Στον πατέρα μου Αθανάσιο που μου λείπει και στην μητέρα μου Παναγιώτα που εκτιμώ και που αγαπώ τόσο πολύ.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Στον πατέρα μου Αθανάσιο που μου λείπει και στην μητέρα μου Παναγιώτα που εκτιμώ και που αγαπώ τόσο πολύ."

Transcript

1

2

3 Η παρούσα Διπλωματική Εργασία εγκρίθηκε ομόφωνα από την Τριμελή Εξεταστική Επιτροπή που ορίστηκε από την ΓΣΕΣ του Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς στην υπ αριθμό.. συνεδρίαση του σύμφωνα με τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Αναλογιστική Επιστήμη και Διοικητική Κινδύνου. Τα μέλη της Επιτροπής ήταν: -Σπυρίδων Βρόντος (Επιβλέπων) -Μηλτιάδης Νεκτάριος -Πλάτων Τήνιος Η έγκριση της ιπλωµατική Εργασίας από το Τµήµα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήµης του Πανεπιστηµίου Πειραιώς δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωµών του συγγραφέα. i

4 Στον πατέρα μου Αθανάσιο που μου λείπει και στην μητέρα μου Παναγιώτα που εκτιμώ και που αγαπώ τόσο πολύ. ii

5 Ευχαριστίες Με την ολοκλήρωση της διπλωματικής μου εργασίας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην διεκπεραίωση της. Ξεκινώ με τον επιβλέποντα μου κ. Σπυρίδων Βρόντο, Λέκτορα του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Είναι από τους καθηγητές που αξίζουν καθώς έχει την διάθεση να μεταδώσει τις γνώσεις του και να αφιερώσει χρόνο στους φοιτητές του. Τον ευχαριστώ ολόψυχα για όσα μου προσέφερε και του εύχομαι καλή συνέχεια και προσωπική ευτυχία. Ευχαριστώ τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής, κύριο Μιλτιάδη Νεκτάριο, αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς και τον κύριο Πλάτωνα Τήνιο, επίκουρο καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Ευχαριστώ όμως και όλους τους καθηγητές για τις γνώσεις που μου προσέφεραν κατά την διάρκεια του μεταπτυχιακού προγράμματος. Τέλος, θα ήθελα δώσω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένειά μου, στην μητέρα μου Παναγιώτα, στην αδερφή μου Δήμητρα και στην οικογένειά της, στον σύντροφο μου Παναγιώτη και στους φίλους μου για την παντοτινή τους αγάπη και αδιάκοπη στήριξη. Κυριακή Ανδρικοπούλου Πειραιάς, Ιούνιος 2013 iii

6 Περίληψη Για την κάλυψη πιθανών μελλοντικών απαιτήσεων, οι εταιρείες γενικών ασφαλίσεων πρέπει να διαθέτουν το απαραίτητο αποθεματικό κεφάλαιο, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής οδηγίας Solvency II. Για το λόγο αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντική η αξιόπιστη πρόβλεψη των μελλοντικών χρηματικών ροών με τη βοήθεια των αναλογιστικών μεθόδων αποθεματοποίησης. Γενικά, οι περισσότερες μέθοδοι βασίζονται σε συγκεντρωτικά τρίγωνα run-off και παρουσιάζουν σημαντικά μειονεκτήματα. Πρόσφατα ωστόσο έχουν προταθεί η λεγόμενη μέθοδος "μικρο" (micro), οι οποίες, αντί να βασίζονται σε συγκεντρωτικά δεδομένα, εκμεταλλεύονται τα αναλυτικά δεδομένα που τηρούν οι ασφαλιστικές εταιρείες στα αρχεία τους σχετικά με τις απαιτήσεις που καλύφθηκαν στο παρελθόν. Επιλέγοντας κατάλληλα στατιστικά μοντέλα με βάση το ιστορικό της ασφαλιστικής εταιρείας, η μέθοδος "μίκρο" υπόσχεται πιο αξιόπιστη πρόβλεψη των μελλοντικών απαιτήσεων. Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη του μεθόδου "μίκρο" και η σύγκρισή της με τις κλασικές μεθόδους συγκεντρωτικών τριγώνων run-off. Αφού δικαιολογηθεί η αναγκαιότητα ασφαλούς πρόβλεψης του αποθεματικού, αρχικά παρουσιάζονται οι κλασικές μέθοδοι Chain Ladder και οι επεκτάσεις αυτής, η μέθοδος Bornhuetter-Ferguson και οι μέθοδοι αποθεματοποίησης που κάνουν χρήση γενικευμένων γραμμικών μοντέλων. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται η νέα μέθοδος "μίκρο" που έχει προταθεί πρόσφατα στη βιβλιογραφία. Τέλος, τα πλεονεκτήματα της νέας μεθόδου παρουσιάζεται μέσα από μια εφαρμογή στο στατιστικό πακέτο R, χρησιμοποιώντας δεδομένα που προέκυψαν μέσω προσομοίωσης. iv

7 Abrstract In order to meet future liabilities, general insurance companies must set up reserves, in accordance with EU's directive Solvency II. Therefore, it is very important to predict future cash flows reliably, using appropriate actuarial loss reserving methods. In general, most methods are based on aggregated run-off triangles and present several important disadvantages. However, new method called "micro-level" method has been recently proposed, which take advantage of the detailed historical data set of the insurance companies, instead of relying exclusively on aggregated data. Thus, by fitting these detailed data to appropriately selected statistical models, the new method could provide the actuary with more detailed and valuable reserve calculations. In this thesis, the "micro-level" loss reserving method is presented and compared with the conventional aggregate run-off triangles. After ustifying the need for more precise reserve calculations, conventional chain ladder techniques, the Bornhuetter-Ferguson method and generalized linear reserving methods are presented. Moreover, the recently proposed "microlevel" method is presented. Finally, the advantages of the new method are demonstrated through computer simulations using the well known statistics package R. v

8 Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή...1 Κεφάλαιο 2: Οι macro προσεγγίσεις της αποθεματοποίησης Η μέθοδος της Chain Ladder Η τροποποιημένη μέθοδος της Chain Ladder Οι πολλαπλασιαστικές μέθοδοι Μοντέλο χωρίς πληθωρισμό Μοντέλο με σταθερό πληθωρισμό Γενικό μοντέλο Ειδική περίπτωση: Μοντέλο διαχωρισμού Η μέθοδος Bornhuetter Ferguson Εκτίμηση του προτύπου εξέλιξης Εκτίμηση του εκ των προτέρων τελικού δείκτη αποζημίωσης Γενικευμένα γραμμικά μοντέλα Το μοντελο Over-dispersed Poisson Το μοντέλο Negative Binomial Η κανονική προσέγγιση του Negative Binomial model Το μοντέλο Mack-Ελευθερο κατανομής Το μοντέλο Log-Normal Το μοντέλο Gamma Κεφάλαιο 3: Η micro level προσέγγιση της αποθεματοποίησης Εισαγωγή Το στατιστικό μοντέλο Οι υποθέσεις της κατανομής Η πρόβλεψη των μελλοντικών ροών Κεφάλαιο 4: Εφαρμογή των macro προσέγγισεων και της micro προσέγγισης Η εφαρμογή της Chain Ladder Η εφαρμογή της Mack Chain Ladder Η εφαρμογή της Bootstrap Chain Ladder Με κατανομή Gamma Με κατανομή Over-dispersed Poisson vi

9 4.4 Η εφαρμογή σε γενικευμένα γραμμικά μοντέλα Over Dispersed Poisson Model Κατανομή Gamma H Μicro Level προσεγγιση Κεφάλαιο 5: Συμπεράσματα Βιβλιογραφία vii

10 Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Η ακριβής εκτίμηση των εκκρεμών αποζημιώσεων είναι μεγάλης σημασίας. Η ασφαλιστική εταιρεία δεν γνωρίζει το πραγματικό κόστος των προϊόντων που πουλάει κατά την διάρκεια μιας περιόδου αναφοράς μέχρι και για αρκετά χρόνια αργότερα. Η ασφαλιστική εταιρεία πουλάει την υπόσχεση να αποζημιώσει τον ασφαλιζόμενο όταν συμβεί ένα περιστατικό που καλύπτεται από κάποιο ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Για κάποια ασφαλιστικά γεγονότα δεν ξέρει το τελικό ποσό αποζημίωσης για χρόνια, ίσως και για δεκαετίες. Ωστόσο, πρέπει να αναφέρει τα οικονομικά της αποτελέσματα σε τακτική βάση. Τα αποθέματα των αποζημιώσεων αναπαριστάνουν την εκτίμηση της ασφαλιστικής για τις τρέχουσες υποχρεώσεις αποζημιώσεων που συνέβησαν κατά ή πριν την ημερομηνία αποτίμησης και δεν έχουν πληρωθεί. Οι αναλογιστές προσπαθούν να ποσοτικοποιήσουν, να αξιολογήσουν και να παρακολουθήσουν τις εκτιμήσεις των οφειλόμενων απαιτήσεων. Η ασφαλιστική εταιρεία στο τέλος κάθε χρόνου κλείνει τα βιβλία της. Αυτό προκαλεί σοβαρά προβλήματα αφού εκείνη την στιγμή πολλές αποζημιώσεις δεν έχουν ακόμα εκκαθαριστεί και μεγάλα ποσά πρέπει να κρατηθούν ως προβλέψεις. Εκτός από αυτά που έχουν αναγγελθεί και δεν έχουν εκκαθαριστεί ή δεν έχουν πληρωθεί, υπάρχουν και οι αποζημιώσεις που δεν έχουν ακόμα αναγγελθεί στην ασφαλιστική εταιρεία (I.N.B.R. Ιncurred But Not Reported). Στην περίπτωση αποζημίωσης λόγω σωματικής βλάβης, ή ανταμοιβής από προσωρινή ανικανότητα, η ασφαλιστική εταιρεία χρειάζεται χρόνο για να ορίσει την ακριβή υποχρέωση που έχει στον ασφαλισμένο της, καθώς πρέπει να αποφασίσουν οι ειδικοί και να αξιολογήσουν τα δικαστήρια για την ποσότητα της ζημιάς. Η εκκαθάριση της αποζημίωσης χρειάζεται ενδεχομένως πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί. Επομένως, είναι αναγκαίο να διαθέτει αποθέματα για τις εκκρεμείς αποζημιώσεις. Το ύψος του ποσού που θα κρατηθεί για τις προβλέψεις των υποχρεώσεων είναι πολύ σημαντική. Έτσι η ελλιπής εκτίμηση των προβλέψεων μπορεί να έχει δραματικά αποτελέσματα στην διαδικασία της έκδοσης ασφαλιστηρίων συμβολαίων (underwriting) από την ασφαλιστική εταιρεία. Ο αναλογιστής που πρέπει να εκτιμήσει τις ποσότητες αυτές αντιμετωπίζει ένα λεπτό και κρίσιμο πρόβλημα. Ο ορισμός ωστόσο των προβλέψεων είναι πολύπλοκο θέμα εξαιτίας των εξωτερικών παραγόντων. Η πιο συνηθισμένη τεχνική είναι η κατά περίπτωση (case by case) εκτίμηση, δηλαδή η ανά φάκελο (file-by-file) εκτίμηση του κόστους κάθε εκκρεμούς αποζημίωσης από έναν έμπειρο υπάλληλο που λαμβάνει πληροφορίες για την αποζημίωση, το οικονομικό κλίμα 1

11 και την πιθανή γενναιοδωρία των δικαστηρίων. Η μέθοδος αυτή έχει δεχτεί πολλές κριτικές. Θεωρείται ότι είναι πολύ ακριβή και βασίζεται αποκλειστικά στην κρίση ενός ατόμου. Οι προβλέψεις μπορεί να είναι λανθασμένες και να οδηγήσουν σε συσσωρευτικά προβλήματα. Γι αυτό καθιερώθηκε ο μέσος όρος του κόστους των αποζημιώσεων να περιορίζεται από μία δοθείσα οροφή που διαμορφώνεται από το ένα έτος στο άλλο, με συνηθισμένο τρόπο. Αυτές οι δοθείσες οροφές για την εκτίμηση των αποζημιώσεων διαφέρουν από την μία εταιρεία στην άλλη, και γενικά επιτρέπει την εκτίμηση στο 90 με 95% των αποζημιώσεων, αλλά αυτό δεν απεικονίζει στις περισσότερες περιπτώσεις περισσότερο από 33 με 50% του συνολικού κόστους αποζημιώσεων. Επιπρόσθετα με την ανά φάκελο μέθοδο (file-by-file technique) και την μέθοδο μέσων απαιτήσεων (average claim technique), έχουν εμφανιστεί μεγάλος αριθμός στατιστικών μεθόδων. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι που βασίζονται στο τρίγωνο των ροών (run-off triangle). Στην εργασία θα αναπτυχθεί η μέθοδος της Chain Ladder που είναι η κυριότερη macro προσέγγιση και εφαρμόζεται ευρέως για την εκτίμηση των αποθεματικών και οι επεκτάσεις της, όπως η τροποποιημένη μέθοδος της Chain Ladder. H μέθοδος της Chain Ladder χρησιμοποιεί δεδομένα σε ένα δισδιάστατο πίνακα που παριστάνουν το συμβάν και την εξέλιξη των αποζημιώσεων. Το πάνω τριγωνικό μέρος του πίνακα περιέχει γνωστές τιμές (από το παρελθόν) που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των υπολειπόμενων αποζημιώσεων. Στη συνέχεια αναπτύσσεται η πολλαπλασιαστική μέθοδος και η ειδική περίπτωση της separation. Θα αναπτυχθεί η μέθοδος Bornhuetter-Ferguson η οποία είναι μία Bayesian τεχνική. Αυτό σημαίνει ότι ενσωματώνει μία ανεξάρτητη προγενέστερη εκτίμηση των τελικών αναμενόμενων αποζημιώσεων καθώς επίσης και εκτιμήσεις που παράγονται από πίνακες δισδιάστατους που χρησιμοποιούνται στην μέθοδο της Chain Ladder. Αυτά σταθμίζονται του παράγοντα φερεγγυότητας, ιδανικά δίνοντας προτίμηση στην πιο αξιόπιστη πρόβλεψη, αλλά λαμβάνοντας υπόψη και τις δύο εκτιμήσεις. Αναπτύσσονται επίσης μέθοδοι αποθεματοποίησης που κάνουν χρήση γενικευμένων γραμμικών μοντέλων. Στη συνέχεια θα εξεταστεί αναλυτικά η micro προσέγγιση η οποία έχει προταθεί πρόσφατα στη διεθνή βιβλιογραφία ως ένας εναλλακτικός τρόπος αποθεματοποίησης. Γίνεται σύγκριση μεταξύ της μεθόδου αυτής και των κυριότερων macro προσεγγίσεων. 2

12 Κεφάλαιο 2: Οι macro προσεγγίσεις της αποθεματοποίησης 2.1 Η μέθοδος της Chain Ladder Η Chain Ladder μέθοδος, τριγωνική μέθοδος εξέλιξης ζημιών (development method) είναι μία από τις παλαιότερες αναλογιστικές τεχνικές που εφαρμόζεται ευρέως για την εκτίμηση των αποθεματικών. Η μέθοδος αυτή είναι βασισμένη στο τρίγωνο αθροιστικών ζημίων (runoff triangle). Το τρίγωνο των αθροιστικών ζημιών, που καταρτίζεται μέσω ενός πίνακα διπλής εισόδου, ανάλογα με το έτος προέλευσης και το έτος πληρωμής των απαιτήσεων που έχουν πληρωθεί μέχρι σήμερα, παρουσιάζεται στον πίνακα 2.1. Πίνακας 2.1 Τρίγωνο αθροιστικών ζημιών. Σωρευτικές πληρωμές Έτος εξέλιξης () Έτος προέλευσης (i) k 1 C 11 C 12 C 13 C 1k 2 C 21 C 22 C 23 3 C 31 C 31 k C k1 Όπου C i είναι το ποσό, δηλαδή οι συνολικές ποσότητες αποζημιώσεων, που έχουν καταβληθεί μέχρι το τέλος του έτους για αποζημιώσεις του έτους προέλευσης i, δηλαδή C i C. (2.1) h1 ih Οι διαγώνιοι παριστάνουν τα ημερολογιακά έτη. Όλες οι πληρωμές που βρίσκονται στην ίδια διαγώνιο έχουν γίνει κατά την διάρκεια του ίδιου λογιστικού έτους. Οι τιμές κάτω από την κύρια διαγώνιο είναι άγνωστες, αφού αφορούν τη μελλοντική εξέλιξη των αποζημιώσεων. 3

13 Η πρόβλεψη των εκκρεμών ζημιών συμβολίζεται με R i και οι συνολικές αποζημιώσεις (οι οποίες είναι άγνωστες) του έτους i συμβολίζονται με C i. Συνεπώς οι συνολικές προβλέψεις στο τέλος του έτους k γράφονται ως k k i i i, ki1. (2.2) R R C C i1 i1 Στόχος των μεθόδων είναι να συμπληρωθεί το τρίγωνο των αθροιστικών ζημίων και να εκτιμηθεί το Ci, i 1,..., k και κατά συνέπεια οι προβλέψεις R i. Η εκτίμηση της πρόβλεψης για το έτος i, ιδανικά είναι η τιμή του δεσμευμένου μέσου των εκκρεμών αποζημιώσεων του έτους, λαμβάνοντας τις πληροφορίες για τις αποζημιώσεις που έχουν δοθεί μέχρι τότε: R i E C i C i, k i 1 / C i, k i 1. (2.3) Οι μέθοδοι που μελετάμε είναι όλες βασισμένες στις ίδιες αρχές οι οποίες είναι: - Ανάλυση των παρελθοντικών δεδομένων - Εκτίμηση των παραμέτρων των μοντέλων - Προβολή των αποτελεσμάτων στο μέλλον. Σε όλες τις μεθόδους χρειαζόμαστε την εκτίμηση του Ci. Υποθέτουμε ότι γνωρίζουμε την πρόβλεψη του νεότερου έτους σε καλό βαθμό ακριβείας ( ή υποθέτουμε ότι k είναι σχετικά υψηλό, C1 είναι κοντά στο C 1. k Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της μεθόδου είναι ότι οι τελικές απαιτήσεις για κάθε έτος ατυχήματος προέρχονται από καταγεγραμμένες τιμές, υποθέτοντας ότι οι μελλοντικές απαιτήσεις είναι παρόμοιες με τις απαιτήσεις των προηγούμενων ετών. Ο αναλογιστής χρησιμοποιεί τα τρίγωνα αθροιστικών ζημιών για να δει την ιστορική εξέλιξη κάποιων κατηγοριών απαιτήσεων. Η βασική παραδοχή στην μέθοδο της Chain Ladder είναι ότι οι απαιτήσεις που έχουν καταγραφεί θα συνεχιστούν να αναπτύσσονται με τον ίδιο τρόπο και στο μέλλον, δηλαδή ότι το παρελθόν είναι ενδεικτικό του μέλλοντος. Με άλλα λόγια, η μέθοδος αυτή υποθέτει ότι η σχετική αλλαγή των απαιτήσεων ενός δοθέντος έτους από ένα σημείο αξιολόγησης στο επόμενο, είναι παρόμοια με την σχετική αλλαγή των απαιτήσεων των προγενέστερων ετών μεταξύ παρόμοιων σημείων αξιολόγησης. Έμμεση υπόθεση είναι ότι οι απαιτήσεις που έχουν παρατηρηθεί μέχρι τώρα, είναι σχετικές με τις απαιτήσεις που θα 4

14 παρατηρηθούν. Άλλες βασικές υποθέσεις για την μέθοδο Chain Ladder είναι η αναλογία των απαιτήσεων παραμένει σταθερή μεταξύ των διαδοχικών ετών, η πολιτική της εταιρείας παραμένει σταθερή ως προς τα όρια των αποζημιώσεων. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται σε όλους τους κλάδους ασφάλισης. Επιπρόσθετα, υποθέτουμε ότι υπάρχει απουσία άλλων εξωτερικών παραγόντων, για παράδειγμα υποθέτουμε μηδενικό πληθωρισμό, σταθερότητα στη σύνθεση του χαρτοφυλακίου, στο ρυθμό της εκκαθάρισης, σταθερό νομοθετικό πλαίσιο, η κατανομή της καθυστέρησης μεταξύ του συμβάντος και της εκκαθάρισης είναι σταθερή στο χρόνο. Οι στήλες του τριγώνου είναι αναλογικές, εκτός της τυχαίας διακύμανσης. Οπότε εισάγονται οι υποθέσεις: C m C i 1,..., k ; 1,..., k 1, (2.4) i, 1 i Ci MkCik i 1,..., k. (2.5) Η m είναι τυχαία μεταβλητή που παριστάνει την μεταβολή των πληρωμών των αποζημιώσεων μεταξύ των ετών πληρωμής και 1, ενώ M k είναι η μεταβολή των αποζημιώσεων ενός δοθέντος αρχικού έτους που θα έχουν μετά από τα πρώτα k έτη πληρωμής. Αυτές οι μεταβλητές δεν εξαρτώνται από το αρχικό έτος i. Ένας τρόπος εκτίμησης των m και M k είναι ο ακόλουθος : m k C i1 k i1 i, 1 C i, 1,..., k 1, (2.6) M k C C 1. (2.7) 1k Για την εκτίμηση των προβλέψεων μεταβολής των αποζημιώσεων μετά από έτη R i πρέπει να υπολογίσουμε τους εκτιμητές M της M k 1 m. h M (2.8) k h 5

15 Συνεπώς συμπεραίνουμε ότι C i C M (2.9), i, k i 1 ki1 και R C M i 1. i, k i 1 k i 1 (2.10) Είναι υψίστης σημασίας, για την μέθοδο Chain Ladder, οι εξωγενείς επιρροές να μην είναι μεγάλες. Αν αυτή η υπόθεση δεν ισχύει, τότε το συμπέρασμα ότι οι στήλες του τριγώνου είναι αναλογικές είναι εσφαλμένη και η Chain Ladder δίνει παραπλανητικά αποτελέσματα. Ένας τρόπος να ξεπεραστεί η αδυναμία αυτή να αναγνωρίσουμε την διακύμανση στον λόγο Ci, 1 / Ci, να εξετάσουμε την τάση αυτού του λόγου και να προβάλουμε τη τάση αυτή. Αυτή η τροποποίηση έχει ένα μειονέκτημα: ότι μπορεί η τάση να προέρχεται εξολοκλήρου από το νομισματικό πληθωρισμό, και αν ο πληθωρισμός στο παρελθόν παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις, δεν θα υπάρξει εξομαλυμένη τάση. Επιπλέον αν ο ρυθμός μεταβολής του πληθωρισμού μειωθεί στα επόμενα χρόνια δεν είναι σαφές πως αυτή η τάση θα εκφραστεί στην ακολουθία των λόγων C, 1 / C. hever i) of ratios, i h ih 2.2 Η τροποποιημένη μέθοδος της Chain Ladder Χρησιμοποιώντας τις τιμές ρυθμό εκκαθάρισης διαφορετικών ετών C i λαμβάνουμε υπόψη την διαφορά που μπορεί να υπάρχει στον C i C i. (2.11) i n n i Το n i είναι ο συνολικός αριθμός των αποζημιώσεων του αρχικού έτους i που έχουν εκκαθαριστεί μέχρι το έτος πληρωμής και το n i είναι ο συνολικός αριθμός αποζημιώσεων του έτους συμβάντος i. Οι αθροιστικές ποσότητες αποζημιώσεων διαιρούνται με τις αναλογία των εκκαθαρισμένων αποζημιώσεων. Στην πράξη το n i είναι γνωστό με βεβαιότητα μετά την αναφορά όλων των αποζημιώσεων που έχουν συμβεί αλλά δεν έχουν αναφερθεί, και την εξάλειψη των αποζημιώσεων χωρίς υποχρέωση. Είναι φυσικό να επιλέξουμε ως τιμή του n i τον αριθμό των εκκαθαρισμένων αποζημιώσεων συν την εκτίμηση εκκρεμών αποζημιώσεων που προέρχεται από το τελευταίο διαθέσιμο έτος, με σκοπό την ελαχιστοποίηση του περιθωρίου σφάλματος. Για να 6

16 τοποθετήσουμε όλα τα έτη σε ίδια βάση, παίρνουμε ως εκτίμηση του n i τον αριθμό των αποζημιώσεων που έχουν αναφερθεί στο τέλος του αρχικού έτους συν την εκτίμηση των IBNR αποζημιώσεων στο τέλος του έτους αυτού. 2.3 Οι πολλαπλασιαστικές μέθοδοι Θεωρούμε την (μη αθροιστική) ποσότητα c i που έχει πληρωθεί κατά την διάρκεια του έτους πληρωμής για αποζημιώσεις του έτους προέλευσης i και διατυπώνουμε τις ακόλουθες υποθέσεις: - Οι c i είναι ανεξάρτητες τυχαίες μεταβλητές - Οι c i μπορούν να γραφτούν στην εξής μορφή. i i p i 1 c x (2.12) Έτσι, η ποσότητα (2.12) αποτελείται από τρεις όρους που εξαρτώνται από το έτος προέλευσης, από το έτος πληρωμής και από το ημερολογιακό έτος αντίστοιχα. Το x i είναι η συνολική ποσότητα αποζημιώσεων του έτους προέλευσης i, εκφρασμένο σε σταθερές χρηματικές τιμές. Δηλαδή, σε προσαρμοσμένες τιμές που χρησιμοποιούνται για να συγκρίνουν τιμές από μία περίοδο σε μία άλλη. To p είναι η αναλογία των x i που έχουν πληρωθεί κατά την διάρκεια του έτους. Η κατανομή p 1,, k των πληρωμών κατά την διάρκεια των πρώτων k ετών πληρωμής υποθέτουμε ότι είναι σταθερή στον χρόνο και ανεξάρτητη από το έτος προέλευσης. Το i 1 είναι ένα μέτρο του πληθωρισμού και των εξωτερικών παραγόντων. Αποτελεί έναν δείκτη του κόστους των αποζημιώσεων για το λογιστικό έτος i Μοντέλο χωρίς πληθωρισμό Χωρίς πληθωρισμό, το μοντέλο της (2.12) απλοποιείται στην ακόλουθη μορφή: c x p. (2.13) i i Μπορούμε να εκτιμήσουμε τους παραμέτρους με διάφορες μεθόδους. Με την μέθοδο ελαχίστων τετραγώνων ελαχιστοποιούμε την ποσότητα 7

17 ( i, ) x p c 2 i i i, (2.14) όπου i είναι συντελεστές στάθμισης, οι οποίοι μπορούν να είναι ίσοι με 1, ή να διαφέρουν ανάλογα με την βαρύτητα, την ηλικία, την αξιοπιστία κτλ. των δεδομένων. Το άθροισμα λαμβάνεται ως προς όλα τα στοιχεία του τριγώνου. Το πλεονέκτημα είναι ότι με την μέθοδο αυτή δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε όλα τα στοιχεία του τριγώνου. Εάν για παράδειγμα, η πολιτική εκκαθάρισης της εταιρείας έχει μεταβληθεί μέσα σε ένα έτος, είναι πιθανόν να αγνοήσουμε τις παλιότερες πληροφορίες και να αναλύσουμε το τρίγωνο εξαιρώντας τις πρώτες διαγωνίους. Το μειονέκτημα του μοντέλου είναι ότι η λύση δεν είναι μοναδική. Η ασάφεια αυτή μπορεί να απαλειφθεί χρησιμοποιώντας τον περιορισμό p 1, (2.15) ο οποίος ωστόσο δεν θεωρείται και απαραίτητος, αφού το ενδιαφέρον μας εστιάζεται στο c x p γινόμενο. i i Θέτοντας τις παραγώγους πρώτης τάξης ως προς x i και ακόλουθο σύστημα που λύνεται με διαδοχικές προσεγγίσεις. x i p c p i i i p i i 2 cx i i i ix 2 i p ίσες με το μηδέν, λαμβάνουμε το, (2.16). (2.17) Προσθέτοντας τον περιορισμό k 1 δεν έχουμε μεγάλη διαφορά στο πρόβλημα 1 p εκτίμησης. Πράγματι, εφαρμόζοντας την μέθοδο Lagrange για την ελαχιστοποίηση της (2.14) υπό τον περιορισμό (2.15), καταλήγουμε στην ακόλουθη λύση: x i k c 1 k 1 p i i i p 2 i 1,, k, (2.18) 8

18 p k cx i1 k i1 i i i ix 2 i 1,, k, (2.19) k 1. (2.20) i Μοντέλο με σταθερό πληθωρισμό Στο μοντέλο αυτό υποθέτουμε ότι έχουμε ( i) p i1 i 1 i 1 x p 2 c και ελαχιστοποιούμε την ποσότητα. (2.21) i i i Η λύση επίσης δεν είναι μοναδικά καθορισμένη. Το μοντέλο αυτό αποτελεί γενίκευση του προηγούμενου μοντέλου. Εάν ( xi, p) είναι η λύση του μοντέλου χωρίς πληθωρισμό, τότε ( x, p, 1) είναι η λύση του μοντέλου με σταθερό πληθωρισμό. i Πράγματι, έστω ότι δεν είναι αυτή η λύση και υπάρχει άλλη λύση του μοντέλου με σταθερό ' ' ' πληθωρισμό, έστω ( x, p, ), τέτοια ώστε i ' ' ' i 1 x p c x p c 2 2 i i i i i i ( i) ( i) '' ' ' i '' ' ' 1 Θέτοντας x x και p p προκύπτει i. (2.22), (2.23) '' '' 2 2 i ( xi p ci ) i ( xi p ci ) ( i) ( i) το οποίο αντιφάσκει με την υπόθεση ότι ( x, p ) είναι η λύση στο πρώτο πρόβλημα. i Στην πράξη, επαρκεί να βρούμε μία λύση ( x, p ) για το πρώτο μοντέλο και με βάση την ιδιότητα της μη μοναδικότητας, μία λύση για το δεύτερο μοντέλο είναι η ' ' 1 ( 1) i i x B x, p B p,. Το μοντέλο χωρίς πληθωρισμό έμμεσα περιλαμβάνει ένα παράγοντα σταθερού πληθωρισμού. Μια από τις συνέπειες της μη μοναδικότητας της λύσης είναι ότι το μοντέλο δεν μας επιτρέπει να αποκτήσουμε μία εκτίμηση της επίδρασης του πληθωρισμού. Οι προβλέψεις που αποκτάμε δεν εξαρτώνται από το. Αξίζει να επισημανθεί ότι και σε αυτήν την περίπτωση, i 9

19 είναι εύκολο να αποδειχτεί ότι, εισάγοντας έναν περιορισμό και χρησιμοποιώντας την μέθοδο Lagrange, δεν θα πετύχουμε κάτι καινούργιο στο πρόβλημα εκτίμησης, αφού θα καταλήξουμε στο ίδιο σύστημα εξισώσεων Γενικό μοντέλο Το γενικό μοντέλο, ci xi p i 1 παρουσιάζει την ίδια έλλειψη μοναδικής λύσης όπως και το προηγούμενο μοντέλο. Μηδενίζοντας τις παραγώγους πρώτης τάξης της x p c 2 οδηγούμαστε στο σύστημα ( i) i i i 1 i l x p i l c p i i i i i1 2 2 i p i 1 cx i i i i1 2 2 icx i i 1 i, li1 i, li1 i li1 l c x p 2 2 i, li1xi pl i1,,. (2.24) (2.25) (2.26) το οποίο λύνεται με διαδοχικές προσεγγίσεις. Ένα μεγάλο μειονέκτημα του γενικού μοντέλου είναι ο αριθμός των παραμέτρων που πρέπει να εκτιμηθούν Σύνδεση της πολλαπλασιαστικής μεθόδου και της Chain Ladder Το μοντέλο της Chain Ladder γράφεται ως Ci Ci M (2.27), όπου Οπότε από την (2.27) k 1 M mh M k. (2.28) h 1. Ci Ci M (2.29) 10

20 Όπου το C είναι οι συνολικές αποζημιώσεις που συνέβησαν το έτος i, και 1/ M ορίζεται i ως παράγοντας υστέρησης, και δίνεται από την αναλογία του κόστους που θα πληρωθεί μετά από έτη πληρωμής. Το πολλαπλασιαστικό μοντέλο με το σταθερό πληθωρισμό γράφεται ως Ci cih xi p h h1 h1, (2.30) όπου xi είναι η συνολική ποσότητα σε τρέχουσες τιμές, για αποζημιώσεις του έτους i και ph είναι η αναλογία του κόστους των αποζημιώσεων μετά τα πρώτα έτη πληρωμής. h1 Θέτοντας M 1/ p η (2.30) γράφεται h1 h 1. Ci xi M (2.31) Η μέθοδος Chain Ladder και η πολλαπλασιαστική μέθοδος έχουν παρόμοιο τύπο. Δεν είναι περίεργο οι προβλέψεις που θα έχουμε θα είναι πολύ κοντά, αφού μόνο η τεχνική μέθοδος εκτίμησης διαφέρει. Η πολλαπλασιαστική μέθοδος έχει το πλεονέκτημα να χρησιμοποιεί όλες τις παρατηρήσεις με σκοπό την εκτίμηση των παραγόντων μεταβολής. Κατά συνέπεια, τα αποτελέσματα παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευστάθεια έναντι μικρών διακυμάνσεων των παρατηρήσεων, δηλαδή μικρές διακυμάνσεις στις παρατηρήσεις δεν μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες διακυμάνσεις των εκτιμώμενων μεγεθών Ειδική περίπτωση: Μοντέλο διαχωρισμού Σαφώς, είναι προτιμότερο να διαχωριστεί η στάσιμη κατανομή των καθυστερημένων αποζημιώσεων από τις εξωγενείς επιρροές που διαταράσσουν την στασιμότητα. Το πρόβλημα είναι πώς θα ξεχωρίσουμε τα p1, p από τα 1,,. Η ακόλουθη πολλαπλασιαστική μέθοδος, που ονομάζεται μέθοδος διαχωρισμού (separation method) ή μέθοδος του Taylor δεν χρησιμοποιεί το τρίγωνο των Ci, αλλά αυτό με τα s c / n όπως φαίνεται στον πίνακα 2.2. Το μοντέλο έχει την εξής μορφή : i i i, k k s i pi 1. 11

21 Ο Taylor (1978) πρότεινε την ακόλουθη μέθοδο εκτίμησης. Θεωρώντας ότι h d s p h=1,,k, (2.32) h l, h l 1 h i l1 i1 h είναι το άθροισμα των όρων μιας διαγωνίου (δηλαδή όλες οι ποσότητες που έχουν πληρωθεί κατά την διάρκεια του ημερολογιακού έτους h ) και k1 k (2.33) v s p, i l i1 l είναι το άθροισμα των όρων της στήλης, προκύπτει ότι αφού εξ ορισμού, (2.34) d p p p k k 1 2 k k p 1, (2.35) 1 Από το si pi 1 προκύπτει s 1 p v, k dk.. (2.36) k k k k p k vk. (2.37) k Τότε d p p p p ( 1. k1 k1 1 2 k1) 1 k Πίνακας 2.2 Separation model Ετος εξέλιξης () Έτος προέλ. (i) k 1 p p22 p pkk 2 p p p34 3 p1 3 k p1 k 12

22 Συνεπώς k 1 k 1. d 1 p k (2.38) 1k 1 2k1 k1 Τότε s s p v και p 1k 1 2k1 k1 k1 k k1 Συνεπώς έχουμε ότι k1 s s v. k1 k k1 k h 1 d h kh 1 p h h1,, k, (2.39) v p 1,, k. k l l (2.40) Αυτοί οι εκτιμητές προκύπτουν με πρακτικό τρόπο. Ακόμα, μπορεί να δειχτεί ότι κάτω από γενικές συνθήκες όπως η πιθανότητα κατανομής της s i, οι εκτιμητές συμπίπτουν με τους εκτιμητές μεγίστης πιθανοφάνειας. Ένα παρόμοιο μοντέλο μπορεί να μελετηθεί και στην περίπτωσης της συνθήκης της αντασφάλισης υπερβάλλοντος ποσού ζημιάς με την οποία ο αντασφαλιστής υποχρεούται να πληρώσει, για κάθε αποζημίωση που το ποσό της είναι μεγαλύτερο από το ποσό της ιδίας κράτησης x o. Το πρόβλημα της εκτίμησης των προβλέψεων είναι πολύ σημαντικό για τον αντασφαλιστή, γιατί μπορεί να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να αναφερθεί σε αυτόν η υποχρέωση για αποζημίωση. Πράγματι, το ποσό μιας αποζημίωσης που αρχικά είναι μικρότερο από το ποσό της ιδίας κράτησης μπορεί λόγω του πληθωρισμού να χρειάζεται την επέμβαση του αντασφαλιστή μετά από κάποια χρόνια. Για τον αντασφαλιστή, η εκτίμηση του αριθμού των αποζημιώσεων που αναφέρονται είναι εξίσου σημαντική όσο η εκτίμηση του ποσού της αποζημίωσης. Θεωρώντας την συνθήκη της υπερβάλλοντος ποσού ζημιάς που έχει ολοκληρωθεί k χρόνια πριν, και θεωρώντας n i να είναι ο αριθμός των αποζημιώσεων που είναι πάνω από το ποσό x o, που έχουν συμβεί το έτος i και έχουν αναφερθεί το έτος. 13

23 Υποθέτουμε ότι 1. Ο αριθμός των αποζημιώσεων που αναφέρονται στην ασφαλίστρια εταιρεία ακολουθούν κατανομή Poisson με παράμετρο a (ανεξάρτητη του i, του έτους προέλευσης). 2. Κάθε αποζημίωση έχει πιθανότητα p 1 να αναφερθεί στο έτος προέλευσης της, πιθανότητα p 2 στο επόμενο έτος, και ούτω καθεξής, μέχρι την πιθανότητα p k σε k έτη. Εφόσον όλες οι αποζημιώσεις έχουν αναφερθεί σε k έτη, ισχύει k 1 p 1, και η κατανομή της πιθανότητας δεν εξαρτάται από το έτος προέλευσης. 3. Κάθε ημερολογιακό έτος (κάθε διαγώνιος του τριγώνου), συνδέεται με μία κατανομή των ποσών αποζημίωσης, η οποία κατανομή γράφεται F x, h 1,, k. Αυτές οι μεταβλητές δεν σχετίζονται με την μεταβλητή της υστέρησης αναφοράς. h Πίνακας 2.3 Observed Run off Triangle. Reinsurance model Ετος εξέλιξης () Έτος προέλευσης (i) 1 2 k-1 k 1 n11 n12 2 n21 n22 3 n 31 k n k1 n 1, k 1 n1k Συνέπεια αυτών των υποθέσεων είναι ότι κάθε στοιχείο του τριγώνου είναι μια πραγματοποίηση μιας τυχαίας μεταβλητής που ακολουθεί την κατανομή Poisson. Για το πρώτο ημερολογιακό έτος, η παράμετρος της μεταβλητής που υπολογίζει τις αποζημιώσεις που ξεπερνούν το ποσό υπερβάλλουσας ζημιάς x o είναι ίση με 1 1 F1 xo. Αφού η αποζημίωση έχει πιθανότητα p 1 να αναφερθεί στο έτος προέλευσης, η παράμετρος Poisson που αντιστοιχεί στο στοιχείο n 11 του πίνακα 2.3 είναι p1 1. Η αποζημίωση υπερβάλλοντος ποσού στο δεύτερο ημερολογιακό έτος έχει παράμετρο Poisson 1 ( ). Συνεπώς η 2 2 F x o παράμετρος p1 2αντιστοιχεί στο στοιχείο n 21. Άρα έχουμε με την μέθοδο διαχωρισμού ότι 14

24 Pn,, n,, n / p,, p,,,, (2.41) 11 1k k1 1 k 1 k k k i 1 i1 1 ni pi 1 i 1 e ( p ) n i!. Παίρνοντας την συνάρτηση πιθανοφάνειας, εισάγοντας τον περιορισμό k p 1 και θέτοντας 1 τις παραγώγους πρώτης τάξης της συνάρτησης Langrage ίσες με μηδέν αναφορικά με όλους τους αγνώστους και χρησιμοποιώντας τους συμβολισμούς καταλήγουμε στο απλοποιημένο σύστημα: k 1, v n και d n i i, 1 i i1 i1 k dk p v k k1 k k1 k1 k p d h 1,, k και των h p p v k1 k1 k1 k k1... p p p d k1 1 k 1 p p p p v k1 1k 1, η λύση του οποίου δίνει τους ίδιους εκτιμητές όπως αυτούς που προτείνει ο Taylor. Πίνακας 2.4 Run-off triangle. Reinsurance model Ετος εξέλιξης () Έτος προέλευσης (i) k 1 p p22 p pkk 2 p p p34 3 p1 3 k p1 k Σημειώνεται ότι αυτό το μοντέλο λαμβάνει υπόψη μόνο τον αριθμό των αποζημιώσεων. Ωστόσο, μπορεί εύκολα να επεκταθεί και στα ύψη των αποζημιώσεων. Με την εκτίμηση των p 1,, k που διαθέτουμε, μπορούμε να υπολογίσουμε το τρίγωνο 15

25 s p i i 1. Αυτό μας επιτρέπει να συγκρίνουμε τις παρατηρήσεις s i με τις εκτιμήσεις s i, ελέγχοντας με αυτό τον τρόπο την εγκυρότητα του μοντέλου (το chi-square πράγματι έχει κατασκευαστεί γι αυτό τον λόγο). Για να ολοκληρωθεί το τρίγωνο των s i, είναι απαραίτητο σε αυτό το στάδιο της μεθόδου να εκτιμηθεί η επίδραση της μελλοντικής μεταβολής προεκτείνοντας (extrapolating) την h. Μπορούμε να τις επιλέξουμε a priori ή να τις αποκτήσουμε με κάποια μέθοδο εκτίμησης. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την γραμμική προσαρμογή ή να υποθέσουμε ότι ισχύει o τύπος προέκτασης (extrapolation formula). hk 1 1, 2,, (2.42) h k a h k k όπου ο ετήσιος ρυθμός της αύξησης a προκύπτει μέσω των εκτιμήσεων 1,, k. Αυτό μας επιτρέπει να υπολογίσουμε των πίνακα των si p i 1. Στη συνέχεια ορίζουμε s s (2.43) i, k i, k1 ως το άθροισμα των πληρωμών που θα γίνουν από το έτος εκκαθάρισης ( k 1) και μετέπειτα. Αυτές οι ποσότητες εκτιμώνται από τον τύπο s 1, k C1, C1k. (2.44) n 1 Ειδικότερα, στην περίπτωση που ο ρυθμός αύξησης της μεταβολής είναι σταθερός ισχύει ότι i1 ik, 1, k (1 ) 2,,, (2.45) s s a i k ενώ σε άλλες περιπτώσεις s s s. (2.46) k i 1 k i 1 i, k 1, k i1, k k k i 2 16

26 Συνεπώς M k i 1 k s i 1 k i 1 1 s s i, k i, (2.47) είναι ο εκτιμητής του Ci / Ci, ki 1, και η μέθοδος τελειώνει με τον ίδιο τρόπο όπως η μέθοδος Chain Ladder C C M i (2.48) i, k i 1 k i 1, και Ri Ci, k i 1 M k i 1 1. (2.49) Η μέθοδος διαχωρισμού μερικές φορές έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν τα d h και v αποκτώνται από γινόμενο όχι από άθροισμα (γεωμετρική μέθοδο διαχωρισμού). Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτές οι μέθοδοι δεν πρέπει να ακολουθούνται τυφλά. Η πρόβλεψη του μέλλοντος από το παρελθόν μπορεί να γίνει αξιόπιστα όταν αφορά την εξέλιξη μιας φυσικής διαδικασίας. Ωστόσο, όταν πρόκειται για οικονομική διαδικασία με ανθρώπινες αποφάσεις, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι μπορεί εύκολα να προκύψει εσφαλμένη πρόβλεψη. Επίσης το γεγονός κάποιων μεγάλων αποζημιώσεων μπορεί να διακυβεύει την αξιοπιστία αυτών των μεθόδων. Σε μερικές ομάδες κινδύνων η τιμή της τυπικής απόκλισης της κατανομής μπορεί να φτάσει επτά ή οκτώ φορές του μέσου όρου του κόστους εξαιτίας ακραία μεγάλων αποζημιώσεων. Είναι, σε κάποιες περιπτώσεις, καλύτερο να μελετώνται οι μεγάλες αποζημιώσεις ξεχωριστά και να υπολογίζουμε το τρίγωνο των αθροιστικών τιμών αφού αφαιρεθούν οι μεγάλες αποζημιώσεις. 2.4 Η μέθοδος Bornhuetter Ferguson Η μέθοδος Bornhuetter-Ferguson (BF) αποτελείται από την επιλογή ενός πρότυπου ανάπτυξης (development pattern), για κάθε έτος ατυχήματος, ένος εκ των προτέρων τελικό δείκτη αποζημιώσεων (initial ultimate loss ratio). Από αυτά προκύπτει η εκτίμηση του αποθέματος. Ο συνήθης τρόπος να αποκτηθεί το πρότυπο ανάπτυξης είναι η σύνδεση των αναλογιών της μεθόδου Chain Ladder. Ωστόσο, αυτός ο τρόπος έχει δεχτεί κριτική γιατί 17

27 υποθέτει πολλαπλασιαστική συνάρτηση σύνδεσης μεταξύ των αποζημιώσεων του παρελθόντος και του μέλλοντος. Συμβολίζουμε με C ik τις αθροιστικές ζημιές (πληρωθείσες ή επισυμβάσες) με έτος προέλευσης (ή ατυχήματος) i μετά από k έτη εξέλιξης, 1 i, k n, και v i είναι το ασφάλιστρο για το έτος προέλευσης i. Το Ci, n 1 i υποδηλώνει το τρέχον ποσό αποζημίωσης του έτους i. Επιπλέον Si, k Ci, k Ci, k 1 είναι το ατομικό ποσό αποζημίωσης (incremental loss amount) Ci,0 0 και το i U είναι το (άγνωστο) τελικό ποσό αποζημίωσης του έτους i. Τότε Ri Ui Ci, n 1 i είναι το απόθεμα αποζημιώσεων για το έτος i το οποίο είναι άγνωστο και πρέπει να εκτιμηθεί. Αυτή η μέθοδος εκτίμησης του R i προτάθηκε από τους Bornhuetter-Ferguson (1972) για να αποφευχθούν κάποια από τα μειονεκτήματα της μεθόδου Chain Ladder. Ένα από τα μειονεκτήματα αυτά είναι ότι η Chain Ladder χρησιμοποιεί την συνάρτηση σύνδεσης των αναλογιών f με σκοπό να προβλεφθεί από το τρέχων ποσό αποζημίωσης Ci, n 1 k συνολικό ποσό. Δηλαδή εκτιμώνται οι τελικές αποζημιώσεις i το CL U C f f f i i, n 1 i n2i n1 n. Έτσι το απόθεμα της Chain Ladder είναι CL CL i i i, n 1 i i, n 1 i n 2 i n 1. R U C C f f (2.50) Αυτό σημαίνει ότι το απόθεμα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τρέχον ποσό αποζημίωσης C και μπορεί να οδηγήσει σε μη λογική τιμή του αποθέματος Ri 0 για τα έτη στα i, n 1 i οποία δεν έχουν πληρωθεί, ούτε αναφερθεί αποζημιώσεις, το οποίο δεν είναι ασυνήθιστο για τις αντασφαλίσεις υπερβάλλοντος ποσού ζημίας των πιο πρόσφατων ετών ατυχήματος. Η μέθοδος της BF αποφεύγει την εξάρτηση από το τρέχον ποσό αποζημίωσης Ci, n 1 i.το απόθεμα της BF ορίζεται ως εξής : BF i n 1 i i R 1 b U, (2.51) όπου U v q, (2.52) i i i CL 18

28 και q i είναι η εκ των προτέρων εκτίμηση του λόγου τελικών αποζημιώσεων (ultimate loss ratio - ULR) qi Ui vi για το έτος προέλευσης i, και b k όπου 0,1 είναι το ποσοστό των τελικών αποζημιώσεων που αναμένεται να γίνουν γνωστές μετά από το έτος εξέλιξης k. Πρέπει να σημειωθεί ότι q i είναι η εκ των προτέρων, εκτίμηση του ULR, σε αντίθεση με την εκ των υστέρων εκτίμηση του ULR, που είναι BF Ci, n 1 i R i vi. Αυτή η εκ των προτέρων εκτίμηση είναι διαφορετική από την εκ των υστέρων εάν και μόνο αν Ci, n 1 i bn 1 ivi q. Τα i ποσοστά b1, b2,, b n αποτελούν το αναμενόμενο αθροιστικό πρότυπο εξέλιξης (με b 1 εξαιτίας της αρχικής υπόθεσης αναφορικά με το n ) και 1- bn 1 i είναι το αναμενόμενο ποσοστό εκκρεμών αποζημιώσεων του έτους ατυχήματος i. Επομένως, για να εφαρμόσει ο αναλογιστής την μέθοδο BF πρέπει να εκτιμήσει τις παραμέτρους q i και b k για τα όλα τα i και k. Στην πράξη, τα b k προέρχονται από την συνάρτηση σύνδεσης των αναλογιών της Chain Ladder με τον ακόλουθο τρόπο n n1 n n2 n n 1 n b 1, b f, b f f,, b f f, Η μέθοδος από μόνη της δεν παρέχει μία αντικειμενική προσέγγιση για τον καθορισμό μίας εκ των προτέρων εκτίμησης q i. Στην πράξη, το q i εκτιμάται με διαφορετικούς τρόπους και συχνά βασίζεται στην εκτίμηση του τελευταίου έτους και/ή από την διαδικασία τιμολόγησης καθώς και από πληροφορίες που αφορούν την αγορά. Στην χειρότερη περίπτωση, με αυτή την πρακτική μπορεί να φανεί ότι η εκτίμηση q i χειραγωγείται με σκοπό να πετύχουμε το επιθυμητό απόθεμα. Στην καλύτερη περίπτωση, η χρήση του προτύπου της Chain Ladder δεν μας επιτρέπει να δούμε την μέθοδο BF σαν μία αυτόνομη μέθοδο αποθεματοποίησης. Επιπλέον, η χρήση της αναλογιών της Chain Ladder υποθέτει ότι οι άγνωστες αποζημιώσεις είναι έμμεσο πολλαπλάσιο των ήδη γνωστών αποζημιώσεων σε κάθε σημείο της εξέλιξης. n Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την βασική ιδέα της ανεξαρτησίας μεταξύ Ci, n 1 i και είναι και η θεμελιώδης αρχή στην οποία βασίζεται η μέθοδος BF. BF Ri που Για το λόγο αυτό αναπτύσσεται μία εναλλακτική προσέγγιση για την εκτίμηση των παραμέτρων q i και b k χωρίς να χρησιμοποιείται η λογική της CL μαζί με μια μεθοδολογία 19

29 για την εκ των προτέρων εκτίμηση του λόγου της τελικής αποζημίωσης (ultimate loss ratio) q i Εκτίμηση του προτύπου εξέλιξης Αν έχουμε μια εκ των προτέρων εκτίμηση της U i ( π.χ. από την παραδοσιακή προσέγγιση που περιεγράφηκε παραπάνω), (2.52), είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε το κατάλληλο πρότυπο εξέλιξης. Από τον τύπο αποθέματος της BF (2.51), συμπεραίνουμε ότι b Ri U i Ri Ci, n 1 i 1 i 1. (2.53) U U U n i i i Θα έχουμε αυστηρή ισότητα εάν και μόνο αν η εκ των προτέρων εκτίμηση U i ισούται με την εκ των υστέρων Ci, n 1 i Ri, δηλαδή εάν Ci, n 1 i bn 1 iu i. Αυτό δεν θα ισχύει για όλα τα i, αλλά θα πρέπει να είναι αληθές κατά μέσο όρο, έστω και κατά προσέγγιση, διαφορετικά το πρότυπο b1, b 2, δεν θα έχει καλή προσαρμογή στα δεδομένα. Συνεπώς, από την προηγούμενη εξίσωση (2.53) προτείνεται ο εκτιμητής n1 k n1 k bk C U i, (2.54) ik i1 i1 ως σταθμισμένο μέσος όρος των δεικτών C. ik U. Αυτός ο άμεσος τρόπος εκτίμησης του i αθροιστικού προτύπου b1, b 2, μπορεί να οδηγήσει σε αναστροφή, δηλαδή bk bk 1, γιατί κάθε b k βασίζεται σε διαφορετικό αριθμό ετών προέλευσης. Για να αποφευχθούν τέτοιες αναστροφές χρησιμοποιούμε τις αντίστοιχες προσαυξήσεις k n1 k n1 k S Ui, (2.55) ik i1 i1 και λαμβάνουμε το b k προσθέτοντας τα k, δηλαδή bk (2.56) 1 k, και λαμβάνοντας υπόψη ότι bn 1 1. Θα πρέπει τα k να εξομαλυνθούν και να βαίνουν μειούμενα στο μηδέν. 20

30 2.4.2 Εκτίμηση του εκ των προτέρων τελικού δείκτη αποζημίωσης Για την εκτίμηση του q i, το οποίο δεν εξαρτάται άμεσα από τις αποζημιώσεις Ci, n 1 i που είναι γνωστές μέχρι σήμερα στην μέθοδο BF, προτείνονται τα ακόλουθα τρία βήματα. Το πρώτο βήμα είναι να ληφθεί υπόψη ο μέσος όρος των λόγων ατομικών αποζημιώσεων (ILR) (Ιncremental loss ratio) n1 k n1 k m S v, (2.57) k ik i i1 i1 του έτους εξέλιξης k που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα. Το άθροισμα m1 mn όλων των μέσων όρων των ILRs είναι μία εκ των προτέρων εκτίμηση του τελικού λόγου αποζημίωσης για ένα μέσο έτος ατυχημάτων (εάν η εξέλιξη υποθέτουμε ότι θα ολοκληρωθεί μετά από n έτη). Πρέπει να σημειωθεί ότι για να οριστεί αυτή η εκ των προτέρων εκτίμηση, η αποζημίωση Ci, n 1 i για κάθε δεδομένο έτος ατυχήματος i λαμβάνεται υπόψη μόνο οριακά ( σε αντίθεση με την εκτίμηση της CL για το U i ). Το δεύτερο βήμα είναι να χρησιμοποιηθεί το γεγονός ότι ο συνολικός δείκτης αποζημίωσης q i του έτους ατυχήματος i επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο της επάρκειας του ρυθμού (rate adequacy) του συγκεκριμένου έτους. Η επάρκεια του ρυθμού ορίζεται από δύο παράγοντες, το επίπεδο ρυθμού (rate level) και το επίπεδο αποζημίωσης (loss level), και από τα δύο μαζί προκύπτει το επίπεδο του δείκτη αποζημίωσης. Για λόγους αποθεματοποίησης είναι αρκετό να εξεταστεί το σχετικό επίπεδο της επάρκειας ρυθμού ενός έτους προέλευσης συγκρίνοντας το με άλλα έτη προέλευσης. Με αυτήν την πληροφορία μπορούμε να μεταφράσουμε το (σχεδόν) γνωστό δείκτη αποζημιώσεων παλιότερων ετών ατυχήματος σε προβλέψεις πιο πρόσφατων ετών ατυχήματος. Έτσι, πρέπει να εκτιμήσουμε μόνο την αλλαγή του επίπεδου ρυθμού και την τάση του κόστους αποζημιώσεων. Αυτό είναι ευκολότερο γιατί την στιγμή της αποθεματοποίησης γνωρίζουμε το βαθμό με τον οποίο οι αλλαγές του δείκτη πραγματοποιούνται και ξέρουμε ήδη μέρος των αποζημιώσεων κάθε έτους ατυχήματος. Αυτή η πληροφορία άρα χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της επάρκειας ρυθμού, επιπλέον της πληροφορίας τιμολόγησης. Συνεπώς, αναλύουμε τις πληροφορίες για την επάρκεια ρυθμού που παίρνουμε από τα δεδομένα αθροιστικών ζημιών (run-off data). Εάν στο έτος ατυχήματος i έχουμε χαμηλότερο μέσο όρο επαρκούς ρυθμού (συγκρινόμενο με άλλα έτη ατυχήματος που έχουν ληφθεί 21

31 υπόψη), τότε το ποσό του ασφαλίστρου v i, θα είναι μικρότερο από ότι έπρεπε να είναι για ένα μέσο έτος ατυχήματος. Συνεπώς, περισσότεροι από τους παρατηρήσιμους λόγους ατομικών αποζημιώσεων προσαύξησης (observed individual incremental loss ratios) Si,1 Si,2 Si, n 1 i,,,, v v v i i i θα είναι υψηλότεροι από τους αντίστοιχους μέσους όρους m1, m2,, mn 1 i τουλάχιστον μετά την εξάλειψη κάθε ασυνήθιστα μεγάλης ατομικής αποζημίωσης, όπως είναι φυσικό να γίνεται σε κάθε μέθοδο αποθεματοποίησης. Για να φτάσουμε στην εκτίμηση της σχετικής επάρκειας του ρυθμού του έτους i χρησιμοποιούμε τον σταθμισμένο μέσο όρο n1i n1i n1i mk Sik vi i, n 1 i i i ik i k n 1 i k1 m mk k1 k1 mk k1 r S v m C v, (2.58) των λόγων Si, k vi και m k. Έτσι αποζημιώσεων C, 1 v i ni i r i είναι ο λόγος των λόγων τρεχουσών ατομικών του έτους ατυχήματος i διαιρεμένος με τους αντίστοιχους εκ των προτέρων μέσους όρους δεικτών αποζημιώσεων. Ο δείκτης r i ονομάζεται δείκτης ζημιών (loss ratio index). Από την οπτική γωνία του ασφαλίστρου, το r i δείχνει τον παράγοντα με το οποίο το ασφάλιστρο v i πρέπει να πολλαπλασιαστεί με σκοπό να προσαρμοστεί με το μέσο όρο του επιπέδου επαρκούς ρυθμού, θεωρώντας έτη ατυχημάτων i 1, 2,, n. Από αυτή την άποψη, το r i μπορεί να ονομαστεί on-level premium factor. Ο παράγοντας r i δεν είναι απαραίτητο να μετατρέψει το v i σε ικανοποιητικά απόλυτο μέγεθος, αυτό που επιτυγχάνεται, σχετικά με το vr αντί του v, είναι ότι όλα τα έτη ατυχήματος έχουν περίπου το ίδιο τελικό δείκτη i i αποζημιώσεων 1 i U v r m m. i / i i n Σε αυτό το σημείο, έχουμε υπολογίσει τα r i και τα m k και συνεπώς ( m1 mn) r είναι μία λογική εκ των προτέρων εκτίμηση του δείκτη τελικών αποζημιώσεων q U v, με την υπόθεση ότι η εξέλιξη έχει ολοκληρωθεί σε n έτη. Ως τρίτο βήμα θα πρέπει να ελέγξουμε την εκτίμηση i i i i r i. Αρχικά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι από τα δεδομένα των πληρωθεισών και από τα δεδομένα των 22

32 επισυμβασών προκύπτουν διαφορετικές τιμές για τα r i. Αλλά φυσικά πρέπει να είναι ταυτόσημα διότι σχετίζονται με το ίδιο ασφάλιστρο v i και τις αποζημιώσεις U i για οποιοδήποτε σύνολο δεδομένων. Θα χρησιμοποιήσουμε τον αριθμητικό μέσο όρο paid inc ri ri 2 paid inc i i i ή το γεωμετρικό μέσο r r r. Ο υπολογισμός των r i πρέπει να προέρχονται από δεδομένα μεγάλου χαρτοφυλακίου κινδύνων για να είναι όσο το δυνατόν αξιόπιστα. Το χαρτοφυλάκιο αυτό μπορεί να αποτελείται από διάφορα τρίγωνα αθροιστικών ζημιών. Για το καθένα η αποθεματοποίηση γίνεται ξεχωριστά, αλλά έχουμε υποθέσει ότι έχουν συμβεί παρόμοιες αλλαγές στο επίπεδο της επάρκειας του ρυθμού (rate adequacy level). Κανονικά έχουμε και πληροφορίες από την διαδικασία τιμολόγησης, δηλαδή την αλλαγή του ρυθμού και την εκτίμηση της τάσης αποζημιώσεων. Ο λόγος ri ri 1 οποιονδήποτε συνεχόμενων ετών πρέπει να ελέγχεται ενάντια στο λόγο της τάσης των απωλειών και την αποτελεσματική αλλαγή ρυθμού που εμποδίζεται από v i. Για παράδειγμα, εάν για το έτος i 1προς το έτος i αναμένεται μία αύξηση 10% αλλά ο ρυθμός αλλαγής που έχει επιτευχθεί είναι μόνο 5%, ο λόγος ri ri 1 πρέπει να είναι κοντά σε υποδεικνύοντας μία επιδείνωση του δείκτη απωλειών κατά 4.8% (=1.10/1.05-1). Αν δεν συμβαίνει αυτό πρέπει να πάρουμε την απόφαση ανάμεσα στους δύο δείκτες, για παράδειγμα σχηματίζοντας ένα αξιόπιστο σταθμισμένο μέσο όρο των δύο τιμών. Για τα πιο πρόσφατα έτη ατυχήματος i n και in 1 είναι πιθανόν να εμπιστευτούμε τις πληροφορίες των τιμών περισσότερο από την r i εκτίμηση των δεδομένων, αφού τα τελευταία μόνο βασίζονται σε ένα ή δύο καταχωρήσεις ενός τριγώνου. Σε ακραίες περιπτώσεις τα r i μπορεί να είναι μηδέν, το οποίο είναι παράλογο και πρέπει προφανώς να διορθωθεί. Το μέγεθος των r i για το πρώτο έτος ατυχήματος μπορεί θεωρητικά να επιλεχθεί αυθαίρετα, εξαιτίας του επιπέδου της επάρκειας ρυθμού (loss ratio level) θα υπολογιστεί σε μία επακόλουθη προσαρμογή των σκοπό να παραμείνουν τα the intuitive incremental loss ratio). m k. Συνεπώς μπορεί να μείνει όπως προκύπτει από τον τύπο με m k σε διαισθητική αύξηση του επιπέδου δείκτη αποζημιώσεων (at Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι οι λόγοι ri ri. Γι αυτό πρώτα επιλέγουμε τις τιμές για 1 αυτούς τους λόγους που βασίζονται σε όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και μετά, ξεκινώντας 23

33 * * με την επιλογή r i, προερχόμενα από αυτά τα αποτελέσματα της επιλογής r i για κάθε έτος * ατυχήματος i. Με αυτά τα επιλεγμένα r i όλα τα προσαρμοσμένα ασφάλιστρα v * ii r,1 i n,, πρέπει στο τέλος να οδηγούν (περίπου) στην ίδια επάρκεια ρυθμού, δηλαδή προκύπτουν παρόμοιες τιμές με U ( v r ). i i i Στον υπολογισμό του αποθέματος του επόμενου έτους, τα δεδομένα του τριγώνου θα περιλαμβάνουν μία επιπλέον διαγώνιο η οποία θα οδηγήσει σε αλλαγές στα r i. Αλλά οι λόγοι ri ri 1 θα έχουν την ίδια ερμηνεία με προηγουμένως. Γι αυτό εξαιτίας της αυθαιρεσίας των i* * * r, μπορούμε να κρατήσουμε τα παλιά r i και όσο δεν υπάρχουν αλλαγές στο λόγο ri ri *1, * * * * κρατάμε τα ri και μονάχα προσθέτουμε το r που βασίζεται στο λόγο rn 1 rn n 1. * Πριν χρησιμοποιήσουμε το r i για την εκτίμηση του q i πρέπει να προσαρμόσουμε το μέσο όρο δείκτη προσαυξημένων αποζημιώσεων ασφάλιστρα v i. Αντικαταστούμε τα m k γιατί είναι βασισμένα στα μη προσαρμοσμένα m k με το ακόλουθο τύπο n1 k n1 k * k ik i i i1 i1 m S v r. (2.59) Αυτό συνήθως θα καταλήξει σε μικρές αλλαγές. Σημαντικές αλλαγές μπορεί να συμβούν για τα τελευταία δύο ή τρία έτη εξέλιξης ή γενικά για τα δεδομένα όπου τα v i και τα r i αλλάζουν σημαντικά. Τα τροποποιημένα Incremental Loss Ratios ILR S m k των ελάχιστων τελευταίων ετών εξέλιξης μπορεί επίσης να παράγουν αυθαίρετα αποτελέσματα, ξανά εξαιτίας των περιορισμένων δεδομένων. Φυσικά αυτές οι προσαυξήσεις πρέπει να εξομαλυνθούν και να τείνουν στο μηδέν. Γι αυτό μία εξομαλυμένη προσέγγιση είναι λογική και δείχνει ότι τα ILRs επιλέγονται με τα * m k. Σε αυτό το σημείο εγκαταλείπεται η μη ρεαλιστική υπόθεση ότι δεν υπάρχει έτος εξέλιξης πέρα του n. Αυτό επιτυγχάνεται επιλέγοντας ένα μέσο όρο λόγων tail * n 1 m (που μπορεί να είναι μηδέν ή και αρνητικό, όπως οποιοδήποτε άλλο * m ), για να συμπληρώσει τα ILRs k * mk,1 k n, που έχουν ήδη επιλεχθεί. 24

34 Χρησιμοποιώντας αυτά τα ILRs, έχουμε * * * * n n m m1 m m 1, ως μια τροποποιημένη εκτίμηση για τα ULR με μέσο όρο επίπεδου επάρκειας ρυθμού. Φυσικά οι πληρωθείσες και οι επισυμβάσες ζημιές έχουν την ίδια εκτίμηση ULR * m. Αν δεν συμβαίνει αυτό πρέπει να γίνει τροποποίηση του * m k ειδικά του * n m 1, ώστε να m * * paid minc. Έτσι τελικά προκύπτει η a priori εκτίμηση qi * i * r m για τα ULR του έτους i και την αντίστοιχη ποσότητα U i * ii * v r m. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή μέθοδο BF, αυτή η διαδικασία δίνει την δυνατότητα στον αναλογιστή να συνενώσει την γενική τιμολόγηση και τις πληροφορίες της αγοράς που είναι διαθέσιμες με την τάση και τους λόγους που περιέχεται στα τρίγωνα με τις πληρωθείσες και τις επισυμβάσες ζημιές. Επιπλέον, αυτή η διαδικασία χρησιμοποιεί μια λεπτομερή ανάλυση * * * του a priori Ultimate Loss Ratio qi r i m1 m n 1 στα συστατικά, επάρκεια ρυθμού και πρότυπο ανάπτυξης. Αυτό κάνει την διαδικασία πιο εύκολη για να παρακολουθηθεί και να αξιολογηθεί από συναδέλφους αναλογιστές. Εκτίμηση του προτύπου εξέλιξης. Οπότε εισάγουμε τον τύπο U i * ii * v r m στην σχέση που προέρχεται από τα k αποκτάμε n1i n1 k S ik ik i1 i1 mk k n1 k n1 k * * * U m i viri m i1 i1 S. (2.60) Εδώ μπορούμε να δούμε τον αριθμητή επιλεγεί, καθώς ο παρονομαστής εκφράζει τα επιλεγμένα ILRS. Άρα είναι εύλογο να επιλεχθεί m k ότι μπορεί να διαφέρει από αυτό που τελικά θα * k m * k, * (2.61) m 25

35 Αυτό τελικά οδηγεί σε b * k * * * * mi mk 1 k * * m1 mn1. (2.62) Αυτό είναι το αυθεντικό BF πρότυπο εξέλιξης το οποίο διαφέρει από το πρότυπο του CL. Ο υπολογισμός με αυτό τον τρόπο των παραμέτρων q i και bk είναι μία πραγματικά αυτόνομη μέθοδος υπολογισμού των αποθεμάτων, η οποία είναι τελείως ανεξάρτητη της μεθόδου CL. 2.5 Γενικευμένα γραμμικά μοντέλα Η μέθοδος της Chain Ladder, στην απλούστερη της μορφή, περιλαμβάνει μόνο τον τρόπο που θα αποκτηθούν οι προβλέψεις των τελικών αποζημιώσεων. Και ως τελικές αποζημιώσεις εννοούνται οι αποζημιώσεις που έχουν παρατηρηθεί μέχρι το τελευταίο έτος καθυστέρησης, και δεν περιλαμβάνει κανένα παράγοντα ουράς (tail factor). Από στατιστικής πλευράς, δοθέντος της σημειακής εκτιμήσεως, το επόμενο βήμα είναι να αναπτυχθούν εκτιμήσεις πιθανής ευαισθησίας ή μεταβλητότητας στα αποτελέσματα έτσι ώστε οι εκτιμήσεις να αποτελούνται από επιπλέον αποθέματα που μπορεί να κρατηθούν από σύνεση, και είναι μεγαλύτερα από τις προβλεπόμενες τιμές. Το μέτρο της μεταβλητότητας που συνήθως χρησιμοποιείται είναι το σφάλμα πρόβλεψης, ορίζεται ως τυπικό σφάλμα της κατανομής των πιθανών αποτελεσμάτων των αποθεμάτων. Είναι επιθυμητό να λάβουμε υπόψη και άλλους παράγοντες, όπως την πιθανότητα των απρόσμενων γεγονότων τα οποία όταν συμβαίνουν αυξάνουν την αβεβαιότητα, τα οποία είναι δύσκολο να μοντελοποιηθούν. Το πρώτο βήμα για να αποκτήσουμε το σφάλμα πρόβλεψης είναι να σχηματίσουμε ένα στατιστικό μοντέλο κάνοντας υποθέσεις σχετικά με τα δεδομένα. Εάν ο στόχος είναι να παρέχει ένα στοχαστικό μοντέλο που είναι ανάλογο με την μέθοδο Chain Ladder, τότε είναι προφανές ότι η πρώτη προϋπόθεση είναι οι προβλεπόμενες τιμές να είναι ίδιες με την μέθοδο Chain Ladder. Υπάρχουν δύο τρόποι με το οποίο αυτό επιχειρείται: προσδιορίζοντας κατανομές από τα δεδομένα, ή απλά προσδιορίζοντας τις δύο πρώτες ροπές. Λαμβάνοντας υπόψη μοντέλα τα οποία προσδιορίζουν κατανομές από τα δεδομένα, λαμβάνουμε υπόψη την over-dispersed κατανομή Poisson, την αρνητική διωνυμική κατανομή και την κανονική κατανομή. Σκοπός αυτών των μοντέλων είναι να λάβουμε εκτιμήσεις αποθεμάτων όπως στην μέθοδο Chain Ladder. Το μοντέλο της αρνητικής διωνυμικής προέρχεται από το μοντέλο Poisson. Tα δύο 26

36 μοντέλα είναι στενά συσχετισμένα αλλά έχουν διαφορετική παραμετροποίηση. Επίσης το κανονικό μοντέλο προσεγγίζει το μοντέλο της διωνυμικής κατανομής Το μοντελο Over-dispersed Poisson Το μοντέλο αυτής διαφέρει από την κατανομή Poisson στο ότι η διακύμανση δεν είναι ίση με τον μέσο, αλλά αντίθετα είναι ανάλογη του μέσου. Στην αποθεματοποίηση των αποζημιώσεων, το μοντέλο της κατανομής της υπερ-διασποράς (over-dispersed) Poisson υποθέτει ότι οι ατομικές αποζημιώσεις (incremental claims) c i κατανέμονται ως ανεξάρτητές τυχαίες μεταβλητές υπερ-διασποράς Poisson, με μέσο και διακύμανση: E[ c ] m x y και Var[c ] x y, (2.63) i i i i i όπου n yk 1. (2.64) k 1 Όπου x i είναι οι αναμενόμενες τελικές αποζημιώσεις (όπου τελικές αποζημιώσεις είναι οι αποζημιώσεις ως το τελευταίο έτος εξέλιξης που έχουν παρατηρηθεί στο τρίγωνο), και y είναι η αναλογία των τελικών αποζημιώσεων που προκύπτει από κάθε έτος εξέλιξης. Η υπερδιαπορά εισάγεται μέσω της παραμέτρου, η οποία είναι άγνωστη και εκτιμάται από τα δεδομένα. Επιτρέποντας την υπερ-διασπορά δεν επηρεάζεται η εκτίμηση των παραμέτρων, αλλά οδηγεί στην αύξηση των τυπικών τους σφαλμάτων. Πρέπει να σημειωθεί ότι εφόσον η y i εμφανίζεται στην διακύμανση, ο περιορισμός ότι το y i πρέπει να είναι θετικός είναι αυτόματα επιβαλλόμενος. Αυτό υπονοεί ότι το άθροισμα των αυξανόμενων αποζημιώσεων στην στήλη πρέπει να είναι επίσης θετική, που είναι ο περιορισμός του μοντέλου. Σημειώνεται ότι κάποιες αρνητικές αυξήσεις αποζημιώσεων επιτρέπονται, εφόσον το άθροισμα κάθε στήλης δεν είναι αρνητικό. Σε αυτό το ανάπτυγμα, ο μέσος όρος έχει μία πολλαπλασιαστική δομή, η οποία είναι το γινόμενο της επιρροής της γραμμής και της επιρροής της στήλης. Η επιρροή της γραμμής και της στήλης έχει συγκεκριμένη ερμηνεία, (είναι οι αναμενόμενες τελικές αποζημιώσεις σε κάθε αρχικό έτος και η αναλογία των τελικών που προκύπτουν για κάθε έτος εξέλιξης, αντίστοιχα), και είναι μερικές φορές χρήσιμο να παραμείνει το μοντέλο σε αυτόν τον τύπο. 27

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 14/7/2017 Πρωί: X Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Ασφαλίσεις Κατά Ζημιών Τα θέματα 1 και 2 σχετίζονται με το παρακάτω τρίγωνο επισυμβασών ζημιών Έτος Ατυχήματος Έτος Εξέλιξης 1

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 27/6/2018 Πρωί: X Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Ασφαλίσεις Κατά Ζημιών 1. Ποιο από τα παρακάτω αληθεύει; (Α) Η ηλικία του οδηγού για τον κλάδο του αυτοκινήτου αποτελεί παράγοντα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2011 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 12 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2011 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 12 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 0 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΙΟΥΛΙΟΥ 0 ΠΡΩΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ (9 π.μ. π.μ.) . Το πλήθος των αποζημιώσεων N

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 5/7/2016 Πρωί: X Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Ασφαλίσεις Κατά Ζημιών Τα θέματα 1 και 2 σχετίζονται με το παρακάτω τρίγωνο σωρευτικών πληρωθεισών ζημιών Παράμετρος Bondy = 0,7

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 18 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 18 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΕΝΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 18 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ (12 μ. 2 μ.μ.) 1. (5 βαθμοί) Δίνεται ο ακόλουθος πίνακας με εμπειρικά δεδομένα από

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 7/07/207 Πρωί: Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Αρχές Αναλογιστικής Προτυποποίησης, Κατασκευή και Αξιολόγηση Αναλογιστικών Προτύπων. Οι αναλογιστές μιας εταιρείας μοντελοποιούν την

Διαβάστε περισσότερα

Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!!

Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!! Όνομα: Επίθετο: : 22/6/2018 Πρωί: Απόγευμα: X Θεματική ενότητα: Βδ Ασφαλίσεις Υγείας Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!! 1/6 Ερώτημα 1 (10 μονάδες) Μία ασφαλιστική εταιρεία έχει αντασφαλίσει το χαρτοφυλάκιο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2010 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2010 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 010 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 010 ΠΡΩΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ (9 π.μ. 11 π.μ.) 1. Το πλήθος των αποζημιώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!

Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!! Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 22/6/2018 Πρωί: Χ Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Βδ Ασφαλίσεις Υγείας Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!! 1/20 1. Για ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο υγείας δίνονται οι εξής πληροφορίες: Έκδοση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 19/7/2017 Πρωί: Χ Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Βδ Ασφαλίσεις Υγείας 1. Έστω ότι έχουμε 2 προϊόντα κάλυψης νοσοκομειακών δαπανών τα οποία έχουν ακριβώς το ίδιο ασφάλιστρο κινδύνου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2010 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2010 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2010 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ (12 μ. 2 μ.μ.) a ak 1. (6 βαθμοί)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία:17/07/2017 Πρωί: Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Αρχές Αναλογιστικής Προτυποποίησης, Κατασκευή και Αξιολόγηση Αναλογιστικών Προτύπων Ερώτημα 1 Ο συνολικός αριθμός των ζημιών N σε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ F3W.PR09 Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: //07 Πρωί: Απόγευμα: x Θεματική ενότητα: Ποσοτικοποίηση και Αναλογιστική Διαχείριση των Κινδύνων και Φερεγγυότητα ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! F3W.PR09 /5 F3W.PR09 Θέμα α) Ποια η

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 13/7/2015 Πρωί: x Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Ποσοτικοποίηση και Αναλογιστική Διαχείριση των Κινδύνων και Φερεγγυότητα 1. Στο πλαίσιο φερεγγυότητα ΙΙ, όσον αφορά στη δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Συσχέτιση (Correlation) - Copulas

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Συσχέτιση (Correlation) - Copulas ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Συσχέτιση (Correlation) - Copulas Σημασία της μέτρησης της συσχέτισης Έστω μία εταιρεία που είναι εκτεθειμένη σε δύο μεταβλητές της αγοράς. Πιθανή αύξηση των 2 μεταβλητών

Διαβάστε περισσότερα

Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!

Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!! Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 25/6/2018 Πρωί: Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Αρχές Αναλογιστικής Προτυποποίησης, Κατασκευή και Αξιολόγηση Αναλογιστικών Προτύπων Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!! 1/15 1. Η κατανομή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 07-08 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Επικ. Καθηγητής v.koutras@fme.aegea.gr Τηλ: 7035468 Θα μελετήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης

Έλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης 1 Έλεγχος υποθέσεων και διαστήματα εμπιστοσύνης Όπως γνωρίζουμε από προηγούμενα κεφάλαια, στόχος των περισσότερων στατιστικών αναλύσεων, είναι η έγκυρη γενίκευση των συμπερασμάτων, που προέρχονται από

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία:25/06/2018 Πρωί: Απόγευμα: Θεματική ενότητα:αρχές Αναλογιστικής Προτυποποίησης, Κατασκευή και Αξιολόγηση Αναλογιστικών Προτύπων Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α ΣΕ ΟΛΟΥΣ!!!!!! 1/6 ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 8/7/2016 Πρωί: Χ Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Βδ Ασφαλίσεις Υγείας 1. Σε ένα χαρτοφυλάκιο managed care προϊόντων, το 2015 συνέβησαν οι εξής ζημιές: Ζημιές ( ) 1.500 10.000 40.000

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 8/7/206 Πρωί: Απόγευμα: X Θεματική ενότητα: Βδ Ασφαλίσεις Υγείας Ερώτημα (0 μονάδες) i) Έχουμε ένα συμβόλαιο σοβαρών ασθενειών με 2-έτη διάρκεια, με τις εξής πληροφορίες: ο

Διαβάστε περισσότερα

Δ υ ν α μ ι κ έ ς Μ έ θ ο δ ο ι Ε κ τ ί μ η σ η ς Α π ο θ ε μ α τ ι κ ώ ν Γ ε ν ι κ ώ ν Α σ φ α λ ί σ ε ω ν

Δ υ ν α μ ι κ έ ς Μ έ θ ο δ ο ι Ε κ τ ί μ η σ η ς Α π ο θ ε μ α τ ι κ ώ ν Γ ε ν ι κ ώ ν Α σ φ α λ ί σ ε ω ν Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Π Ε Ι Ρ Α Ι Α ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ Α Ν Α Λ Ο Γ Ι Σ Τ Ι Κ Η Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η & Δ Ι Ο Ι Κ Η Τ Ι Κ Η Κ Ι Ν Δ Υ Ν Ο Υ Δ υ ν α μ ι κ έ ς Μ έ θ ο δ ο ι Ε κ τ ί μ η σ η

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση

Κεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση Κεφάλαιο 10 Εισαγωγή στην Εκτίμηση Εκεί που είμαστε Κεφάλαια 7 και 8: Οι διωνυμικές,κανονικές, εκθετικές κατανομές και κατανομές Poisson μας επιτρέπουν να κάνουμε διατυπώσεις πιθανοτήτων γύρω από το Χ

Διαβάστε περισσότερα

Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!!!

Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!!! Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: 4 Φεβρουαρίου Πρωί: Χ Απόγευμα: 2019 Θεματική ενότητα:ποσοτικοποίηση & Αναλογιστική Διαχείριση των Κινδύνων Κ Α Λ Η Ε Π Ι Τ Υ Χ Ι Α!!!!!!! 1/12 Ερώτηση 1 η Ποιο από τα παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Κεφάλαιο 10. Εισαγωγή στην εκτιμητική

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Κεφάλαιο 10. Εισαγωγή στην εκτιμητική ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΑΤΡΑΣ Εργαστήριο Λήψης Αποφάσεων & Επιχειρησιακού Προγραμματισμού Καθηγητής Ι. Μητρόπουλος ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

1.2 Απλός Κινητός Μέσος (Simple -equally-weighted- Moving Average)

1.2 Απλός Κινητός Μέσος (Simple -equally-weighted- Moving Average) Μέθοδοι Εξομάλυνσης Οι διαδικασίες της εξομάλυνσης (smoohig και της παρεμβολής (ierpolaio αποτελούν ένα περίπλοκο πεδίο έρευνας και γνώσης και έχουν άμεση πρακτική εφαρμογή στις οικονομικές επιστήμες..

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΝΤΥΠΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Όνομα: Επίθετο: Ημερομηνία: //017 Πρωί: x Απόγευμα: Θεματική ενότητα: Ποσοτικοποίηση και Αναλογιστική Διαχείριση των Κινδύνων και Φερεγγυότητα ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! 1/10 1. Για ποια από τα παρακάτω έχει καθήκον

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 06-07 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Επικ. Καθηγητής v.koutra@fme.aegea.gr Τηλ: 7035468 Θα μελετήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος)

Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος) Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος) 1 γ Ποιος είναι ο αριθμητικός μέσος όρος ενός δείγματος ετησίων αποδόσεων μιας μετοχής, της οποίας

Διαβάστε περισσότερα

Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος)

Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος) Στατιστικές Έννοιες (Υπολογισμός Χρηματοοικονομικού κινδύνου και απόδοσης, διαχρονική αξία του Χρήματος) 1. Ποιος είναι ο αριθμητικός μέσος όρος ενός δείγματος ετησίων αποδόσεων μιας μετοχής, της οποίας

Διαβάστε περισσότερα

Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η. Statisticum collegium iv

Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η. Statisticum collegium iv Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η i Statisticum collegium iv Στατιστική Συμπερασματολογία Ι Σημειακές Εκτιμήσεις Διαστήματα Εμπιστοσύνης Στατιστική Συμπερασματολογία (Statistical Inference) Το πεδίο της Στατιστικής Συμπερασματολογία,

Διαβάστε περισσότερα

2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ (Backward Elimination Procedure) Στην στατιστική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές μέθοδοι για

2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ (Backward Elimination Procedure) Στην στατιστική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές μέθοδοι για 2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ (Backward Elimination Procedure) Στην στατιστική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές μέθοδοι για τον καθορισμό του καλύτερου υποσυνόλου από ένα σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΦΕΡΕΓΓΥΟΤΗΤΑ ΙΙ

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΦΕΡΕΓΓΥΟΤΗΤΑ ΙΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένη Στατιστική Δημήτριος Μπάγκαβος Τμήμα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών Πανεπισ τήμιο Κρήτης 14 Μαρτίου /34

Εφαρμοσμένη Στατιστική Δημήτριος Μπάγκαβος Τμήμα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών Πανεπισ τήμιο Κρήτης 14 Μαρτίου /34 Εφαρμοσμένη Στατιστική Δημήτριος Μπάγκαβος Τμήμα Μαθηματικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών Πανεπιστήμιο Κρήτης 14 Μαρτίου 018 1/34 Διαστήματα Εμπιστοσύνης. Εχουμε δει εκτενώς μέχρι τώρα τρόπους εκτίμησης

Διαβάστε περισσότερα

Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η i ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Κατανομή Δειγματοληψίας του Δειγματικού Μέσου Ο Δειγματικός Μέσος X είναι μια Τυχαία Μεταβλητή. Καθώς η επιλογή και χρήση διαφορετικών δειγμάτων από έναν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Μ.Ν. Ντυκέν, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. Ε. Αναστασίου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τ.Μ.Χ.Π.Π.Α. ΔΙΑΛΕΞΗ 07 & ΔΙΑΛΕΞΗ 08 ΣΗΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Βόλος, 016-017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Διδάσκων: Δημήτριος Ι. Φωτιάδης Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Ιωάννινα 2017-2018 Παρεμβολή και Παρεκβολή Εισαγωγή Ορισμός 6.1 Αν έχουμε στη διάθεσή μας τιμές μιας συνάρτησης

Διαβάστε περισσότερα

Συσχέτιση μεταξύ δύο συνόλων δεδομένων

Συσχέτιση μεταξύ δύο συνόλων δεδομένων Διαγράμματα διασποράς (scattergrams) Συσχέτιση μεταξύ δύο συνόλων δεδομένων Η οπτική απεικόνιση δύο συνόλων δεδομένων μπορεί να αποκαλύψει με παραστατικό τρόπο πιθανές τάσεις και μεταξύ τους συσχετίσεις,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Επιτροπή Ασφαλίσεων Μεταφορών και Σκαφών της Ενώσεως, µέσα στα πλαίσια της στατιστικής παρακολούθησης των µεγεθών των κλάδων ασφάλισης που

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Διδάσκων: Δημήτριος Ι. Φωτιάδης Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Ιωάννινα 07-08 Αριθμητική Παραγώγιση Εισαγωγή Ορισμός 7. Αν y f x είναι μια συνάρτηση ορισμένη σε ένα διάστημα

Διαβάστε περισσότερα

Β E ln { 1+0,8i. 17. H συνάρτηση κόστους ασφαλιστικής επιχείρησης Α είναι f(t)=500t για

Β E ln { 1+0,8i. 17. H συνάρτηση κόστους ασφαλιστικής επιχείρησης Α είναι f(t)=500t για 1. Ποια από τα παρακάτω περιλαμβάνονται υποχρεωτικά στα στοιχεία που χορηγούνται πριν τη σύναψη ασφαλιστικής σύμβασης : Ι. το κράτος-μέλος καταγωγής της επιχείρησης ή το κράτος-μέλος στο οποίο βρίσκεται

Διαβάστε περισσότερα

3η Ενότητα Προβλέψεις

3η Ενότητα Προβλέψεις ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Μονάδα Προβλέψεων & Στρατηγικής Forecasting & Strategy Unit Τεχνικές Προβλέψεων 3η Ενότητα Προβλέψεις (Μέρος 4 ο ) http://www.fsu.gr

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Διδάσκων: Δημήτριος Ι. Φωτιάδης Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Ιωάννινα 07-08 Πεπερασμένες και Διαιρεμένες Διαφορές Εισαγωγή Θα εισάγουμε την έννοια των διαφορών με ένα

Διαβάστε περισσότερα

2. Στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης οι εισφορές καταβάλλονται :

2. Στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης οι εισφορές καταβάλλονται : 1. Προκειμένου να είναι επαρκής, στο μέτρο του ευλόγως προβλεπτού, η εκτίμηση για το ύψος της ελάχιστης ελεύθερης περιουσίας που πρέπει να διαθέτει ασφαλιστική εταιρία, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι κίνδυνοι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Εισαγωγή

ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Εισαγωγή 1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ Εισαγωγή Η ανάλυση ευαισθησίας μιάς οικονομικής πρότασης είναι η μελέτη της επιρροής των μεταβολών των τιμών των παραμέτρων της πρότασης στη διαμόρφωση της τελικής απόφασης. Η ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων

Κεφάλαιο 9. Έλεγχοι υποθέσεων Κεφάλαιο 9 Έλεγχοι υποθέσεων 9.1 Εισαγωγή Όταν παίρνουμε ένα ή περισσότερα τυχαία δείγμα από κανονικούς πληθυσμούς έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίζουμε στατιστικά, όπως μέσους όρους, δειγματικές διασπορές

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΖΗΤΗΣΗΣ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΑΝΟΥΡΓΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Β Γραφικές παραστάσεις - Πρώτο γράφημα Σχεδιάζοντας το μήκος της σανίδας συναρτήσει των φάσεων της σελήνης μπορείτε να δείτε αν υπάρχει κάποιος συσχετισμός μεταξύ των μεγεθών. Ο συνήθης τρόπος γραφικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2011 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 12 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2011 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ 12 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 0 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΙΟΥΛΙΟΥ 0 ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ( μ. μ.μ.) . (6 βαθμοί) Μια ασφαλιστική

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμ. Πρωτ.: 1407 ΕΞ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ & ΕΛΕΓΧΩΝ Ν.Π.Δ.Δ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΣΛΟΤ)

Αριθμ. Πρωτ.: 1407 ΕΞ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ & ΕΛΕΓΧΩΝ Ν.Π.Δ.Δ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΣΛΟΤ) ΣΛΟΤ Αριθμ. Πρωτ.: 1407 ΕΞ / 28.07.2016 Επικουρικό Κεφάλαιο ΣΛΟΤ Αριθμ. Πρωτ.: 1407 ΕΞ / 28.07.2016 Αθήνα, 28.07.2016 Αριθμ. Πρωτ.: 1407 ΕΞ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ & ΕΛΕΓΧΩΝ Ν.Π.Δ.Δ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Credit Value at Risk

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Credit Value at Risk ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Credit Value at Risk Credit Value at Risk: Εισαγωγή To Credit Value at Risk είναι μία βασική μέτρηση για τον καθορισμό των εποπτικών κεφαλαίων και των κεφαλαίων που η

Διαβάστε περισσότερα

Φίλτρα Kalman. Αναλυτικές μέθοδοι στη Γεωπληροφορική. ιατύπωση του βασικού προβλήματος. προβλήματος. μοντέλο. Πρωτεύων μοντέλο

Φίλτρα Kalman. Αναλυτικές μέθοδοι στη Γεωπληροφορική. ιατύπωση του βασικού προβλήματος. προβλήματος. μοντέλο. Πρωτεύων μοντέλο Φίλτρα Kalman Εξαγωγή των εξισώσεων τους με βάση το κριτήριο ελαχιστοποίησης της Μεθόδου των Ελαχίστων Τετραγώνων. Αναλυτικές Μέθοδοι στη Γεωπληροφορική Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ιατύπωση του

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση 2 η : Αρχές εκτίμησης παραμέτρων Μέρος 1 ο

Παρουσίαση 2 η : Αρχές εκτίμησης παραμέτρων Μέρος 1 ο Εφαρμογές Ανάλυσης Σήματος στη Γεωδαισία Παρουσίαση η : Αρχές εκτίμησης παραμέτρων Μέρος ο Βασίλειος Δ. Ανδριτσάνος Αναπληρωτής Καθηγητής Γεώργιος Χλούπης Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Τοπογραφίας

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση και Σχεδιασμός Μεταφορών Ι Ανάλυση Διακριτών Επιλογών

Ανάλυση και Σχεδιασμός Μεταφορών Ι Ανάλυση Διακριτών Επιλογών Ανάλυση Διακριτών Επιλογών Παναγιώτης Παπαντωνίου Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, Συγκοινωνιολόγος Πάτρα, 2017 Περιεχόμενα Αθροιστικά μοντέλα Εξατομικευμένα μοντέλα Μοντέλα Διακριτών Μεταβλητών Θεωρία Μεγιστοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500

Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500 Εισόδημα Κατανάλωση 1500 500 1600 600 1300 450 1100 400 600 250 700 275 900 300 800 352 850 400 1100 500 Πληθυσμός Δείγμα Δείγμα Δείγμα Ο ρόλος της Οικονομετρίας Οικονομική Θεωρία Διατύπωση της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ Ενότητα: Αναγνώριση Διεργασίας - Προσαρμοστικός Έλεγχος (Process Identification) Αλαφοδήμος Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Value at Risk (VaR) και Expected Shortfall

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Value at Risk (VaR) και Expected Shortfall ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Value at Risk (VaR) και Expected Shortfall Ορισμός του VaR VaR, Value at Risk, Αξία σε Κίνδυνο. Η JP Morgan εισήγαγε την χρήση του. Μας δίνει σε ένα μόνο νούμερο, την

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Επιτροπή Ασφαλίσεων Μεταφορών και Σκαφών της Ενώσεως, µέσα στα πλαίσια της στατιστικής παρακολούθησης των µεγεθών των κλάδων ασφάλισης που

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ SOLVENCY II

ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ SOLVENCY II Π Α Ν Ε Π Ι ΣΤ Η Μ Ι Ο Π Ε Ι Ρ Α Ι Ω Σ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Π.Μ.Σ ΣΤΗΝ ΑΝΑΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΖΗΜΙΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Λήψη αποφάσεων υπό αβεβαιότητα. Παίγνια Αποφάσεων 9 ο Εξάμηνο

Λήψη αποφάσεων υπό αβεβαιότητα. Παίγνια Αποφάσεων 9 ο Εξάμηνο Λήψη αποφάσεων υπό αβεβαιότητα Παίγνια Αποφάσεων 9 ο Εξάμηνο Επιχειρηματική Αβεβαιότητα Αβεβαιότητα είναι, η περίπτωση η οποία τα ενδεχόμενα μελλοντικά γεγονότα είναι αόριστα και αδύνατον να υπολογιστούν

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας 4.4 Διαστήματα Εμπιστοσύνης. Τιμές που Επίπεδο εμπιστοσύνης. Διάστημα εμπιστοσύνης

Πίνακας 4.4 Διαστήματα Εμπιστοσύνης. Τιμές που Επίπεδο εμπιστοσύνης. Διάστημα εμπιστοσύνης Σφάλματα Μετρήσεων 4.45 Πίνακας 4.4 Διαστήματα Εμπιστοσύνης. Τιμές που Επίπεδο εμπιστοσύνης Διάστημα εμπιστοσύνης βρίσκονται εκτός του Διαστήματος Εμπιστοσύνης 0.500 X 0.674σ 1 στις 0.800 X 1.8σ 1 στις

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΜΕ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΜΕ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΜΕ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΩΝ 6. Εισαγωγή 6. Μονομεταβλητές προβλέψεις Βέλτιστη πρόβλεψη και Θεώρημα βέλτιστης πρόβλεψης Διαστήματα εμπιστοσύνης 6.3 Εφαρμογές A. MILIONIS KEF. 6 08 BEA

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 06-07 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Λέκτορας v.outras@e.aegea.gr Τηλ: 7035468 Μέθοδος Υπολογισμού

Διαβάστε περισσότερα

Προπαρασκευαστικό μάθημα: Αναλογισμός. Κ. Πολίτης. Πανεπιστήμιο Πειραιά, Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης Οκτώβριος 2014

Προπαρασκευαστικό μάθημα: Αναλογισμός. Κ. Πολίτης. Πανεπιστήμιο Πειραιά, Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης Οκτώβριος 2014 ΠΜΣ στην Αναλογιστική Επιστήμη και Διοικητική Κινδύνου Προπαρασκευαστικό μάθημα: Αναλογισμός Κ. Πολίτης Πανεπιστήμιο Πειραιά, Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης Οκτώβριος 2014 1 Τι είναι αναλογισμός;

Διαβάστε περισσότερα

KEΦΑΛΑΙΟ 2 Θεωρία Χαρτοφυλακίου

KEΦΑΛΑΙΟ 2 Θεωρία Χαρτοφυλακίου KEΦΑΛΑΙΟ Θεωρία Χαρτοφυλακίου.1 Απόδοση και κίνδυνος Σε αυτή την ενότητα θα μάθουμε να υπολογίζουμε την απόδοση και τον κίνδυνο κάθε αξιόγραφου. Ειδικότερα θα διαχωρίσουμε τον υπολογισμό ανάλογα με το

Διαβάστε περισσότερα

5. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ (GENERAL LINEAR MODEL) 5.1 Εναλλακτικά μοντέλα του απλού γραμμικού μοντέλου: Το εκθετικό μοντέλο

5. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ (GENERAL LINEAR MODEL) 5.1 Εναλλακτικά μοντέλα του απλού γραμμικού μοντέλου: Το εκθετικό μοντέλο 5. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ (GENERAL LINEAR MODEL) 5.1 Εναλλακτικά μοντέλα του απλού γραμμικού μοντέλου: Το εκθετικό μοντέλο Ένα εναλλακτικό μοντέλο της απλής γραμμικής παλινδρόμησης (που χρησιμοποιήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Επιτροπή Ασφαλίσεων Μεταφορών και Σκαφών της Ενώσεως, µέσα στα πλαίσια της στατιστικής παρακολούθησης των µεγεθών των κλάδων ασφάλισης που

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΑΠ ΔΕΟ 31 www.frontistiria-eap.gr ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΕΟ 31 ΤΟΜΟΣ Β ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΑΠ ΔΕΟ 31 www.frontistiria-eap.gr ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΕΟ 31 ΤΟΜΟΣ Β ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΕΟ 31 ΤΟΜΟΣ Β ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 01 1 ΤΟΜΟΣ ΚΑΘΑΡΑ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΞΙΑ Η καθαρή Παρούσα Αξία ισούται με το άθροισμα προεξοφλημένων καθαρών ταμειακών

Διαβάστε περισσότερα

iii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος

iii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος iii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος xi 1 Αντικείμενα των Πιθανοτήτων και της Στατιστικής 1 1.1 Πιθανοτικά Πρότυπα και Αντικείμενο των Πιθανοτήτων, 1 1.2 Αντικείμενο της Στατιστικής, 3 1.3 Ο Ρόλος των Πιθανοτήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 08-09 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Επικ. Καθηγητής v.koutras@fme.aegea.gr Τηλ: 7035468 Εκτίμηση Διαστήματος

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος Υποθέσεων. Δρ. Αθανάσιος Δαγούμας, Επ. Καθηγητής Οικονομικής της Ενέργειας & των Φυσικών Πόρων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Έλεγχος Υποθέσεων. Δρ. Αθανάσιος Δαγούμας, Επ. Καθηγητής Οικονομικής της Ενέργειας & των Φυσικών Πόρων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς Δρ. Αθανάσιος Δαγούμας, Επ. Καθηγητής Οικονομικής της Ενέργειας & των Φυσικών Πόρων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς Η μηδενική υπόθεση είναι ένας ισχυρισμός σχετικά με την τιμή μιας πληθυσμιακής παραμέτρου. Είναι

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Επιχειρήσεων & Οργανισμών Θεματική Ενότητα: ΔΕΟ 41 Αγορές Χρήματος & Κεφαλαίου. Ακαδημαϊκό έτος:

Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Επιχειρήσεων & Οργανισμών Θεματική Ενότητα: ΔΕΟ 41 Αγορές Χρήματος & Κεφαλαίου. Ακαδημαϊκό έτος: Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Επιχειρήσεων & Οργανισμών Θεματική Ενότητα: ΔΕΟ 41 Αγορές Χρήματος & Κεφαλαίου Ακαδημαϊκό έτος: 2017 2018 Ασκήσεις 3 ης ΟΣΣ Άσκηση 1 η. Έστω οι προσδοκώμενες αποδόσεις και ο

Διαβάστε περισσότερα

Επιλογή επενδύσεων κάτω από αβεβαιότητα

Επιλογή επενδύσεων κάτω από αβεβαιότητα Επιλογή επενδύσεων κάτω από αβεβαιότητα Στατιστικά κριτήρια επιλογής υποδειγμάτων Παράδειγμα Θεωρήστε τον παρακάτω πίνακα ο οποίος δίνει τις ροές επενδυτικών σχεδίων λήξης μιας περιόδου στο μέλλον, όταν

Διαβάστε περισσότερα

Ελλιπή δεδομένα. Εδώ έχουμε 1275. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται η κατά ηλικία κατανομή 1275 ατόμων

Ελλιπή δεδομένα. Εδώ έχουμε 1275. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται η κατά ηλικία κατανομή 1275 ατόμων Ελλιπή δεδομένα Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται η κατά ηλικία κατανομή 75 ατόμων Εδώ έχουμε δ 75,0 75 5 Ηλικία Συχνότητες f 5-4 70 5-34 50 35-44 30 45-54 465 55-64 335 Δεν δήλωσαν 5 Σύνολο 75 Μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΙΙ Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος

Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΙΙ Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος Ποσοτικές Μέθοδοι στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΙΙ Σύνολο- Περιεχόμενο Μαθήματος Χιωτίδης Γεώργιος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΡΘΩΣΕΩΝ

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΡΘΩΣΕΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΣΥΝΟΡΘΩΣΕΩΝ Βασίλης Δ. Ανδριτσάνος Δρ. Αγρονόμος - Τοπογράφος Μηχανικός ΑΠΘ Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας 3ο εξάμηνο http://eclass.teiath.gr Παρουσιάσεις,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Κεφάλαιο 2

ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Κεφάλαιο 2 013 [Κεφάλαιο ] ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑ Κεφάλαιο Μάθημα Εαρινού Εξάμηνου 01-013 M.E. OE0300 Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης [Οικονομετρία 01-013] Μαρί-Νοέλ

Διαβάστε περισσότερα

9. Παλινδρόμηση και Συσχέτιση

9. Παλινδρόμηση και Συσχέτιση 9. Παλινδρόμηση και Συσχέτιση Παλινδρόμηση και Συσχέτιση Υπάρχει σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες μεταβλητές; Αν ναι, ποια είναι αυτή η σχέση; Πως μπορεί αυτή η σχέση να χρησιμοποιηθεί για να προβλέψουμε

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνικές Εκτίμησης Υπολογιστικών Συστημάτων Ενότητα 7: Η επιλογή των πιθανοτικών κατανομών εισόδου

Τεχνικές Εκτίμησης Υπολογιστικών Συστημάτων Ενότητα 7: Η επιλογή των πιθανοτικών κατανομών εισόδου Τεχνικές Εκτίμησης Υπολογιστικών Συστημάτων Ενότητα 7: Η επιλογή των πιθανοτικών κατανομών εισόδου Γαροφαλάκης Ιωάννης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχ/κών Η/Υ & Πληροφορικής Περιεχόμενα ενότητας Εισαγωγή Συλλογή

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ, ΕΣΠΙ 1

ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ, ΕΣΠΙ 1 ΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ, ΕΣΠΙ 1 ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ Η έννοια της συνάρτησης είναι θεμελιώδης στο λογισμό και διαπερνά όλους τους μαθηματικούς κλάδους. Για το φοιτητή είναι σημαντικό να κατανοήσει πλήρως αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα λόγια για τους συγγραφείς 16 Πρόλογος 17

Λίγα λόγια για τους συγγραφείς 16 Πρόλογος 17 Περιεχόμενα Λίγα λόγια για τους συγγραφείς 16 Πρόλογος 17 1 Εισαγωγή 21 1.1 Γιατί χρησιμοποιούμε τη στατιστική; 21 1.2 Τι είναι η στατιστική; 22 1.3 Περισσότερα για την επαγωγική στατιστική 23 1.4 Τρεις

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΕΘΟΔΟΣ PCA (Principle Component Analysis)

Η ΜΕΘΟΔΟΣ PCA (Principle Component Analysis) Η ΜΕΘΟΔΟΣ PCA (Principle Component Analysis) Η μέθοδος PCA (Ανάλυση Κύριων Συνιστωσών), αποτελεί μία γραμμική μέθοδο συμπίεσης Δεδομένων η οποία συνίσταται από τον επαναπροσδιορισμό των συντεταγμένων ενός

Διαβάστε περισσότερα

Γ. Πειραματισμός - Βιομετρία

Γ. Πειραματισμός - Βιομετρία Γ. Πειραματισμός - Βιομετρία Πληθυσμοί και δείγματα Πληθυσμός Περιλαμβάνει όλες τις πιθανές τιμές μιας μεταβλητής, δηλαδή αναφέρεται σε μια παρατήρηση σε όλα τα άτομα του πληθυσμού Ο πληθυσμός προσδιορίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ. Οικονομετρία

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ. Οικονομετρία ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Οικονομετρία 4.1 Πολλαπλό Γραμμικό Υπόδειγμα Παλινδρόμησης Γενικεύοντας τη διμεταβλητή (Y, X) συνάρτηση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΓΙΣΤΙΚΟΣ ΤΕΛΕΣΤΗΣ 18 Σεπτεμβρίου 2014

ΜΕΓΙΣΤΙΚΟΣ ΤΕΛΕΣΤΗΣ 18 Σεπτεμβρίου 2014 ΜΕΓΙΣΤΙΚΟΣ ΤΕΛΕΣΤΗΣ 18 Σεπτεμβρίου 2014 Περιεχόμενα 1 Εισαγωγή 2 2 Μεγιστικός τελέστης στην μπάλα 2 2.1 Βασικό θεώρημα........................ 2 2.2 Γενική περίπτωση μπάλας.................. 6 2.2.1 Στο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Ακαδ. Έτος 06-07 Διδάσκων: Βασίλης ΚΟΥΤΡΑΣ Λέκτορας v.koutras@fme.aegea.gr Τηλ: 7035468 Εκτίμηση Διαστήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Επιτροπή Ασφαλίσεων Μεταφορών και Σκαφών της Ενώσεως, µέσα στα πλαίσια της στατιστικής παρακολούθησης των µεγεθών των κλάδων ασφάλισης που

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ι ΚΟ Ν Ο Μ Ι Κ Α / Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η

Ο Ι ΚΟ Ν Ο Μ Ι Κ Α / Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η Ο Ι ΚΟ Ν Ο Μ Ι Κ Α / Σ ΤΑΤ Ι Σ Τ Ι Κ Η Σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ ι ς ε κ τ ι μ ή σ ε ι ς - σ υ ν ο π τ ι κ ά Σεμινάριο Εκτιμήσεων Ακίνητης Περιουσίας, ΣΠΜΕ, 2018 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ Σ Χ Ε Τ Ι Κ Α Μ Ε Τ Ι Σ Ε Κ Τ Ι Μ

Διαβάστε περισσότερα

MEΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ Y= g( X1, X2,..., Xn)

MEΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ Y= g( X1, X2,..., Xn) MEΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ g( Έστω τυχαίες µεταβλητές οι οποίες έχουν κάποια από κοινού κατανοµή Ας υποθέσουµε ότι επιθυµούµε να προσδιορίσουµε την κατανοµή της τυχαίας µεταβλητής g( Η θεωρία των ένα-προς-ένα

Διαβάστε περισσότερα

6 ο ΜΑΘΗΜΑ Έλεγχοι Υποθέσεων

6 ο ΜΑΘΗΜΑ Έλεγχοι Υποθέσεων 6 ο ΜΑΘΗΜΑ Έλεγχοι Υποθέσεων 6.1 Το Πρόβλημα του Ελέγχου Υποθέσεων Ενός υποθέσουμε ότι μία φαρμακευτική εταιρεία πειραματίζεται πάνω σε ένα νέο φάρμακο για κάποια ασθένεια έχοντας ως στόχο, τα πρώτα θετικά

Διαβάστε περισσότερα

Επίλυση Υποδειγμάτων με Ορθολογικές Προσδοκίες. Το Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Υπόδειγμα

Επίλυση Υποδειγμάτων με Ορθολογικές Προσδοκίες. Το Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Υπόδειγμα Επίλυση Υποδειγμάτων με Ορθολογικές Προσδοκίες Το Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Υπόδειγμα Καθηγητής Γιώργος Αλογοσκούφης, Δυναμική Μακροοικονομική, 2014 Ορισμός των Ορθολογικών Προσδοκιών για Μία Περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση II

Απλή Γραμμική Παλινδρόμηση II . Ο Συντελεστής Προσδιορισμού Η γραμμή Παλινδρόμησης στο δείγμα, αποτελεί μία εκτίμηση της γραμμής παλινδρόμησης στον πληθυσμό. Αν και από τη μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων προκύπτουν εκτιμητές που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Λυμένες ασκήσεις στροφορμής

Λυμένες ασκήσεις στροφορμής Λυμένες ασκήσεις στροφορμής Θα υπολογίσουμε τη δράση των τελεστών κλίμακας J ± σε μια τυχαία ιδιοκατάσταση j, m των τελεστών J και Jˆ. Λύση Δείξαμε ότι η κατάσταση Jˆ± j, m είναι επίσης ιδιοκατάσταση των

Διαβάστε περισσότερα

Χρονοσειρές, Μέρος Β 1 Πρόβλεψη Χρονικών Σειρών

Χρονοσειρές, Μέρος Β 1 Πρόβλεψη Χρονικών Σειρών Χρονοσειρές, Μέρος Β Πρόβλεψη Χρονικών Σειρών Ο βασικός σκοπός της μελέτης των μοντέλων για χρονικές σειρές (όπως AR, MA, ARMA, ARIMA, SARIMA) είναι η πρόβλεψη (predicio, forecasig) Η πρόβλεψη των μελλοντικών

Διαβάστε περισσότερα

Δειγματοληψία στην Ερευνα. Ετος

Δειγματοληψία στην Ερευνα. Ετος ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας & Ανάπτυξης Μέθοδοι Γεωργοοικονομικής και Κοινωνιολογικής Ερευνας Δειγματοληψία στην Έρευνα (Μέθοδοι Δειγματοληψίας - Τρόποι Επιλογής Τυχαίου Δείγματος)

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ. Οικονομετρία

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ. Οικονομετρία ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Οικονομετρία 6.1 Ετεροσκεδαστικότητα: Εισαγωγή Συχνά, η υπόθεση της σταθερής διακύμανσης των όρων σφάλματος,

Διαβάστε περισσότερα

Πειραματική Ρευστοδυναμική. Σφάλματα και Αβεβαιότητα Μετρήσεων

Πειραματική Ρευστοδυναμική. Σφάλματα και Αβεβαιότητα Μετρήσεων Εργαστήριο Τεχνικής Θερμοδυναμικής Τμήμα Μηχανολόγων & Αεροναυπηγών Μηχανικών Πανεπιστήμιο Πατρών Πειραματική Ρευστοδυναμική Σφάλματα και Αβεβαιότητα Μετρήσεων Αλέξανδρος Γ. Ρωμαίος Χειμερινό Εξάμηνο 2018

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικά Θέματα Διαχείρισης Κινδύνου. Μεταβλητότητα (Volatility)

Ειδικά Θέματα Διαχείρισης Κινδύνου. Μεταβλητότητα (Volatility) Ειδικά Θέματα Διαχείρισης Κινδύνου Μεταβλητότητα (Volatility) Σημασία της μέτρησης της μεταβλητότητας Σε κάθε δεδομένη χρονική στιγμή ένα χρημ/κό ίδρυμα είναι εκτεθειμένο σε έναν μεγάλο αριθμό μεταβλητών

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο Τέσσερα Αριθμητικές Μέθοδοι Περιγραφικής Στατιστικής

Κεφάλαιο Τέσσερα Αριθμητικές Μέθοδοι Περιγραφικής Στατιστικής Κεφάλαιο Τέσσερα Αριθμητικές Μέθοδοι Περιγραφικής Στατιστικής Copyright 2009 Cengage Learning 4.1 Αριθμητικές Μέθοδοι Περιγραφικής Στατιστικής Δείκτες Κεντρικής Θέσης [Αριθμητικός] Μέσος, Διάμεσος, Επικρατούσα

Διαβάστε περισσότερα