδπζε ζε πιηθφ θεθάιαην, ε επέλδπζε ζε αλζξψπηλν θεθάιαην θαη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο. Οη νηθνλνκνιφγνη πξνζπαζνχλ λα εθηηκήζνπλ ηελ ζεκαληηθφηεηα ηνπ θάζε παξάγνληα. Γηα λα ην πεηχρνπλ απηφ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ αλάιπζε ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγηθφηεηαο ησλ ζπληειεζηψλ {total factor productivity analysis}. Πξφθεηηαη γηα κία κέζνδν πνπ ηνπο επηηξέπεη λα πξνζδηνξίδνπλ ηελ μερσξηζηή ζπλεηζθνξά ηεο αχμεζεο ηνπ απνζέκαηνο θεθαιαίνπ (πιηθνχ θαη αλζξψπηλνπ) θαη ηεο αχμεζεο ηεο πξνζθνξάο εξγαζίαο ζηελ αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο. Σν ηκήκα ηεο κεγέζπλζεο ηεο παξαγσγήο πνπ δελ κπνξεί λα απνδνζεί ζην θεθάιαην ή ζηελ εξγαζία απνδίδεηαη ζηελ ηερλνινγηθή πξφνδν. Σν ηκήκα πνπ δελ απνδίδεηαη ζην θεθάιαην ή ζηελ εξγαζία απνθαιείηαη αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγηθφηεηαο ζπληειεζηψλ {total factor productivity}. Η αχμεζε απηή κπνξεί λα νθείιεηαη ζηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ κηαο νηθνλνκίαο, ιφγσ ηεο εθαξκνγήο λέσλ κεζφδσλ παξαγσγήο (π.ρ. θνξληηζκφο), ή ζηελ παξαγσγή λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ κεγαιχηεξεο αμίαο (π.ρ. αλάπηπμε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, βίληεν, DVD θ.ά.). Stiglitz, J. E., Απσέρ ηηρ Μακποοικονομικήρ, Παπαδήζεο, Αζήλα, 2009, ζει.357.

8 Επιβπάδςνζη ηος πςθμού αύξηζηρ ηηρ παπαγυγικόηηηαρ ηηρ επγαζίαρ ε πνιιέο νηθνλνκίεο, ν ξπζκφο αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο εμαθνινπζεί λα βαίλεη επηβξαδπλφκελνο. χκθσλα κε ηα ηειεπηαία ζηνηρεία απφ ηελ εηαηξεία κεηξήζεσλ Conference Board, ν ξπζκφο αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο (κεηξνχκελε σο ΑΔΠ αλά απαζρνινχκελν), κεηψζεθε απφ 2,3% ην 2011 ζε 1,8% ην Η παγθφζκηα ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε απνηειεί ηνλ θπξηφηεξν επεμεγεκαηηθφ παξάγνληα πίζσ απφ ηε ζπγθεθξηκέλε εμέιημε. ηελ Κίλα ραξαθηεξηζηηθά, ν ξπζκφο αχμεζεο ηεο κέζεο παξαγσγηθφηεηαο ζεκείσζε πηψζε απφ 12% θαη έηνο εληφο ηεο πεξηφδνπ , ζε ιηγφηεξν απφ 9% θαηά ηελ πεξίνδν Παξά ηνλ ζρεηηθά πςειφ ξπζκφ κεηαβνιήο, ην ΑΔΠ αλά απαζρνινχκελν ζηελ Κίλα απνηειεί κφιηο ην 17% ηνπ αληίζηνηρνπ ζηηο ΗΠΑ. Όζνλ αθνξά ζηελ παξαηεξνχκελε ζε ζπγθεθξηκέλεο ρψξεο ηφλσζε ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ζα πξέπεη κάιινλ λα απνδνζεί ζηελ επηβξάδπλζε ηνπ ξπζκνχ κεγέζπλζεο ησλ ελ ιφγσ νηθνλνκηψλ, θαζψο ιηγφηεξνη απαζρνινχκελνη νθείινπλ λα νινθιεξψλνπλ ην ζχλνιν ηεο εξγαζίαο. ηελ Ιζπαλία, γηα παξάδεηγκα, ε παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο απμήζεθε απφ ην 2007, ηφζν φκσο ην ΑΔΠ φζν θαη ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο έρνπλ αθνινπζήζεη θαζνδηθή ηξνρηά. Δπηπιένλ, ζε ρψξεο φπσο ε Γεξκαλία, πνπ θαηάθεξε λα απνηξέςεη ζεκαληηθή κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ηελ πεξίνδν θνξχθσζεο ηεο θξίζεο, παξαηεξείηαη ζηαζηκφηεηα ζην ξπζκφ κεηαβνιήο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο. Economist, 19/02/2013

9 Ηλεκηπονικοί ςπολογιζηέρ και παπαγυγικόηηηα Σν δηάγξακκα 3.1 παξνπζηάδεη ηελ κέζε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ζηηο 7 πξνεγκέλεο νηθνλνκίεο πνπ είλαη γλσζηέο απφ ην 1976 σο «Οκάδα ησλ 7» ή σο «G7» (απφ ην 1998 πξνζηέζεθε θαη ε Ρσζηθή Οκνζπνλδία θαη νη ρψξεο είλαη πιένλ 8). Αλ ιάβνπκε ππφςε καο θαη ην δηάγξακκα 3.2 πνπ παξνπζηάδεη ηνπο ππνινγηζηέο θαηά θεθαιήλ ην 1995 θαη ηελ αιιαγή ζηελ παξαγσγηθφηεηα, εμάγνπκε ην ζπκπέξαζκα πσο ε αιιαγή ζηελ κεγέζπλζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ζρεηίδεηαη πξάγκαηη κε ηελ πηνζέηεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ. Διάγπαμμα 3.1: Αύξηζη ηηρ παπαγυγικόηηηαρ ζηιρ σώπερ ηος G-7 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,

10 Αλλαγή ζηην παπαγυγικόηηηα Διάγπαμμα 3.2: Ηλεκηπονικοί ςπολογιζηέρ και παπαγυγικόηηηα 1,5 1 0,5 ΗΠΑ ,5 Καλαδάο -0,05-0,5 0,05 Γεξκαλία 0,15 0,25 0,35 ΗΒ Γαιιία Ιαπσλία -2 Υπολογιζηέρ καηά κεθαλήν Stiglitz, J. E., Απσέρ ηηρ Μακποοικονομικήρ, Παπαδήζεο, Αζήλα, 2009, ζει

11 Κινηηά ηηλέθυνα: ηο ειζιηήπιο για ηην εςημεπία! Πψο κία ζπζθεπή πνπ κέρξη πξφηηλνο θάληαδε ζαλ έλα απιφ παηρλίδη θαηάθεξε κέζα ζε ιίγα ρξφληα λα ζεσξείηαη σο θαηαιχηεο ζηε δηαδηθαζία ηεο αλάπηπμεο; Μηα ζεηξά παξαγφλησλ ζπλεηέιεζε ψζηε λα γίλνπλ ηα θηλεηά ηειέθσλα πξνζηηά ζε κηα κεγαιχηεξε κεξίδα αλζξψπσλ, ππξνδνηψληαο ηε ξαγδαία νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ. Μποπεί η εξάπλυζη ηυν κινηηών ηηλεθώνυν να ππουθήζει ηην οικονομική ανάπηςξη; Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη ε ηζηνξία ελφο θνπξέα απφ ην Μπαγθιαληέο ν νπνίνο κηαο θαη δελ είρε ηελ νηθνλνκηθή επρέξεηα λα λνηθηάζεη έλα δηθφ ηνπ θνπξείν, απνθάζηζε λα αγνξάζεη έλα θηλεηφ ηειέθσλν θαη έλα κνηνπνδήιαην. Έθιεηλε ξαληεβνχ κέζσ ηνπ ηειεθψλνπ θαη πήγαηλε ζηα ζπίηηα ησλ πειαηψλ. Έηζη θαηάθεξε λα εμππεξεηήζεη ηελ επξχηεξε πεξηνρή, ήηαλ πην βνιηθφ γηα ηνπο πειάηεο θαη απηφο ηνπο ρξέσλε πεξηζζφηεξν. Δπηπιένλ ηα θηλεηά ηειέθσλα δεκηνπξγνχλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, ελζαξξχλνπλ ηηο επελδχζεηο θαη εμαζθαιίδνπλ κεγαιχηεξα θνξνινγηθά έζνδα ζηηο θπβεξλήζεηο. ε κία έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2005, ν Leonard Waverman ηνπ London Business School βξήθε πσο κία πξνζζήθε δέθα θηλεηψλ ηειεθψλσλ αλα εθαηφ άηνκα ζε κία θαλνληθά αλαπηπζζφκελε ρψξα ζα νδεγνχζε ζε αχμεζε 0,6% ην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ. Δμάιινπ φπσο ην έζεζε θαη ν θχξηνο Yunus, θάηνρνο ηνπ Νφκπει εηξήλεο γηα ηε ρξνληά 2006: «ε απφθηεζε ελφο θηλεηνχ ηειεθψλνπ ζνπ παξέρεη ην εηζηηήξην γηα γξήγνξε έμνδν απφ ηε θηψρηα». THE ECONOMIST, 24/09/2009

12 Ο Νόμορ ηος θθίνονηορ οπιακού πποφόνηορ Σν νξηαθφ πξντφλ ελφο παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή είλαη ην επηπιένλ πξντφλ πνπ ζα παξαρζεί αλ απμεζεί ε πνζφηεηα ηνπ παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή θαηά κία κνλάδα, δηαηεξψληαο ηηο πνζφηεηεο ησλ άιισλ ζηαζεξέο. Σν νξηαθφ πξντφλ ελφο παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή είλαη θζίλνλ, θαζψο ην επηπιένλ πξντφλ πνπ παξάγεηαη απφ ηελ αχμεζε ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο πνζφηεηαο ελφο παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή θαηά κία κνλάδα είλαη φιν θαη κηθξφηεξν, δηαηεξψληαο ηηο πνζφηεηεο ησλ άιισλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ζηαζεξέο. Διάγπαμμα 3.3: Η ζςνάπηηζη παπαγυγήρ και ηο θθίνον οπιακό πποφόν Τ Τ=F(K,L) Κ

13 Τεσνολογική ππόοδορ και παπαγόμενο πποφόν Η ζπλάξηεζε παξαγσγήο κπνξεί λα ιάβεη ηελ αθφινπζε κνξθή: Τ=AF(L, Κ, Η, Ν) Σν Α αληηπξνζσπεχεη ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο. Όηαλ βειηηψλεηαη ε ηερλνινγία παξαγσγήο (δειαδή απμάλεηαη ην Α ζε Α ), ηφηε κε ηελ ίδηα πνζφηεηα εξγαζίαο (L1) παξάγεηαη κεγαιχηεξε πνζφηεηα πξντφληνο (Τ2). Διάγπαμμα 3.4: Τεσνολογική ππόοδορ και παπαγόμενο πποφόν Y Y2 Y1 Y=A F(L,K,H,N) Y=AF(L,K,H,N) L1 L

14 Επένδςζη, αποηαμίεςζη και οικονομική μεγέθςνζη χκθσλα κε ηελ παξαδνζηαθή άπνςε γηα ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, ην θεθάιαην (φπσο θαη φινη νη παξαγσγηθνί ζπληειεζηέο) ππφθεηηαη ζην Νφκν ηνπ Φζίλνληνο Οξηαθνχ Πξντφληνο. Γειαδή, ην επηπιένλ πξντφλ πνπ παξάγεηαη απφ ηελ πξνζζήθε κηαο κνλάδαο θεθαιαίνπ, δηαηεξψληαο ηνπο άιινπο παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο ζηαζεξνχο, απφ έλα ζεκείν θαη κεηά είλαη νινέλα θαη κηθξφηεξν. Σν θεθάιαην ζπζζσξεχεηαη κε ηελ αχμεζε ηεο απνηακίεπζεο, ε νπνία κέζσ ηεο επέλδπζεο κεηαηξέπεηαη ζε θεθάιαην. Έηζη, έλαο πςειφηεξνο ξπζκφο απνηακίεπζεο επηηξέπεη ηε ζπζζψξεπζε πεξηζζφηεξνπ θεθαιαίνπ. Όκσο, εμαηηίαο ηεο θζίλνπζαο απφδνζεο ην επηπιένλ πξντφλ πνπ παξάγεηαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ θεθαιαίνπ είλαη νινέλα θαη κηθξφηεξν. πλεπψο, ιφγσ ηνπ Νφκνπ ηνπ Φζίλνληνο Οξηαθνχ Πξντφληνο κηα αχμεζε ηνπ ξπζκνχ απνηακίεπζεο θαη επέλδπζεο κπνξεί λα νδεγήζεη πποζυπινά ζε πςειφηεξν ξπζκφ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο.

15 Αποηαμίεςζη και επένδςζη Σν εηζφδεκα κηαο νηθνλνκίαο θαηαλέκεηαη κεηαμχ θαηαλάισζεο θαη απνηακίεπζεο. Όζο ςτηλόηεπη είναι η αποηαμίεςζη ηόζο σαμηλόηεπη είναι η καηανάλυζη. Μηα νηθνλνκία βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε δςναμικήρ αναποηελεζμαηικόηηηαρ φηαλ ε απνηακίεπζε είλαη ηδηαίηεξα πςειή θαη ε θαηαλάισζε πεξηνξηζκέλε. Μηα κείσζε ηεο απνηακίεπζεο ζα απμήζεη ηελ θαηαλάισζε θαη ζα κεηψζεη ηελ επέλδπζε. Σν απφζεκα ηνπ θεθαιαίνπ είλαη, φκσο, ήδε κεγάιν. Η κείσζε ηεο απνηακίεπζεο ζα κεηψζεη ην απφζεκα ηνπ θεθαιαίνπ. Ξεθηλψληαο απφ κηθξφηεξν απφζεκα θεθαιαίνπ, ινηπφλ, ην νξηαθφ πξντφλ απηνχ ηνπ παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή είλαη, πιένλ, κεγαιχηεξν. Η νηθνλνκία ζα πξνζεγγίζεη κηα λέα θαηάζηαζε, ζηελ νπνία ην παξαγφκελν πξντφλ ζα είλαη κηθξφηεξν, αιιά ε θαηαλάισζε πςειφηεξε. ηελ νηθνλνκία απηή κπνξεί λα κεησζεί ε απνηακίεπζε ζην παξφλ, απμάλνληαο ηφζν ηελ ηξέρνπζα, φζν θαη ηε κειινληηθή θαηαλάισζε. Μηα νηθνλνκία είλαη δςναμικά αποηελεζμαηική φηαλ ε απνηακίεπζε είλαη ηδηαίηεξα ρακειή θαη ε θαηαλάισζε πςειή. Η νηθνλνκία μεθηλά απφ ρακειφ απφζεκα θεθαιαίνπ, κε απνηέιεζκα ην νξηαθφ πξντφλ ηνπ λα είλαη πςειφ. Μηα αχμεζε ηεο απνηακίεπζεο ζα νδεγήζεη ζε κείσζε ηεο ηξέρνπζαο θαηαλάισζεο, αιιά ζε αχμεζε ηεο επέλδπζεο, ε νπνία ζα πξνθαιέζεη κεγέζπλζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο θαη ηεο κειινληηθήο θαηαλάισζεο. πλεπψο, ε αχμεζε ηεο κειινληηθήο θαηαλάισζεο πξνυπνζέηεη αχμεζε ηεο ηξέρνπζαο απνηακίεπζεο.

16 Η ςπόθεζη ηηρ Σύγκλιζηρ Απφ ην Νφκν ηνπ Φζίλνληνο Οξηαθνχ Πξντφληνο πξνθχπηεη φηη φζν πςειφηεξν (σαμηλόηεπο) είλαη ην αξρηθφ απφζεκα ελφο παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή, ηφζν ιηγφηεξν (πεπιζζόηεπο) ζα απμεζεί ην παξαγφκελν πξντφλ απφ ηε ρξεζηκνπνίεζε κηαο επηπιένλ κνλάδαο απηνχ ηνπ παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή (δηαηεξψληαο ηηο πνζφηεηεο ησλ άιισλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ζηαζεξέο). Γηα παξάδεηγκα, ε ρξεζηκνπνίεζε κηαο επηπιένλ κνλάδαο θεθαιαίνπ ζε κηα ρψξα κε κηθξφ απφζεκα, ζα νδεγήζεη ζε κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο ζε ζρέζε κε κηα άιιε ρψξα, πνπ δηαζέηεη κεγαιχηεξν απφζεκα απηνχ ηνπ παξαγσγηθνχ ζπληειεζηή. Σςνεπώρ, οι λιγόηεπο ανεπηςγμένερ οικονομίερ θα μεγεθύνονηαι ηασύηεπα από ηιρ ανεπηςγμένερ, με αποηέλεζμα ηη ζύγκλιζη ηυν οικονομιών (Υπόθεση Σύγκλισης). Η Τπφζεζε ηεο χγθιηζεο, πξνθχπηεη θαη απφ ην γεγνλφο φηη ε εκβάζπλζε ηνπ θεθαιαίνπ ζηηο θησρφηεξεο ρψξεο είλαη κηθξφηεξε απφ ηηο αλεπηπγκέλεο, κε απνηέιεζκα λα απαηηείηαη ρακειφηεξε επέλδπζε, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε εκβάζπλζε θαη ε δηεχξπλζε ηνπ θεθαιαίνπ.

17 Επιβεβαιώνεηαι η Υπόθεζη ηηρ Σύγκλιζηρ; Επιβεβαιώνεηαι η Υπόθεζη ηηρ Σύγκλιζηρ; Διάγπαμμα 3.5: Επίπεδο καηά κεθαλή ΑΕΠ ($ ζηαθεπέρ ηιμέρ 2000) Διάγπαμμα 3.5: Καηά κεθαλήν ΑΕΠ ($ ζηαθεπέρ ηιμέρ 2010) Πηγή: United States Department of Agriculture /Economic Research Service

18 Επιβεβαιώνεηαι η Υπόθεζη ηηρ Σύγκλιζηρ; Διάγπαμμα 3.6: Καηά κεθαλήν ΑΕΠ ($ ζηαθεπέρ ηιμέρ 2010) Γεξκαλία Διιάδα Ιξιαλδία Ιζπαλία Οιιαλδία ΗΠΑ Δθνπαδφξ Βνπιγαξία Ννξβεγία Κίλα Μπνπξνχληη Ηλσκέλα Αξαβηθά Δκηξάηα Πηγή: United States Department of Agriculture /Economic Research Service

19 Νέερ Θευπίερ Οικονομικήρ Μεγέθςνζηρ Οη Νέεο Θεσξίεο Οηθνλνκηθήο Μεγέζπλζεο ελζσκαηψλνπλ, κεηαμχ άιισλ, ζηελ αλάιπζε: Την ηεσνολογική ππόοδο: Η ηερλνινγηθή πξφνδνο νξίδεηαη ελδνγελψο ζε κηα νηθνλνκία, εληνπίδνληαο ηνπο παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ. Οη επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα εθαξκφζνπλ λέεο κεζφδνπο παξαγσγήο θαη λα παξάγνπλ λέα πξντφληα επελδχνπλ, κέξνο ησλ θεθαιαίσλ ηνπο, ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε. Σν θξάηνο κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ ηερλνινγηθή πξφνδν, άξα θαη ζηε κεγέζπλζε κηαο νηθνλνκίαο, σο εμήο: α) Γεκηνπξγψληαο ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ επλνεί ηηο επελδχζεηο ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε: Σν ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηαζθαιίδεη ηα δηθαηψκαηα απνθιεηζηηθήο εθκεηάιιεπζεο κηαο επξεζηηερλίαο γηα έλα ρξνληθφ δηάζηεκα ζπκβάιιεη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε. Γηαθνξεηηθά, αλ δελ δηαζθαιηδφηαλ ε απνθιεηζηηθή εθκεηάιιεπζε κηαο επξεζηηερλίαο, νπδεκία επηρείξεζε ζα επέλδπε ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε, γλσξίδνπζα φηη θάπνηα άιιε ζα κπνξνχζε λα έρεη άκεζε πξφζβαζε ζε απηή ρσξίο, φκσο, λα ζπλεηζθέξεη ζην θφζηνο ηεο. β) Δπηδνηψληαο ηηο επελδχζεηο ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε, ην θφζηνο ησλ νπνίσλ είλαη πςειφ θαη ην απνηέιεζκα αβέβαην: Σν θξάηνο κπνξεί λα αλαιάβεη εμ νινθιήξνπ ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε (κέζσ ησλ εξεπλεηηθψλ θέληξσλ, ησλ παλεπηζηεκίσλ θιπ) ή λα επηδνηήζεη ηελ επέλδπζε κηαο επηρείξεζεο.

20 Νέερ Θευπίερ Οικονομικήρ Μεγέθςνζηρ Οη Νέεο Θεσξίεο Οηθνλνκηθήο Μεγέζπλζεο ελζσκαηψλνπλ, κεηαμχ άιισλ, ζηελ αλάιπζε: Το ανθπώπινο κεθάλαιο: Σν παξαγφκελν πξντφλ δελ είλαη ζπλάξηεζε, κφλν, ησλ πνζνηήησλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, αιιά θαη ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηηο δεμηφηεηεο θαη ηα πξνζφληα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ηα νπνία απνθηψληαη κέζσ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο (εθκάζεζε απφ ηελ εκπεηξία). Η βειηίσζε ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ κπνξεί λα ζπκβάιεη ψζηε λα δηαηεξεζεί ην νξηαθφ πξντφλ ηνπ θεθαιαίνπ ζηαζεξφ. πλεπψο, πνιηηηθέο βειηίσζεο ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ θαη αχμεζεο ησλ επελδχζεσλ (ζπζζψξεπζε θεθαιαίνπ) κπνξνχλ λα έρνπλ, μόνιμα, ζεηηθέο επηδξάζεηο ζηε κεγέζπλζε κηαο νηθνλνκίαο.

21 Ππόηςπα οικονομικήρ μεγέθςνζηρ Τπάξρνπλ δχν πξφηππα νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο: Σν εκηαηικό ππόηςπο, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε κεγέζπλζε κηαο νηθνλνκίαο εμαξηάηαη απφ ηελ πνζφηεηα ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ. Πξνθεηκέλνπ κηα νηθνλνκία λα επηηχρεη πςεινχο ξπζκνχο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο εθαξκφδεη πνιηηηθέο αχμεζεο ησλ πνζνηήησλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, ζηνρεχνπζα ζηε κείσζε ηεο αλεξγίαο, ζηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη ζηε ζπζζψξεπζε ηνπ θεθαιαίνπ, κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ απνηακηεχζεσλ θαη ησλ επελδχζεσλ. Σν ενηαηικό ππόηςπο, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε κεγέζπλζε κηαο νηθνλνκίαο εμαξηάηαη απφ ηε ζπλνιηθή παξαγσγηθφηεηα ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. πλεπψο, ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε εμαξηάηαη απφ πνιηηηθέο αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ παξαγσγηθψλ ηεο ζπληειεζηψλ, κε έκθαζε ζην αλζξψπηλν θεθάιαην θαη ηελ ηερλνινγία παξαγσγήο.

22 Μεγέθςνζη και διάπθπυζη ηηρ παπαγυγήρ Η νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ζπλδέεηαη, ζπρλά, κε ηελ αλαδηάξζξσζε ηεο παξαγσγήο. ηηο πινπζηφηεξεο ρψξεο παξαηεξείηαη κεγέζπλζε ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ εηο βάξνο ηεο βηνκεραλίαο θαη ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα. Διάγπαμμα 3.7: Η διάπθπυζη ηηρ παπαγυγήρ ζηιρ ΗΠΑ Πξνζηηζέκελε αμία ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα (% ζπλνιηθήο πξνζηηζέκελεο αμίαο) Πξνζηηζέκελε αμία ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αλέξγεηαο (% ζπλνιηθήο πξνζηηζέκελεο αμίαο) 10 5 Πξνζηηζέκελε αμία ζηνλ ηνκέα ηεο ρξεκαηνπηζησηηθήο δηακεζνιάβεζεο (% ζπλνιηθήο πξνζηηζέκελεο αμίαο) 0 Πξνζηηζέκελε αμία ζε άιιεο ππεξεζίεο (% ζπλνιηθήο πξνζηηζέκελεο αμίαο) Πηγή: ΟΟΑ

23 Η ανακαηανομή ηυν πόπυν από ηομείρ σαμηλήρ ζε ηομείρ ςτηλήρ παπαγυγικόηηηαρ Η νηθνλνκία ησλ ΗΠΑ εμειίρζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20 νπ αηψλα απφ αγξνηηθή ζε βηνκεραληθή θαη έπεηηα ζε νηθνλνκία ππεξεζηψλ. Σν βαζηθφ αίηην ηεο κεηαθίλεζεο ηφζν ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ φζν θαη ηνπ θεθαιαίνπ ηεο ρψξαο απφ ηνλ έλα ηνκέα ζηνλ άιινλ ηνκέα ήηαλ ε παξαγσγηθφηεηα πνπ παξνπζίαδε ν θάζε ηνκέαο. Γειαδή ε νηθνλνκία κεηαηξάπεθε αξρηθά απφ γεσξγηθή ζε βηνκεραληθή ιφγσ ηεο πςειφηεξεο παξαγσγηθφηεηαο πνπ παξνπζίαδε ν βηνκεραληθφο θιάδνο. ηε ζπλέρεηα γηα ηνλ ίδην ιφγν νη πφξνη θαηεπζχλζεθαλ πξνο ηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ. Ωο ηνκέα ππεξεζηψλ, κε ηελ επξεία έλλνηα, νξίδνπκε φρη κφλν ηηο παξαδνζηαθέο ππεξεζίεο αιιά θαη ηηο πεξηζζφηεξν εθιεπηπζκέλεο φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ν θιάδνο ησλ ηαηξηθψλ ππεξεζηψλ, ζηνλ νπνίν ην 2000 αλαινγνχζε ην 15% ηνπ ζπλνιηθνχ ΑΔΠ. Σέινο ε κεηαθίλεζε απηή είρε σο ζπλέπεηα θαη ηελ αχμεζε ηεο κέζεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο. Stiglitz, J. E., Απσέρ ηηρ Μακποοικονομικήρ, Παπαδήζεο, Αζήλα, 2009, ζει

24 Ειζοδημαηικέρ ανιζόηηηερ και οικονομική ανάπηςξη Οι ανιζόηηηερ δςζσεπαίνοςν ηην οικονομική ανάπηςξη : επεξεάδνληαο αξλεηηθά ηε ζπζζψξεπζε αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ ησλ κειψλ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ αλήθνπλ ζηα θαηψηεξα εηζνδεκαηηθά ζηξψκαηα εκπνδίδνληαο ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πνπ αλήθεη ζηα θαηψηεξα εηζνδεκαηηθά ζηξψκαηα, κέζσ πεξηνξηζκψλ ζηε δηαηξνθή θαη ζηελ πξφζβαζε ζηηο ππεξεζίεο πγείαο δεκηνπξγψληαο πηέζεηο γηα αλαδηαλνκή, γεγνλφο πνπ πεξηνξίδεη ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο γηα ηελ άζθεζε πνιηηηθψλ πνπ εληζρχνπλ ηελ αλάπηπμε δεκηνπξγψληαο εζηίεο πνιηηηθήο θαη νηθνλνκηθήο αβεβαηφηεηαο πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ αξλεηηθά ηηο επελδχζεηο Οι ανιζόηηηερ εςνοούν ηην οικονομική ανάπηςξη : εληζρχνληαο ηα θίλεηξα γηα θαηλνηνκία θαη επηρεηξεκαηηθφηεηα επεξεάδνληαο ζεηηθά ηελ απνηακίεπζε ησλ αλψηεξσλ εηζνδεκαηηθψλ ζηξσκάησλ, γεγνλφο πνπ επλνεί ηηο επελδχζεηο

25 Πολιηικέρ πος αμβλύνοςν ηιρ ειζοδημαηικέρ ανιζόηηηερ και ζςμβάλλοςν ζηην οικονομική ανάπηςξη πζηήκαηα ζηνρεπκέλσλ επηδνκάησλ θαη θνξνιφγεζεο κε αλαδηαλεκεηηθφ ραξαθηήξα Φνξνιφγεζε δξαζηεξηνηήησλ κε αξλεηηθέο επηδξάζεηο, φπσο ε αλάιεςε ππέξκεηξσλ θηλδχλσλ ζηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο ζπλαιιαγέο Παξνρή θηλήηξσλ, κέζσ ηεο θνξνινγίαο θαη ησλ επηδνκάησλ, γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ θαηψηεξσλ εηζνδεκάησλ ζηξσκάησλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία Υξεκαηνδφηεζε πνιηηηθψλ πνπ βειηηψλνπλ ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα Υξεκαηνδφηεζε πνιηηηθψλ πνπ επλννχλ ηελ πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζε ππεξεζίεο πγείαο