ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΓΗΔΤΘΤΝΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΓΡΑΦΔΗΟ ΥΟΛΗΚΖ ΤΜΒΟΤΛΟΤ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ Ν. ΓΡΔΒΔΝΧΝ ΚΑΗ ΚΟΕΑΝΖ (ΔΓΡΑ: ΓΡΔΒΔΝΑ) ΠΡΑΚΣΗΚΑ

Transcript

1 1 ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΓΗΔΤΘΤΝΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΓΡΑΦΔΗΟ ΥΟΛΗΚΖ ΤΜΒΟΤΛΟΤ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ Ν. ΓΡΔΒΔΝΧΝ ΚΑΗ ΚΟΕΑΝΖ (ΔΓΡΑ: ΓΡΔΒΔΝΑ) ΠΡΑΚΣΗΚΑ ΣΖ ΔΠΗΜΟΡΦΧΣΗΚΖ ΖΜΔΡΗΓΑ ΓΗΑ ΣΟΤ/ ΣΗ ΦΗΛΟΛΟΓΟΤ ΠΟΤ ΓΗΓΑΚΟΤΝ ΣΑ ΓΤΜΝΑΗΑ «ΟΙ ΦΙΛΟΛΟΓΟΙ ΠΡΟΣΔΙΝΟΤΝ» ΓΡΔΒΔΝΑ, ΔΠΗΜΔΛΔΗΑ ΒΑΗΑ Δ. ΑΓΓΔΛΖ ΥΟΛΗΚΖ ΤΜΒΟΤΛΟ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ ΗΧΑΝΝΗΝΑ

2 2 ΠΡΑΚΣΗΚΑ ΣΖ ΔΠΗΜΟΡΦΧΣΗΚΖ ΖΜΔΡΗΓΑ ΓΗΑ ΣΟΤ/ ΣΗ ΦΗΛΟΛΟΓΟΤ ΠΟΤ ΓΗΓΑΚΟΤΝ ΣΑ ΓΤΜΝΑΗΑ «ΟΗ ΦΗΛΟΛΟΓΟΗ ΠΡΟΣΔΗΝΟΤΝ» (ΓΡΔΒΔΝΑ, ) ISBN: ΔΠΗΜΔΛΔΗΑ : ΒΑΗΑ ΑΓΓΔΛΖ, ΥΟΛΗΚΖ ΤΜΒΟΤΛΟ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ ΔΚΓΟΖ: ΥΟΛΗΚΖ ΤΜΒΟΤΛΟ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ ΒΑΗΑ ΑΓΓΔΛΖ ΦΗΛΟΛΟΓΟΗ ΓΡΔΒΔΝΧΝ & ΔΡΒΗΧΝ ΚΟΕΑΝΖ: 1. ΓΑΛΑΜΠΖ ΓΔΧΡΓΗΑ 2. ΕΖΖ ΣΔΡΓΗΑΝΖ 3. ΚΟΘΡΑ ΒΑΡΒΑΡΑ 4. ΚΟΘΡΑ ΓΔΧΡΓΗΑ 5. ΚΟΤΡΔΛΖ ΑΘΑΝΑΗΑ 6. ΚΧΣΑΡΔΛΛΟΤ ΓΖΜΖΣΡΑ 7. ΟΤΡΓΑΝΣΕΗΓΟΤ ΑΗΚΑΣΔΡΗΝΖ Δηθόλα εμσθύιινπ: Δξπζξφκνξθν αγγείν-θχιηθα, πνπ ζεσξείηαη φηη αλήθεη ζηνλ θαιιηηέρλε Γνχξε ( π.υ., Κξαηηθφ Αξραηνινγηθφ Μνπζείν Βεξνιίλνπ.

3 3 Με ηελ ειπίδα ην φλεηξν λα κελ πάςεη λα ελδεκεί ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε

4 4

5 5 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΛΟΓΟ...7 Πξφγξακκα Ζκεξίδαο «ΟΗ ΦΗΛΟΛΟΓΟΗ ΠΡΟΣΔΗΝΟΤΝ»..12 Πξώην κέξνο:αξραία Διιεληθά Βαΐαο Αγγέιε, «Μάζεκα 1 ν : -«Γηαηί καζαίλνπκε αξραία ειιεληθά;»..14 ηεξγηαλή Εήζε, «Ζ ιέμε πφιηο θαη ηα νκφξξηδά ηεο ζηελ αξραία θαη ζηε λέα ειιεληθή γιψζζα».26 Γήκεηξα Κσζηαξέιινπ, «Δλφηεηα 11, Δπηθίλδπλεο ζπκκαρίεο»: Γηδαθηηθφ ζελάξην ζηελ Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Γ Γπκλαζίνπ» 32 Γεσξγία Κνζξά, «Οη νκεξηθέο παξνκνηψζεηο ζην έπνο ηεο Ηιηάδαο».42 Αηθαηεξίλε Οπξγαληδίδνπ, «Ζ απξνζδφθεηε εκθάληζε ηνπ Αγγειηαθφξνπ θαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ πιήξε αλαγλψξηζε ησλ δχν ζπδχγσλ», Δπξηπίδε «Διέλε» (Α.Δ. απφ κεηάθξαζε Γ Γπκλαζίνπ)..50 Αζαλαζία Κνπξειή, «Γλσξίδνληαο ηνλ Αιέμαλδξν: Γηαζεκαηηθή ζχλδεζε Ηζηνξίαο Α Γπκλαζίνπ θαη Αξραίσλ Διιεληθψλ απφ κεηάθξαζε Γ Γπκλαζίνπ» 57 Γεύηεξν κέξνο: Νενειιεληθή ινγνηερλία Βαξβάξα Κνζξά, «Άλζξσπνη θαη Γειθίληα: κηα ζρέζε ςεθηαθά πξνζδηνξηζκέλε» 64 ηεξγηαλή Εήζε, «Ζ ειιεληθή ηνπηνγξαθία ζε επηιεγκέλα ινγνηερληθά θείκελα» 69 Σξίην κέξνο: Ηζηνξία Βαΐα Αγγέιε, «Σν κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε: ζεσξεηηθή ραξηνγξάθεζε θαη δηδαζθαιία ζηελ ηάμε»...75 Γεσξγίαο Γαιακπή, «Ηζηνξία Α Γπκλαζίνπ, Δλφηεηα 7,Έιιελεο θαη Πέξζεο: δπν θφζκνη ζπγθξνχνληαη» 88 Αζαλαζία Κνπξειή, «Αιέμαλδξνο, ε θαηάθηεζε ηεο Αλαηνιήο»..91 Γεσξγία Κνζξά-Βαξβάξα Κνζξά, «Αιέμαλδξνο, ν βαζηιηάο»

6 6

7 7 ΠΡΟΛΟΓΟ ηνπο ζχγρξνλνπο άλπδξνπο θαηξνχο γηα ηε ρψξα καο, ηεο νηθνλνκηθήο δπζπξαγίαο, ηνπ πνιηηηθνχ απνπξνζαλαηνιηζκνχ, ηεο θνηλσληθήο αλαζηάησζεο θαη ηνπ ηδενινγηθνχ ειιείκκαηνο, θαίλεηαη λα κελ έρεη ζέζε ην φλεηξν. Αλαζαίλεη θαη αλαζηαίλεηαη, φκσο, ε παηδεία θαη, ζπλεθδνρηθά, ε εθπαίδεπζε ρσξίο φλεηξν, παξά κφλν κε βξαρππξφζεζκνπο «κεηξήζηκνπο» ζηφρνπο; Ζ ειιεληθή εθπαίδεπζε θαη ν εθπαηδεπηηθφο γεχηεθε ηα επίρεηξα ηεο γλσζηήο «θξίζεο» ηφζν κέζα απφ ηηο αιιεπάιιειεο πεξηθνπέο, θπξίσο, φκσο, σο απνδέθηεο ηνπ θνηλσληθνχ απηνκαηηζκνχ: αβαζάληζηα, αδηάθξηηα θαη ηζνπεδσηηθά, ζηνρνπνηήζεθε θαη ακθηζβεηήζεθε σο εξγαδφκελνο θαη απαμηψζεθε ην έξγν ηνπ. Ίζσο, γηαηί ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ δελ πξνζειθχεη ηε δεκνζηφηεηα, παξά κφλν ζε «εμαηξεηηθέο» (ζπλεζέζηεξα, κε αξλεηηθφ πξφζεκν) πεξηπηψζεηο, δε ζπκπιέεη κε ηελ επηθξαηνχζα ινγηζηηθή αληίιεςε ησλ επηδεηνχκελσλ επελδχζεσλ (παξά ην παλζνκνινγνχκελν «ε παηδεία είλαη ε επέλδπζε ηνπ κέιινληνο»), δε ζνξπβεί θαη ηειηθά, ζην ρξεκαηηζηήξην ηεο δεκνζηφηεηαο δελ «πνπιάεη» απηή ηε δχζθνιε πεξίζηαζε, νη Νέεο Σερλνινγίεο αλαδεηθλχνληαη, θπξηνιεθηηθά, ν απφ κεραλήο ζεφο πνπ ήξζε λα αλαζχξεη ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ηελ αθάλεηα θαη ηε ζησπή: ηζηνιφγηα, bloggs, εθπαηδεπηηθά δίθηπα, αλαξηεκέλα εθπαηδεπηηθά ζελάξηα, ζρέδηα καζήκαηνο, ειεθηξνληθέο δεκνζηεχζεηο θαη παξνπζηάζεηο, ησλ νπνίσλ ν αξηζκφο θαζεκεξηλά βαίλεη απμαλφκελνο. Πξφθεηηαη γηα πνιχκνρζεο δεκηνπξγίεο, άγλσζηεο ζηνπο άζρεηνπο κε ηελ εθπαίδεπζε (θαη ηελ ηερλνινγία, αζθαιψο), πνπ απνθαιχπηνπλ ην κεξάθη, ηελ έκπλεπζε, ηελ αλεζπρία ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ ςάρλνπλ λένπο δξφκνπο, κνηξάδνληαη ζθέςεηο, εξγαζίεο, φλεηξα Κνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ φισλ: ε έγλνηα γηα ηελ παηδεία. ηα θαζ εκάο, ζηελ πεξηνρή ησλ Γξεβελψλ θαη Κνδάλεο κε ηηο ηδηαίηεξεο γεσκνξθνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ηε κεγάιε δηαζπνξά ησλ ζρνιείσλ, νη Νέεο Σερλνινγίεο δηεπθφιπλαλ κε θαίξην ηξφπν ηελ έγθαηξε, άκεζε, δηαξθή θαη εμαηνκηθεπκέλε επηθνηλσλία ησλ ζπλαδέιθσλ κε ηε ρνιηθή χκβνπιν Φηινιφγσλ, ζπκπιεξψλνληαο ηε δηα δψζεο επηθνηλσλία. Σν παξφλ πφλεκα απνηειεί έληππε δεκνζίεπζε ησλ εηζεγήζεσλ ησλ θηινιφγσλ ησλ Γπκλαζίσλ ηνπ λ. Γξεβελψλ θαη ησλ εξβίσλ ηνπ λ. Κνδάλεο θαη ηεο ρνιηθήο πκβνχινπ πνπ παξνπζηάζηεθαλ ηελ Πέκπηε 26 Ηνπλίνπ 2014 ζηα Γξεβελά ζηελ Δπηκνξθσηηθή Ζκεξίδα κε ηίηιν «ΟΗ ΦΗΛΟΛΟΓΟΗ ΠΡΟΣΔΗΝΟΤΝ», πνπ δηνξγάλσζε ε ρνιηθή χκβνπινο Φηινιφγσλ (κε έδξα ηα Γξεβελά), κε ζέκα ηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ ζην Γπκλάζην. Οη εηζεγήζεηο απνηεινχλ έλα κφλν ηκήκα ησλ εξγαζηψλ ησλ ζπλαδέιθσλ πνπ ππνβιήζεθαλ ειεθηξνληθά ζηα πιαίζηα ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε ηε ρνιηθή χκβνπιν. ηε δεκνζίεπζε, επίζεο, πεξηέρνληαη θαη νη εηζεγήζεηο ηεο ρνιηθήο πκβνχινπ Φηινιφγσλ θαη δχν ζπλαδέιθσλ (ησλ θπξηψλ Κνπξειή, Α. θαη Γαιακπή, Γ.), πνπ παξνπζηάζηεθαλ θαηά ηηο πξνγελέζηεξεο επηκνξθσηηθέο ζπλαληήζεηο κε ζέκα ηε Γηδαθηηθή ηεο Ηζηνξίαο (Φεβξνπάξηνο θαη Μάξηηνο 2014). Ο πεξηνξηζκφο ηεο Ζκεξίδαο ζηε δηδαζθαιία ησλ θηινινγηθψλ καζεκάησλ ζην Γπκλάζην θαζνξίζηεθε απφ ηελ επηβαξπκέλε εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα ηνπ Λπθείνπ ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο , θαηά ηελ νπνία (φπσο θαη ηελ ηξέρνπζα ) θαινχληαη νη εθπαηδεπηηθνί (εδψ: νη θηιφινγνη) λα ππεξεηήζνπλ δχν ηχπνπο ζρνιείσλ, κε δχν δηαθνξεηηθά Πξνγξάκκαηα πνπδψλ θαη δηαθνξεηηθά εμεηαζηηθά ζπζηήκαηα. θνπφο ηεο επηκνξθσηηθήο καο εκεξίδαο ήηαλ λα αλαδεηρζνχλ θαηλνηφκεο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο (δηδαθηηθέο πξνηάζεηο, ρέδηα Μαζήκαηνο, δηδαθηηθά ζελάξηα), θαηά πξνηίκεζε, δνθηκαζκέλεο ζηελ ηάμε, κε ή ρσξίο ηελ αμηνπνίεζε ησλ Σ.Π.Δ. Οη ζπλάδειθνη αμηνπνηψληαο ηε δηαζέζηκε βηβιηνγξαθία θαη δηθηπνγξαθία θαη έρνληαο

8 8 ππφςε ην γλσζηηθφ επίπεδν ησλ καζεηψλ ηνπο θαη ηηο ηδηαίηεξεο καζεζηαθέο ζπλζήθεο, παξνπζίαζαλ εξγαζίεο πνπ αθνξνχλ ζηε δηδαζθαιία ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ (απφ πξσηφηππν θαη Μεηάθξαζε), ηεο Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο θαη ηεο Ηζηνξίαο. Αλαιπηηθφηεξα, ηα Πξαθηηθά ηεο Ζκεξίδαο απνηεινχληαη απφ ηξία κέξε: ην Πξώην κέξνο παξνπζηάδνληαη νη εηζεγήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηδαζθαιία ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ, απφ ην πξσηφηππν θαη απφ κεηάθξαζε. Ζ πξψηε εηζήγεζε ηεο ρνιηθήο πκβνχινπ Φηινιφγσλ θ. Βάλαο Αγγέιε «Μάζεκα 1 ν : -«Γηαηί καζαίλνπκε αξραία ειιεληθά;» ζπληζηά θηινινγηθή απάληεζε ζην ζπγθεθξηκέλν (δηαρξνληθφ, πηα) εξψηεκα ησλ καζεηψλ. Απνζθνπεί φρη κφλν λα αλαραηηίζεη ηελ πξντνχζα ακθηζβήηεζε ηεο ρξεζηκφηεηαο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζηε ζχγρξνλε εθπαίδεπζε θαη δσή αιιά λα ζπγθεληξψζεη θαη λα παξνπζηάζεη επηρεηξήκαηα πνιπζρηδή κελ, αιιά, θαηά ην δπλαηφλ, εχιεπηα θαη πεηζηηθά γηα ηνπο δχζπηζηνπο λεαξνχο ζπλνκηιεηέο ηεο, θαζψο ε δηδαζθαιία σο πξάμε είλαη πξνδήισο ζπλαηλεηηθή θαη ε επηηπρία ηεο εμαξηάηαη απφ ηνλ βαζκφ πνπ ν δηδαζθφκελνο έρεη πεηζζεί γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ή ρξεζηκφηεηα ηνπ δηδαζθφκελνπ αληηθεηκέλνπ. Ζ εηζήγεζε ηεο ηεξγηαλήο Εήζε «Ζ ιέμε πφιηο θαη ηα νκφξξηδά ηεο ζηελ αξραία θαη ζηε λέα ειιεληθή γιψζζα» απνηειεί κία δνθηκαζκέλε δηδαθηηθή πξαθηηθή κε ζέκα ηε δηδαζθαιία ηνπ Λεμηινγηθνχ πίλαθα ζηελ Αξραία ειιεληθή γιψζζα Α Γπκλαζίνπ. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή παξέκβαζε θηλείηαη ζηε ινγηθή ηεο θεηκελνγισζζνινγίαο: ε ζεκαζία κηαο ιέμεο γίλεηαη θαηαλνεηή απφ ηα ζπκθξαδφκελά ηεο κέζα ζε πξνηάζεηο. Ζ εηζήγεζε ηεο Γήκεηξαο Κσζηαξέιινπ απνηειεί έλα εθαξκνζκέλν ζηελ ηάμε Γηδαθηηθφ ελάξην ζηελ Αξραία Διιεληθή Γιψζζα ηεο Γ Γπκλαζίνπ. Δθηφο ησλ αλακελφκελσλ γλσζηηθψλ ζηφρσλ, ε πινπνίεζε ηεο εηζήγεζεο αλέδεημε ηε δπλαηφηεηα λα δνπλ νη καζεηέο ηα αξραία ειιεληθά σο έλα επράξηζην θαη δεκηνπξγηθφ κάζεκα θαη φρη σο έλα κάζεκα πνπ ηνπο νδεγεί ζηε ζηείξα απνκλεκφλεπζε θαλφλσλ ζπληαθηηθνχ θαη γξακκαηηθήο. απηφ ζπλεγφξεζε ε «εκπινθή» φισλ ησλ καζεηψλ, κε ηελ έληαμή ηνπο θαη ηελ αλάζεζε ξφισλ ζηηο νκάδεο θαη κε ηηο δηαβαζκηζκέλεο δπζθνιίαο δξαζηεξηφηεηεο ησλ θχιισλ εξγαζίαο, θαζψο θαη ε «εθκεηάιιεπζε» ηεο εμνηθείσζεο ησλ καζεηψλ κε ηηο Νέεο Σερλνινγίεο. Ζ δνθηκαζκέλε δηδαθηηθή παξέκβαζε «Οη νκεξηθέο παξνκνηψζεηο ζην έπνο ηεο Ηιηάδαο» ηεο Γεσξγίαο Κνζξά έρεη σο ζηφρν φρη απιψο λα παξνπζηάζεη ζηνπο καζεηέο ηελ Οκεξηθή παξνκνίσζε σο εθθξαζηηθφ κέζν αιιά λα ηνπο θαζνδεγήζεη λα ζπλζέζνπλ δηθέο ηνπο ζηα πιαίζηα κηαο πξψηεο απφπεηξαο δηεξεχλεζεο θαη ρξήζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Ζ δηδαθηηθή πξαθηηθή ηεο Αηθαηεξίλεο Οπξγαληδίδνπ εθαξκφζηεθε ζην κάζεκα ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ απφ κεηάθξαζε ηεο Γ Γπκλαζίνπ (Δπξηπίδε «Διέλε», Β Δπεηζφδην, 2ε ζθελή ζηίρνη: ) ζε ελφηεηα θαηάιιειε γηα ηελ εθαξκνγή ζχγρξνλσλ ηερληθψλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, φπσο ε νκαδνζπλεξγαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ θεηκέλνπ, ε δξακαηνπνίεζή ηνπ, ην ζρέδην δξάζεο project. Ζ θηιφινγνο δελ έθξηλε αλαγθαία ηελ αμηνπνίεζε ησλ Σ.Π.Δ., ελψ αθνινχζεζε ζπλδπαζηηθά ηελ θεηκελνθεληξηθή, ηε δηεξεπλεηηθή θαη ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδν. Ζ ηειεπηαία εηζήγεζε ηεο ελφηεηαο «Γλσξίδνληαο ηνλ Αιέμαλδξν: Γηαζεκαηηθή ζχλδεζε Ηζηνξίαο Α Γπκλαζίνπ θαη Αξραίσλ Διιεληθψλ απφ κεηάθξαζε Γ Γπκλαζίνπ» απνηειεί δνθηκαζκέλε δηδαθηηθή παξέκβαζε ηεο Αζαλαζίαο Κνπξειή ζην κάζεκα ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ απφ κεηάθξαζε ηεο Γ Γπκλαζίνπ (Αξξηαλνχ, ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ ΑΝΑΒΑΖ). Δπηδηψθεηαη λα θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο ην έξγν ηνπ

9 9 κεγάινπ Αιεμάλδξνπ θαη ηε ζεκαζία ησλ θαηαθηήζεψλ ηνπ γηα ηελ εμέιημε ηνπ πνιηηηζκνχ, θαηαγξάθνληαο, ζρνιηάδνληαο, εξκελεχνληαο, ζπγθξίλνληαο. Αθφκε, λα εθηηκήζνπλ ην ξφιν εγεηηθψλ πξνζσπηθνηήησλ ζηηο ηζηνξηθέο εμειίμεηο. Ζ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ επηηπγράλεηαη κε ηε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ απφ δηθηπαθνχο ηφπνπο θαη ηε ζχληαμε θεηκέλνπ έθθξαζεο ζθέςεσλ θαη ζπλαηζζεκάησλ. ην Γεύηεξν κέξνο παξνπζηάδνληαη δχν εηζεγήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηδαζθαιία ηεο Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο. Ζ εηζήγεζε ηεο Βαξβάξαο Κνζξά «Άλζξσπνη θαη Γειθίληα: κηα ζρέζε ςεθηαθά πξνζδηνξηζκέλε» απνηειεί δηδαθηηθφ ζελάξην, κε ην νπνίν επηρεηξείηαη ζρνιηαζκφο, εκπινπηηζκφο θαη επεμεξγαζία ηνπ ινγνηερληθνχ αθεγήκαηνο «Άλζξσπνη θαη Γειθίληα» ηνπ Αληψλε νπξνχλε κέζσ ηεο ρξήζεο εξγαιείσλ ησλ ΣΠΔ. Σν θείκελν πξνζθέξεη κηα εμαηξεηηθή αθνξκή γηα ρξήζε θαηαξρήλ ηνπ Ζ/Τ σο κέζνπ πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ γηα αλάγλσζε, θαηαλφεζε, αλάιπζε θαη αηζζεηνπνίζε ελφο ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ θαη ιεηηνπξγεί σο αθφξκεζε ρξήζεο ησλ ΣΠΔ γηα ηε δεκηνπξγία πνιπηξνπηθψλ θεηκέλσλ απφ ηνπο καζεηέο πνπ έξρνληαη, έηζη, αληηκέησπνη κε ηελ πξφθιεζε ηεο λέαο θεηκεληθφηεηαο, δει. ηεο δεκηνπξγίαο θεηκέλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην δηαδίθηπν θαη ηνλ ππνινγηζηή σο κέζν επηθνηλσλίαο. Ζ εηζήγεζε ηεο ηεξγηαλήο Εήζε «Ζ ειιεληθή ηνπηνγξαθία ζε επηιεγκέλα ινγνηερληθά θείκελα» απνηειεί δηδαθηηθή πξφηαζε ζηε Νενειιεληθή Λνγνηερλία Α Γπκλαζίνπ θαη κε ηελ ζπλεμέηαζε ηεο ειιεληθήο ηνπηνγξαθίαο ζε επηιεγκέλα ινγνηερληθά θείκελα απνζθνπεί λα θέξεη ηνπο καζεηέο ζε επαθή κε ην ειιεληθφ ηνπίν κέζα απφ έλα ηδηαίηεξν θεηκεληθφ είδνο, ην ινγνηερληθφ, θαη ζπγθεθξηκέλα ην πνηεηηθφ. ην Σξίην κέξνο παξνπζηάδνληαη ηέζζεξηο εηζεγήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηδαζθαιία ηεο Ηζηνξίαο. Ζ εηζήγεζε ηεο ρνιηθήο πκβνχινπ Φηινιφγσλ Βαΐαο Αγγέιε «Σν κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο ζηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε: ζεσξεηηθή ραξηνγξάθεζε θαη δηδαζθαιία ζηελ ηάμε» απνηειείηαη απφ δχν κέξε: Α. ην ζεσξεηηθφ κέξνο, ζην νπνίν ραξηνγξαθείηαη ζεσξεηηθά ην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο (Ηζηνξηνγξαθία, Γηδαθηηθή Ηζηνξίαο, Α.Π., ρνιηθά Δγρεηξίδηα) θαη β. ην «εξγαζηεξηαθφ», θαηά ην νπνίν κε ηε ζπκβνιή ησλ Σ.Π.Δ., πξνζεγγίζηεθαλ γξαπηέο θαη νπηηθέο πεγέο ησλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ. Ζ εηζήγεζε ηεο Γεσξγίαο Γαιακπή απνηειεί έλα ζρέδην καζήκαηνο ζηελ Δλφηεηα 7 ηεο Ηζηνξίαο ηεο Α Γπκλαζίνπ, ην νπνίν αμηνπνηεί ηηο γξαπηέο θαη νπηηθέο πεγέο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ, επηζηξαηεχεη ηηο λέεο Σερλνινγίεο γηα ηελ πξνζέιθπζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ θαη ηελ ελεξγή εκπινθή ηνπο ζηηο εξγαζίεο εκπέδσζεο ηεο λέαο γλψζεο ζηελ ηάμε. Ζ εηζήγεζε ηεο Αζαλαζία Κνπξειή «Αιέμαλδξνο, ε θαηάθηεζε ηεο Αλαηνιήο» είλαη έλα ζελάξην δηδαζθαιίαο ζην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο ηεο Α Γπκλαζίνπ, ην νπνίν αμηνπνηεί ηηο Νέεο Σερλνινγίεο κε δειεαζηηθφ ηξφπν, ηφζν γηα ηνπο καζεηέο φζν θαη γηα ηνπο ζπλαδέιθνπο. Με ηε ρξήζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ επηδηψθεηαη λα θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο ηελ πνξεία ηνπ Αιέμαλδξνπ

10 10 πξνο Αλαηνιάο θαη ην ζπζρεηηζκφ ηεο κε ηελ ηζηνξία (βηνγξαθία, νξγάλσζεεθηέιεζε εθζηξαηείαο, επηθέο ζπγθξνχζεηο, δεκηνπξγία ελφο ηεξάζηηνπ θξάηνπο), θαζψο θαη ηε ιανγξαθία (κχζνη, ζξχινη). Αθφκε, λα εθηηκήζνπλ ην ξφιν εγεηηθψλ πξνζσπηθνηήησλ ζηηο ηζηνξηθέο εμειίμεηο. Σέινο, ε εηζήγεζε, «Αιέμαλδξνο, ν βαζηιηάο», πξντφλ ζπλεξγαζίαο δχν θηινιφγσλ, ησλ Γεσξγία Κνζξά θαη Βαξβάξα Κνζξά, απνηειεί ζελάξην δηδαζθαιίαο ζηελ Αξραία Ηζηνξία ηεο Α Γπκλαζίνπ, πνπ δελ έρεη πινπνηεζεί. Οη καζεηέο θαινχληαη λα αμηνπνηήζνπλ ηηο Νέεο Σερλνινγίεο κε ηελ θαζνδήγεζε ησλ θαζεγεηξηψλ ηνπο θαη λα αθνινπζήζνπλ λνεξά ηελ εθζηξαηεία ηνπ Αιεμάλδξνπ ζηελ Αλαηνιή κε ηελ θξηηηθή καηηά ελφο κηθξνχ εξεπλεηή ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ πνιηηηζκψλ ηνπ θφζκνπ, φπσο απηνί κεηαζρεκαηίδνληαη θαη κέζα απφ πξφζσπα θαη κέζσ ηεο ζχκπλνηαο ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο. Οη καζεηέο θαινχληαη ζηα θχιια εξγαζίαο λα πεξηεγεζνχλ ζε ζαπκάζηεο βηβιηνζήθεο, λα δεκηνπξγήζνπλ ζπλλεθφιεμα θαη θηλνχκελα ζρέδηα, δξαζηεξηφηεηεο ηδηαίηεξα πξνζθηιείο. Απφ ηε ζέζε ηεο ρνιηθήο πκβνχινπ Φηινιφγσλ ησλ λνκψλ Γξεβελψλ θαη Κνδάλεο, κε έδξα ηα Γξεβελά, ζέισ λα επραξηζηήζσ, φινπο ηηο/ ηνπο ζπλαδέιθνπο θηινιφγνπο ηεο πεξηνρήο επζχλεο κνπ γηα ηε ζπλεξγαζία, ηελ αληαπφθξηζε θαη ηελ νκφζπκε ζπκκεηνρή ηνπο ζηηο επηκνξθσηηθέο ζπλαληήζεηο. Ηδηαίηεξα, φκσο, επραξηζηψ ζεξκά, ηηο ζπλαδέιθνπο εηζεγήηξηεο ηεο Ζκεξίδαο ΟΗ ΦΗΛΟΛΟΓΟΗ ΠΡΟΣΔΗΝΟΤΝ (Γξεβελά, ), νη νπνίεο δέρηεθαλ ηελ πξφ(ζ)θιεζε λα ζπλδηακνξθψζνπκε ηηο επηκνξθσηηθέο δξάζεηο ζηελ πεξηνρή καο, εξγάζηεθαλ κε δήιν θαη κεξάθη, ζπλεξγάζηεθαλ θαη ηφικεζαλ ηφζν κε ηελ εηζήγεζε φζν θαη ηε δεκνζίεπζε λα «εθζέζνπλ» ην έξγν ηνπο θαη λα αλνίμνπλ ηελ πφξηα ηεο ηάμεο ηνπο ζε φινπο καο!..., Ζ ρνιηθή χκβνπινο Φηινιφγσλ Ν. Γξεβελψλ θαη Κνδάλεο ( έδξα : Γξεβελά) Βαΐα Δ. Αγγέιε

11 11 Βαΐα Ε. Αγγζλθ χολικι φμβουλοσ Φιλολόγων ν. Γρεβενών και Κοηάνθσ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΣΟΤ/ ΣΙ ΦΙΛΟΛΟΓΟΤ ΠΟΤ ΔΙΔΑΚΟΤΝ ΣΑ ΓΤΜΝΑΙΑ ΠΕΜΠΣΗ 26 ΙΟΤΝΙΟΤ 2014 ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗ:10.00 π.μ. ΑΙΘΟΤΑ «ΠΕΣΡΟ ΙΟΤΛΗ» (ΔΙΟΙΚΗΣΗΡΙΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ)

12 12 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑ Α ΤΝΕΔΡΙΑ : Προςζλευςθ : Βαΐα Αγγζλθ, χολικι φμβουλοσ Φιλολόγων. «Μάκθμα πρϊτο : - Γιατί μακαίνουμε Αρχαία Ελλθνικά;» (Ενδεικτικζσ απαντιςεισ του/ τθσ φιλολόγου με επιχειριματα, μαρτυρίεσ και τεκμιρια) : τεργιανι Ζιςθ, Φιλόλογοσ, Διευκφντρια Γυμναςίου Παλαιοχωρίου. «Η λζξθ πόλισ και τα ομόρριηά τθσ ςτθν αρχαία και ςτθ νζα ελλθνικι γλϊςςα» (Διδακτικι πρακτικι ςτθν Αρχαία Ελλθνικι Γλώςςα Α Γυμναςίου, ενότθτα 11, Β1) : Διμθτρα Κωςταρζλλου, Φιλόλογοσ 1 ου Γυμναςίου Γρεβενών. «Ενότθτα 11: ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ» (Διδακτικό ςενάριο ςτθν Αρχαία Ελλθνικι Γλώςςα Γ Γυμναςίου) : Γεωργία Κοκρά, Φιλόλογοσ 2 ου Γυμναςίου Γρεβενών. «Οι ομθρικζσ παρομοιϊςεισ ςτθν Ιλιάδα» (Διδακτικι παρζμβαςθ ςτα Αρχαία Ελλθνικά από μετάφραςθ Β Γυμναςίου) : υηιτθςθ :Διάλειμμα

13 13 Β ΤΝΕΔΡΙΑ : Αικατερίνθ Ουργαντηίδου, Φιλόλογοσ 2 ου Γυμναςίου Γρεβενών. «Η απροςδόκθτθ εμφάνιςθ του Αγγελιαφόρου και θ ςυμβολι του ςτθν πλιρθ αναγνϊριςθ των δφο ςυηφγων» (Διδακτικι πρόταςθ ςτα Αρχαία Ελλθνικά από μετάφραςθ Γ Γυμναςίου, Ευριπίδθ«Ελζνθ», Β Επειςόδιο, 2θ ςκθνι ςτίχοι: ) : Ακαναςία Κουρελι, Φιλόλογοσ, Διευκφντρια ΓΕΛ ερβίων Κοηάνθσ. «Γνωρίηοντασ τον Αλζξανδρο: Διακεματικι ςφνδεςθ Ιςτορίασ Αϋ Γυμναςίου και Αρχαίασ Ελλθνικισ Γλϊςςασ Γϋ Γυμναςίου» (Διδακτικι πρόταςθ ) : Βαρβάρα Κοκρά, Φιλόλογοσ Γυμναςίου Παλαιοχωρίου, Γεωργία Κοκρά, Φιλόλογοσ 2 ου Γυμναςίου Γρεβενών. «Αλζξανδροσ, ο βαςιλιάσ»(διδακτικό ςενάριο ςτθν Ιςτορία Α Γυμναςίου) : τεργιανι Ζιςθ, Φιλόλογοσ, Διευκφντρια Γυμναςίου Παλαιοχωρίου. «Η ελλθνικι τοπιογραφία ςε επιλεγμζνα λογοτεχνικά κείμενα» (υνεξζταςθ λογοτεχνικών κειμζνων με ςυναφζσ περιεχόμενο ςτθ Νεοελλθνικι Λογοτεχνία Α Γυμναςίου) : Βαρβάρα Κοκρά, Φιλόλογοσ Γυμναςίου Παλαιοχωρίου. «Άνκρωποι και δελφίνια: μια ςχζςθ ψθφιακά προςδιοριςμζνθ» (Διδακτικό ςενάριο ςτο μάκθμα Κείμενα Νεοελλθνικισ Λογοτεχνίασ τθσ Β Γυμναςίου, βαςιςμζνο ςτο κείμενο «Άνκρωποι και δελφίνια» του Αντώνθ ουροφνθ) : υηιτθςθ

14 14 «Μάζεκα 1 ν : -«Γηαηί καζαίλνπκε αξραία ειιεληθά;» Βαΐα Αγγέιε ρνιηθή χκβνπινο Φηινιφγσλ λ. Γξεβελψλ θαη Κνδάλεο(έδξα:Γξεβελά) Πξέπεη λα αγαπάο ηελ ύιε πνπ δηδάζθεηο λα αγαπάο ηνλ ηξόπν πνπ ηε κεηαδίδεηο θαη λα αγαπάο, κε αλζξσπνινγηθή πεξηέξγεηα, απηή ηε θπιή ησλ καζεηώλ πνπ βξίζθεηαη θάζε πξσί κπξνζηά ζνπ. Νηαληέι Πελάθ 1 Πεξίιεςε Ζ δηδαζθαιία σο δηαδηθαζία δηαρξνληθά νξίδεηαη θαη ζπλαξηάηαη απφ ην αληηθείκελν δηδαζθαιίαο (γλψζεηο, δεμηφηεηεο, θ.ά), ηνπο ζθνπνχο θαη ηνπο ζηφρνπο δηδαζθαιίαο(γηαηί δηδάζθσ θαη ηη πξνζδνθψ σο απνηέιεζκα), ηε κέζνδν θαη ηηο ηερληθέο δηδαζθαιίαο, ηα κέζα δηδαζθαιίαο, ηελ αμηνιφγεζή ηεο. Κπξίσο, φκσο, ε δηδαζθαιία ζπλαξηάηαη, εμαξηάηαη θαη θξίλεηαη επηηπρήο ή φρη, απφ ηνπο «εκπιεθφκελνπο» (δηδάζθνληεο-δηδαζθφκελνη) θαη ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο, θαζψο σο πξάμε είλαη πξνδήισο ζπλαηλεηηθή θαη ε επηηπρία ηεο εμαξηάηαη απφ ηνλ βαζκφ πνπ ν δηδαζθφκελνο έρεη πεηζζεί γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ή ρξεζηκφηεηα ηνπ δηδαζθφκελνπ αληηθεηκέλνπ. ηε ζρνιηθή πξαγκαηηθφηεηα ε δηδαθηηθή δηαδηθαζία νξηνζεηείηαη απφ ην νξηζκέλν απφ ηελ Πνιηηεία Πξφγξακκα πνπδψλ θαη ηα ζπλνδεπηηθά Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα θάζε δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ, ηα νπνία θαινχληαη νη εθπαηδεπηηθνί λα ηα δηδάμνπλ ζηνπο καζεηέο ηνπο. Πνηα, φκσο, ε πξννπηηθή επηηπρίαο γηα κηα δηδαζθαιία, φηαλ νη δηδαζθφκελνη καζεηέο 2 δελ έρνπλ πεηζζεί γηα ηελ αλαγθαηφηεηα/ ρξεζηκφηεηα δηδαζθαιίαο ελφο δηδαθηηθνχ αληηθεηκέλνπ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ; Ζ εηζήγεζε απνηειεί κία «νξγαλσκέλε αληίδξαζε» θηινιφγνπ, θαη έηνο ρεηκαδνκέλεο απφ ηηο επίκνλεο εξσηήζεηο ησλ καζεηψλ ηεο Α Λπθείνπ 3 ( «γηαηί ηφζν πνιιέο ψξεο αξραία», «ηη ηα ρξεηαδφκαζηε ηα αξραία», «ζα κηιήζνπκε κε ην Μ. Αιέμαλδξν;», θ.ά.), φρη κφλν λα αλαραηηίζεη ηελ πξντνχζα ακθηζβήηεζε ηεο ρξεζηκφηεηαο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζηε ζχγρξνλε εθπαίδεπζε θαη δσή αιιά λα ζπγθεληξψζεη θαη λα παξνπζηάζεη επηρεηξήκαηα πνιπζρηδή κελ, αιιά νπσζδήπνηε θαηαλνεηά γηα ηνπο δχζπηζηνπο ζπλνκηιεηέο ηεο. Γηα ην ζθνπφ απηφ επηζηξαηεχηεθαλ ε θηινινγία, ε γισζζνινγία, ε αξραηνινγία, ε Πιεξνθνξηθή, ε NIKE, ε ASICS. Αθφξκεζε γηα ηελ εηζήγεζε ππήξμε ε ππεξεηθνζαεηήο εκπεηξία κνπ σο θηινιφγνπ ηεο αξλεηηθήο αληίδξαζεο ελφο ζεκαληηθνχ αξηζκνχ καζεηψλ ζην κάζεκα ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο, ε νπνία έρεη απνθηήζεη θαηά ηηο καξηπξίεο ησλ 1 Νηαληέι Πελάθ 1, αλ έλα κπζηζηφξεκα, Δθδφζεηο Καζηαληψηε 2 Αιιά θαη γηα ηε θηινινγηθή θνηλφηεηα ε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ απφ ην πξσηφηππν ζην Γπκλάζην απνηέιεζε αληηθείκελν φρη κφλν επηζηεκνληθψλ ζπδεηήζεσλ, αιιά θαη αληηπαξαζέζεσλ θαη, αθνινχζσο, εθπαηδεπηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ. 3 χκθσλα κε ην Δ.Χ.Π. θαη ην Π.., νη καζεηέο ηεο Α Λπθείνπ δηδάζθνληαη πέληε ψξεο ηελ εβδνκάδα αξραία ειιεληθά (Αξραίνπο Έιιελεο Ηζηνξηνγξάθνπο θαη ην Δγρεηξίδην Γισζζηθήο Γηδαζθαιίαο)

15 15 ζπλαδέιθσλ, ραξαθηεξηζηηθά ηππηθήο, επαλαιακβαλφκελεο θαη αλακελφκελεο ζπκπεξηθνξάο ηφζν θαηά ηελ έλαξμε φζν θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο. θνπφο απηήο ηεο εηζήγεζεο είλαη λα ζπληάμνπκε σο δηδάζθνληεο «έλα νπινζηάζην επηρεηξεκάησλ», πξνθεηκέλνπ λα πείζνπκε απφ ην πξψην κάζεκα ηνπο καζεηέο καο, θπξίσο ησλ δχν πξψησλ ηάμεσλ, ηεο Α Γπκλαζίνπ θαη ηεο Α Λπθείνπ, «γηαηί καζαίλνπλ αξραία ειιεληθά». ηε ζπδήηεζή καο ζα πξέπεη λα ιάβνπκε ππφςε ηα γλσξίζκαηα ησλ ζπλνκηιεηψλ καο 4 «..έρνπλ ξνπή πξνο ηελ νξγή, παξαθέξνληαη εχθνια θαη αθνινπζνχλ εθείλν πνπ απνθάζηζαλ πάλσ ζην ζπκφ ηνπο, (10) ρσξίο λα κπνξνχλ λα ζπγθξαηεζνχλ. Καη ηνχην, επεηδή απφ εγσηζκφ δε δέρνληαη ηελ πεξηθξφλεζε θαη αγαλαθηνχλ φηαλ λνκίδνπλ πσο αδηθνχληαη..οη λένη δελ έρνπλ θαθέο δηαζέζεηο..ενχλε θπξίσο κε ηελ ειπίδα, επεηδή ε ειπίδα αθνξά ην κέιινλ, ελψ ε αλάκλεζε ην παξειζφλ. Καη γηα ηνπο λένπο ην κέιινλ είλαη κεγάιν, ελψ ην παξειζφλ κηθξφ..πξνηηκνχλ λα θάλνπλ φ,ηη ηνπο θαίλεηαη σξαίν παξά φ,ηη ηνπο ζπκθέξεη, επεηδή νη πξάμεηο ηνπο ππαγνξεχνληαη πην πνιχ απφ ηελ θαξδηά παξά απφ ηνλ ςπρξφ ππνινγηζκφ, θη ελψ απηφο, ινγαξηάδεη ην ζπκθέξνλ, ε αξεηή ινγαξηάδεη ην σξαίν. (35).Όια ηα ζθάικαηά ηνπο πξνέξρνληαη απφ ηελ ππεξβνιή, επεηδή νη λένη δελ ηεξνχλ ην ιφγν ηνπ Υίισλα (κεδέλ άγαλ). Αιήζεηα, ππεξβάιινπλ ζε φια. Πηζηεχνπλ πσο μέξνπλ ηα πάληα θη αλαθαηεχνληαη ζηα πάληα θαη γη' απηφλ αθξηβψο ην ιφγν είλαη ππεξβνιηθνί.» (Αξηζηνηέιε, Ρεηνξηθή). Θα αμηνπνηήζνπκε, ινηπφλ, πνιχηξνπα επηρεηξήκαηα: φρη κφλν θηινινγηθά, αξραηνινγηθά, ηζηνξηθά αιιά θαη «θαζεκεξηλά», ηεο δηθήο ηνπο πξαγκαηηθφηεηαο. ΑΠΟΦΔΗ ΣΧΝ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ Ζ έξεπλα ηνπ ΠΗ 5 έγηλε ζε παλειιαδηθή θιίκαθα θαηά ηε ζρνιηθή ρξνληά , ζε 350 πεξίπνπ θηινιφγνπο, 260 Γπκλάζηα 13 εθπαηδεπηηθέο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο. Απφ ηελ έξεπλα πξνθχπηεη πσο νη εξσηεζέληεο θηιφινγνη ππνζηεξίδνπλ φηη ε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο βνεζάεη ζε ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπο καζεηέο: α. ζηνλ εκπινπηηζκφ ηνπ ιεμηινγίνπ ηνπο, ζε πνζνζηφ 84,3%, β. ζηελ θαηαλφεζε ησλ παιαηφηεξσλ θεηκέλσλ ηεο Νενειιεληθήο Λνγνηερλίαο (π.ρ. Παπαδηακάληε, Βηδπελνχ, Κάιβνπ θ.ά.), ζε πνζνζηφ 73,5%, γ. ζηελ θαηαλφεζε φξσλ πνπ ζπλαληνχλ θαηά ηε δηδαζθαιία καζεκάησλ(φπζηθήο, Μαζεκαηηθψλ θ.ά.) ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ, ζε πνζνζηφ 66,5%, δ. ζηε ζσζηφηεξε ρξήζε ηεο λέαο ειιεληθήο γιψζζαο, ζε πνζνζηφ 79,7%, ε. ζηελ αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο θαη ηεο λνεηηθήο ηθαλφηεηάο ηνπο, ζε πνζνζηφ 68,1% θαη ζη. ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο δηαρξνληθφηεηαο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ζε πνζνζηφ 94,5%. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ επεμεξγαζία ησλ 345 εξσηεκαηνινγίσλ, ην 97,5% ησλ εξσηεζέλησλ θηινιφγσλ απάληεζε φηη ζα ζεσξνχζε «έιιεηκκα παηδείαο αλ νη καζεηέο ηειείσλαλ ην Γπκλάζην, ρσξίο λα έξζνπλ θαζφινπ ζε επαθή κε ηελ αξραία ειιεληθή γιψζζα». Αμίδεη, επίζεο, λα ζεκεησζεί φηη ζε πνζνζηφ 86% νη θηιφινγνη ζεσξνχλ ζεηηθφ ην κέηξν ηνπ Τπ.Δ.Π.Θ. γηα αχμεζε απφ ην ζρνιηθφ έηνο ησλ σξψλ δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο. 4 Αξηζηνηέιε, Ρεηνξηθή, 1380b a19),(Μεηάθξαζε Ζιία Ζιηνχ) 5 Γθιαβάο,.- Καξαγεσξγίνπ, Α.( 2007), «Παλειιαδηθή έξεπλα γηα ην κάζεκα ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο ζην Γπκλάζην» ζηελ Δπηζεψξεζε Δθπαηδεπηηθψλ Θεκάησλ, Αζήλα: Π.Η.

16 16 ΑΠΟΦΔΗ ΣΧΝ ΜΑΘΖΣΧΝ ΓΗΑ ΣΖ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΧΝ ΑΡΥΑΗΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ Θα αμηνπνηήζνπκε ηα εξεπλεηηθά ζηνηρεία ηνπ πλδέζκνπ Φηινιφγσλ λ. Γξάκαο 6. Σα εξσηεκαηνιφγην κε ζέκα ηε δηεξεχλεζε ηεο ζηάζεο ησλ καζεηψλ/-ηξηψλ ζρεηηθά κε ην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ απφ ην πξσηφηππν δηαλεκήζεθε ζε 4 ηκήκαηα ηεο Γ ηνπ 6νπ Γπκλαζίνπ (Ννεκβξηνο 2011) θαη ζπκκεηείραλ 78 καζεηέο θαη καζήηξηεο. Δλδεηθηηθέο απαληήζεηο -«Πηζηεχσ φηη ηα αξραία ειιεληθά είλαη έλα κάζεκα ιίγν δχζθνιν γεληθά, φκσο κε ιίγε πξνζπάζεηα, αλ δειαδή καζαίλακε φζα θάλακε ζην ζρνιείν ζα θαηλφηαλ πην εχθνιν. Ο ιφγνο πνπ καο δπζθνιεχεη είλαη φηη έρεη αξθεηή γξακκαηηθή θαη ζπληαθηηθφ». - «Δίλαη εχθνιν, φηαλ πξνζέρεηο. Αιιά φηαλ δελ πξνζέρεηο, είλαη δχζθνιν θαη δελ θαηαιαβαίλεηο ηελ έλλνηά ηνπο». - «Πηζηεχσ φηη είλαη δχζθνιν κάζεκα θαη κε ηεξάζηην φγθν χιεο ζε ηφζν ιίγν ρξνληθφ δηάζηεκα. Θα ήηαλ θαιχηεξν λα κεησζεί ε χιε θαη ην κάζεκα γεληθά λα πεγαίλεη κε πην αξγνχο ξπζκνχο». - «Πηζηεχσ πσο είλαη δχζθνιν, γηαηί πξέπεη λα κάζεηο κεηαθξάζεηο, θάηη αζθήζεηο, λα θιίλεηο θαη απηά πηζηεχσ πσο δελ καο ρξεηάδνληαη ζηε δσή». - «Δίλαη έλα απφ ηα δπζθνιφηεξα καζήκαηα, γηαηί αλ δελ μέξεηο θάηη (ή αλ δελ ζπκάζαη ) απφ πξνεγνχκελε ρξνληά, κέλνπλ θελά θαη δελ κπνξείο λα πξνρσξήζεηο. Ζ πην κεγάιε δπζθνιία βξίζθεηαη ζηε γξακκαηηθή, αθνχ είλαη ηφζε πνιιή ε χιε πνπ δελ μέξνπκε ηη λα πξσηνδηαβάζνπκε». - «Πηζηεχσ φηη είλαη αξθεηά δχζθνιν κάζεκα, θαζψο ζηε γξακκαηηθή αλ δε κάζεηο θάηη δελ κπνξείο λα πξνρσξήζεηο. Αθφκε κηα δπζθνιία είλαη νη ρξφλνη. Κάζε ρξφλνο δηαθνξεηηθέο θαηαιήμεηο, απμήζεηο, θάζε έγθιηζε δηαθνξεηηθνχο ρξφλνπο θαη μαλά άιιεο θαηαιήμεηο. Μπνξεί λα κελ ήηαλ ηφζν δχζθνια αλ ε πνζφηεηα ηεο χιεο δελ ήηαλ ηφζν κεγάιε»(6ν Γπκλάζην Γξάκαο -ΈΡΔΤΝΑ ΤΝΓΔΜΟΤ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ ΓΡΑΜΑ,2011). Ση ζε δπζθνιεχεη ζην κάζεκα ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ; Αλψκαια ξήκαηα :59 Υξφλνη: αφξηζηνο, παξαθείκελνο, ππεξζπληέιηθνο, ηεηειεζκέλνο κέιινληαο θαη παζεηηθφο αφξηζηνο: 50 Πλεχκαηα :ιφγσ απξνζεμίαο θαη βηαζχλεο :40 Σνληθφ ζχζηεκα :39 Ζ ππνηαθηηθή θαη ε επθηηθή ησλ ξεκάησλ :28 Σα πνιιά ζέκαηα ησλ νπζηαζηηθψλ ηεο Γ θιίζεο :25 Σα κε ππνγεγξακκέλε α, ε, σ ιφγσ ακέιεηαο, έιιεηςεο θαηαλφεζεο ηεο ρξήζεο ηνπο: 22 Σα αξζεληθά ηεο Α θιίζεο ζε αο/ - εο :14 ( Έξεπλα πλδέζκνπ Φηινιφγσλ Γξάκαο, 2011) Γηα πνηνπο απφ ηνπο παξαθάησ ιφγνπο λνκίδεηο φηη δηδάζθνληαη ηα αξραία ειιεληθά; Ζ γισζζηθή θαη ε πνιηηηζηηθή πξνζέγγηζε: 24 Ζ αλάδεημε ηεο νπζίαο ηνπ αξραίνπ θφζκνπ: 25 Ζ γλψζε ηνπ αξραίνπ θφζκνπ θαη ε επηθνηλσλία κε ηα πλεπκαηηθά θαη θαιιηηερληθά επηηεχγκαηά ηνπ:20 6 ΤΝΓΔΜΟ ΦΗΛΟΛΟΓΧΝ ΓΡΑΜΑ,2011, «Ζ ηχρε ηνπ καζήκαηνο ησλ Α.Δ. ζην ζχγρξνλν θφζκν».

17 17 Ζ επηζήκαλζε ηεο «επξσπατθήο δηάζηαζεο» ηεο αξραηφηεηαο : 7 Ζ επηζήκαλζε θαη ε αμηνιφγεζε ησλ δηαρξνληθψλ ηδεψλ θαη αμηψλ ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ :25 ια ηα παξαπάλσ: 32 (Έξεπλα πλδέζκνπ Φηινιφγσλ Γξάκαο, 2011) Δλδηαθέξνληα ζηνηρεία απνθαιχπηεη θαη ε έξεπλα πνπ παξαγκαηνπνίεζε ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην Κχπξνπ 7 γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε ζηελ Κχπξν. Σνλ πιεζπζµφ ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ φινη νη µαζεηέο ηνπ Γπµλαζίνπ θαη ηεο Α Λπθείνπ (Ν=37012), νη µαζεηέο ηεο Β θαη Γ Λπθείνπ πνπ επέιεμαλ ην µάζεµα ηεο Α.Δ.Γ. σο µάζεµα Καηεχζπλζεο (Ν=2946) θαη νη εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ ην µάζεµα απηφ (Ν=1578) θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο : Ζ γεληθή ζηάζε ησλ µαζεηψλ Γπµλαζίνπ θαη Α Λπθείνπ απέλαληη ζην µάζεµα ηεο Α.Δ.Γ. ηείλεη λα είλαη αξλεηηθή. Αληίζεηα, νη µαζεηέο ζεσξνχλ ζεηηθφ ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηε ζπµβνιή ηνπ ζηελ απνηειεζµαηηθή δηδαζθαιία ηνπ µαζήµαηνο επηζεµαίλνληαο φµσο φηη ε ρξήζε ηεο ζπλεξγαηηθήο µάζεζεο, ησλ εξγαζηψλ ηχπνπ project θαη ηεο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο είλαη νπζηαζηηθά αλχπαξθηε. Φαίλεηαη επίζεο φηη, φζνλ αθνξά ζηα ζρνιηθά βηβιία, δελ ηνπνζεηνχληαη νχηε αξλεηηθά αιιά νχηε θαη ζεηηθά, επηζεµαίλνπλ φµσο φηη ην ηξίην µέξνο ηνπ βηβιίνπ (Γξαµµαηηθά/ πληαθηηθά) είλαη ην δπζθνιφηεξν θαη ην ιηγφηεξν ελδηαθέξνλ. Αμίδεη λα ζεµεησζεί φηη νη µαζεηέο ηεο Α Γπµλαζίνπ, παξνπζηάδνληαη πην ζεηηθνί απφ ηνπο µαζεηέο ησλ µεγαιχηεξσλ ηάμεσλ φζνλ αθνξά ζηε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζην µάζεµα, ην βηβιίν θαη ην ξφιν ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Ζ θαη νίθνλ εξγαζία πνπ αλαηίζεηαη ζηνπο µαζεηέο Γπµλαζίνπ θαη Α Λπθείνπ πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ην βηβιίν θαη αθηεξψλεηαη ζε απηήλ θαηά µέζν φξν ρξφλνο µειέηεο 25 πεξίπνπ ιεπηψλ ηελ εβδνµάδα. Ζ αλάγθε θαη ρξήζε εμσζρνιηθήο ζηήξημεο ζην µάζεµα (πξνζθνξά βνήζεηαο ζην ζπίηη, ρξήζε βνεζεµάησλ, παξαθνινχζεζε θξνληηζηεξίσλ) είλαη µηθξή. ΦΗΛΟΛΟΓΗΚΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΑ Χο πξψην βήκα λα πείζνπκε ηνπο καζεηέο καο γηαηί καζαίλνπλ αξραία ειιεληθά, ζα επηθαιεζηνχκε ηα επηρεηξήκαηα ηνπ ζνθνχ θηιφινγνπ Η.Θ. Καθξηδή απφ ηελ αλέθδνηε νκηιία ηνπ γηα ηε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζηνρεχνληαο ηφζν ζηε ινγηθή φζν θαη ζην ζπλαίζζεκα ησλ καζεηψλ καο: Πξψηα απ φια, γηαηί είκαζηε θη εκείο Έιιελεο. Απφ ηνλ θαηξφ ηνπ Οκήξνπ σο ζήκεξα έρνπλ πεξάζεη θάπνπ δπν ρηιηάδεο εθηαθφζηα ρξφληα. ηνπο αηψλεο πνπ θχιεζαλ νη Έιιελεο δνθηκάζακε επηδξνκέο θαη ζθιαβηέο αιιάμακε ζξεζθεία ζηνπο ηειεπηαίνπο αηψλεο ε ηερληθή επηζηήκε κεηαζρεκάηηζε βαζηθά ηε κνξθή ηεο δσήο καο θαη φκσο θξαηεζήθακε Έιιελεο, κε ηελ ίδηα γιψζζα-θπζηθά εμειηγκέλε-, κε ηα ίδηα ηδαληθά, ηνλ ίδην ζε πνιιά ραξαρηήξα θαη κε έλα πιήζνο ζηνηρεία ηνπ πνιηηηζκνχ θιεξνλνκεκέλα απφ ηα πξνρξηζηηαληθά ρξφληα. ηνλ πλεπκαηηθφ ηνκέα θαλέλαο ιαφο δελ κπνξεί λα πξνθφςεη, αλ αγλνεί ηελ 7 Υ. Σζνπξήο, Υ. Δ. Δπζπµίνπ, Δ.(2004), Ζ Η ΑΚΑΛΗΑ ΣΟΤ ΜΑΘΖΜΑΣΟ ΣΩΝ ΑΡΥΑΗΩΝ ΔΛΛΖΝΗΚΩΝ ΣΖ ΜΔΖ ΔΚΠΑΗ ΔΤΖ, Π.Η. Κχπξνπ

18 18 ηζηνξία ηνπ, γηαηί άγλνηα ηεο ηζηνξίαο ζα πεη άγλνηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ίδηνπ ηνπ εαπηνχ ηνπ. Δίκαη Έιιελαο, ζπλεηδεηφο Έιιελαο, απηφ ζα πεη, έρσ αθνκνηψζεη κέζα κνπ ηελ πλεπκαηηθή ηζηνξία ησλ Διιήλσλ απφ ηα κπθελατθά ρξφληα σο ζήκεξα....ο δεχηεξνο ιφγνο πνπ καο επηβάιιεη λα γλσξίζνπκε ηελ αξραία πλεπκαηηθή Διιάδα είλαη φηη είκαζηε θη εκείο Δπξσπαίνη. Οιφθιεξνο ν Δπξσπατθφο πνιηηηζκφο ζηεξίδεηαη ζηνλ αξραίν Διιεληθφ, κε ζπλδεηηθφ θξίθν ηνλ ξσκατθφ. Με ηνπο άιινπο Δπξσπαίνπο καο δέλεη βέβαηα θαη ν Υξηζηηαληζκφο, φζν θαη λα καο ρσξίδνπλ νξηζκέλα δφγκαηα. Μα θαη ν Υξηζηηαληζκφο έπξεπε λα δνπιεπηεί πξψηα κε ηελ Διιεληθή ζθέςε, γηα λα κπνξέζεη λ απιψζεη έπεηηα ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Η ξίδα ηνπ πνιηηηζκνχ ησλ Δπξσπαίσλ φισλ είλαη ν αξραίνο ειιεληθφο ζηνραζκφο θαη ε ηέρλε, γη απηφ δελ κπνξεί λα ηα αγλνεί θαλείο, αλ ζέιεη λα αηζζάλεηαη πσο πλεπκαηηθά αλήθεη ζηελ Δπξψπε.. Μα ν θπξηφηεξνο ιφγνο πνπ δελ επηηξέπεηαη νη λένη καο λ αγλννχλ ηελ αξραίαλ Διιάδα είλαη άιινο: ζηελ Διιάδα γηα πξψηε θνξά ζηα ρξνληθά ηνπ θφζκνπ αλαθαιχθηεθε ν άλζξσπνο σο αμία απηφλνκε, ν άλζξσπνο πνπ ζέιεη λα θξαηηέηαη ειεχζεξνο απφ θάζε ινγήο ζθιαβηά, θαη πιηθή θαη πλεπκαηηθή... Η ειεχζεξε πξάμε θαη ε ειεχζεξε ζθέςε είλαη άγλσζηα ζηνλ εμσειιεληθφ θφζκν. Καη νη Έιιελεο; Πξψηνη απηνί, ζπξσγκέλνη απφ κηα δχλακε πνπ βγαίλεη απφ κέζα ηνπο θαη κφλν, ηελ δεζπνηεία ζα ηελ κεηαιιάμνπλ ζε δεκνθξαηία, θαη απφ ηελ άβνπιε, αλεχζπλε κάδα ηνπ ιανχ ζα πιάζνπλ κηα θνηλσλία απφ πνιίηεο ειεχζεξνπο, πνπ θαζέλαο ηνπο λα ληψζεη ηνλ εαπηφ ηνπ ππεχζπλν θαη γηα ηε δηθή ηνπ θαη γηα ησλ άιισλ ηελ πξνθνπή. Ο ζηνραζκφο είλαη θη απηφο ειεχζεξνο γηα ηα πην ηνικεξά πεηάκαηα ηνπ λνπ θαη ηεο θαληαζίαο. Ο Έιιελαο είλαη ν πξψηνο, πνπ ελψ μέξεη πσο δελ κπνξεί αηηκψξεηα λα μεπεξάζεη ηα ζχλνξα ηνπ αλζξψπνπ θαη λα γίλεη ζεφο, φκσο θαηέρεηαη απφ κηα βαζηά αηζηνδνμία γηα ηηο αλζξψπηλεο ηθαλφηεηεο θαη είλαη γεκάηνο αγάπε γηα ηνλ άλζξσπν, πνπ ηνλ πηζηεχεη ηθαλφ λα πεξάζεη ηηο αηέιεηέο ηνπ θαη λα γίλεη απηφ πνπ πξέπεη λα είλαη ν ηέιεηνο άλζξσπνο.. ( Η.Θ. Καθξηδήο ) ηε ζπλέρεηα, ζα παξαζέζνπκε ηελ θξίζε ηνπ ηηαινχ θηινιφγνπ Raffaele Cantarella 8, γηα ηελ αξραία ειιεληθή γιψζζα, αμηνπνηψληαο ην ζρνιηθφ εγρεηξίδην: «Απφ φιεο ηηο δεκηνπξγίεο ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ πλεχκαηνο ε πην ζαπκαζηή είλαη ρσξίο ακθηβνιία ε γιψζζα. Ο άπεηξνο πινχηνο ηεο ιεμηινγηθήο παξαδφζεσο, ε ζρεδφλ απεξηφξηζηε δπλαηφηεηα ζπλζέζεσο, ε ζεκαζηνινγηθή αθξίβεηα ησλ πνιπάξηζκσλ ζπλσλχκσλ, ε απιφηεηα ηνπ θιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ησλ νλνκάησλ θαη ν πινχηνο ηνπ θιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ησλ ξεκάησλ, ην ελαιιαζζφκελν παηρλίδη ησλ κνξίσλ θαη ησλ πξνζέζεσλ, ε δηαθάλεηα ηεο ινγηθήο θαη ζπληαθηηθήο δνκήο, ην εχερνλ θαη ε κνπζηθφηεηα, ηέινο, δεκηνχξγεζαλ ην πην ηέιεην φξγαλν πνπ ν άλζξσπνο έθηηαμε, γηα λα εθθξάζεη ηηο ζθέςεηο ηνπ. Καη φπσο ε γιψζζα δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ αλάγθε λα εθθξαζζεί ε αλζξψπηλε ζθέςε, έηζη θαη ε ίδηα κε ηε ζεηξά ηεο ζπλέβαιε λα δεκηνπξγεζνχλ απ απηή ηε ζθέςε νη ινγνηερληθέο κνξθέο κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο: ζθέπηεηαη θαλείο ηα Διιεληθά ηεο πνίεζεο, ζ φιε ηελ πνηθηιία ηεο. 8 Cantarella,R.(1967), La Letteratura greca classica, Firenze, p. 25

19 19 Καη θαηφπηλ ηα Διιεληθά ηεο θηινζνθίαο θαη ηεο ηζηνξίαο, ηεο ξεηνξηθήο, ηεο αθήγεζεο θαη ηνπ κπζηζηνξήκαηνο, ηεο γξακκαηηθήο θαη ηεο θηινινγίαο, ηεο ηαηξηθήο θαη ησλ καζεκαηηθψλ, ηεο αζηξνλνκίαο θαη ηεο θπζηθήο, ηεο δσνινγίαο θαη ηεο βνηαληθήο, ηεο γεσγξαθίαο θαη ηεο εζλνγξαθίαο, ηεο ζενινγίαο. Πιεπξέο ηεο ζθέςεσο, ηηο νπνίεο, καδί κε άιιεο αθφκε, ε Διιάδα απνθάιπςε ζηελ αλζξσπφηεηα ζε κνξθέο πνπ έκεηλαλ βαζηθέο. Γη απηφ ε εθθξαζηηθή δχλακε ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο παξέκεηλε ελεξγή θαη δσληαλή ζε φιεο ηηο γιψζζεο ηνπ πνιηηηζκνχ (Raffaele Cantarella). Σε γιψζζα κνπ έδσζαλ ειιεληθή. ην ζπίηη θησρηθφ ζηηο ακκνπδηέο ηνπ Όκεξνπ. Μνλάρε έγλνηα ε γιψζζα κνπ ζηηο ακκνπδηέο ηνπ Όκεξνπ. ( ) Μνλάρε έγλνηα ε γιψζζα κνπ, κε ηα πξψηα καχξα ξίγε.( ) Μνλάρε έγλνηα ε γιψζζα κνπ, κε ηα πξψηα πξψηα δφμα νη! Δθεί δάθλεο θαη βάγηα ζπκηαηφ θαη ιηβάληζκα ηηο πάιεο επινγψληαο θαη ηα θαξηνθίιηα. ην ρψκα ην ζηξσκέλν κε η' ακπεινκάληηια θλίζεο, ηζνπγθξίζκαηα θαη Υξηζηφο Αλέζηε κε ηα πξψηα ζκπάξα ησλ Διιήλσλ. Αγάπεο κπζηηθέο κε ηα πξψηα ιφγηα ηνπ Ύκλνπ. Μνλάρε έγλνηα ε γιψζζα κνπ, κε ηα πξψηα ιφγηα ηνπ Ύκλνπ Άμηνλ Δζηί, Οδ. Διχηεο ΓΛΧΟΛΟΓΗΚΔ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΔ/ΔΠΗΥΔΗΡΖΜΑΣΑ Δλδεηθηηθά: 1. Αο ηνπο πξνβάιινπκε/ δείμνπκε (κε επθξίλεηα, θαηά ην δπλαηφλ) ηελ νηλνρφε ηνπ Γηπχινπ. Ζ νηλνρφε, δηαθνζκεκέλε κε γεσκεηξηθά ζέκαηα, βξέζεθε ην 1871 ζην Γίππιν ηνπ Κεξακεηθνχ ζηελ Αζήλα. Υξνλνινγείηαη ζην ηξίην ηέηαξην ηνπ 8νπ αη. π.υ. θαη απνηειεί ην αξραηφηεξν έσο ηψξα γλσζηφ δείγκα αιθαβεηηθήο γξαθήο ζηνλ ειιεληθφ θφζκν. Γφζεθε σο έπαζιν νξρεζηηθνχ αγψλα (δει. αγψλα ρνξνχ), φπσο καξηπξεί ε επηγξαθή πνπ θέξεη: «Όπνηνο ηψξα απ φινπο ηνπο ρνξεπηέο ρνξεχεη πην αλάιαθξα, απηφο αο ην πάξεη» (Δζληθφ Αξραηνινγηθφ Μνπζείν Αζήλαο). Αλαγλσξίδνπλ γξάκκαηα ηνπ αιθαβήηνπ; Καη αλ λαη, πφζα θαη πνηα; Πψο ην εξκελεχνπλ;

20 20 2. Αο δηαβάζνπκε κε ηνπο καζεηέο καο ην πξννίκην ηεο Οδχζζεηαο ηνπ Οκήξνπ θαη αο ηνπο δεηήζνπκε λα θπθιψζνπλ ηηο ιέμεηο πνπ είλαη ίδηεο ή παξφκνηεο κε ηεο λενειιεληθήο. Ση παξαηεξνχλ; ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν πολλῶν δ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ ὅ γ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν, ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων. 3. Το ταξίδι των λέξεων στον χρόνο: αντιδάνεια, όπως είναι λ.χ. η λ. «καναπές» < γαλλ. canapé < λατ. conopeum < ελλ. κωνωπειον, η λ. «πέναλτι» < μεσαιων. λατ. poenalitas < λατ. poenalis < λατ. poena < ελλ. ποινή. 4. Πνηεο απφ ηηο παξαθάησ εθθξάζεηο ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο γλσξίδεηο;

21 Ζ νκηιία ηνπ Ξελνθώληα Ενιώηα ζην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθό Σακείν ζηηο 26/9/ εθθσλήζεθε ζηα αγγιηθά. Μήπσο κπνξείηε λα ηελ δηαβάζεηε θαη λα ηελ θαηαλνήζεηε; Πνχ νθείιεηαη απηφ; Πνηα ηα ζπκπεξάζκαηά ζαο; Kyrie, It is Zeus anathema on our epoch for the dynamism of our economies and the heresy of our economic methods and policies, that we should agonize between the Scylla of numismatic plethora and the Charybdis of economic anaemia. It is not my idiosyncrasy to be ironic or sarcastic, but my diagnosis would be that politicians are rather cryptoplethorists. Although they emphatically stigmatize numismatic plethora, they energize it through their tactics and practices. Our policies should be based more on economic and less on political criteria. Our gnomon has to be a metron between economic, strategic and philanthropic scopes. Political magic has always been antieconomic. In our epoch, characterized by monopolies, oligopolies, monopsonies, monopolistic antagonism and polymorphous inelasticities, our policies have to be more orthological. But this should not be metamorphosed into plethorophobia which is endemic among academic economists. Numismatic symmetry should not yperantagonize economic acme. A greater harmonization between the practices and numismatic archons is basic. Parallel to this, we have to synchronize and harmonize more and more our economic and numismatic policies panethnically. These scores are more practicable now, when the prognostics of the political and economic barometer are halkyonic. The history of our didymous organizations in this sphere, has been didactic and their gnostic practices will always be a tonic to the polyonymous and idiomorphous ethnical economies. The genesis of the programmed organization, will dynamize these policies. Therefore, I sympathize, although not without criticism on one or two themes, 9 πεγή: Ν. Μπεδαληάθνο, Α. Παπαζσκάο, Δ. Λνπηξηαλάθε, Β. Υαξαιακπάθνο, Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Α Γπκλαζίνπ, Βηβιίν Δθπαηδεπηηθνχ, Αζήλα: ΟΔΓΒ

22 22 with the apostles and the hierarchy of our organizations in their zeal to program orthodox economic and numismatic policies. I apologize for having tyrannized you with my hellenic phraseology. In my epilogue, I emphasize my eulogy to the philoxenous autochthons of this cosmopolitan metropolis and my encomium to you kyrie, and the stenographers. 7. Μήπσο κπνξείηε λα δηαβάζεηε θαη λα θαηαλνήζεηε θαη ηα παξαθάησ αγγιηθά, γαιιηθά, ηηαιηθά, γεξκαληθά; Γηαηί; ΓΔΡΜΑΝΗΚΔ Kardiologie Monarchie Akustik Poesie Architektur Melodie Mathematik Dramatisch rhythmisch ΗΣΑΛΗΚΔ Ritmico Cardiologia Poema Acustica Matematica melodia Drammatico Architettura monarchia ΑΓΓΛΗΚΔ Mathematics Dramatic Poem Acoustics Monarchy Architecture Melody Cardiology rhythm ΓΑΛΛΗΚΔ Acoustique l'architecture Mathématiques mélodie monarchie Cardiologie Poème Dramatiques rythmique Ζ ΔΠΗΣΖΜΖ ΚΑΗ Ζ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΔΠΗΜΔΝΟΤΝ ΔΛΛΖΝΗΚΑ Σν Παλεπηζηήκην Ηξβάηλ ηεο Καιηθφξληα αλέιαβε ηελ απνζεζαχξηζε ηνπ πινχηνπ ηεο «Θεζαπξφο ηεο Διιεληθήο Γιψζζαο» (Thesaurus Linguae Graecae, TLG). ηνλ Ίβπθν ηαμηλνκήζεθαλ ζπγγξάκκαηα αξραίσλ Διιήλσλ θαη ην έξγν ζπλερίδεηαη. Μηιψληαο γη' απηφ ν θαζεγεηήο Μπξνχλεξ είπε: ε φπνηνλ απνξεί γηαηί ηφζα εθαηνκκχξηα δνιάξηα γηα ηελ απνζεζαχξηζε ησλ ιέμεσλ ηεο Διιεληθήο απαληνχκε: Μα πξφθεηηαη γηα ηε γιψζζα ησλ πξνγφλσλ καο. Καη ε επαθή καο κ' απηνχο ζα βειηηψζεη ηνλ πνιηηηζκφ καο. Αμηνπνηνχκε απνζπαζκαηηθά θάπνηα απφ ηα επξήκαηα ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηεο Δ. Μαπξνπνχινπ, 10 κὲ ηίηιν: Ἡ ἐπίδραση γνώσης τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσης στὴν ψυχοδιανοητικὴ ἀνάπτυξη τῶν παιδιῶν τῆς Πρωτοβάθμιας Ἐκπαίδευσης, (Ἀθήνα 2012): 10 Δiξ. Μαπξνπνχινπ (2012), Ἡ ἐπίδξαζε γλψζεο ηῆο ἀξραίαο ἑιιεληθῆο γιψζζεο ζηὴλ ςπρνδηαλνεηηθὴ ἀλάπηπμε ηῶλ παηδηῶλ ηῆο Πξσηνβάζκηαο Ἐθπαίδεπζεο, Ἀζήλα 2012

23 23 Σὸ Παλεπηζηήκην ηνῦ Cambridge δηαηεξεῖ κφληκν ἐξεπλεηηθὸ Κέληξν CSCP (The Cambridge School Classics Project) πνπ δηεμάγεη έξεπλεο ζηηο θιαζζηθὲο γιψζζεο θαη εθαξκφδεη ζρέδηα ἐξγαζίαο ζρεηηθὰ κε ηηο θιαζζηθὲο ζπνπδὲο ζηὴλ Πξσηνβάζκηα θαὶ Γεπηεξνβάζκηα Ἐθπαίδεπζε. Σὸ 1997/8 ζρεδίαζε θαη εθάξκνζε ην εξεπλεηηθφ πξφγξακκα GRIPS (The Greeks and Romans in Primary schools) ζε δχν δηθά ηνπ ζρνιεία θαη ελ ζπλερεία ζε 10 άιια Γεκνηηθὰ ηεο ρψξαο αγξνηηθώλ θαη αζηηθψλ πεξηνρψλ (κε θνηλσληθννηθνλνκηθὲο δηαθνξέο). Ζ έξεπλα δηεμήρζε κε εξσηεκαηνιφγηα θαη ζπλεληεχμεηο πξνο ηνπο δαζθάινπο, ηνπο γνλείο θαη ηνπο καζεηέο. Φάλεθε φηη νη θιαζζηθὲο ζπνπδέο εληαγκέλεο ζην κάζεκα ηεο Ηζηνξίαο βειηίσζαλ ηελ αλαγλσζηηθὴ ηθαλφηεηα, ηελ παξαγσγὴ γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ θαη ηελ ελεξγεηηθὴ ζπκκεηνρὴ ησλ παηδηψλ, αθφκα θαὶ ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθὲο δπζθνιίεο. Βάζεη ησλ ἀπνηειεζκάησλ αυηήο ηεο έξεπλαο ηο 2000 ζρεδηάζζεθε θαι εθαξκφζζεθε ην πξφγξακκα «The Iliad Project» κὲ ζθνπὸ ηελ πξνθνξηθὴ αθήγεζε ηνυ Σξσηθνύ πνιέκνπ, βαζηζκέλε ζηελ Ιιηάδα ηνπ Οκήξνπ, γηα ηελ Πξσηνβάζκηα Ἐθπαίδεπζε. Σν πξφγξακκα «Σhe Ηris Project-Greek in schools», 2010/11, ζηα Γεκνηηθά ζρνιεία ηεο αλαηνιηθήο Ομθφξδεο, ζέ καζεηέο 7-10 εηψλ ζεκεηψλεη εμαηξεηηθὴ ἐπηηπρία, θαὶ ζπλερίδεηαη ζὲ πεξηζζφηεξα ζρνιεῖα, θαζὼο παξαηεξήζεθε ἐθπιεθηηθή βειηίσζε ἀθφκε θαὶ ζηὸ θαζεκεξηλὸ ιεμηιφγην ηῶλ παηδηῶλ. Έξεπλεο κίαο ηνπιάρηζηνλ δεθαεηίαο ζηελ Ακεξηθή : Ζ δηδαζθαιία ησλ Λαηηληθψλ θαη Διιεληθψλ - κε ηερληθέο ησλ «δσληαλψλ» γισζζψλ- ζε φιεο ηηο βαζκίδεο έθεξε ζεηηθά απνηειέζκαηα :θαιχηεξεο επηδφζεηο ζηα αγγιηθά, ζηελ εθκάζεζε άιισλ μέλσλ γισζζψλ, ζηελ θξηηηθή ζθέςε αιιά θαη ζηα Μαζεκαηηθά. Δπίζεο, ελδηαθέξνπζα είλαη θαη ε εξεπλεηηθή εξγαζία ηεο Αὐζηξαιήο παλεπηζηεκηαθήο εξεπλήηξηαο Kate Chanock γηα ηελ αλαπάληερε, θαηά ηνλ ηίηιν, 11 επεξγεηηθή επίδξαζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ ζε αγγινκαζή δπζιεμηθφ κέζσ ηεο δηδαζθαιίαο ησλ αξραίσλ ειιεληθψλ. Σα Διιεληθά 12 θαζηεξψλνληαη επηζήκσο απφ ηελ Απζηξαιία κεηαμχ ησλ επηιεγνκέλσλ μέλσλ γισζζψλ πνπ ζα δηδάζθνληαη ζηα ζρνιεία. Μηα κεγάιε επηηπρία ηήο ειιεληθήο Οκνγέλεηαο ηήο Απζηξαιίαο, αθνχ πιένλ ζα κπνξεί λα δηδάζθεηαη ε Διιεληθή φρη κφλν γηα ηα παηδηά ησλ Διιελναπζηξαιψλ αιιά γηα νπνηνλδήπνηε ηελ επηιέγεη σο μέλε γιψζζα. Καζηεξψλεηαη - φπσο εμαγγέιζεθε απφ ηνλ ππνπξγφ Παηδείαο ηήο Μ. Βξεηαλίαο - ε δηδαζθαιία ηήο Αξραίαο Διιεληθήο σο καζήκαηνο επηινγήο ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηήο Αγγιίαο. (Σν Βήκα: Νέεο Δπνρέο, 30/12/2012) Οη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο ζεσξνχλ ηελ Διιεληθή γιψζζα «κε νξηαθή», δειαδή φηη κφλν ζ' απηή δελ ππάξρνπλ φξηα θαη γη' απηφ είλαη αλαγθαία ζηηο λέεο επηζηήκεο φπσο ε Πιεξνθνξηθή, ε Ζιεθηξνληθή, ε Κπβεξλεηηθή θαη άιιεο. Απηέο νη επηζηήκεο κφλν ζηελ Διιεληθή γιψζζα βξίζθνπλ ηηο λνεηηθέο εθθξάζεηο πνπ ρξεηάδνληαη(π.ρ. ην γλσζηφ ζε φινπο cd = compact disk = ζπκπαθησκέλνο δίζθνο ) Ηδηαηηέξσο ρξήζηκα είλαη ηα ειιεληθά πξνζθχκαηα ΟΠΧ : ηειέ, ιάλδε =...LAND, ΓΔΧ...,λάλν, κίθξν, κέγα, ζθνπφ...ηζκφο, ΖΛΔΚΣΡΟ..., θπθιν..., ΦΧΝΟ..., ΜΑΚΡΟ..., ΜΗΚΡΟ..., ΓΗΚΟ..., ΓΡΑΦΟ..., ΓΡΑΜΜΑ..., ΤΝ..., ΤΜ..., θ.ιπ.. 11 Kate Chanock,«Help for a dyslexic learner from an unlikely source: the study of Ancient Greek», Literacy Σν Βήκα: Νέεο Δπνρέο, 30/12/2012

24 24 ΣΑ ΑΡΥΑΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΣΖ ΕΧΖ ΜΑ Γλσξίδεηε απφ πνχ πξνέξρνληαη ηα εκπνξηθά νλφκαηα ησλ αγαπεκέλσλ ζαο αζιεηηθψλ παπνπηζηψλ ; 1. a s i c s animus sanus in corpore sano λνπο πγηήο ελ ζψκαηη πγηεί 2. Γλσξίδεηε φηη ην ζήκα ηεο πξνέξρεηαη απφ ηηο πηπρέο ηνπ ρηηψλα ηεο Νίθεο ηεο Δθέζνπ; Ζ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ ΣΧΝ ΑΡΥΑΗΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΠΔΗΘΔΗ ΣΟΤ ΜΑΘΖΣΔ; «Γίδαζθα ηε Γεπηέξα πξσί ζηα Αξραία: πξν ηξηψλ εηψλ.. Γίδαζθα ηελ Σξίηε πξσί ζηα Νέα Διιεληθά : πξηλ απφ ηξία ρξφληα. Γπν θαινί καζεηέο έγξαςαλ ζηελ Έθζεζή ηνπο ηελ Σεηάξηε: πξν ηξία έηε ν έλαο, πξν ηξία ρξφληα ν άιινο (ιάζνο ζηελ αξραία, ιάζνο θαη ζηε λέα γιψζζα). Πνηνο θηαίεη γηα ην ιάζνο ησλ παηδηψλ;»

25 25 ην δεκφζην επηζηεκνληθφ ιφγν έρεη πνιιέο θνξέο επηζεκαλζεί απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο πσο «θαηά έλα κεγάιν πνζνζηφ ε ηπρφλ απέρζεηα ελφο αξηζκνχ καζεηψλ πξνο ην κάζεκα απηφ, φπσο ζπκβαίλεη θάηη αλάινγν ίζσο θαη γηα άιια καζήκαηα νθείιεηαη ζηα εγρεηξίδηα θαη ηε κέζνδν δηδαζθαιίαο ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο» 13. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα παξαπάλσ επηρεηξήκαηα πνπ κπνξνχλ (ίζσο, θηιφδνμα θαη αηζηφδνμα) λα πείζνπλ ηνπο καζεηέο καο ηα αληηζηξαηεχνληαη απφ ηε κία ε εθηελέζηαηε χιε, ην πιήζνο γξακκαηηθψλ, ιεμηινγηθψλ θαη ζπληαθηηθψλ φξσλ, θαλφλσλ, εμαηξέζεσλ θαη απφ ηελ άιιε, ε καζεζηαθή θαη πξνζιεπηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ εηψλ, νη απαηηήζεηο γηα επίδνζε, νη εμεηάζεηο θαη ην βεβαξεκέλν θαζεκεξηλφ πξφγξακκά ηνπο ηφζν απφ ηα άιια καζήκαηα φζν θαη απφ ηηο πξφζζεηεο εμσζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο. Λακβάλνληαο ππφςε καο ηελ ειηθία ησλ καζεηψλ (ηνπ Γπκλαζίνπ θαη ηεο Α Λπθείνπ) θαη φηη ν πφλνο πνπ πξνθαιεί ην λα κελ θαηαιαβαίλεηο, δεκηνπξγεί αηζζήκαηα απνμέλσζεο θαη νδχλεο, καηαίσζεο θαη θφβνπ, νξγήο θαη παξάιπζεο (Πελάθ), εθηηκνχκε πσο απαηηείηαη: επαλαζρεδηαζκφο ηφζν ησλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ φζν θαη ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο: ηα εγρεηξίδηα νιηγνζέιηδα, κε πεξηερφκελν ζε γεληθέο γξακκέο απιφ, επθνινλφεην θαη, φζν ην δπλαηφλ, πεξηζζφηεξν ειθπζηηθφ, κε ζπλνπηηθφ αιιά θαηαηνπηζηηθφ εηζαγσγηθφ ζεκείσκα θαη κε ηα απνιχησο απαξαίηεηα ιεμηινγηθά θαη εξκελεπηηθά ζηνηρεία. ηε δηδαζθαιία ησλ θεηκέλσλ ζα πξέπεη λα απνθεχγεηαη ε κέζνδνο ηεο θαηά ιέμε κεηάθξαζεο θαη ε αλαηνκία ησλ πεξηφδσλ ηνπ θεηκέλνπ, κε γξακκαηηθνζπληαθηηθή εκκνλή. Έρνληαο ζην λνπ καο φηη ν θπξηφηεξνο ζηφρνο ηνπ καζήκαηνο, ην νπνίν παξακέλεη γισζζηθφ, είλαη λα θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο φηη ε λενειιεληθή γιψζζα έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηελ αξραία ειιεληθή θαη φηη απνηειεί εμέιημε θαη ζπλέρεηά ηεο, ε δηδαζθαιία πξέπεη λα εζηηάδεη ζηελ εηπκνινγηθή ζπζρέηηζε ησλ θαηλνχξγησλ θάζε θνξά ιέμεσλ κε ηηο ζπγγελείο ιέμεηο ηεο λέαο ειιεληθήο θαζηζηψληαο ηνπο καζεηέο ηθαλνχο φρη κφλν λα ζπλάγνπλ ηε ζεκαζία ησλ ιέμεσλ απφ ηελ εηπκνινγία ηνπο αιιά θαη λα εκπινπηίδνπλ ην ιεμηιφγηφ ηνπο θαη πάλσ απ' φια, λα εθθξάδνληαη κε αθξίβεηα, επρέξεηα θαη δεκηνπξγηθφηεηα ζηηο πνηθίιεο κνξθέο ηεο πξνθνξηθήο θαη γξαπηήο ηνπο επηθνηλσλίαο (Μαξθαλησλάηνο, Γ, 2014). ζν γηα ην δηθφ καο ξφιν ζηελ ηάμε; αο πξνζπαζήζνπκε λα δηεγείξνπκε σο δάζθαινη ηελ πεξηέξγεηα ησλ καζεηψλ καο γηα ηα αξραία ειιεληθά, γηαηί. δελ εμαλαγθάδεηο ηελ πεξηέξγεηα, ηελ αθππλίδεηο (Πελάθ). 13 Γ Α. Μαξθαλησλάηνο,«Βήκα» ηεο Κπξηαθήο ( )

26 26 «Η ιέμε πφιηο θαη ηα νκφξξηδά ηεο ζηελ αξραία θαη ζηε λέα ειιεληθή γιψζζα» ηεξγηαλή Εήζε Φηιφινγνο, Γηεπζχληξηα Γπκλαζίνπ Παιαηνρσξίνπ Πεξίιεςε Ζ εηζήγεζε απνηειεί κία δηδαθηηθή πξαθηηθή κε ζέκα ηε δηδαζθαιία ηνπ Λεμηινγηθνχ πίλαθα ζηελ Αξραία ειιεληθή γιψζζα Α Γπκλαζίνπ (ελφηεηα 11, Β1 κέξνο ζρνιηθνχ βηβιίνπ). Δθαξκφζηεθε ζην Γπκλάζην Παιαηνρσξίνπ θαηά ην ζρνιηθφ έηνο εληφο κίαο δηδαθηηθήο ψξαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή παξέκβαζε θηλείηαη ζηε ινγηθή ηεο θεηκελνγισζζνινγίαο: ε ζεκαζία κηαο ιέμεο γίλεηαη θαηαλνεηή απφ ηα ζπκθξαδφκελά ηεο κέζα ζε πξνηάζεηο. ΓΗΓΑΚΣΗΚΟΗ ΚΟΠΟΗ Οη καζεηέο: 1. Να θαηαλνήζνπλ ηε ζεκαζία ησλ νκφξξηδσλ ιέμεσλ ηνπ πίλαθα 2. Να αληηιεθζνχλ ηελ εηπκνινγηθή ζχλδεζε αξραίαο λέαο ειιεληθήο γιψζζαο θαη ηηο θνηλέο ηνπο ζπληζηψζεο. 3. Να παξαηεξήζνπλ ηελ αιιαγή ζηε ζεκαζία ησλ ιέμεσλ ( απφ ηα αξραία ζηα λέα ειιεληθά ). 4. Να κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ζσζηά ζηε λενειιεληθή ζε ιφγν πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ ηα νκφξξηδα ηεο ιέμεο πνπ απνηειεί αθφξκεζε. 5. Να αμηνπνηνχλ ηα ζρνιηθά ιεμηθά ηεο αξραίαο θαη ηεο λέαο ειιεληθήο γιψζζαο ( ηα νπνία είλαη θνηλά γηα ηηο 3 ηάμεηο ηνπ Γπκλαζίνπ ). ΓΗΓΑΚΣΗΚΑ ΜΔΑ ρνιηθά εγρεηξίδηα: α) Λεμηθφ αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο, Α, Β, Γ Γπκλαζίνπ β) Δξκελεπηηθφ Λεμηθφ Νέαο ειιεληθήο, Α, Β, Γ Γπκλαζίνπ γ) Αξραία Διιεληθή Γιψζζα Α Γπκλαζίνπ δ) Αξραία Ηζηνξία Α Γπκλαζίνπ Πνιηηηθφο ράξηεο ηεο Διιάδαο Αμηνιφγεζε ηεο πξαθηηθήο: απνηειέζκαηα ζεηηθά: επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ζθνπψλ. Παξνπζηάζηεθαλ δπζθνιίεο: α) ζηελ θαηαλφεζε ηεο πνιιαπιήο ζεκαζίαο κίαο ιέμεο (π.ρ. πνιηηηθφο), β) ζηελ θαηαλφεζε ιέμεσλ πνπ πξνζδηνξίδνπλ αθεξεκέλεο έλλνηεο (π.ρ. πνιηηηζκφο ) Δπηζεκάλζεηο: νη παξαπάλσ δπζθνιίεο μεπεξάζηεθαλ κε ηε ρξήζε πξνηαζηαθψλ παξαδεηγκάησλ: ε ζεκαζία κηαο ιέμεο γίλεηαη θαηαλνεηή απφ ηα ζπκθξαδφκελά ηεο κέζα ζε πξνηάζεηο: έηζη αλαδεηθλχεηαη ε ρξεζηηθφηεηά ηεο. Δηζαγσγηθά γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ ιεμηινγηθνχ πίλαθα ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην:

27 27 Ζ δηδαζθαιία ηνπ κέξνπο Β1 θάζε ελφηεηαο απνηειεί κηα θαιή επθαηξία γηα λα ηνληζηεί ε γισζζηθή ζχλδεζε αξραίαο- λέαο ειιεληθήο γιψζζαο. Ζ ηξηκεξήο δνκή ηνπ κέξνπο Β1 (πξψηε ζηήιε: αξραία ειιεληθή, δεχηεξε ζηήιε: αξραία/λέα ειιεληθή, ηξίηε ζηήιε: λέα ειιεληθή ) δίλεη κηα πξψηε γεχζε απηήο ηεο ζχλδεζεο. ηα πιαίζηα ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο κηα ιέμε απφ ην πξσηφηππν θείκελν ηνπ Α κέξνπο απνηειεί αθφξκεζε γηα ηελ εμέηαζε νκφξξηδσλ ιέμεσλ θαη ηε ρξήζε ηνπο ζε θαζεκεξηλή βάζε. Καηά ηελ πνξεία ηεο δηδαζθαιίαο πξνζεγγίδνπκε κηα ιέμε εηπκνινγηθά θαη ζεκαζηνινγηθά: έηζη δηαπηζηψλνπκε φηη ιέμεηο ηεο κίαο ζηήιεο εκπιέθνληαη κε ιέμεηο άιιεο ζηήιεο. Συγκεκριμένα, στη στήλη της αρχαίας ελληνικής περιλαμβάνονται οι εξής λέξεις: πολίζω, πολίχνη, πόλισμα, ὑψίπολις, ἄπολις, ἀπολίτευτος, πολιτάρχης. Στη στήλη με κοινές λέξεις στην αρχαία και στη νέα ελληνική συναντούμε τις: πολίτης, πολιτεία, πολιτευτής, πολιτικός, τά πολιτικά, τό πολίτευμα, πολιτεύω, πολιτεύομαι, πολιτισμός, ἀκρόπολις-η, κωμόπολις-η, πολιορκῶ, πολιορκία, πολιοῦχος, πολιτογραφῶ, πολιτοφύλαξ (-ακας ), συμπολιτεύω, συμπολίτης, συμπολίτευσις (-η ), ἀντιπολιτεύομαι. Τέλος, στη στήλη της νέας ελληνικής αναγράφονται οι λέξεις: η πολιτική, πολιτικάντης, πολιτειακός, πολιτισμένος, πολιτιστικός, πολιτικοποιώ, πολιτικοποίηση, πολιτικολογώ, πολιτοφυλακή, πολεοδόμος, πολεοδομία, αντιπολίτευση, απολίτιστος, απολιτικός. ΠΟΡΔΗΑ ΓΗΓΑΚΑΛΗΑ Αξρηθά, αλαδεηνχκε ζην ζρνιηθφ ιεμηθφ ηεο α.ε ηελ εξκελεία ηεο ι. πφιηο : 1. πφιε, αζηηθφ θέληξν 2. πνιηηεία, θξάηνο, πφιε-θξάηνο ( ε πφιηο δελ πεξηιάκβαλε κφλνλ έλα αζηηθφ θέληξν αιιά θαη ηε γχξσ χπαηζξν. Δπηπιένλ ήηαλ αλεμάξηεην θξάηνο ) Σα ηῆο πφιεσο= νη ππνζέζεηο ηεο πνιηηείαο ηε λ.ε. ε πφιε έρεη ηελ πξψηε ζεκαζία. Γηα ηελ πφιε-θξάηνο νη καζεηέο έρνπλ ήδε δηδαρζεί ζηελ Ηζηνξία Α Γπκλαζίνπ (ζει. 45 ζρνι. Βηβιίνπ), όπως και για την Ακρόπολη (μεσαία στήλη ) = ισχυρή θέση γύρω από την οποία έγινε η ένωση των συνοικισμών σε μία πόλη ( άστυ ). Αναλύουμε τη λέξη στα συνθετικά της: ἄκρον + πόλις( ε αλάιπζε κηαο ζχλζεηεο ιέμεο ζηα ζπλζεηηθά ηεο ζπκβάιιεη θαζνξηζηηθά ζηελ ε ξκελεία ηεο). χλδεζε κε ζήκεξα : Αθξφπνιε ζηελ Αζήλα, ζε άιιεο πφιεηο (κε ηζηνξηθή ζεκαζία) Κσκφπνιηο : θψκε ( =ρσξηφ )+ πφιηο, άξα αλάκεζα ζην ρσξηφ θαη ζηελ πφιε. Αμηνπνηψληαο ηνλ ράξηε ηεο Διιάδαο εληνπίδνπκε ζεκεξηλέο θσκνπφιεηο. ηε ζπλέρεηα, κεηαβαίλνπκε ζηελ πξψηε ζηήιε ηνπ ιεμηινγηθνχ πίλαθα, κε ηηο ιέμεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ ζηελ α.ε. Παξαηεξνχκε φηη ζρεδφλ φιεο νη ιέμεηο επεμεγνχληαη. Δπηζεκαίλνπκε ηα εμήο: 1. ρεκαηνπνηνχκε ηελ παξαγσγή ησλ ιέμεσλ: πφιηο πνιίδσ πφιηζκα Ζ ζρεκαηνπνίεζε απηή ζρεηίδεηαη κε ηελ αλαηξνθνδφηεζε ησλ γλψζεσλ ησλ καζεηψλ, θαζψο:

28 28 ην πνιίδσ είλαη ξήκα παξάγσγν απφ νπζηαζηηθφ ( ελφηεηα 9, Β2: παξαγσγηθή θαηάιεμε ίδσ ), ελψ ην πφιηζκα είλαη νπζηαζηθφ παξάγσγν απφ ξήκα ( ελφηεηα 6, Β2 : παξαγσγηθή θαηάιεμε : - κα : δειψλεη απνηέιεζκα ελέξγεηαο ). 2. ρεηηθά κε ηε ι. πνιίρλε ( = κηθξή πφιε ) Δξψηεζε: Υξεζηκνπνηείηαη ζήκεξα ε ιέμε; Απάληεζε: πξψελ δήκνο ζηε Θεζζαινλίθε. 3. ηελ πξψηε ζηήιε εληνπίδνπκε ζχλζεηεο ιέμεηο, γηα ηελ εξκελεία ησλ νπνίσλ απαξαίηεηε είλαη ε αλάιπζε ζηα ζπλζεηηθά ηνπο ( δηαδηθαζία εηπκνιφγεζεο ) : υψίπολις: υψι ( επίρρημα ) (= ψηλά ) + πόλις απολις α- ( στερητικό ) + πόλις πολιτάρχης: πολίτης + αρχω ( = είμαι αρχηγός ) απολίτευτος : α- ( στερητικό ) + πολιτεύομαι Σν ξ. πνιηηεχνκαη απνηειεί ηε γέθπξα γηα λα πεξάζνπκε ζηε δεχηεξε ζηήιε Πνιηηεχνκαη= α.ε: είκαη ελεξγφο πνιίηεο, δξσ σο πνιίηεο, λ.ε: ζέησ ππνςεθηφηεηα ζηηο εθινγέο (εξκελεία ζρνι. Βηβιίνπ) ην ζρνι. Λεμηθφ ηεο α.ε: πνιηηεχνκαη=α) δσ σο ειεχζεξνο πνιίηεο β) παίξλσ κέξνο ζηε δηνίθεζε ηεο πφιεο, ελψ ζην ιεμηθφ ηεο λ.ε.: πνιηηεχνκαη= α) ζπκκεηέρσ ελεξγά ζηελ πνιηηηθή δσή ελφο ηφπνπ επηδηψθνληαο ηελ εθινγή κνπ ζε δεκφζην αμίσκα, β) δσ θαη ζπκπεξηθέξνκαη θαηά νξηζκέλν ηξφπν ην ιεμηθφ ππάξρνπλ θαη πξνηαζηαθά παξαδείγκαηα γηα φιεο ηηο εξκελείεο: ρνιηθφ ιεμηθφ α.ε.: πολιτεύομαι ἐν δημοκρατία ( για τη σημασία ζω ως ελεύθερος πολίτης )οι ιδιωτεύοντες καί οι πολιτευόμενοι(για τη σημασία παίρνω μέρος στη διοίκηση της πόλης ). ρνιηθφ ιεμηθφ λ.ε.: Πνιηηεχηεθε ζηελ Α εθινγηθή πεξηθέξεηα Αζελψλ (γηα ηελ πξψηε ζεκαζία) ε φιε ηνπ ηε δσή πνιηηεχηεθε κε ζσθξνζχλε ( γηα ηε δεχηεξε ζεκαζία ) Σν ίδην ξήκα ην βξίζθνπκε θαη ζηελ Δ.Φ. Πνιηηεχσ= είκαη πνιίηεο (ζην ζρνι. Βηβιίν) ρνι. Λεμηθφ α.ε.: πνιηηεχσ= α) δσ σο πνιίηεο ζε ειεχζεξε πνιηηεία (ειεπζέξσο πνιηηεχνκελ =δνχκε ειεχζεξνη), θπβεξλψ κε νξηζκέλν ηξφπν (θαη νιηγαξρίαλ πνιηηεχνπζη= θπβεξλνχλ κε νιηγαξρηθφ ηξφπν) ηε λ.ε. ην ξ. πνιηηεχσ δελ ζπλαληάηαη. ζνλ αθνξά ζηε ρξήζε ηνπ ξ. πνιηηεχνκαη, ε ζεκαζηνινγηθή δηαθνξά κεηαμχ αξραίαο θαη λέαο ειιεληθήο γίλεηαη θαηαλνεηή αθελφο απφ ηα ιεμηθά θαη ηελ εξκελεία ηνπ ζρνιηθνχ βηβιίνπ, αθεηέξνπ απφ ηηο ηζηνξηθέο γλψζεηο ησλ καζεηψλ : ζην ζρνιηθφ εγρεηξίδην ηεο Αξραίαο Ηζηνξίαο ηεο Α Γπκλαζίνπ ( ζει. 52 ) γίλεηαη ιφγνο γηα ηε δηεχξπλζε ηνπ πνιηηηθνχ ξφινπ ηεο Δθθιεζίαο ηνπ Γήκνπ απφ ηνλ φισλα, ζηελ νπνία έπαηξλαλ κέξνο φζνη είραλ ζπκπιεξψζεη ην εηθνζηφ έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο ( άκεζε δεκνθξαηία : φινη ζπκκεηείραλ ζηελ Δθθιεζία ηνπ Γήκνπ, πνπ ήηαλ ην θπξηφηεξν πνιηηηθφ φξγαλν ). ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΓΗΑ ΣΟ Ρ. ΠΟΛΗΣΔΤΟΜΑΗ: Α.Δ.: φζνη ήηαλ ελεξγνί πνιίηεο πνιηηεχνληαλ Ν.Δ.: ζήκεξα ην ξ. ρξεζηκνπνηείηαη πην ζπρλά κε ηε ζηελφηεξε ζεκαζία: πνιηηεχεηαη απηφο πνπ ζέηεη ππνςεθηφηεηα ζηηο εθινγέο.