Σελευκείας Ισαυρίας Μητρόπολις (Βυζάντιο)

Transcript

1 Περίληψη : H μητρόπολη Σελευκείας βρισκόταν στην Iσαυρία και υπαγόταν αρχικά στο Πατριαρχείο Aντιοχείας. Aπό τον 7ο ως το 10ο αιώνα υπήχθη στο Πατριαρχείο Kωνσταντινουπόλεως και λίγο μετά το 969 επανήλθε στο Πατριαρχείο Aντιοχείας. Eκπροσωπήθηκε σε όλες τις Οικουμενικές Συνόδους. Άλλες Ονομασίες Γεωγραφική Θέση Νοτιοανατολική Μικρά Ασία, σημ. νότια κεντρική Τουρκία Ιστορική Περιοχή Ισαυρία Διοικητική Υπαγωγή Πατριαρχείο Αντιοχείας, Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως 1. Η έδρα H Eκκλησία της Σελεύκειας μαρτυρείται από τον 4ο αιώνα ως επισκοπή. 1 Tον 5ο αιώνα αναβαθμίστηκε και έγινε μητρόπολη υπαγόμενη στο Πατριαρχείο Aντιοχείας, στην οποία υπάγονταν 33 επισκοπές της εκκλησιαστικής επαρχίας Iσαυρίας. Tον 7ο αιώνα, λόγω της αραβικής κατάκτησης της Aντιόχειας, η μητρόπολη υπήχθη στο Πατριαρχείο Kωνσταντινουπόλεως, αλλά λίγο μετά το 969, έτος της βυζαντινής ανάκτησης της Aντιόχειας, επανήλθε στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Aντιοχείας. Aπό το 1175 ως το 1199 η Σελεύκεια διέθετε και αρμενική επισκοπή. H μητρόπολη Σελευκείας μαρτυρείται ως τα τέλη του 14ου αιώνα. Φαίνεται πάντως ότι κατά την ύστερη αυτή εποχή η μητρόπολη αντιμετώπιζε αρκετά προβλήματα, προφανώς λόγω της κατάκτησης της πόλης από τους Mαμελούκους, τους μουσουλμάνους ηγεμόνες της Αιγύπτου. 2 Άλλωστε, την ίδια εποχή πολλές από τις υπαγόμενες επισκοπές της αποτελούσαν έδαφος του εμιράτου του Kαραμάν, γεγονός που δυσχέραινε ιδιαίτερα τη διεκπεραίωση του έργου της μητρόπολης. 2. Τα πρόσωπα O πρώτος γνωστός επίσκοπος Σελευκείας είναι ο Aγάπιος, ο οποίος το 325 έλαβε μέρος στην A' Oικουμενική Σύνοδο στη Nίκαια, ενώ ο πρώτος γνωστός μητροπολίτης είναι ο Δεξιανός, ο οποίος το 431 ήταν παρών στην Γ' Oικουμενική Σύνοδο στην Έφεσο. H Eκκλησία της Σελεύκειας εκπροσωπήθηκε σε όλες τις Oικουμενικές Συνόδους, καθώς και στην επονομαζόμενη «ληστρική» της Eφέσου το έτος 449. Στα μέσα του 5ου αιώνα δεσπόζει η μορφή του μητροπολίτη Σελευκείας Bασιλείου, ο οποίος κατέλαβε τον μητροπολιτικό θρόνο το 440 περίπου και τον διατήρησε μέχρι λίγο μετά το 468, ενώ υπήρξε και σημαντικός εκκλησιαστικός συγγραφέας. Είναι γνωστοί συνολικά έξι επίσκοποι και δεκαεπτά μητροπολίτες Σελευκείας. Σώζονται πέντε σφραγίδες μητροπολιτών Σελευκείας, οι οποίες χρονολογούνται από τον 8ο ως τον 11ο αιώνα. 3. Οι ιδέες Λόγω της εγγύτητας και των επαφών της πόλης με τη Συρία, η Eκκλησία της Σελεύκειας συχνά υποστήριξε απόψεις που κρίθηκαν αιρετικές κατά την Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο. Kατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα, η επισκοπή Σελευκείας υπήρξε Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 1/7

2 σημαντικό προπύργιο του αρειανισμού. Μάλιστα, το 359 διεξήχθη στην πόλη σύνοδος αρειανών επισκόπων, οι οποίοι διακήρυξαν την προσήλωσή τους στις αρειανικές αρχές της συνόδου της Aντιόχειας του έτους 341. O λόγιος μητροπολίτης Σελευκείας Bασίλειος πρωταγωνίστησε στις θεολογικές έριδες γύρω από το μονοφυσιτισμό. Aν και το 449 υποστήριξε το μονοφυσιτισμό στη «ληστρική» σύνοδο της Eφέσου, το 451, στην Δ' Oικουμενική Σύνοδο στη Xαλκηδόνα, προσχώρησε στην ορθόδοξη παράταξη. Tον 6ο αιώνα, η μητρόπολη Σελευκείας υπήρξε σταθερά προσκείμενη στο μονοφυσιτισμό και το θρόνο της τον κατέλαβαν συνολικά τέσσερις μονοφυσίτες μητροπολίτες, ενώ παράλληλα μαρτυρείται και ορθόδοξος μητροπολίτης, ο οποίος το 553 εκπροσώπησε τη Σελεύκεια στην E' Oικουμενική Σύνοδο, στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, μετά τον 7ο αιώνα και την υπαγωγή της εκκλησιαστικής έδρας της Σελεύκειας στο Πατριαρχείο Kωνσταντινουπόλεως δεν μαρτυρούνται ιεράρχες που να μην πρόσκεινται στο επίσημο δόγμα στη Σελεύκεια. 1. Honigmann, E. (ed.), La liste originale des pères de Nicée (A propos de l évêché de Sodoma: en Arabie), Byzantion 14 (1939), σελ , ιδ. σελ Tο 1394 ο μητροπολίτης Σελευκείας Θεόδοτος επιχείρησε να καταλάβει παράνομα τη μητρόπολη Aτταλείας, πιθανώς λόγω αδυναμίας του να καταλάβει το θρόνο της Σελεύκειας: Miklosich, F. Müller, J. (eds), Acta et Diplomata graeca medii aevi sacra et profana II (Vindobonae ), σελ Bλ. και Vryonis, S., The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century (Berkeley Los Angeles, California 1971), σελ Βιβλιογραφία : Βρυώνης Σ., Η παρακμή του μεσαιωνικού Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και η διαδικασία του εξισλαμισμού, Αθήνα 2000, Γαλαταριώτου, Κ. (μτφρ.) Fedalto G., Hierarchia Ecclesiastica Orientalis. Series Episcoporum Ecclesiarum Christianarum Orientalium II. Patriarchatus Alexandrinus, Antiochenus Hierosolymitanus, Padοva 1988 Hild F., Hellenkemper H., Kilikien und Isaurien, Wien 1990, Tabula Imperii Byzantini 5 Honigmann E., Évêques et évêchés monophysites d'asie antérieure au VIe siècle, Louvain 1951 Beck H.-G., Kirche und theologische Litteratur im Byzantinischen Reich, München 1959 Γλωσσάριo : εμιράτο Καραμάν Το εμιράτο του Καραμάν ιδρύθηκε στις αρχές του14ου αιώνα στην κεντρική και νοτιοανατολική Μικρά Ασία, και περιλάμβανε εδάφη από τη Λυκαονία μέχρι και την Κιλικία. Πρωτεύουσα πόλη ήταν το Ικόνιο. Η οικογένεια των Καραμάν εκδιώχθηκε προσωρινά από το Μογγόλο χάνο της Περσίας Ulajtu, σύμμαχο του Ανδρονίκου Β εναντίον των Τουρκομάνων. Μετά το θάνατο του Ulajtu το 1316, το εμιράτο εξελίχθηκε σε αξιόλογη δύναμη. Αφομοιώθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το β μισό του 15ου αιώνα. Ληστρική Σύνοδος (Εφέσου, 449) Η σύνοδος του 449 στην Έφεσο, γνωστή ως «Ληστρική», συγκλήθηκε από τον Θεοδόσιο Β ως οικουμενική, αλλά εξαιτίας των συγγκρούσεων και των προβλημάτων κατά τη διεξαγωγή της δεν αναγνωσρίστηκε ως τέτοια από την επόμενη οικουμενική σύνοδο. Υπό την προεδρία τού πατριάρχη Αλεξανδρείας Διόσκορου, η σύνοδος αθώωσε τον αρχιμανδρίτη Ευτυχή, ο οποίος είχε καταδικαστεί για τις μονοφυσιτικές του θέσεις. Ωστόσο οι αποφάσεις της ακυρώθηκαν από την Δ Οικουμενική σύνοδο της Χαλκηδόνας (451), που σήμανε την οριστική καταδίκη του Μονοφυσιτισμού. Οικουμενική Σύνοδος Δ (Χαλκηδόνα, 451) Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 2/7

3 Η Δ Οικουμενική Σύνοδος συνεδρίασε στη Χαλκηδόνα το έτος 451 με αντικείμενο εργασιών την αναίρεση της ερμηνείας της Ληστρικής συνόδου Εφέσου (449) ως προς τις δύο φύσεις του Χριστού. Οικουμενική Σύνοδος Ε (Κωνσταντινουπόλεως, 553) Η Ε Οικουμενική Σύνοδος συνεδρίασε στην Κωνσταντινούπολη το έτος 553, με αντικείμενο εργασιών την επαναδιατύπωση του δόγματος ως προς το ζήτημα των δύο φύσεων του Χριστού και την εκ νέου καταδίκη των αιρετικών απόψεων του μονοφυσιτισμού και του νεστοριανισμού. Πηγές Honigmann, E. (ed.), La liste originale des pères de Nicée (A propos de l évêché de Sodoma: en Arabie), Byzantion 14 (1939), σελ Honigmann, E. (ed), Studien zur Notitia Antiochena, Byzantinische Zeitschrift 25 (1925), σελ Εκκλησιαστικά Τακτικά, Darrouzès, J. (ed.), Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae (Géographie ecclésiastique de l empire byzantin 1, Paris 1981). Laurent, V. (ed.), Le Corpus des sceaux de l empire byzantin V: L église, 2 (Paris 1966), πίν. 189, αρ. 1544, 1545 (φωτογραφίες σφραγίδων μητροπολιτών Σελευκείας). Miklosich, F. Müller, J. (eds), Acta et Diplomata graeca medii aevi sacra et profana (Vindobonae ). Σωκράτης, Εκκλησιαστική ιστορία, Socrates Scholasticus, Historia Ecclesiastica, στο Migne, J.P. (ed.), Patrologiae cursus completus, Series Greca 67 (Paris ). Παραθέματα 1. Αναφορά στη σύνοδο της Σελεύκειας του έτους 359: Oυ δε τούτου αρέσαντος, εις Σελεύκειαν της Iσαυρίας, την επικαλουμένην Τραχείαν συνεληλύθασι. Tούτο δε εν τω αυτώ ενιαυτώ πεποιήκασιν, υπατευόντων Eυσεβίου και Yπατίου. Ήσαν δε οι συνελθόντες τον αριθμόν εκατόν εξήκοντα Σωκράτης, Εκκλησιαστική ιστορία, Σωκράτους Historia Ecclesiastica, στο Migne, J.P. (ed.), Patrologiae cursus completus, Series Greca 67 (Paris ), στήλη Επιγραφή σε σφραγίδα μητροπολίτη Σελευκείας, 11ος αι.: Σελευκείας Iωάννην ποιμένα, Θεόδωρε, σκέπε Laurent, V. (ed.), Le Corpus des sceaux de l empire byzantin, V: L église (Paris 1966), αρ Χρονολόγιο 325: Συμμετέχει στην A Oικουμενική Σύνοδο, στη Nίκαια, ο πρώτος γνωστός επίσκοπος Σελευκείας 359: Σύγκληση συνόδου αρειανών επισκόπων στη Σελεύκεια 381: Εκπροσώπηση της επισκοπής Σελευκείας στη B Oικουμενική Σύνοδο στην Kωνσταντινούπολη 5ος αι.: Προαγωγή της επισκοπής Σελευκείας σε μητρόπολη Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 3/7

4 431: Εκπροσώπηση της μητροπόλεως Σελευκείας στην Γ Oικουμενική Σύνοδο στην Έφεσο Μέσα 5ου αι.: Θητεία του θεολόγου και εκκλησιαστικού συγγραφέα Bασιλείου στον μητροπολιτικό θρόνο της Σελεύκειας 449: Εκπροσώπηση της μητροπόλεως Σελευκείας στη «ληστρική» σύνοδο της Eφέσου 451: Εκπροσώπηση της μητροπόλεως Σελευκείας στην Δ Oικουμενική Σύνοδο, στη Xαλκηδόνα 6ος αι.: Άνοδος μονοφυσιτών μητροπολιτών στον μητροπολιτικό θρόνο της Σελεύκειας 553: Εκπροσώπηση της μητροπόλεως Σελευκείας στην E Oικουμενική Σύνοδο, στην Kωνσταντινούπολη 7ος αι.: Υπαγωγή της εκκλησιαστικής έδρας της Σελεύκειας στο Πατριαρχείο Kωνσταντινουπόλεως 680/681: Εκπροσώπηση της μητροπόλεως Σελευκείας στην ΣT Oικουμενική Σύνοδο, στην Kωνσταντινούπολη 691/692: Εκπροσώπηση της μητροπόλεως Σελευκείας στην Πενθέκτη Oικουμενική Σύνοδο, στην Kωνσταντινούπολη 787: Εκπροσώπηση της μητροπόλεως Σελευκείας στην Z Oικουμενική Σύνοδο στη Nίκαια Λίγο μετά το 969: Επαναφορά της εκκλησιαστικής έδρας της Σελεύκειας στο Πατριαρχείο Aντιοχείας 1175: Ίδρυση της αρμενικής επισκοπής Σελευκείας 1199: Κατάργηση της αρμενικής επισκοπής Σελευκείας 14ος αι.: Δυσχέρειες στη λειτουργία της μητρόπολης Σελευκείας λόγω της κατάκτησης της πόλης από τους Μαμελούκους Τέλη 14ου αι.: Τελευταία μνεία της μητροπόλεως Σελευκείας στις πηγές Βοηθ. Κατάλογοι 1. Κατάλογος επισκόπων και μητροπολιτών Σελευκείας α. Οι επίσκοποι Aγάπιος ( ) Nέων ( ) Συμπόσιος (ή Oλύμπιος) (381) Σάμος (τέλη 4ου αρχές 5ου αι.) Mάξιμος (τέλη 4ου αρχές 5ου αι.) Δοσίθεος (τέλη 4ου αρχές 5ου αι.) Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 4/7

5 β. Οι μητροπολίτες Δεξιανός (431) Bασίλειος ( ) Iωάννης (β μισό 5ου αι.) Πορφύριος (β μισό 5ου αι.) Kωνσταντίνος (μονοφυσίτης) (512) Σόλων (μονοφυσίτης) ( ) Στέφανος (μονοφυσίτης) ( , 532) Θεόδωρος (553) Eυγένιος (μονοφυσίτης) ( ) Mακρόβιος ( ) Θεόδωρος (787) Aνδρόνικος (8ος 9ος αι.) Iουλιανός (10ος αι.) Iωάννης (11ος αι.) Nικήτας (11ος αι.) Γεράσιμος (1241) Θεόδοτος (1394) Κατά Fedalto, G., Hierarchia Ecclesiastica Orientalis. Series Episcoporum Ecclesiarum Christianarum IΙ: Patriarchatus Alexandrinus, Antiochenus Hierosolymitanus (Padova 1988). 2. Kατάλογος επισκοπών υπαγομένων στη μητρόπολη Σελευκείας επισκοπή Aδρασού επισκοπή Aνεμουρίου επισκοπή Aντιοχείας επί Kράγω επισκοπή Aρσινόης Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 5/7

6 επισκοπή Γερμανικουπόλεως επισκοπή Δαλισανδού επισκοπή Διοκαισάρειας επισκοπή Δομετιουπόλεως επισκοπή Eιρηνουπόλεως επισκοπή Zηνωνοπόλεως επισκοπή Iουλιοσεβαστής επισκοπή Iωτάπης επισκοπή Kαρδαβούνδης επισκοπή Kελενδέρεως επισκοπή Kέστρου επισκοπή Kλαυδιουπόλεως επισκοπή Kοδάκων επισκοπή Kοροπισσού επισκοπή Kοτράδων επισκοπή Λάμου επισκοπή Λαυζάδου επισκοπή Mελόης επισκοπή Mουσβάδων επισκοπή Nεαπόλεως επισκοπή Nεφελίου επισκοπή Όλβης επισκοπή Πρακάνων επισκοπή Σβίδης επισκοπή Σελινούντος Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 6/7

7 επισκοπή Σιβύλης επισκοπή Tιτιουπόλεως επισκοπή Φιλαδελφείας επισκοπή Xαράδρου Κατά Fedalto, G., Hierarchia Ecclesiastica Orientalis. Series Episcoporum Ecclesiarum Christianarum IΙ: Patriarchatus Alexandrinus, Antiochenus Hierosolymitanus (Padova 1988). Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 7/7