5. ΟΞΔΑ ΚΑΗ ΒΑΔΗ ΠΔΡΗΔΧΟΜΔΝΑ

Transcript

1 ΠΔΡΗΔΧΟΜΔΝΑ 5. ΟΞΔΑ ΚΑΗ ΒΑΔΗ Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Ομέα θαη βάζεηο θαηά Brönsted Lowry Ομέα θαη βάζεηο θαηά Lewis ρεηηθή ηζρύο νμέσλ θαη βάζεσλ Μνξηαθή δνκή θαη ηζρύο νμέσλ Απηντνληηζκόο ηνπ λεξνύ Γηαιύκαηα ηζρπξώλ νμέσλ θαη βάζεσλ Σν p ελόο δηαιύκαηνο

2 Ομέα θαη βάζεηο (ηξόπνη δηάθξηζεο) 1. Σα νμέα έρνπλ όμηλε γεύζε, ελώ νη βάζεηο είλαη πηθξέο. 2. Σα νμέα θαη νη βάζεηο κεηαβάιινπλ ην ρξώκα νξηζκέλσλ ρξσζηηθώλ πνπ ιέγνληαη δείθηεο, όπσο ην ειηνηξόπην θαη ε θαηλνινθζαιεΐλε. Σα νμέα αιιάδνπλ ην ρξώκα ηνπ ειηνηξνπίνπ από κπιε ζε θόθθηλν θαη ηεο θαηλνινθζαιεΐλεο από ξνδ ζε άρξσκν. Οη βάζεηο πξνθαινύλ αθξηβώο ηηο αληίζεηεο ρξσκαηηθέο αιιαγέο. 3. Ομέα θαη βάζεηο εμνπδεηεξώλνπλ ή αληηζηξέθνπλ ηα κελ ηε δξάζε ησλ δε. ηε δηάξθεηα ηεο εμνπδεηέξσζεο, νμέα θαη βάζεηο αληηδξνύλ κεηαμύ ηνπο παξάγνληαο νπζίεο πνπ νλνκάδνληαη άιαηα. 4. Σα νμέα αληηδξνύλ κε δξαζηηθά κέηαιια, όπσο καγλήζην θαη ςεπδάξγπξνο, ειεπζεξώλνληαο πδξνγόλν: Zn(s) 2Cl (aq) ZnCl 2 (aq) 2 (g)

3 Ζ 3 Ο θαη ΟΖ Θεσξίεο αλαθεξόκελεο ζηηο έλλνηεο νμύ θαη βάζε

4 Ομέα θαη βάζεηο Arrhenius (πξώηε επηηπρήο ζεσξία πεξί νμέσλ θαη βάζεσλ): Ομέα είλαη νπζίεο πνπ απμάλνπλ ηε ζπγθέληξσζε ησλ ηόλησλ Ζ 3 Ο ζε έλα ςδαηικό διάλςμα. Βάζεηο είλαη νπζίεο πνπ απμάλνπλ ηε ζπγθέληξσζε ησλ ηόλησλ ΟΖ ζε έλα ςδαηικό διάλςμα. Όκσο, πνιιέο αληηδξάζεηο πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηηθά αληηδξάζεσλ νμέσλ βάζεσλ ζε πδαηηθό δηάιπκα, γίλνληαη θαη ζε άλλοςρ διαλύηερ (π.ρ. βελδόιην, C 6 Ζ 6 ) ή θαη σωπίρ διαλύηη. Π.ρ. Cl(βενζόλιο) N 3 (βενζόλιο) N 4 Cl(s) Σν πδξνρισξηθό νμύ αληηδξά κε πδαηηθή ακκσλία, ε νπνία θαηά ηελ άπνςε ηνπ Arrhenius είλαη βάζε επεηδή απμάλεη ηε ζπγθέληξσζε ησλ ηόλησλ ΟΖ ζε πδαηηθό δηάιπκα. Ζ αληίδξαζε κπνξεί λα γξαθεί σο εμήο: Cl(aq) N 3 (aq) N 4 Cl(s)

5 Ομέα θαη βάζεηο Χισξίδην ηνπ πδξνγόλνπ θαη ακκσλία αληηδξνύλ αθόκα θαη ζε αέξηα θάζε: Αέξηα Cl θαη ΝΖ 3 από ηα ππθλά δηαιύκαηά ηνπο, πνπ βξίζθνληαη ζηα γπάιηλα δηζθία, δηαρένληαη θαη αληηδξνύλ ζρεκαηίδνληαο έλα λέθνο από ρισξίδην ηνπ ακκσλίνπ. ΖCl(g) ΝΖ 3 (g) ΝΖ 4 Cl(s)

6 Ομέα θαη βάζεηο Οη αληηδξάζεηο απηέο ηνπ ΖCl κε ΝΖ 3 ζε βελδόιην θαη ζε αέξηα θάζε, ελώ είλαη όκνηεο κε ηελ αληίδξαζε ζε πδαηηθό δηάιπκα, δεν μποπούν να επμηνεςθούν από ηε ζεσξία ηνπ Arrhenius θαη γη' απηό ρξεηαδόκαζηε επξύηεξεο ζεσξίεο πεξί νμέσλ θαη βάζεσλ.

7 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Ομύ θαηά Arrhenius είλαη ε νπζία ε νπνία, όηαλ δηαιύεηαη ζε λεξό, απμάλεη ηε ζπγθέληξσζε ησλ ιόνηων ςδπονίος, Ζ 3 Ο (aq). Γηα απινύζηεπζε, νη ρεκηθνί ρξεζηκνπνηνύλ ζπρλά ηνλ ζπκβνιηζκό Ζ (aq) γηα ην ηόλ Ζ 3 Ο (aq) θαη νλνκάδνπλ ην Ζ (aq) ηόλ πδξνγόλνπ. Svante Arrhenius ( ) νπεδόο Χεκηθόο (Νόκπει Χεκείαο 1903) Σν ηόλ Ζ (πξσηόλην) δελ κπνξεί λα ππάξμεη ειεύζεξν κέζα ζην λεξό. Σν ζεηηθό θνξηίν πνπ θέξεη έιθεηαη από έλα ΖΕ ελόο κνξίνπ λεξνύ θαη ζρεκαηίδεηαη ην ηόλ πδξνλίνπ ή νμσλίνπ, Ζ 3 Ο : O O

8 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Σν ηόλ πδξνλίνπ, Ζ 3 Ο, ζπλδέεηαη κέζσ δεζκώλ πδξνγόλνπ κε έλα κεηαβιεηό αξηζκό κνξίσλ λεξνύ. Σν ηόλ πδξνλίνπ παξνπζηάδεηαη εδώ ζπλδεδεκέλν κέζσ δεζκώλ πδξνγόλνπ κε ηπία κόξηα λεξνύ. Ζ 9 Ο 4 Σν ζεηηθό θνξηίν πνπ ζεκεηώλεηαη ζην θεληξηθό νμπγόλν είλαη θαηαλεκεκέλν ζε όιν ην ηόλ.

9 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Βάζε θαηά Arrhenius είλαη κηα νπζία ε νπνία, όηαλ δηαιύεηαη ζε λεξό, απμάλεη ηε ζπγθέληξσζε ησλ ιόνηων ςδποξειδίος, ΟΖ (aq). Ο εηδηθόο ξόινο ηνπ ηόληνο πδξνλίνπ θαη ηνπ ηόληνο πδξνμεηδίνπ ζε πδαηηθά δηαιύκαηα νθείιεηαη ζηελ αθόινπζε αληίδξαζε: Ζ 2 Ο( ) Ζ 2 Ο( ) Ζ 3 Ο (aq) ΟΖ (aq) Ζ πξνζζήθε νμέσλ θαη βάζεσλ κεηαβάιιεη ηηο ζπγθεληξώζεηο απηώλ ησλ ηόλησλ ζην λεξό.

10 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius ηε ζεσξία ηνπ Arrhenius, ηζρπξό νμύ είλαη κηα νπζία ε νπνία ιονηίζεηαι πλήπωρ ζε πδαηηθό δηάιπκα δίλνληαο Ζ 3 Ο (aq) θαη έλα αληόλ. Π.ρ. ην ππεξρισξηθό νμύ, ΖClΟ 4 ΖClΟ 4 (aq) Ζ 2 Ο( ) Ζ 3 Ο (aq) ClO 4 (aq) Άιια ηζρπξά νμέα: 2 SO 4 (ζεηηθό), I, Br, Cl, NO 3 (ληηξηθό) Σα πεξηζζόηεξα από ηα ππόινηπα νμέα πνπ ζπλαληνύκε είλαη αζζελή νμέα. Απηά δελ ηνληίδνληαη πιήξσο ζε δηάιπκα θαη ζπλππάξρνπλ θαηά κηα αληίζηξνθε αληίδξαζε καδί κε ηα αληίζηνηρα ηόληα. Π.ρ., ε αληίδξαζε ηνπ νμηθνύ νμένο είλαη C 3 COO(aq) Ζ 2 Ο( ) C 3 COO (aq) Ζ 3 Ο (aq)

11 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Ηζρπξή βάζε είλαη κηα νπζία ε νπνία ιονηίζεηαι πλήπωρ ζε πδαηηθό δηάιπκα δίλνληαο ΟΖ θαη έλα θαηηόλ. Π.ρ. ην πδξνμείδην ηνπ λαηξίνπ, NaO: NaO(s) 2 O Na(aq) O (aq) Άιιεο ηζρπξέο βάζεηο: LiO, KO, Ca(O) 2, Sr(O) 2, Ba(O) 2 Οη πεξηζζόηεξεο από ηηο ππόινηπεο βάζεηο πνπ ζπλαληνύκε είλαη αζζελείο βάζεηο. Απηέο δελ ηνληίδνληαη πιήξσο ζε δηάιπκα θαη ζπλππάξρνπλ θαηά κηα αληίζεηε αληίδξαζε καδί κε ηα αληίζηνηρα ηόληα. Π.ρ., ε αληίδξαζε ηεο ακκσλίαο είλαη Ν 3 (aq) Ζ 2 Ο( ) ΝΖ 4 (aq) ΟΖ (aq)

12 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Αληίδξαζε εμνπδεηέξσζεο είλαη ε αληίδξαζε ελόο νμένο θαη κηαο βάζεο πνπ θαηαιήγεη ζε κηα ηνληηθή έλσζε θαη πηζαλώο λεξό. Όηαλ κηα βάζε πξνζηίζεηαη ζε δηάιπκα νμένο, ιέκε όηη ην νμύ εμνπδεηεξώλεηαη. Ζ ηνληηθή έλσζε πνπ πξνθύπηεη σο πξντόλ κηαο αληίδξαζεο εμνπδεηέξσζεο νλνκάδεηαη άιαο. Οη πεξηζζόηεξεο ηνληηθέο ελώζεηο, εθηόο από ηα πδξνμείδηα θαη ηα νμείδηα, είλαη άιαηα, ηα νπνία κπνξνύλ λα ιεθζνύλ από αληηδξάζεηο εμνπδεηέξσζεο, όπσο π.ρ. 2Cl(aq) Ca(O) 2 CaCl 2 (aq) 2 2 O( ) νμύ βάζε άιαο

13 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Σν ζρεκαηηδόκελν άιαο ζε κηα αληίδξαζε εμνπδεηέξσζεο απαξηίδεηαη από θαηηόληα πνπ ιακβάλνληαη από ηε βάζε θαη αληόληα πνπ ιακβάλνληαη από ην νμύ. ην παξάδεηγκα, ε βάζε είλαη ην Ca(O) 2 πνπ δηαζέηεη ηα θαηηόληα Ca 2 θαη ην νμύ είλαη ην Cl πνπ παξέρεη ηα αληόληα Cl. Σν άιαο πεξηέρεη ηόληα Ca 2 θαη Cl (CaCl 2 ). Ζ ίδηα αληίδξαζε ππό ηνληηθή κνξθή: 2Ζ 3 Ο (aq) 2Cl (aq) Ca 2 (aq) 2O (aq) 2Cl (aq) Ca 2 (aq) 4 2 O( ) Μεηά ηε δηαγξαθή ησλ ιόνηων θεαηών Cl (aq) θαη Ca 2 (aq) Ζ 3 Ο (aq) O (aq) 2 2 O( ) Αληίδξαζε εμνπδεηέξσζεο είλαη ν ζπλδπαζκόο ηόλησλ πδξνγόλνπ (ή πδξνλίνπ) θαη ηόλησλ πδξνμεηδίνπ πξνο ζρεκαηηζκό κνξίσλ λεξνύ.

14 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Arrhenius Πεηξακαηηθά βξίζθεηαη όηη όιεο νη εμνπδεηεξώζεηο 3 O (aq) O (aq) 2 2 O( ) πνπ πεξηιακβάλνπλ ηζρπξά νμέα έρνπλ ην ίδην ΓΗ ν ( 55,90 kj αλά mole Ζ 3 Ο ). Απηό δείρλεη όηη ζε θάζε εμνπδεηέξσζε ιακβάλεη ρώξα ε ίδηα αληίδξαζε, όπσο πποβλέπει ε θεωπία ηος Arrhenius.

15 Άζθεζε 15.1α Δμνπδεηέξσζε βάζεσο από νμύ Πνην από ηα παξαθάησ είλαη ην άιαο πνπ ζρεκαηίδεηαη από ηελ πιήξε εμνπδεηέξσζε πδξνμεηδίνπ ηνπ βαξίνπ κε ληηξώδεο νμύ; (α) BaNO 2, (β) Ba(NO 3 ) 2, (γ) Ba(O) 2, (δ) Ba(NO 2 ) 2, (ε) BaNO 2

16 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Brönsted-Lowry (1923) Ομύ θαηά Brönsted-Lowry (Β-L), είλαη ην κόξην ή ην ηόλ πνπ δίλεη πξσηόλην ζε κηα αληίδξαζε κεηαθνξάο πξσηνλίνπ. Βάζε είλαη ην κόξην ή ην ηόλ πνπ δέρεηαη ην πξσηόλην ζε κηα αληίδξαζε κεηαθνξάο πξσηνλίνπ. Αληίδξαζε πδξνρισξηθνύ νμένο κε ακκσλία: Ζ 3 Ο (aq) Cl (aq) ΝΖ 3 (aq) 2 O( ) ΝΖ 4 (aq) Cl (aq) 3 O (aq) N 3 (aq) 2 O( ) Πξσηνληνδόηεο = νμύ Πξσηνληνδέθηεο = βάζε N 4 (aq) Δθαξκνγή ηεο ζεσξίαο Β-L ζε άιινπο δηαιύηεο: Cl(βενζόλιο) νμύ N 3 (βενζόλιο) βάζε ΝΗ 4 Cl(s)

17 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Brönsted-Lowry ε θάζε αληηζηξεπηή αληίδξαζε νμένο βάζεο, ηόζν ε πξνο ηα δεμηά όζν θαη ε πξνο ηα αξηζηεξά αληίδξαζε εκπεξηέρεη κεηαθνξά πξσηνλίνπ. Π.ρ. ε αληίδξαζε ηεο ΝΖ 3 κε Ζ 2 Ο. N 3 (aq) 2 O( ) N 4 (aq) O (aq) βάζε 2 νμύ 1 νμύ 2 βάζε 1 Σα ρεκηθά είδε ΝΖ 4 θαη ΝΖ 3 απνηεινύλ έλα ζπδπγέο δεύγνο νμένο βάζεο. Έλα ζπδπγέο δεύγνο νμένο βάζεο ζπλίζηαηαη από δύν ρεκηθά είδε ζε κηα αληίδξαζε νμένο βάζεο, έλα νμύ θαη κία βάζε, ηα νπνία δηαθέξνπλ θαηά ηελ απώιεηα ή ην θέξδνο ελόο πξσηνλίνπ. Σν νμύ ζε έλα ηέηνην δεύγνο νλνκάδεηαη ζπδπγέο νμύ ηεο βάζεο, ελώ ε βάζε νλνκάδεηαη ζπδπγήο βάζε ηνπ νμένο. Δδώ ην ΝΖ 4 είλαη ην ζπδπγέο νμύ ηεο ΝΖ 3 θαη ε ΝΖ 3 ε ζπδπγήο βάζε ηνπ ΝΖ 4.

18 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Brönsted-Lowry Παξνπζίαζε ηεο αληίδξαζεο Ζ 3 Ο ΝΖ 3 Ζ 2 Ο ΝΖ 4 Ζ 3 Ο ΝΖ 3 Ζ 2 Ο ΝΖ 4 νμύ 1 βάζε 2 βάζε 1 νμύ 2 Παξαηεξνύκε ηε κεηαθνξά ελόο πξσηνλίνπ, Ζ, από ην ηόλ Ζ 3 Ο ζην κόξην ΝΖ 3. Σα ελδεηθηηθά θνξηία ησλ ηόλησλ είλαη ζπλνιηθά θνξηία, δειαδή δελ πξέπεη λα ζπλδένληαη κε θάπνηα ζπγθεθξηκέλα ζεκεία πάλσ ζηα ηόληα.

19 Άζθεζε 15.1 Αλαγλώξηζε ησλ ρεκηθώλ εηδώλ πνπ είλαη νμέα ή βάζεηο Γηα ηελ αληίδξαζε: Ζ 2 CΟ 3 (aq) CΝ (aq) ΖCΝ(aq) ΖCΟ 3 (aq) ραξαθηεξίζηε θάζε ρεκηθό είδνο σο νμύ ή βάζε. Γηα ηε βάζε ζηα αξηζηεξά, πνην είλαη ην ζπδπγέο νμύ;

20 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Brönsted-Lowry Ακθηπξσηηθό ρεκηθό είδνο: ην ρεκηθό είδνο πνπ πεξηέρεη Ζ θαη κπνξεί λα δξα είηε σο νμύ είηε σο βάζε, αλάινγα κε ην ηί είλαη ην άιιν αληηδξώλ. Δπακθνηεξίδνλ (γεληθόηεξνο όξνο): ην ρεκηθό είδνο πνπ κπνξεί λα δξα είηε σο νμύ είηε σο βάζε, αλάινγα κε ην ηί είλαη ην άιιν αληηδξώλ, αιιά δελ ρξεηάδεηαη λα έρεη πξσηόληα. Π.ρ., ην Al 2 O 3, είλαη έλα επακθνηεξίδνλ νμείδην, επεηδή αληηδξά ηόζν κε νμέα όζν θαη κε βάζεηο. Όκσο, ην Al 2 O 3 δελ είλαη ακθηπξσηηθό αθνύ δελ έρεη πξσηόληα. εκαληηθόο ν ακθηπξσηηθόο ραξαθηήξαο ηνπ λεξνύ: N 3 (aq) 2 O( ) N 4 (aq) O (aq) βάζε 2 νμύ 1 νμύ 2 βάζε 1 C 3 COO (aq) 2 O( ) C 3 COO (aq) 3 O (aq) νμύ 1 βάζε 2 βάζε 1 νμύ 2

21 Αλαγλώξηζε κηαο ακθηπξσηηθήο νπζίαο θαη ηξόπνο αληίδξαζεο ηεο ακθηπξσηηθήο νπζίαο κε νμέα θαη βάζεηο Πξνζδηνξίζηε ηελ νπζία πνπ είλαη ακθηπξσηηθή θαη γξάςηε κία εμίζσζε γηα ηελ αληίδξαζή ηεο κε ΟΖ θαη κία γηα ηελ αληίδξαζή ηεο κε Br(aq): 2 S, SO 2, SO 3, 2 CO 3, ΝΟ 2 Ακθηπξσηηθή είλαη ε νπζία πνπ κπνξεί λα δερζεί ή λα πξνζθέξεη έλα πξσηόλην, δειαδή λα δξάζεη σο βάζε ή σο νμύ θαηά Brönsted Lowry. 2 S θαη ην 2 CO 3 : κπνξνύλ κόλν λα δώζνπλ Ζ είλαη νμέα. SΟ 2 δελ κπνξεί λα δώζεη Ζ SO 3 κπνξεί θαη λα δώζεη θαη λα δερζεί έλα Ζ (ακθηπξσηηθό). ΝΟ 2 κπνξεί κόλν λα δερζεί έλα Ζ είλαη βάζε. SO 3 σο νμύ: Άζθεζε 15.2α SO 3 (aq) O (aq) SO 3 2 (aq) 2 O( ) SO 3 σο βάζε: SO 3 (aq) Br(aq) 2 SO 3 (aq) Br (aq)

22 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Brönsted-Lowry Πνηα είλαη ηα βαζηθά ζεκεία πνπ δείρλνπλ όηη ε ζεσξία ησλ Β-L είλαη πεξηζζόηεξν δηεπξπκέλε από απηή ηνπ Arrhenius; Βάζε είλαη ην ρεκηθό είδνο πνπ δέρεηαη πξσηόληα. Σν ηόλ ΟΖ είλαη κόλν έλα παξάδεηγκα βάζεο. Ομέα θαη βάζεηο κπνξεί λα είλαη ηόληα, αιιά θαη κνξηαθέο ελώζεηο. Οη νμενβαζηθέο αληηδξάζεηο δελ πεξηνξίδνληαη ζε πδαηηθά δηαιύκαηα. Μεξηθά ρεκηθά είδε κπνξνύλ λα δξνπλ είηε σο νμέα είηε σο βάζεηο, αλάινγα κε ην ηί είλαη ην άιιν αληηδξώλ.

23 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Lewis Μπνξεί ε παξαθάησ αληίδξαζε λα ζεσξεζεί σο νμενβαζηθή θαηά Β-L; Na 2 O(s) SO 3 (g) Na 2 SO 4 (s) Ο Lewis ζθέθζεθε όηη ε ζεσξία πεξί νμέσλ θαη βάζεσλ ζα κπνξνύζε λα γεληθεπζεί έηζη ώζηε λα ζπκπεξηιάβεη ηηο αληηδξάζεηο όμηλσλ θαη βαζηθώλ νμεηδίσλ, θαζώο θαη πνιιέο άιιεο αληηδξάζεηο καδί κε απηέο ηεο κεηαθνξάο πξσηνλίσλ. ύκθσλα κε απηή ηελ ηδέα: Ομύ θαηά Lewis είλαη θάζε νπζία πνπ κπνξεί λα δερζεί έλα δεύγνο ειεθηξνλίσλ πξνο ζρεκαηηζκό νκνηνπνιηθνύ δεζκνύ. Βάζε θαηά Lewis είλαη θάζε νπζία πνπ κπνξεί λα πξνζθέξεη έλα δεύγνο ειεθηξνλίσλ πξνο ζρεκαηηζκό νκνηνπνιηθνύ δεζκνύ.

24 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Lewis Γέθηεο ΖΕ (νμύ Lewis) N Γόηεο ΖΕ (βάζε Lewis) N Ζ εμνπδεηέξσζε ηεο ακκσλίαο από πδξνρισξηθό νμύ O 2 Γόηεο ΖΕ (βάζε Lewis) O S O O Γέθηεο ΖΕ (νμύ Lewis) O O S O O 2 Ζ αληίδξαζε Na 2 O κε SO 3 Σν ηόλ Ο 2 πξνέξρεηαη από ην Na 2 O

25 Ομέα θαη βάζεηο θαηά Lewis Ο νξηζκόο νμένο βάζεσο ηνπ Lewis είλαη ηόζν επξύο πνπ ρσξάεη θαη αληηδξάζεηο, όπσο ε επόκελε: F Η F Η F B N Η F B N Η F Γέθηεο ΖΕ (νμύ Lewis) Η Γόηεο ΖΕ (βάζε Lewis) F Η 3 3 O 6 Al 6 O Al Γέθηεο ΖΕ (νμύ Lewis) Γόηεο ΖΕ (βάζε Lewis) ύκπινθν ηόλ!! Καη ν ζρεκαηηζκόο ελόο ζπκπιόθνπ ηόληνο κπνξεί λα ζεσξεζεί σο αληίδξαζε νμένο βάζεσο θαηά Lewis

26 Άζθεζε 15.2 Αλαγλώξηζε ρεκηθώλ εηδώλ πνπ είλαη νμέα ή βάζεηο θαηά Lewis Πξνζδηνξίζηε ην νμύ θαη ηε βάζε θαηά Lewis ζε θαζεκηά από ηηο αθόινπζεο αληηδξάζεηο. Γξάςηε ηηο ρεκηθέο εμηζώζεηο ρξεζηκνπνηώληαο δνκέο Lewis. (α) BF 3 C 3 O F 3 B O()C 3 (β) O 2 CO 2 CO 3 2 (α) Σν άηνκν Β ζην BF 3 έρεη sp 2 πβξηδηζκό θαη έηζη δηαζέηεη έλα θελό, κε πβξηδηθό ηξνρηαθό 2p πνπ κπνξεί λα δερζεί έλα δεύγνο e από ην Ο ηεο C 3 O: F F F B O C 3 F B O C 3 F Γέθηεο ΖΕ νμύ Lewis Γόηεο ΖΕ βάζε Lewis F Έλσζε ζπληάμεσο

27 ρεηηθή ηζρύο νμέσλ θαη βάζεσλ Ζ ηζρύο ελόο νμένο ζα είλαη αλάινγε ηνπ βαζκνύ επθνιίαο κε ηνλ νπνίνλ ην νμύ ράλεη έλα πξσηόλην. Οκνίσο, κηα βάζε ζα είλαη ηόζν ηζρπξόηεξε, όζν κεγαιύηεξε ηάζε δείρλεη λα πξνζιάβεη έλα πξσηόλην. Ζ αληίδξαζε ΖCl(aq) 2 O( ) 3 O (aq) Cl (aq) είλαη κεηαηνπηζκέλε πιήξσο πξνο ηα δεμηά θαη δείρλεη όηη ην ΖCl είλαη ηζρπξόηεξν νμύ από ην ηόλ πδξνλίνπ, Ζ 3 Ο. Δπίζεο, είλαη θαλεξό όηη ην Ζ 2 Ο πνπ δέρεηαη ην πξσηόλην ηνπ νμένο είλαη ηζρπξόηεξε βάζε από ην ηόλ Cl. Παξαηεξνύκε όηη ην ιζσςπό οξύ ΖCl έρεη κηα αζζελή ζπδπγή βάζε.

28 ρεηηθή ηζρύο νμέσλ θαη βάζεσλ Από ηα παξαπάλσ πξνθύπηνπλ δύν θαλόλεο πνπ πξέπεη λα ζπκόκαζηε: 1. ε θάζε αληίδξαζε νμένο βάζεσο, ε ζέζε ηζνξξνπίαο είλαη κεηαηνπηζκέλε πξνο ηελ πιεπξά ηνπ αζζελέζηεξνπ νμένο θαη ηεο αζζελέζηεξεο βάζεσο. 2. Όζν ηζρπξόηεξν είλαη έλα νμύ, ηόζν αζζελέζηεξε είλαη ε ζπδπγήο ηνπ βάζε θαη, όζν ηζρπξόηεξε είλαη κηα βάζε, ηόζν αζζελέζηεξν είλαη ην ζπδπγέο ηεο νμύ. Δπίζεο: Πξαθηηθά, γηα λα βξσ ηε ζπδπγή βάζε ελόο νμένο, αθαηξώ από ην νμύ έλα πξσηόλην, ελώ γηα λα βξσ ην ζπδπγέο νμύ κηαο βάζεσο πξνζζέησ ζηε βάζε έλα πξσηόλην.

29 Αζζελή νμέα Απμαλόκελε ηζρύο νμέσλ Ηζρπξά νμέα Απμαλόκελε ηζρύο βάζεσλ ρεηηθή ηζρύο νμέσλ θαη βάζεσλ Ομύ Βάζε ClO 4 ClO 4 2 SO 4 SO 4 I I Br Br Cl Cl NO 3 NO 3 3 O 2 O 3 PO 4 2 PO 4 NO 2 NO 2 F F C 3 COO C 3 COO 2 CO 3 CO 3 2 S S N 3 N 2 2

30 Άζθεζε 15.4α Καζνξηζκόο ηεο ζρεηηθήο ηζρύνο νμέσλ βάζεσλ θαη πξόβιεςε ζέζεσο ηζνξξνπίαο Αλ νη νπζίεο κε θόθθηλν ρξώκα ζηηο αθόινπζεο ρεκηθέο αληηδξάζεηο είλαη νμέα θαηά Brönsted-Lowry: 1) πκπιεξώζηε ηα πξντόληα ηνπο 2) Καζνξίζηε ηηο ζπδπγίεο νμέσλ-βάζεσλ θαη 3) Πξνβιέςηε εάλ ε ζέζε ηζνξξνπίαο ζε θάζε κία είλαη κεηαηνπηζκέλε πξνο ηα δεμηά ή πξνο ηα αξηζηεξά. (α) 2 SO 4 (aq) N 3 (aq) (β) 3 PO 4 (aq) NO 3 (aq)...

31 Άζθεζε 15.3 Πξόβιεςε γηα ην αλ κηα νμενβαζηθή αληίδξαζε επλνεί ηα αληηδξώληα ή ηα πξντόληα Πξνζδηνξίζηε ηελ θαηεύζπλζε ηεο αθόινπζεο αληίδξαζεο από ηε ζρεηηθή ηζρύ νμέσλ θαη βάζεσλ. Ζ 2 S(aq) C 2 3 O 2 (aq) C 2 3 O 2 (aq) S (aq)