Μοντέλο ιερεύνησης των Κινήτρων Χρήσης και Εθισµού από το ιαδίκτυο σε µαθητές της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης

Transcript

1 Μοντέλο ιερεύνησης των Κινήτρων Χρήσης και Εθισµού από το ιαδίκτυο σε µαθητές της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Ευθυµιόπουλος Αχιλλέας 1, Βαρβάρα Μασούρου 2 1 άσκαλος, Med in ICT, Υπ. ιδάκτωρ Παν. Αθηνών efthimiopoulos@hotmail.com 2 ασκάλα, Med in ICT, Υπ. ιδάκτωρ Παν. Αθηνών barmassourou@yahoo.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο κύριος αντικειµενικός σκοπός αυτής της έρευνας είναι να εξεταστεί ο εθισµός από το ιαδίκτυο µέσω της δηµιουργίας ενός Μοντέλου κινήτρων χρήσης του ιαδικτύου και εθισµού από αυτό, βασισµένου στη συστηµική µεθοδολογία της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT). Τα αποτελέσµατα αυτής της µελέτης καταδεικνύουν ότι οι πιο σηµαντικοί προγνωστικοί παράγοντες του εθισµού από το ιαδίκτυο δεν είναι τα δηµογραφικά στοιχεία, οι µεταβλητές ατοµικών διαφορών ή η έκθεση στο ιαδίκτυο. Αντιθέτως, τα κίνητρα χρήσης και η ανάµειξη (νοητική, συναισθηµατική, ανάµειξη αλληλεπίδρασης) είναι πιο σηµαντικοί προγνωστικοί δείκτες του εθισµού από το ιαδίκτυο. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ: Εθισµός στο ιαδίκτυο, Μοντέλο κινήτρων χρήσης του ιαδικτύου και εθισµού από αυτό, Θεωρία Χρήσεων και Ανταµοιβών ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο όρος Εθισµός στο ιαδίκτυο επινοήθηκε από τον Goldberg (1995) για να περιγράψει τις επιπτώσεις της υπέρµετρης χρήσης του ιαδικτύου. Ωστόσο, δεν έχει ακόµα επιτευχθεί µια συµφωνία σχετικά µε τον ακριβή ορισµό της ορολογίας. Κατά συνέπεια, πολλαπλοί όροι, οι οποίοι περιγράφουν παρόµοιες έννοιες, έχουν χρησιµοποιηθεί στη βιβλιογραφία, συµπεριλαµβανοµένων των όρων: ιαδικτυακή Kατάχρηση (Internet Abuse), ιαδικτυακή Eξάρτηση (Internet Dependence)), «Παθολογική Xρήση ιαδικτύου» Εθιστική χρήση ιαδικτύου (Compulsive Internet Use) και ιαδικτυακός Εθισµός (Internet Addiction) καθένας από τους οποίους έχει το δικό του εννοιολογικό ορισµό. Αν και η ανάπτυξη της έννοιας του εθισµού στο διαδίκτυο είναι ακόµα σε πρώιµο στάδιο, πολλοί ερευνητές έχουν επικεντρωθεί στην καταλληλότητα της θεώρησης της υπερβολικής χρήσης του ιαδικτύου, ως εθιστικής συµπεριφοράς (Greenfield, 2000) και επιλέγουν τον όρο ιαδικτυακός Εθισµός (Internet Addiction) (Chou & Hsiao, 2000, Beard & Wolf, 2001) Η έννοια του εθισµού στο ιαδίκτυο ως ένα είδος εθισµού συµπεριφοράς συµπεριλαµβάνει εµµονές σχετικά µε αυτό, ανεκτικότητα, ελαχιστοποιηµένο έλεγχο της παρόρµησης, ανικανότητα διακοπής της χρήσης του ιαδικτύου και εσωστρέφεια (Davis, 2001a). Για παράδειγµα, µελέτες που διεξήχθησαν από τους Young (1996) και Griffiths (1998) ανέπτυξαν ένα τεστ αυτο-αξιολόγησης επτά σηµείων, στο οποίο προσάρµοσαν κατάλληλα διαγνωστικά κριτήρια για την εξάρτηση από ουσίες, από το DSM-IV. Εάν ένα άτοµο απαντούσε καταφατικά σε τρία ή περισσότερα από τα επτά ερωτήµατα, τότε θεωρείτο εθισµένο στο ιαδίκτυο. Οι συµµετέχοντες όµως σε αυτές τις µελέτες εθισµού στο ιαδίκτυο υπήρξαν ενδεχοµένως υπερβολικά επιεικείς ως προς την αξιολόγηση των δικών τους συµπτωµάτων εθισµού σε σύγκριση µε την κρίση κλινικών επαγγελµατιών. Επιπλέον, έλειπε ένα σηµαντικό στοιχείο από την αυτο-διάγνωση του εθισµού στο ιαδίκτυο, το οποίο ενδεχοµένως αξιολογούσε σοβαρές συνέπειες για τη ζωή ως αποτέλεσµα της εθιστικής συµπεριφοράς, όπως η απόλυση από την εργασία ή η διάλυση του γάµου. Η διάγνωση µιας εθιστικής συµπεριφοράς, είτε αυτή γίνεται από τον ίδιο τον ενδιαφερόµενο είτε αξιολογείται επιστηµονικά, στοιχειοθετείται µε βάση τη συσσώρευση αρκετών συµπτωµάτων (Greenfield, 1999b). Αυτό σηµαίνει ότι είναι πιθανό να υπάρχουν ποικίλοι βαθµοί εθισµού στο ιαδίκτυο, από ελάχιστα εθισµένος, όπου το άτοµο ακόµα διάγει µια φυσιολογική ζωή, έως σοβαρά εθισµένος, µε την έννοια ότι έχει σοβαρές ενδείξεις για τα περισσότερα από τα συµπτώµατα εθισµού (Song et al., 2002). Κ. Γλέζου & Ν. Τζιµόπουλος (Επιµ.), Πρακτικά Εργασιών 6 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη», σ. 1-5 Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011

2 2 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Η Θεωρία Χρήσεων και Ανταµοιβών (Uses and Gratifications Theory) Η Θεωρία Χρήσεων και Ανταµοιβών έχει αποτελέσει ένα κυρίαρχο παράδειγµα στο πεδίο των επικοινωνιακών µελετών για την ερµηνεία της έκθεσης του χρήστη στα µέσα. Έχει εφαρµοστεί σε µια ευρεία κλίµακα συµβατικών Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης, στη διαπροσωπική επικοινωνία και στο ιαδίκτυο. Πολλοί ερευνητές επικοινωνιακών µελετών (December 1996, Ruggiero, 2000) υποστήριξαν ότι τα παραδοσιακά πρότυπα χρήσεων και ανταµοιβών µπορούν ακόµα να προσφέρουν µια χρήσιµη βάση, από την οποία να ξεκινά η µελέτη του ιαδικτύου και της κατανάλωσης νέων µέσων επικοινωνίας, καθώς και µία πειστική θεωρητική ερµηνεία των αλλαγών στη χρήση επικοινωνιακών προτύπων, ακολουθώντας την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, όπως το ιαδίκτυο. Ο Rubin διατύπωσε πέντε σύγχρονα συµπεράσµατα για τη Θεωρία των Xρήσεων και των Ανταµοιβών: η χρήση των µέσων είναι κατευθυνόµενη από κίνητρα και στόχους οι άνθρωποι χρησιµοποιούν τα µέσα για να εκπληρώσουν δεδοµένες ανάγκες τους οι κοινωνιολογικοί παράγοντες, οι ψυχολογικές προδιαθέσεις και οι περιβαλλοντικές συνθήκες επηρεάζουν τις ανάγκες των ανθρώπων τα µέσα ανταγωνίζονται µε άλλα κανάλια επικοινωνίας για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ατόµων τα άτοµα έχουν µεγαλύτερη σηµασία από τα µέσα, όσον αφορά στις επιπτώσεις των τελευταίων σε αυτή τη διαδικασία Τα πλεονεκτήµατα της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών Η Θεωρία Χρήσεων και Ανταµοιβών αντιµετωπίζει τα Μέσα και τους Χρήστες των Μέσων ως δύο δυναµικά συστήµατα συνεχούς αλληλεπίδρασης και αµφίδροµης ανταλλαγής πληροφοριών. Το ιαδίκτυο µε τη διαδραστική και αποκεντρωµένη φύση του, είναι ένα ενεργό µέσο επικοινωνίας δύο κατευθύνσεων. Αυτός ο τύπος επικοινωνίας συνεπάγεται ενεργή συµµετοχή, κάτι που ανταποκρίνεται στο συµπέρασµα της Θεωρίας των Χρήσεων και των Ανταµοιβών, ότι δηλαδή ο χρήστης είναι ενεργός και εκλεκτικός στη σχέση του µε τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας. Οι Ανταµοιβές από τη Χρήση του ιαδικτύου Αυτή η µελέτη προέβλεπε σχετικά µε την υπόθεση της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT) ότι η επιρροή των προδροµικών παραγόντων στη χρήση του ιαδικτύου και στα αποτελέσµατά του πιθανώς να διαµεσολαβείται και από άλλους παράγοντες όπως είναι η συναισθηµατική και η νοητική ανάµειξη. Για το λόγο αυτό εστιάσαµε στο αποτέλεσµα προδροµικών και διαµεσολαβητικών παραγόντων (δηλαδή αυτο επάρκεια ιαδικτύου, νευρικότητα ιαδικτύου, κίνητρα, ανάµειξη µέσων, ανάµειξη αλληλεπίδρασης και εξοικείωση µε το ιαδίκτυο) σε σχέση µε δύο αποτελέσµατα (δηλαδή στη χρήση του ιαδικτύου και στον εθισµό από αυτό). Ο κύριος στόχος είναι να εξεταστεί η χρήση του ιαδικτύου και ο εθισµός από αυτό. Συγκεκριµένα προτείνουµε ένα Μοντέλο Χρήσεων και Εθισµού από το ιαδίκτυο για να απεικονίσουµε τις σχέσεις µεταξύ ατοµικών προδιαθέσεων, κινήτρων, ανάµειξης, συµπεριφοριστικών και προδιαθεσιακών αποτελεσµάτων. ΕΡΕΥΝΑ Σκοπός της έρευνας Ο κύριος αντικειµενικός σκοπός αυτής της έρευνας είναι να εξεταστεί ο εθισµός από το ιαδίκτυο µέσω της δηµιουργίας ενός Μοντέλου κινήτρων χρήσης του ιαδικτύου και εθισµού από αυτό, βασισµένου στη συστηµική µεθοδολογία της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT). Υποθέσεις και Ερευνητικά Ερωτήµατα ΕΕ1: Η επιρροή της αυτο-επάρκειας και της νευρικότητας κατά τη διάρκεια της περιήγησης στο ιαδίκτυο και η σχέση τους µε τον εθισµό από αυτό ΕΕ2: Η επιρροή των κινήτρων για τη χρήση του ιαδικτύου και η σχέση τους µε τον εθισµό από αυτό ΕΕ2α: Ποια κίνητρα του ιαδικτύου εξηγούν καλύτερα την ατοµική τυπική χρήση του ιαδικτύου; ΕΕ2β: Ποια κίνητρα του ιαδικτύου εξηγούν καλύτερα τη διάρκεια χρήσης του ιαδικτύου; ΕΕ3: Την επιρροή της εξοικείωσης και της έκθεσης στο ιαδίκτυο και τη σχέση τους µε τον εθισµό από αυτό

3 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 3 Η µελέτη των επικοινωνιακών κινήτρων είναι κεντρική στην έρευνα των χρήσεων και των ανταµοιβών. Επιπλέον, η φύση της προσωπικής εξάρτησης από τα µέσα συσχετίζεται είτε µε στόχους είτε µε κίνητρα (Grant, 1996). Για το λόγο αυτό, µια διερεύνηση των κινήτρων του κοινού θα εδραίωνε µια σύνδεση µεταξύ της Θεωρίας Χρήσης και Ανταµοιβών (UGT) και του εθισµού από τα µέσα. Ένας σηµαντικός στόχος αυτής της µελέτης είναι να εξεταστεί ο ρόλος των κινήτρων στην χρήση και τον εθισµό από το ιαδίκτυο. Αν και η έρευνα για τον προσδιορισµό των κινήτρων του ιαδικτύου έχει γίνει εκτεταµένα για αρκετά χρόνια, οι ερευνητές δεν έχουν φθάσει σε µία συµφωνία για την τυπολογία των διαδικτυακών κινήτρων. Για παράδειγµα, οι Katz & Aspden (1997) διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι χρησιµοποιούσαν το ιαδίκτυο κυρίως για επικοινωνία µε άλλους, λήψη πληροφοριών σχετικά µε συγκεκριµένα ενδιαφέροντα και για να µένουν ενήµεροι πάνω στις τελευταίες εξελίξεις. Οι Papacharissi & Rubin (2000) προσδιόρισαν πέντε κίνητρα ιαδικτύου: διαπροσωπική ωφελιµότητα (π.χ. η συνάντηση νέων ατόµων), διάθεση ελεύθερου χρόνου (π.χ. επειδή δεν έχω τίποτα καλύτερο να κάνω), αναζήτηση πληροφοριών (π.χ. το να ψάχνω για πληροφορίες πάνω σε ένα θέµα), άνεση ( π.χ. είναι εύκολο να στέλνω σε ανθρώπους) και διασκέδαση (π.χ. είναι ευχάριστο). Αν και έχουν προκύψει οµοιότητες στις προηγούµενες µελέτες πάνω στα κίνητρα του ιαδικτύου, ο προσδιορισµός µιας αναλυτικής και γενικής τυπολογίας αποτελεί ακόµα πολύπλοκο θέµα. Πρώτον, τα δείγµατα που χρησιµοποιήθηκαν στις προηγούµενες µελέτες ποικίλουν έντονα. Για παράδειγµα, οι Katz & Aspden (1997) χρησιµοποίησαν ένα τυχαίο δείγµα από τον εθνικό τηλεφωνικό κατάλογο, ενώ οι Papacharissi και Rubin (2000) χρησιµοποίησαν ένα δείγµα πανεπιστηµιακών φοιτητών εύτερον, µε τη ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας του ιαδικτύου και τις µεγάλες αλλαγές στο περιβάλλον των µέσων µαζικής επικοινωνίας, οι ερευνητές πιθανώς να προσδιορίσουν πιο προσωπικά κίνητρα για το ιαδίκτυο. Για παράδειγµα, η πρόσβαση στο ιαδίκτυο είναι πολύ πιο εύκολη και το κόστος χρήσης του έχει µειωθεί τα τελευταία χρόνια. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να χρησιµοποιούν το ιαδίκτυο για να επιτύχουν περισσότερους στόχους. Τρίτον, οι ερευνητές έχουν χρησιµοποιήσει διαφορετικά µέτρα για τον προσδιορισµό των κινήτρων του ιαδικτύου. Επειδή η αξιοπιστία και η εγκυρότητα ποικίλουν µεταξύ των διαφόρων εργαλείων µέτρησης, γίνεται δυσκολότερο για τους ερευνητές να καταλήξουν στην ίδια τυπολογία διαδικτυακών κινήτρων. Συνεπώς, δεν ήταν ενδεδειγµένο να ακολουθήσουµε µια µεµονωµένη τυπολογία των κινήτρων του ιαδικτύου, όπως αυτές έχουν προσδιοριστεί σε προηγούµενες έρευνες. Πρώτον, χρησιµοποιήσαµε δείγµα διαφορετικό από αυτά των προηγούµενων µελετών. εύτερον, προκειµένου να περιγράψουµε καλύτερα τα τρέχοντα χαρακτηριστικά των χρηστών του ιαδικτύου, αυτή η έρευνα θα έχει ως στόχο να διερευνήσει µια τυπολογία κινήτρων για το ιαδίκτυο, η οποία αντανακλά την πλέον πρόσφατη εικόνα της χρήσης του ιαδικτύου τα τελευταία χρόνια, σε αντίθεση µε την απλή επιβεβαίωση των κινήτρων του ιαδικτύου που προαναφέρθηκαν. Τρίτον, η διαµόρφωση εργαλείων για τη µέτρηση των κινήτρων του ιαδικτύου είναι ακόµα σε αρχικό στάδιο. Η εξέταση της τυπολογίας των κινήτρων του ιαδικτύου σε αυτή τη µελέτη πιθανώς να παρέχει µια ενδοσκόπηση στα µετρικά ζητήµατα. Στο παρελθόν, τα κίνητρα δεν έτυχαν επαρκούς προσοχής στην έρευνα της νέας τεχνολογίας. Ωστόσο, µια υποτίµηση των προσωπικών κινήτρων ίσως να υποβαθµίσει την ερµηνεία των χρήσεων των µέσων και των επιπτώσεών τους Υ1α: Η αυτο-επάρκεια στο ιαδίκτυο θα προβλέψει θετικά τη διάρκεια και την ποσότητα χρήσης του ιαδικτύου. Υ1β: Η νευρικότητα µε το ιαδίκτυο θα προβλέψει αρνητικά τη διάρκεια και την ποσότητα χρήσης του ιαδικτύου. Υ2: Τα κίνητρα του ιαδικτύου θα διαµεσολαβήσουν στη σχέση µεταξύ των προδιαθέσεων της αυτοεπάρκειας και της νευρικότητας µε το ιαδίκτυο και του εθισµού από αυτό. Υ3: Η νοητική ανάµειξη, η συναισθηµατική ανάµειξη και η ανάµειξη αλληλεπίδρασης θα διαµεσολαβήσουν στη σχέση µεταξύ κινήτρων του ιαδικτύου και εθισµού από το ιαδίκτυο

4 4 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Υ4: Η εξοικείωση µε το ιαδίκτυο θα µεσολαβεί στη σχέση µεταξύ ανάµειξης (δηλαδή νοητικής, συναισθηµατικής και ανάµειξης αλληλεπίδρασης) και εθισµού από το ιαδίκτυο. Σχεδιασµός και Μεθοδολογία της έρευνας είγµα της έρευνας Πολλές µελέτες σχετικά µε το ιαδίκτυο έχουν χρησιµοποιήσει δείγµατα πανεπιστηµιακών φοιτητών. Οι Charney & Greenberg αναφέρουν ότι οι πανεπιστηµιακοί φοιτητές αποτελούν καλό δείγµα µελέτης της χρήσης του ιαδικτύου, επειδή οι φοιτητές έχουν αξιοσηµείωτη διαδικτυακή εµπειρία, άνετη πρόσβαση σε υπολογιστές και είναι προσανατολισµένοι προς το ιαδίκτυο. Για το λόγο αυτό, είναι πιο πιθανό να διατυπώνουν µε σαφήνεια τα κίνητρά τους κατά τη χρήση του ιαδικτύου (Charney & Greenberg, 2002). Επιπλέον, οι πανεπιστηµιακοί φοιτητές αποτελούν ένα µεγάλο ποσοστό των χρηστών του ιαδικτύου και είναι πιο πιθανό να εθιστούν από το ιαδίκτυο σε σχέση µε άλλους πληθυσµούς, εξαιτίας της εύκολης πρόσβασής τους σε αυτό στα πανεπιστήµια (Morahan-Martin, 2001). Παρά αυτά τα πλεονεκτήµατα στη χρήση δειγµάτων φοιτητών για την έρευνα σχετικά µε τη χρήση του ιαδικτύου, υπάρχει ο φόβος ότι η χρήση ενός τέτοιου δείγµατος πιθανώς να περιορίσει το γενικό χαρακτήρα των ερευνητικών αποτελεσµάτων. Επιλέξαµε ως δείγµα σκοπιµότητας της έρευνας µαθητές της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης (Ε και Στ Τάξης), οι οποίοι έχουν άνεση στη χρήση των νέων τεχνολογιών και στην επικοινωνία µέσω διαδικτυακών εφαρµογών. Θεωρούµε σηµαντικό να αναφέρουµε πως οι σχετικές έρευνες 1 που έχουν γίνει σε µαθητές της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, αφορούν αποκλειστικά τις συνέπειες της πολύωρης χρήσης του ιαδικτύου στην κοινωνική τους ζωή, στη σχολική τους επίδοση και στη βιολογική τους κατάσταση. Αναλογικά δείγµατα και δείγµατα σκοπιµότητας επιτρέπουν στους ερευνητές να αυξήσουν την δηµογραφική µεταβλητότητα και ποικιλότητα (Kerlinger & Lee, 2000). Σε αυτή τη µελέτη, χρησιµοποιήσαµε την τεχνική ενός δείγµατος σκοπιµότητας προκειµένου να αποκτήσουµε µια µεγάλη δεξαµενή συµµετεχόντων. Συγκεκριµένα, χρησιµοποιήσαµε αυτήν την µέθοδο για ποικίλους λόγους. Πρώτον, οι παρελθοντικές µελέτες έχουν επιτυχώς χρησιµοποιήσει δείγµατα σκοπιµότητας για να εξετάσουν τις χρήσεις των µέσων και τις ανταµοιβές τους εύτερον, αυτή η µελέτη περιορίστηκε σε εκείνους τους συµµετέχοντες που χρησιµοποιούν το ιαδίκτυο Τρίτον, ο πιο σηµαντικός αντικειµενικός σκοπός αυτής της µελέτης είναι να διευκρινίσουµε τις σχέσεις µεταξύ εννοιών παρά να γενικεύσουµε τα αποτελέσµατα στον πληθυσµό (Perse, 1992) Ερευνητικός Σχεδιασµός Η έρευνα δηµοσκόπησης είναι η πλέον συχνά χρησιµοποιούµενη ερευνητική µεθοδολογία στην Θεωρία Χρήσης και Ανταµοιβών (UGT) (Rubin, 2002) και έχει αποτελέσει ικανοποιητικό µέσο µέτρησης των κινήτρων και των επιδράσεων των µέσων. Ο Metts και οι συνεργάτες του (1991) δήλωσαν επίσης ότι η χρήση δηµοσκοπήσεων αυτο-αναφοράς είναι πολύτιµη εφόσον το αντικείµενο µελέτης των ερευνητών είναι η στάση, η εµπειρία, το συναίσθηµα, η συµπεριφορά και η ψυχολογική κατάσταση των συµµετεχόντων (Metts et al.,1991). Μέγεθος είγµατος Το ελάχιστο µέγεθος δείγµατος για παραγοντική ανάλυση πρέπει να είναι τουλάχιστον πέντε φορές ο αριθµός των µεταβλητών (π.χ. αντικειµένων). Καθώς η Kλίµακα Kινήτρων (CMC) έχει 45 στοιχεία, χρειαστήκαµε τουλάχιστον 225 συµµετέχοντες για την παραγοντική ανάλυση. Επιπλέον, η πολλαπλή παλινδρόµηση αποτελεί σηµαντική τεχνική σε αυτή τη µελέτη. Θέτοντας το άλφα στο,05 και περιµένοντας ισχύ,90 χρειαστήκαµε ένα µέγεθος δείγµατος τουλάχιστον 300 ατόµων (Cohen et al., 2003). Τα δεδοµένα συλλέχθηκαν από 2 Μαΐου έως 10 Αυγούστου ιανεµήθηκαν 500 ερωτηµατολόγια σε γραπτή και ηλεκτρονική µορφή. Από αυτά επιστράφηκαν συµπληρωµένα 478 ερωτηµατολόγια. Ένα σύνολο 473 ερωτηµατολογίων ήταν σε θέση να χρησιµοποιηθεί. Τα υπόλοιπα 5 1 Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β' Πανεπιστηµιακής Παιδιατρικής Κλινικής (Μ.Ε.Υ.) Νοσοκοµείου Παίδων (2005) Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης (2008) Τ.Ε.Ι. Αθηνών (2008)

5 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 5 δεν κρίθηκαν αξιοποιήσιµα εξαιτίας ελλιπών δεδοµένων ή αδυναµίας αναγνώσεώς τους. Μετά την γραφική απεικόνιση των δεδοµένων, 2 ερωτηµατολόγια απορρίφθηκαν εξαιτίας ακραίων τιµών. Έτσι, συνολικά 471 ερωτηµατολόγια υποβλήθηκαν σε ανάλυση δεδοµένων. ηµογραφικά Στοιχεία Συγκεντρώσαµε δηµογραφικά στοιχεία (δηλαδή το φύλο, την εκπαίδευση και την ηλικία) για να περιγράψουµε το δείγµα. Το φύλο κωδικοποιήθηκε ως εξής: Αγόρι = 0 και Κορίτσι = 1. Το δείγµα ήταν 46,9% αγόρια (ν = 221) και 53,1% κορίτσια (ν = 250). Οι ηλικίες των συµµετεχόντων κυµαίνονταν από 11 έως 13 ετών. Υπήρχαν 229 συµµετέχοντες µεταξύ 11 και 12 ετών (48,62%) και 242 συµµετέχοντες µεταξύ 12 και 13 ετών (51,38%). Μέτρηση της ατοµικής τυπικής χρήσης του ιαδικτύου Εξαιτίας του γεγονότος ότι η συγκεκριµένη µελέτη εστιάστηκε στην τυπική χρήση του ιαδικτύου, ένα ερώτηµα σχετικά µε τη µέτρηση της τυπικής ατοµικής χρήσης του ιαδικτύου παρουσιάστηκε στην αρχή της έρευνας. Ζητήθηκε από τους συµµετέχοντες να έχουν στο νου τους την τυπική χρήση του ιαδικτύου, σύµφωνα µε τα δικά τους πρότυπα, κατά την συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου. Τα περιγραφικά στατιστικά στοιχεία έδειξαν ότι το: 44,2% των συµµετεχόντων τυπικά χρησιµοποιούσε ηλεκτρονική αλληλογραφία, συνοµιλούσε σε chatrooms, είχε συµµετοχή σε πλατφόρµες κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, MySpace, Twitter κλπ) (ν = 208) 36,1% τυπικά χρησιµοποιούσαν την περιήγηση στον Παγκόσµιο Ιστό (ν = 170) 6,8% τυπικά χρησιµοποιούσαν το κατέβασµα (download) µουσικής, ταινιών ή παιχνιδιών2 (ν = 32) 6,8% τυπικά χρησιµοποιούσαν άλλες εφαρµογές του ιαδικτύου όπως τα ιαδικτυακά παιχνίδια3 (ν = 32) 3,0% τυπικά χρησιµοποιούσαν οµάδες ειδήσεων (ν = 14) 2,3% τυπικά έκαναν αγορές µέσω ιαδικτύου (ν = 11) 0,8% τυπικά χρησιµοποιούσαν εκπαιδευτικές ιστοσελίδες (ν = 4) Εποµένως, το 80,3% των συµµετεχόντων ανέφεραν το ή την περιήγηση στον Παγκόσµιο Ιστό, ως την τυπική τους χρήση στο ιαδίκτυο. Λιγότερο από το 20% προσδιόρισαν άλλες λειτουργίες του ιαδικτύου ως τυπική τους χρήση. Εξαιτίας της ποικιλίας και την πολυπλοκότητας των λειτουργιών του ιαδικτύου, εστιάσαµε στα πιο επιφανή πρότυπα χρήσης σε σχέση µε τις υπόλοιπες τυπικές χρήσεις. Μέτρηση των Παραγόντων του Μοντέλου Χρήσης του ιαδικτύου και εθισµού από αυτό Αυτο-επάρκεια στο ιαδίκτυο Έχει υπάρξει ελάχιστη έρευνα σχετικά µε την αυτο-επάρκεια στο ιαδίκτυο. Για το λόγο αυτό, υπάρχουν λίγες µόνο κλίµακες µέτρησης της αυτο-επάρκειας στο ιαδίκτυο. Χρησιµοποιήσαµε την Κλίµακα 8-στοιχείων για την Αυτο-επάρκεια στο ιαδίκτυο, των Eastin & LaRose (2000) (π.χ. «νιώθω αυτοπεποίθηση κατά τη χρησιµοποίηση του ιαδικτύου για συλλογή δεδοµένων»). Αυτή είναι µια διεθνής κλίµακα για την αυτο-επάρκεια στο ιαδίκτυο (Eastin & LaRose, 2000), καθώς αντανακλά την αυτο-επάρκεια των ατόµων σε µια ποικιλία λειτουργιών του ιαδικτύου. Η αυτοεπάρκεια στο ιαδίκτυο αξιολογήθηκε σε µια κλίµακα Likert 5 σηµείων, κυµαινόµενη από 1 (διαφωνώ απόλυτα) έως 5 (συµφωνώ απόλυτα). Νευρικότητα κατά τη διάρκεια περιήγησης στο ιαδίκτυο Οι ερευνητές δεν έχουν έρθει σε συµφωνία σχετικά µε την µέτρηση της Νευρικότητας κατά τη διάρκεια περιήγησης στο ιαδίκτυο Όπως προαναφέρθηκε, η Νευρικότητα κατά τη διάρκεια χρήσης Υπολογιστών συχνά συνδυάζεται µε τη Νευρικότητα κατά τη διάρκεια περιήγησης στο ιαδίκτυο. Για το λόγο αυτό, υιοθετήσαµε την Κλίµακα Νευρικότητας κατά τη διάρκεια χρήσης Υπολογιστών 2 Πιθανό η δραστηριότητα αυτή αφορά µεγαλύτερο ποσοστό χρηστών, αλλά υπάρχει σχετική απροθυµία παραδοχής της αφού χαρακτηρίζεται ως παράνοµη. 3 Στην ηλικία της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης προτιµώνται τα ηλεκτρονικά παιχνίδια µέσω υπολογιστή και όχι ηλεκτρονικά παιχνίδια µέσω διαδικτύου, για τα οποία απαιτείται τις περισσότερες φορές χρηµατικό αντίτιµο µέσω πιστωτικής κάρτας

6 6 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ (Heinssen et al, 1987) προκειµένου να µετρήσουµε τη Νευρικότητα κατά τη διάρκεια περιήγησης στο ιαδίκτυο. Η Κλίµακα Μέτρησης Νευρικότητας κατά τη διάρκεια χρήσης Υπολογιστών εµπεριέχει 19 στοιχεία (π.χ. «η πρόκληση της εκµάθησης υπολογιστών είναι συναρπαστική»). Οι επιλογές απάντησης κυµαίνονταν από 1 (διαφωνώ απόλυτα) έως 5 (συµφωνώ απόλυτα). Κίνητρα χρήσης του ιαδικτύου Χρησιµοποιήσαµε την Κλίµακα Κινήτρων (CMC), των Papacharissi & Rubin (2000), προκειµένου να µετρήσουµε τα κίνητρα χρήσης ιαδικτύου. Οι άνθρωποι χρησιµοποιούν το ιαδίκτυο για να ικανοποιήσουν διαπροσωπικές ανάγκες και ανάγκες σχετικά µε τα µέσα. Η Κλίµακα Κινήτρων (CMC), συνδυάζει διαπροσωπικά κίνητρα (συντροφικότητα, συναισθηµατισµό και έλεγχο), κίνητρα σχετικά µε τα µέσα (πληροφόρηση, συνήθεια, διασκέδαση, χαλάρωση, κοινωνική αλληλεπίδραση, απόδραση και επιτήρηση) και κίνητρα σχετικά µε τη νέα τεχνολογία (άνεση, οικονοµία, έλεγχος χρόνου και ανάγκη έκφρασης). Η Κλίµακα Κινήτρων (CMC), αξιολογεί τα κίνητρα µε βάση µια κλίµακα Likert 5-σηµείων, κυµαινόµενη από 1 (καθόλου) έως 5 (απόλυτα) «µου αρέσει ο λόγος για τον οποίο χρησιµοποιώ το ιαδίκτυο». Η αρχική κλίµακα αποτελούνταν από 45 στοιχεία, τα οποία κατανέµονταν σε 15 προκαθορισµένες κατηγορίες (π.χ. συναισθηµατισµό, διασκέδαση, έλεγχος χρόνου). Τα στοιχεία αποτελούν σύντοµες δηλώσεις όπως «Χρησιµοποιώ το ιαδίκτυο γιατί είναι ευχάριστο». Οι Papacharissi & Rubin (2000) προσδιόρισαν πέντε διαστάσεις, διατηρώντας 27 στοιχεία µετά από παραγοντική ανάλυση και διαπίστωσαν ότι αυτή η κλίµακα ήταν αξιόπιστη. Νοητική Ανάµειξη στο ιαδίκτυο Μετρήσαµε ξεχωριστά την νοητική από τη συναισθηµατική ανάµειξη. Η νοητική ανάµειξη δίνει έµφαση στην υψηλή προσοχή και την λεπτοµερή επεξεργασία των µηνυµάτων Για παράδειγµα, η Perse χρησιµοποίησε µια κλίµακα Likert 5 στοιχείων (1=διαφωνώ απόλυτα έως 5=συµφωνώ απόλυτα) για τη µέτρηση της νοητικής ανάµειξης. Τα στοιχεία (π.χ. «Σκέφτοµαι τι θα σηµαίνει αυτό για τους άλλους ανθρώπους») είναι σύντοµες δηλώσεις, οι οποίες αντικατοπτρίζουν την προσοχή, την αναγνώριση και την λεπτοµερή εξέταση συγκεκριµένων τύπων τηλεοπτικών µηνυµάτων Τα πέντε στοιχεία που αντανακλούν την αναγνώριση αναπτύχθηκαν από προηγηθείσα έρευνα σχετική µε πολιτικές και εγκληµατολογικές ειδήσεις Συναισθηµατική Ανάµειξη στο ιαδίκτυο Η συναισθηµατική ανάµειξη δίνει έµφαση στο πώς νιώθουν οι άνθρωποι όταν χρησιµοποιούν τα µέσα µαζικής επικοινωνίας. Ο όρος συναισθηµατική ανάµειξη χρησιµοποιείται για να αντικατοπτρίσει τη διάθεση και τα συναισθήµατα των ανθρώπων που προκαλούνται από τα µέσα ή το περιεχόµενό τους (Zaichkowsky, 1994). Οι ερευνητές έχουν µετρήσει την συναισθηµατική ανάµειξη µε διάφορους τρόπους. Ωστόσο, η πλειονότητα των ερευνών έχει εξετάσει τους διαφορετικούς τύπους συναισθηµατικών αντιδράσεων. Στο παρελθόν, οι ερευνητές έχουν γενικά προτιµήσει τη χρήση της Λίστας Ελέγχου Επιθέτων ιάθεσης (MACL) (Nowlis, 1965) για τη µέτρηση της συναισθηµατικής ανάµειξης, αφού αυτή η κλίµακα υπολογίζει µια ευρύτερη γκάµα διαθέσεων ή συναισθηµάτων. Ανάµειξη Αλληλεπίδρασης Χρησιµοποιήσαµε στοιχεία από την Κλίµακα Ανάµειξης Αλληλεπίδρασης (IIS) των Campbell & Neer, 2001 (2001) προκειµένου να µετρήσουµε την ανάµειξη αλληλεπίδρασης των ατόµων σε συνθήκες διαµεσολάβησης υπολογιστών. Οι Campbell & Neer (2001) χρησιµοποίησαν την πλήρη Κλίµακα Ανάµειξης Αλληλεπίδρασης (IIS) για τη µέτρηση της ανάµειξης αλληλεπίδρασης στην διαµεσολαβούµενη από υπολογιστή επικοινωνία. Εξοικείωση µε το ιαδίκτυο Χρησιµοποιήσαµε την Κλίµακα Εξοικείωσης (Ebersole, 2000) για να µετρήσουµε την εξοικείωση στο ιαδίκτυο. Στο παρελθόν παραλλαγές αυτής της κλίµακας έχουν χρησιµοποιηθεί για να µετρηθεί η εξοικείωση µε διάφορα είδη προγραµµάτων, όπως οι τηλεοπτικές σειρές και οι ειδήσεις. Έχει καλή εγκυρότητα προσώπου, δοµική εγκυρότητα και σχετιζόµενη µε κριτήρια εγκυρότητα. Έκθεση στο ιαδίκτυο Για να αξιολογήσουµε την καθηµερινή έκθεση στο ιαδίκτυο, µετρήσαµε την ποσότητα, τον τύπο και τη διάρκεια χρήσης του ιαδικτύου (Papacharissi & Rubin, 2000). Ζητήσαµε από τους συµµετέχοντες να προσδιορίσουν πόσα λεπτά χρησιµοποιούν κάθε λειτουργία του ιαδικτύου σε µια µέση µέρα και πόσα λεπτά χρησιµοποίησαν λειτουργίες του ιαδικτύου την προηγούµενη ηµέρα από

7 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 7 τη συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου. Ο βαθµός έκθεσης στο ιαδίκτυο υπολογίστηκε ως το σύνολο των λεπτών που ξοδεύονται σε ιαδικτυακές λειτουργίες καθηµερινά (Papacharissi & Rubin, 2000). Εθισµός από το ιαδίκτυο Σε αυτή την έρευνα χρησιµοποιήσαµε την πλέον πρόσφατη εκδοχή της Κλίµακας Εθισµού από τα Μέσα του Grant (1996) για να µετρήσουµε τον εθισµό από το ιαδίκτυο. Ο Grant διαπίστωσε ότι 18 στοιχεία είναι αξιόπιστα για την αξιολόγηση του εθισµού των ατόµων από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Περιληπτικά συµπερασµατικά σχόλια Τα τελευταία χρόνια το ιαδίκτυο έχει εξελιχθεί ραγδαία και η χρήση του έχει µετατραπεί σε µια εξέχουσα µορφή επικοινωνίας, η οποία έχει λάβει το χαρακτήρα ενός σύνθετου κοινωνικού φαινοµένου. Οι ερευνητές έχουν ασχοληθεί µε τα αποτελέσµατα του ιαδικτύου πάνω στους ανθρώπους και την κοινωνία. Για παράδειγµα, οι Katz & Rice (2002) περιέγραψαν δύο αντιθετικές προοπτικές για το ιαδίκτυο. Στον ένα πόλο υπάρχει η δυσοίωνη άποψη που αναφέρει ότι η ευρεία χρήση του ιαδικτύου θα επιφέρει αρνητικές συνέπειες στους ανθρώπους. Συγκεκριµένα υποστηρίζει ότι το ιαδίκτυο θα µεγιστοποιήσει το ψηφιακό κενό µεταξύ κοινωνικο δηµογραφικών οµάδων, θα µειώσει την ανάµειξη σε κοινωνικές δραστηριότητες και θα δηµιουργήσει ψυχολογικά προβλήµατα και εθιστικές συµπεριφορές. Στον άλλο πόλο, η άποψη των οπτιµιστών υποστηρίζει ότι το ιαδίκτυο θα υπερνικήσει τους περιορισµούς χώρου και χρόνου και θα δηµιουργήσει περισσότερες ευκαιρίες για τα άτοµα και τις επιχειρήσεις. Λαµβάνοντας υπόψη τη µακροχρόνια ένταση και σύγκρουση µεταξύ ανθρώπων που υποστηρίζουν είτε την αισιόδοξη είτε την απαισιόδοξη άποψη για το ιαδίκτυο, οι Katz & Rice (2002) τόνισαν ότι είναι επιτακτικό για τους ερευνητές να διερευνήσουν αντικειµενικά τις χρήσεις του ιαδικτύου και τα αποτελέσµατά τους και να µην παγιδεύονται σε µια αέναη συζήτηση σχετικά µε το ποια άποψη έχει µεγαλύτερη ερµηνευτική δύναµη. Ως απάντηση στο επιχείρηµα των Katz & Rice, διερευνήσαµε τη χρήση του ιαδικτύου και τον εθισµό από µια προοπτική επικοινωνίας, δηλαδή µέσω της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT). Αυτή η µελέτη προέβλεπε σχετικά µε την υπόθεση της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT) ότι η επιρροή των προδροµικών παραγόντων στη χρήση του ιαδικτύου και στα αποτελέσµατά του πιθανώς να διαµεσολαβείται και από άλλους παράγοντες όπως είναι η συναισθηµατική και η νοητική ανάµειξη. Για το λόγο αυτό εστιάσαµε στο αποτέλεσµα προδροµικών και διαµεσολαβητικών παραγόντων (δηλαδή αυτο επάρκεια ιαδικτύου, νευρικότητα ιαδικτύου, κίνητρα, ανάµειξη µέσων, ανάµειξη αλληλεπίδρασης και εξοικείωση µε το ιαδίκτυο) σε σχέση µε δύο αποτελέσµατα (δηλαδή στη χρήση του ιαδικτύου και στον εθισµό από αυτό). Ο κύριος στόχος είναι να εξεταστεί η χρήση του ιαδικτύου και ο εθισµός από αυτό. Συγκεκριµένα προτείνουµε ένα Μοντέλο Χρήσεων και Εθισµού από το ιαδίκτυο για να απεικονίσουµε τις σχέσεις µεταξύ ατοµικών προδιαθέσεων, κινήτρων, ανάµειξης, συµπεριφοριστικών και προδιαθεσιακών αποτελεσµάτων. Με την καθοδήγηση της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT), αυτή η µελέτη απέδειξε ότι υπάρχουν σηµαντικές διασυνδέσεις µεταξύ αρκετών επιµέρους τµηµάτων στο Μοντέλο Χρήσεων και Εθισµού από το ιαδίκτυο. Υπόθεση 1 Η πρώτη υπόθεση ήταν ότι η αυτο επάρκεια στο ιαδίκτυο θα προέβλεπε θετικά την έκθεση σε αυτό και ότι η νευρικότητα κατά τη διάρκεια περιήγησης στο ιαδίκτυο θα προέβλεπε αρνητικά την έκθεση µε αυτό. Αυτή η υπόθεση επαληθεύτηκε. Άνθρωποι µε υψηλότερη αυτο επάρκεια στο ιαδίκτυο είχαν την τάση να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο για τη χρήση του ιαδικτύου στην καθηµερινή ζωή και είχαν ένα µακρότερο ιστορικό χρήσης του ιαδικτύου από ότι οι άλλοι. Ένα τέτοιο εύρηµα έρχεται σε συµφωνία µε προηγούµενες έρευνες σχετικά µε την αυτο επάρκεια στο ιαδίκτυο (Eastin & LaRose, 2000). Υπόθεση 2 Η δεύτερη υπόθεση προέβλεπε ότι τα κίνητρα θα µεσολαβούσαν στη σχέση µεταξύ προδιαθέσεων (δηλαδή αυτο επάρκεια στο ιαδίκτυο και νευρικότητα) και του εθισµού από το ιαδίκτυο. Αυτή η υπόθεση επιβεβαιώθηκε. Τα αποτελέσµατα έρχονται σε συµφωνία µε δύο προτάσεις που παρουσιάζονται στη βιβλιογραφία. Τα διαπροσωπικά κίνητρα διαµεσολαβούν στη σχέση µεταξύ ατοµικών προδιαθέσεων και επικοινωνιακής συµπεριφοράς (Anderson και Martin, 2002). Τα κίνητρα του ιαδικτύου διαµεσολαβούν στη σχέση µεταξύ ατοµικών προδιαθέσεων και επιδράσεων των

8 8 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ µέσων. Για το λόγο αυτό, τα αποτελέσµατα των ατοµικών προδιαθέσεων στον εθισµό από το ιαδίκτυο δεν είναι ούτε άµεσα ούτε σαφή. Αντιθέτως, ένα τέτοιο αποτέλεσµα είναι διαµεσολαβούµενο ή έµµεσο. Το αποτέλεσµα της Υ2 έρχεται επίσης σε συµφωνία µε την υπόθεση της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT), σύµφωνα µε την οποία η χρήση των µέσων και τα αποτελέσµατά τους προέρχονται από ατοµικές ανάγκες και κίνητρα. Υπόθεση 3 Η τρίτη υπόθεση προέβλεπε ότι η νοητική ανάµειξη, η συναισθηµατική ανάµειξη και η ανάµειξη αλληλεπίδρασης θα µπορούσαν να διαµεσολαβούν στη σχέση µεταξύ κινήτρων ιαδικτύου και εθισµού από το ιαδίκτυο. Αυτή η υπόθεση κατά κύριο λόγο επαληθεύτηκε. Τα αποτελέσµατα έρχονται σε συµφωνία µε δύο προτάσεις στη βιβλιογραφία. Πρώτον, η ανάµειξη µε τα µέσα (δηλαδή νοητική ανάµειξη, συναισθηµατική ανάµειξη) διαµεσολαβεί στη σχέση µεταξύ κινήτρων και αποτελεσµάτων των µέσων (Perse, 1998). εύτερον, η ανάµειξη αλληλεπίδρασης διαµεσολαβεί στη σχέση µεταξύ κινήτρων και αποτελεσµάτων επικοινωνίας (Campbell & Neer, 2001). Τα ευρήµατα υποστηρίζουν την πρόταση ότι µια ευρεία κλίµακα παρεµβατικών προσανατολισµών πιθανώς να επηρεάζει τη σχέση µεταξύ κινήτρων του κοινού και αποτελεσµάτων των µέσων Επίσης, τα αποτελέσµατα εδώ, έρχονται σε συµφωνία µε τον ισχυρισµό της Θεωρίας Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT), ότι η δραστηριότητα του κοινού «διαδραµατίζει ένα σηµαντικό διαµεσολαβητικό ρόλο στη διαδικασία διαµόρφωσης αποτελεσµάτων» (Rubin, 2002). Υπόθεση 4 Η τέταρτη υπόθεση προέβλεπε ότι η εξοικείωση µε το ιαδίκτυο θα διαµεσολαβούσε στη σχέση µεταξύ ανάµειξης και εθισµού. Αυτή η υπόθεση δεν επαληθεύτηκε. εν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η νοητική ανάµειξη δεν επηρέαζε την εξοικείωση µε το ιαδίκτυο, αλλά την επηρέαζε η συναισθηµατική ανάµειξη. Η νοητική ανάµειξη αναφέρεται στην «ενεργή συµµετοχή στη επεξεργασία πληροφοριών» (Perse, 1990b, σελ. 559). Η υψηλή νοητική ανάµειξη ενδεχοµένως να κατέληγε στην εξοικείωση µε το περιεχόµενο του µέσου, αλλά όχι στην εξοικείωση µε το µέσο. Ερευνητικό ερώτηµα 1 Το ΕΕ1α διερευνούσε τη σχέση µεταξύ κινήτρων χρήσης του ιαδικτύου και της ατοµικής τυπικής χρήσης του ιαδικτύου. Πάνω από το 80% των συµµετεχόντων τυπικά χρησιµοποιούσαν το ιαδίκτυο για ηλεκτρονική επικοινωνία ή γενική περιήγηση στον Παγκόσµιο Ιστό. Αυτό έρχεται σε συµφωνία µε προηγούµενες έρευνες (Katz & Rice, 2002). Οι Papacharissi & Rubin (2000) παρατήρησαν ότι το κίνητρο αναζήτησης πληροφοριών προέβλεπε θετικά την περιήγηση στον Ιστό, αλλά αρνητικά τη χρήση της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Τα ευρήµατά τους συµφωνούν µε τα αποτελέσµατα της τρέχουσας µελέτης. Ερευνητικό ερώτηµα 2 Το ΕΕ2 διερευνούσε τη σχετική συνεισφορά προδροµικών παραγόντων στην πρόβλεψη του εθισµού από το ιαδίκτυο. Οι προδιαθεσιακοί παράγοντες, όπως η αυτο επάρκεια και η νευρικότητα, είναι πιο σηµαντικοί προγνωστικοί παράγοντες του εθισµού από το ιαδίκτυο από ότι τα δηµογραφικά στοιχεία. Όµως, το κίνητρο χρήσης και η ανάµειξη ήταν πιο σηµαντικοί προγνωστικοί δείκτες του εθισµού από το ιαδίκτυο συγκριτικά µε τους προδιαθεσιακούς παράγοντες. Αυτό έρχεται σε συµφωνία µε την έµφαση που δίνει η Θεωρία Χρήσεων και Ανταµοιβών (UGT) στην επιρροή των κινήτρων χρήσης και της ανάµειξης σχετικά µε τα αποτελέσµατα των µέσων. Ερευνητικό ερώτηµα 3 Το ΕΕ3 διερευνούσε τις άµεσες και έµµεσες διαδροµές από τις προδιαθέσεις, τα κίνητρα χρήσης, την ανάµειξη, την εξοικείωση και την έκθεση κατά την πρόβλεψη του εθισµού από το ιαδίκτυο. Οι ατοµικές προδιαθέσεις δεν έχουν καµία άµεση επίδραση στον εθισµό από το ιαδίκτυο για αυτούς τους συµµετέχοντες. Η παρούσα µελέτη ήταν ένα προκαταρκτικό βήµα στη διερεύνηση των χρήσεων του ιαδικτύου και του εθισµού από αυτό. Υποστηρίζει αρκετά γενικά επιχειρήµατα: οι ατοµικές προδιαθέσεις επηρεάζουν τα κίνητρα για τη χρήση του ιαδικτύου τα κίνητρα χρήσης διαµεσολαβούν στη σχέση µεταξύ ατοµικών προδιαθέσεων και αποτελεσµάτων των µέσων η ανάµειξη διαµεσολαβεί στη σχέση µεταξύ κινήτρων και αποτελεσµάτων χρήσης του ιαδικτύου

9 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη ιδακτική Πράξη» 9 Συµπεράσµατα Τα αποτελέσµατα αυτής της µελέτης καταδεικνύουν ότι οι πιο σηµαντικοί προγνωστικοί παράγοντες του εθισµού από το ιαδίκτυο δεν είναι τα δηµογραφικά στοιχεία, οι µεταβλητές ατοµικών διαφορών ή η έκθεση στο ιαδίκτυο. Αντιθέτως, τα κίνητρα χρήσης και η ανάµειξη (νοητική, συναισθηµατική, ανάµειξη αλληλεπίδρασης) είναι πιο σηµαντικοί προγνωστικοί δείκτες του εθισµού από το ιαδίκτυο. Ένα τέτοιο εύρηµα ανταποκρίνεται στην πρόταση που υποστηρίχτηκε νωρίτερα. Τα κίνητρα χρήσης και η ανάµειξη (νοητική, συναισθηµατική, ανάµειξη αλληλεπίδρασης) δεν έχουν λάβει επαρκή προσοχή σε προηγούµενες έρευνες από τα µέσα µαζικής επικοινωνίας. Έτσι, η εστίαση στην επίδραση των δηµογραφικών στοιχείων και στις συνέπειες που έχει η εθιστική συµπεριφορά στα άτοµα είναι πλέον ανεπαρκής. Οι ερευνητές θα πρέπει να επιδείξουν µεγαλύτερη προσοχή στα κίνητρα των ανθρώπων για τη χρήση του ιαδικτύου, καθώς και στην ανάµειξή τους µε αυτό. Τα αποτελέσµατα δείχνουν επίσης ότι προδιαθεσιακοί παράγοντες, όπως η αυτο-επάρκεια στο ιαδίκτυο και η νευρικότητα µε αυτό είναι πιο σηµαντικοί προγνωστικοί δείκτες της έκθεσης στο ιαδίκτυο, από ότι είναι τα κίνητρα και η ανάµειξη. Για το λόγο αυτό, για να βελτιωθεί η χρήση του ιαδικτύου από τους ανθρώπους, οι διαµορφωτές πολιτικών γραµµών, θα πρέπει να εστιαστούν στο πώς να αυξήσουν την αυτο-επάρκεια των χρηστών στο ιαδίκτυο και να ελαττώσουν ην νευρικότητά τους κατά τη διάρκεια περιήγησης σε αυτό. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Beard, K.W. & Wolf, E.M. (2001). Modification in the proposed diagnostic criteria for Internet addiction. CyberPsychology and Behavior, 4, Campbell S.W. & Neer, M.R. (2001). The relationship of communication apprehension and interaction involvement to perceptions of computer-mediated communication. Communication Research Reports, 18, Charney, T. & Greenberg, B S. (2002). Uses and gratifications of the Internet, In C.A. Lin & D.J. Atkin (Eds.). Communication technology and society: Audience adoption and uses (pp ). Cresskill, NJ: Hampton Press Chou, C. & Hsiao, M. (2000). Internet addiction, usage, gratification, and pleasure experience: The Taiwan college students' case. Computers & Education, 35, 6580 Cohen, J., Cohen, P., West, S.G. & Aiken, L.S., (2003). Applied multiple Regression correlation analysis for the behavioral sciences (3 rd ed.) Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Davis, R.A. (2001a). A cognitive-behavioral model of Pathological Internet Use (PIU). Computers in Human Behavior, 17(2), December, J. (1996). Units of analysis for Internet communication. Journal of Communication, 46(1), Eastin, M.S. & LaRose, R. (2000). Internet self-efficacy and the psychology of the digital divide. Journal of Computer Mediated Communication, 6, 1-15 Goldberg, I. (1995). Internet Addiction Disorder (IAD): Diagnostic criteria, from Goldsmith, R.E. (2002). Explaining and predicting consumer intention to purchase over the Internet: An exploratory study. Journal of Marketing: Theory and Practice, 10, Grant, A.E. (1996). Media dependency and multiple media sources. In A. Crigler (Ed.), The psychology of political communication (pp ). Ann Arbor: University of Michigan Press Greenfield, D.N. (1999b). Virtual addiction. Oakland, CA: New Harbinger Publications Greenfield, D.N. (2000). The net effect: Internet addiction and compulsive Internet use, from Griffiths, M.D. (1998). Internet addiction: Does it really exist? In J. Gackenbach (Ed.), Psychology and the Internet: Intrapersonal, interpersonal, and transpersonal implications (pp ). New York: Academic Press Heinssen, Jr.,R., Glass, C. & Knight, L. (1987). Assessing computer anxiety: Development and validation of the Computer Anxiety Rating Scale. Computers in Human Behavior, 3, Katz, E., Gurevitch, M. & Haas, H. (1973). On the use of the mass media for important things. Studies in Broadcasting, 9, Katz, J. & Aspden, P. (1997). Motivations for and barriers to Internet usage: Results of a national public opinion survey. Internet Research: Electronic Networking Applications and Policy, 7, Kerlinger, F.N. & Lee, H.B. (2000). Foundations of behavioral research (4th ed.). Fort Worth, TX: Harcourt College

10 10 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ LaRose, R., Mastro, D. & Eastin, M.S. (2001). Understanding Internet usage: A social-cognitive approach to uses and gratifications. Social Science Computer Review, 19, Metts, S., Sprecher, S. & Cupach, W.R. (1991). Retrospective self-reports. In B.M. Montgomery & S. Duck (Eds.), Studying interpersonal interaction (pp ), New York: Guilford Press Morahan-Martin, J. (2001). Incidence and correlates of pathological Internet use among college students. Computers in Human Behavior, 16, Papacharissi, Z. & Rubin, A.M. (2000). Predictors of Internet usage. Journal of Broadcasting and Electronic Media, 44, Perse, E.M. (1990b). Involvement with local television news: Cognitive and emotional dimensions. Human Communication Research, 16, Rubin, A.M. (2002). The uses-and-gratifications perspective of media effects. In J. Bryant & D. Zillmann (Eds.): Media effects: Advances in theory and research (2nd ed., pp ). Mahwah, NJ: Erlbaum Ruggiero, T.E. (2000). Uses and gratifications theory in the 21st century. Mass Communication & Society, 3(1), 3-37 Song, I., LaRose, R., Eastin, M.A., & Lin, C.A. (2002). Gratifications of Internet use and Internet addiction. Paper presented at the Annual Conference of the International Communication Association, Seoul, Korea Young, J. (1998). Students are unusually vulnerable to Internet addiction, article says. Chronicle for Higher Education, 44(22), A25 Zaichkowsky, J.L. (1994). The personal involvement inventory: Reduction, revision, and application to advertising. Journal of Advertising, 23(4),