Κυκλοφοριακή Τεχνική με Στοιχεία Οδοποιίας 6. Ισόπεδοι Κόμβοι Κυκλικοί Κόμβοι

Transcript

1 Κυκλοφοριακή Τεχνική με Στοιχεία Οδοποιίας 6. Ισόπεδοι Κόμβοι Κυκλικοί Κόμβοι Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης Διδάσκων Γαλάνης Αθανάσιος Πολιτικός Μηχανικός MSc, PhD Επικοινωνία

2 Βιβλιογραφία Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 1: Ισόπεδοι Κόμβοι (ΟΜΟΕ-ΙΚ), (Σχέδιο). Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10: Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ Κ 3 ), (Σχέδιο). Urban Intersection Design Guide FHWA/TX, Roundabouts: An Informational Guide 2 nd Edition, NCHRP 672, FHWA, 2010.

3 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Οι ισόπεδοι κόμβοι αποτελούν τα σημεία αλλαγής στις διατομές των οδών που διατέμνονται και αποτελούν ένα χαρακτηριστικό κλειδί στο σχεδιασμό των οδών από τις εξής απόψεις: Συγκέντρωση δραστηριοτήτων Συγκρουόμενες κινήσεις Ρύθμιση κυκλοφορίας Κυκλοφοριακή ικανότητα

4 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Οι ισόπεδοι κόμβοι αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της οδικής υποδομής, που σ ένα οδικό άξονα καθορίζει την αποτελεσματικότητα, την οδική ασφάλεια, την ταχύτητα, το λειτουργικό κόστος των οχημάτων, τη συνολική κυκλοφοριακή ικανότητα και την αντίστοιχα προσφερόμενη στάθμη εξυπηρέτησης. Κάθε ισόπεδος κόμβος περιλαμβάνει και ρυθμίζει τις διαμπερείς (διερχόμενες) και εγκάρσιες κινήσεις σε ένα ή περισσότερους οδικούς άξονες, ενώ μπορεί να περιλαμβάνει και την εξυπηρέτηση των κινήσεων αριστερών στροφών. Ο κύριος στόχος του σχεδιασμού ενός κόμβου είναι, η παράλληλη βελτίωση της κίνησης των αυτοκινήτων, των δικυκλιστών και των πεζών με άνεση, ικανοποιητικά, αποτελεσματικά και με ασφάλεια.

5 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Ο γεωμετρικός σχεδιασμός κάθε κόμβου θα πρέπει να θεωρείται ολοκληρωμένος μόνον όταν θα ελέγχεται ότι ανταποκρίνεται σε όλες τις ανάγκες όλων των χρηστών του δικού δικτύου, οι οποίες είναι: Η εξυπηρέτηση της κίνησης πεζών (λεπτομερής σχεδιασμός πεζοδιαβάσεων, πεζοδρομίων) και ποδηλατών. Πλήρη διαμόρφωση των πεζοδιαβάσεων σε συνδυασμό με τις θέσεις των σηματοδοτών και των γραμμών «STOP». Η αποτελεσματική αποχέτευση του καταστρώματος σε όλα τα σκέλη του κόμβου, η οποία μπορεί να επηρεάζεται σημαντικά αρνητικά ή θετικά από τις κατά μήκος και τις εγκάρσιες κλίσεις του οδοστρώματος. Η δυνατότητα εγκατάστασης οδοφωτισμού. Η διασφάλιση των απαιτούμενων αποστάσεων και πεδίων ορατότητας, τόσο από τους οδηγούς, όσο και από τους πεζούς και ποδηλάτες.

6 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Χαρακτηριστικά ισόπεδου κόμβου Τα χαρακτηριστικά ενός ισόπεδου κόμβου περιλαμβάνουν ένα σύνολο από παράγοντες που εμπλέκονται με κάποιο τρόπο στη διαδικασία σχεδιασμού του κόμβου. Φυσικά χαρακτηριστικά Οδόστρωμα κυκλοφορίας, κράσπεδα, πεζοδρόμια, νησίδες, αποχετευτικό σύστημα, φυσικά εμπόδια. Λειτουργικά χαρακτηριστικά Διάταξη λωρίδων κυκλοφορίας και χρήση αυτών, μέθοδοι ρύθμισης της κυκλοφορίας, παροχές εξυπηρέτησης πεζών, διαγράμμιση λωρίδων, απαγορεύσεις στροφών, διάταξη πεζοδιαβάσεων, χρονισμός φωτεινής σηματοδότησης, χαρακτηριστικά προσβασιμότητας.

7 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Χαρακτηριστικά ισόπεδου κόμβου Χαρακτηριστικά κυκλοφορίας Φόρτοι οχημάτων, σύνθεση κυκλοφορίας, χαρακτηριστικά κυκλοφορίας σε ώρα αιχμής, φόρτοι πεζών και ποδηλάτων. Χαρακτηριστικά χώρου κόμβου Κατηγορία οδών, τοποθεσία της περιοχής που επηρεάζει ο κόμβος, παρόδια ανάπτυξη και δραστηριότητες εξ αυτής, εγγύτητα σε ιδρύματα (πχ σχολεία). Χαρακτηριστικά χρηστών του κόμβου Κατηγορίες ηλικιών και ειδικές απαιτήσεις για ΑμεΑ.

8 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Είδη εμπλοκής σε ισόπεδους κόμβους Το σύνολο των ειδών εμπλοκής μεταξύ διαφορετικών χρηστών της οδού μπορεί να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: a) Εμπλοκές μεταξύ οχημάτων και πεζών b) Εμπλοκές μεταξύ οχημάτων και ποδηλάτων c) Εμπλοκές μεταξύ ποδηλάτων και πεζών

9 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Γενικές αρχές ρύθμισης της κυκλοφορίας a) Παραχώρηση προτεραιότητας στους εκ δεξιών b) Σταθερή προτεραιότητα c) Εναλλασσόμενη προτεραιότητα (φωτεινή σηματοδότηση) d) Κινήσεις πλέξεις e) Διαχωρισμός της κυκλοφορίας σε διαφορετικά επίπεδα Μέθοδοι ρύθμισης της κυκλοφορίας a) Κόμβος χωρίς ρύθμιση b) Ρύθμιση με υποχρεωτική στάση c) Ρύθμιση με υποχρεωτική στάση σε όλα τα σκέλη του κόμβου d) Ρύθμιση με φωτεινή σηματοδότηση e) Ρύθμιση με κατασκευή κόμβου κυκλικής κίνησης

10 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Κριτήρια εγκατάστασης φωτεινής σηματοδότησης Η σηματοδότηση εξυπηρετεί δυο κύριους σκοπούς: 1. Αύξηση της κυκλοφοριακής ικανότητας με μεγιστοποίηση των εξυπηρετούμενων φόρτων που εξέρχονται από έναν κόμβο. 2. Βελτίωση της οδικής ασφάλειας με το χωρικό ή και προσωρινό διαχωρισμό των κινήσεων των οχημάτων εντός του κόμβου.

11 Γενικές αρχές σχεδιασμού ισόπεδων κόμβων Κριτήρια εγκατάστασης φωτεινής σηματοδότησης Η επιλογή εγκατάστασης φωτεινής σηματοδότησης καθορίζεται από τα ακόλουθα οκτώ κριτήρια: 1. Κυκλοφοριακός φόρτος 8 ωρών. 2. Κυκλοφοριακός φόρτος 4 ωρών. 3. Κυκλοφοριακός φόρτος ώρας αιχμής. 4. Φόρτος κυκλοφορίας πεζών. 5. Διαβάσεις κοντά σε σχολεία ή εγκαταστάσεις ευπαθών ομάδων πεζών. 6. Συντονισμός φωτεινής σηματοδότησης με άλλους κόμβους. 7. Ιστορικό ατυχημάτων. 8. Διαμόρφωση οδικού δικτύου.

12 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων Βασικές αρχές σχεδιασμού κόμβων Ο σχεδιασμός των κόμβων κατά μήκος μιας οδού πρέπει να είναι σχετικά ομοιόμορφος. Η γενική διάταξη ενός κόμβου πρέπει να είναι κατά το δυνατόν η απλούστερη. Ο σχεδιασμός όλων των στοιχείων του κόμβου πρέπει να είναι συνεπής με τις ταχύτητες μελέτης στις οδούς (τα σκέλη) που συμβάλλουν στον κόμβο. Τα σκέλη ενός κόμβου δεν πρέπει να παρουσιάζουν μεγάλες κατά μήκος κλίσεις, ούτε απότομες καμπύλες κατά την οριζόντια και κατακόρυφη χάραξη, κοντά στην περιοχή λειτουργικής επιρροής του κόμβου. Η γωνία τομής των σκελών του κόμβου πρέπει να πλησιάζει την ορθή και σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να είναι<75, αλλιώς, ανάλογα με τη γεωμετρία της χάραξης της κύριας οδού, οι απαιτήσεις για τα τρίγωνα ορατότητας δεν εφαρμόζονται.

13 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων Βασικές αρχές σχεδιασμού κόμβων Η διαθέσιμη απόσταση ορατότητας πρέπει να είναι επαρκής, τόσο για τις ευθείες, όσο και για τις στρέφουσες κινήσεις. Η γενική διάταξη του κόμβου πρέπει να υποστηρίζει την ομαλή διεξαγωγή της κυκλοφορίας και να αποτρέπει τις κινήσεις, που ενδεχομένως δημιουργούν προϋποθέσεις σύγκρουσης μεταξύ αντίθετων κατευθύνσεων στα σκέλη του κόμβου. Βοηθητικές λωρίδες στρεφουσών κινήσεων πρέπει να κατασκευάζονται σε οδούς υψηλών ταχυτήτων και υψηλού κυκλοφοριακού φόρτου. Λωρίδες επιτάχυνσης / επιβράδυνσης είναι επιθυμητές αντίστοιχα με εισόδους / εξόδους σε / από οδούς υψηλών ταχυτήτων.

14 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων Βασικές αρχές σχεδιασμού κόμβων Κατά τη φάση του σχεδιασμού πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη διάθεση παρόδιας ελεύθερης ζώνης σε όλα τα σκέλη του κόμβου, τόσο για τη διασφάλιση της απαιτούμενης ορατότητας, όσο και για τη μείωση των συνεπειών από τυχόν εκτροπές οχημάτων εκτός οδού. Ο σχεδιασμός του κόμβου πρέπει να επιτρέπει στους χρήστες της οδού τη λήψη αποφάσεων εύκολα και γρήγορα, και να παρέχει τον επαρκή χώρο για την τοποθέτηση της απαιτούμενης κατακόρυφης σήμανσης, η οποία θα είναι περίβλεπτη. Ειδική προσοχή πρέπει να δίνεται στην κατανόηση των αναγκών για την ασφαλή εξυπηρέτηση των πεζών και των ποδηλατών.

15 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Τυπικές μορφές ισόπεδων κόμβων Οι τυπικές μορφές των ισόπεδων κόμβων κατατάσσονται σε τέσσερις κύριες κατηγορίες, ανάλογα με την υλοποίηση αποκλειστικών λωρίδων αριστερής στροφής, υπερυψωμένων νησίδων και εγκατάστασης φωτεινής σηματοδότησης. Τύπος Α Τύπος Α1: Είναι η απλούστερη μορφή κόμβου συμβολής ή διασταύρωσης χωρίς καμία νησίδα. Τύπος Α2: Είναι η μορφή κόμβου με νησίδες μορφής σταγόνας στις προσβάσεις της δευτερεύουσας οδού. Συνίσταται να εφαρμόζεται σε διερχόμενες 2-χνες οδούς με πλάτος κυκλοφορίας 2*3,5μ. Τύπος Α3: Είναι παραλλαγή του τύπου Α2, η οποία περιλαμβάνει μικρού μήκους διαπλάτυνση για την αναμονή προς αριστερή στροφή ενός τουλάχιστον φορτηγού οχήματος επί της διερχόμενης οδού. Η διαπλάτυνση πρέπει να διασφαλίζει πλάτος 5,5μ στην κατεύθυνση που χρειάζεται η αναμονή για αριστερή στροφή, ενώ το πλάτος στην αντίθετη κατεύθυνση επιτρέπεται να περιορίζεται στα 2,75μ.

16 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Τύπος Α1 Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 1: Ισόπεδοι Κόμβοι (ΟΜΟΕ-ΙΚ), (Σχέδιο). Τύπος Α2 Τύπος Α3

17 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Τύπος Β Τύπος Β1: Κόμβος συμβολής με προβλεπόμενη αποκλειστική λωρίδα αριστερής στροφής, η οποία υλοποιείται με διαπλάτυνση της διερχόμενης οδού και οριζόντια σήμανση. Β1σ: όπου η έξοδος με δεξιά στροφή υλοποιείται με σφηνοειδή πρόσθετη λωρίδα. Β1λ: όπου η έξοδος με δεξιά στροφή υλοποιείται με πλήρη πρόσθετη λωρίδα. Β1π: όπου προβλέπεται πεζοδιάβαση μόνο με οριζόντια (και κατακόρυφη σήμανση). Τύπος Β2: Κόμβος διασταύρωσης με προβλεπόμενη αποκλειστική λωρίδα αριστερής στροφής, η οποία υλοποιείται με διαπλάτυνση της διερχόμενης οδού και οριζόντια σήμανση.

18 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Τύπος Β1σ Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 1: Ισόπεδοι Κόμβοι (ΟΜΟΕ-ΙΚ), (Σχέδιο). Τύπος Β1λ Τύπος Β2 Τύπος Β1π

19 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Τύπος Γ Τύπος Γ1: Είναι η ίδια μορφή με τον «Τύπο Β1», προβλέπονται όμως δυο υπερυψωμένες κεντρικές νησίδες επί της κύριας οδού και δυο νησίδες (τριγωνική και σταγόνα) επί της δευτερεύουσας οδού (όλες με υπερβατά κράσπεδα) για την εξασφάλιση υπέρβασης πεζών και ρύθμιση της κυκλοφορίας με φωτεινή σηματοδότηση (προβλέπεται εγκατάσταση οδοφωτισμού). Γ1σ: όπου η έξοδος με δεξιά στροφή υλοποιείται με σφηνοειδή πρόσθετη λωρίδα. Παράλληλα δείχνεται η συνιστώμενη θέση και ο σχεδιασμός υλοποίησης στάσης λεωφορείου. Γ1λ: όπου η έξοδος με δεξιά στροφή υλοποιείται με πλήρη πρόσθετη λωρίδα.

20 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 1: Ισόπεδοι Κόμβοι (ΟΜΟΕ-ΙΚ), (Σχέδιο). Τύπος Γ1σ Τύπος Γ1λ

21 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Τύπος Δ Τύπος Δ1: Κόμβος συμβολής με λωρίδα αριστερής στροφής που υλοποιείται με διαπλάτυνση της διερχόμενης οδού και πλήρως υπερυψωμένες κεντρικές νησίδες (με υπερβατά κράσπεδα) και με σηματοδότηση (προβλέπεται εγκατάσταση οδοφωτισμού). Δ1σ: όπου η έξοδος με δεξιά στροφή υλοποιείται με σφηνοειδή πρόσθετη λωρίδα. Δ1λ: όπου η έξοδος με δεξιά στροφή υλοποιείται με πλήρη πρόσθετη λωρίδα. Τύπος Δ2: Κόμβος διασταύρωσης με λωρίδες αριστερής στροφής που υλοποιούνται με διαπλάτυνση της διερχόμενης οδού και πλήρως υπερυψωμένες κεντρικές νησίδες (με υπερβατά κράσπεδα) και με σηματοδότηση (προβλέπεται εγκατάσταση οδοφωτισμού).

22 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 1: Ισόπεδοι Κόμβοι (ΟΜΟΕ-ΙΚ), (Σχέδιο). Τύπος Δ1σ Τύπος Δ1λ Τύπος Δ2

23 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Καθορισμός βασικής μορφής ισόπεδου κόμβου Η βασική μορφή ενός ισόπεδου κόμβου καθορίζεται από τον αριθμό των λωρίδων και τον τρόπο χρήσης αυτών σε κάθε μια από τις προσβάσεις του κόμβου. Η βασική μορφή μπορεί να σχεδιάζεται μόνο αφού θα έχουν αποφασιστεί ο αριθμός λωρίδων κυκλοφορίας ευθείας κίνησης, για τις δυο οδούς που διασταυρώνονται. Πρόσθετες λωρίδες μπορεί συχνά να απαιτηθούν, προκειμένου να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι δεξιές και αριστερές στροφές. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί μια διαπλάτυνση της κύριας οδού στην περιοχή του κόμβου, προκειμένου να φιλοξενηθούν πρόσθετες λωρίδες για τη διερχόμενη κυκλοφορίας (ευθεία κίνηση), σε κατάλληλο μήκος τμήματος στην περιοχή της διασταύρωσης, οι οποίες θα απαλειφθούν κατά την έξοδο από τον κόμβο.

24 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Κόμβοι με σκέλη τεμνόμενα υπό οξεία γωνία Οι άξονες χάραξης των οδών που συμβάλλουν στον κόμβο πρέπει να τέμνονται, όσο αυτό είναι δυνατόν, κάθετα. Κόμβοι με οδούς που τέμνονται υπό οξεία γωνία πρέπει να αποφεύγονται, επειδή: Περιορίζουν τις κινήσεις των στρεφόντων οχημάτων. Απαιτούν επιπλέον επιφάνειες οδοστρώματος, που έχουν επίπτωση οικονομική και λειτουργική. Αυξάνουν το χρόνο παραμονής οχημάτων και πεζών στο πλάτος της κύριας κυκλοφοριακής ροής. Περιορίζουν την ορατότητα στη διασταύρωση, εμποδίζοντας ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους οδηγούς στην επαρκή εποπτεία της διασταύρωσης.

25 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Κόμβοι με σκέλη τεμνόμενα υπό οξεία γωνία Η γωνία μεταξύ των τεμνόμενων οδών του κόμβου δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 15 σε απόκλιση από την ορθή γωνία. Σε περίπτωση περιορισμένου διαθέσιμου χώρου για απαλλοτρίωση, ή όπου είναι δύσκολο να βρεθεί ο απαραίτητος χώρος, η γωνία τομής μεταξύ των κλάδων του κόμβου μπορεί να αποκλίνει έως και 20 (καταχρηστικά 30 ) από την ορθή γωνία. Γωνίες τομής των σκελών των κόμβων, που είναι πέραν από αυτά τα όρια, μπορεί να απαιτούν περισσότερα μέτρα ρύθμισης της κυκλοφορίας (πχ εγκατάσταση φωτεινής σηματοδότησης), ή βελτιώσεις στη γεωμετρία του κόμβου (πχ αναδιαμόρφωση του κόμβου και επεμβάσεις για βελτίωσης της ορατότητας).

26 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Μηκοτομή Κατά μήκος κλίσεις: Οι κατά μήκος κλίσεις στα σκέλη του κόμβου θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν ηπιότερες ( 3%) και ιδιαίτερα στην κύρια οδό και στη θέση της διασταύρωσης ή συμβολής και στην περίπτωση υπεραστικών οδών οπωσδήποτε 6%. Σε κύριες οδούς, η κατά μήκος κλίση στο μήκος ου χώρου αναμονής πρέπει να είναι 1%, ενώ η εγκάρσια κλίση πρέπει να είναι 2,5%, για την αποστράγγιση των όμβριων της κύριας οδού. Όταν οι δευτερεύουσες οδοί διασταυρώνονται, ή συμβάλλουν μια εθνική οδό, η κατά μήκος κλίση αυτών συνίσταται να είναι 4%, για τη διευκόλυνση της αποστράγγισης από την κύρια οδό.

27 Διάταξη ισόπεδων κόμβων Μηκοτομή Εγκάρσιες κλίσεις: Σε σηματοδοτούμενους κόμβους συνίσταται τα δευτερεύοντα σκέλη να προσεγγίζουν τον κόμβο με την ελάχιστη δυνατή κατά μήκος κλίση, ενώ η εγκάρσια κλίση στην κύρια οδό να είναι 2% έως 3%. Συναρμογές κλίσεων: Στο σημείο όπου, η εγκάρσια κλίση της κύριας οδού συναντά τη μηκοτομή της δευτερεύουσας οδού, πρέπει να εφαρμόζεται μια κατακόρυφη καμπύλη συναρμογής, ειδικά σε σηματοδοτούμενους κόμβους. Η κατά μήκος κλίση της δευτερεύουσας οδού θα πρέπει να συναρμόζεται ανάλογα με την εγκάρσια κλίση του οδοστρώματος της κύριας οδού. Όμως σε περιπτώσεις όπου η δευτερεύουσα οδό ρυθμίζεται με πινακίδα STOP, η συναρμογή μπορεί να γίνει με την εγκάρσια κλίση του ερείσματος.

28 Γενικά Παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή της μορφής ισόπεδου κόμβου για κάθε συγκεκριμένη θέση Λειτουργική κατηγορία των οδών που συμβάλλουν στον κόμβο. Κυκλοφοριακός φόρτος σχεδιασμού. Αριθμός των σκελών του κόμβου (τετρασκελής/ διασταύρωση, τρισκελής/ συμβολή). Ανάγλυφο της περιοχής. Απαιτήσεις παρόδιων προσβάσεων. Συνδυασμοί κυκλοφοριακών φόρτων και ταχυτήτων. Χρήστες που θα εξυπηρετούνται (επιβατηγά/ φορτηγά, δικυκλιστές, πεζοί). Διαθέσιμη ζώνη απαλλοτρίωσης. Επιθυμητή λειτουργία του κόμβου.

29 Γενικά Εναλλακτικές μορφές ισόπεδων κόμβων Κόμβος μετατοπισμένων αριστερών στροφών Κόμβος συμβολής συνεχούς πρασίνου Κόμβος κυκλικής κίνησης Κόμβος με συνδετήριο κλάδο Κόμβος μορφής φιόγκου Λειτουργία κόμβων σε ζεύγη Κόμβος με αριστερές στροφές σε άνω διάβαση Κόμβος μορφής Echelon Περιορισμένη διασταύρωση με αναστροφές

30 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Οι κόμβοι κυκλικής κίνησης (Κ 3 ) καθιερώνονται διεθνώς ολοένα και περισσότερο, αντικαθιστώντας και τους ισόπεδους σηματοδοτούμενους κόμβους. Στους κυκλικούς κόμβους μειώνεται τη ταχύτητα των οχημάτων κατά την είσοδο στο δακτύλιο κυκλοφορίας και περιορίζεται η ροή κυκλοφορίας μόνο προς μια κατεύθυνση, απαλείφοντας σημαντικό αριθμό σημείων εμπλοκής, τόσο μεταξύ οχημάτων, όσο και μεταξύ οχημάτων και πεζών σε αστικές και περιαστικές περιοχές. Οι κυκλικοί κόμβου γίνονται συνεχώς δημοφιλέστεροι, λόγω της βελτίωσης της οδικής ασφάλειας και της λειτουργικής του αποτελεσματικότητας.

31 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Πλεονεκτήματα των κυκλικών κόμβων έναντι των συμβατικών ισόπεδων κόμβων (με ή χωρίς σηματοδότηση) Γενική βελτίωση της οδικής ασφάλειας και της κυκλοφοριακής εξυπηρέτησης. Περιορισμός των καθυστερήσεων (γενικά αποτρέπεται ο σχηματισμός ουρών). Μικρότερες ουρές, ειδικά σε περιόδους εκτός αιχμής κυκλοφορίας. Καλύτερη διαχείριση της ταχύτητας, η ρύθμιση της οποίας αποτελεί τον κρισιμότερο παράγοντα στη θέση ισόπεδου κόμβου. Βελτίωση των χαρακτηριστικών των οδών στα σημεία εισόδου σε οικισμένο περιβάλλον, με αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων και την παραγωγή ρύπων.

32 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Πλεονεκτήματα των κυκλικών κόμβων έναντι των συμβατικών ισόπεδων κόμβων (με ή χωρίς σηματοδότηση) Αποφυγή ή μετάθεση στο μέλλον της ανάγκης για δαπανηρά έργα (πχ φωτεινή σηματοδότηση, αριστερές στροφές, ανισόπεδοι κόμβοι). Εξοικονόμηση χρηματικών πόρων, επειδή δεν απαιτείται εγκατάσταση και συντήρηση φωτεινής σηματοδότησης (5000 ετησίως).

33 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Κύρια τεχνολογικά χαρακτηριστικά των κυκλικών κόμβων Ρύθμιση κυκλοφορίας: Η παραχώρηση προτεραιότητας επικρατεί σε όλες τις εισόδους, δηλαδή δίνεται προτεραιότητα στα οχήματα που βρίσκονται στο δακτύλιο κυκλοφορίας έναντι των οχημάτων που φτάνουν στην πρόσβαση. Γεωμετρία προσέγγισης: Η προσέγγιση του κλάδου εισόδου στο δακτύλιο δεν κατασκευάζεται κάθετα στην περίμετρο του δακτυλίου κυκλοφορίας, αλλά ο κλάδος θλάται κατάλληλα με τη χρήση τριγωνικών νησίδων διαχωρισμού, ώστε τα οχήματα να εισέρχονται στο δακτύλιο με όσο το δυνατόν μικρότερη γωνία. Προτεραιότητα: Παρέχεται στα οχήματα που βρίσκονται κινούμενα μέσα στο δακτύλιο κυκλοφορίας.

34 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Κύρια τεχνολογικά χαρακτηριστικά των κυκλικών κόμβων Πεζοδιαβάσεις: Υλοποιούνται μόνο εγκάρσια στις οδούς που συμβάλλουν στον κόμβο, σε θέση πριν από τη γραμμή STOP των κλάδων εισόδου, ενώ στη θέση των κλάδων εξόδου σε απόσταση τουλάχιστον 7,5μ (επιθυμητή τριπλάσια) από την περίμετρο του δακτυλίου. Στάθμευση: Δεν επιτρέπεται σε όλο το δακτύλιο κυκλοφορίας. Κατεύθυνση κυκλοφορίας: Τα οχήματα κυκλοφορούν στο δακτύλιο δεξιόστροφα. Νησίδα διαχωρισμού: Όλες οι κατηγορίες Κ 3, εκτός από την κατηγορία του κομβιδίου, έχουν υποχρεωτικά υπερυψωμένες νησίδες διαχωρισμού των δυο αντίθετων κατευθύνσεων στις οδούς πρόσβασης του κόμβου. Στα κομβίδια, η νησίδα διαχωρισμού είναι πολύ μικρή, οπότε συχνά υλοποιείται μόνο ως επιφάνεια αποκλεισμού με οριζόντια διαγράμμιση.

35 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Η εφαρμογή των Κ 3 έχει υψηλή πιθανότητα καταλληλότητας όταν συντρέχουν οι κατάλληλες συνθήκες: Υφιστάμενοι κόμβοι με υψηλό ποσοστό ατυχημάτων, ή μεγαλύτερης σοβαρότητας ατυχημάτων. Υφιστάμενοι κόμβοι που αποτυγχάνουν στην εξυπηρέτηση της κυκλοφοριακής ζήτησης. Θέσεις όπου άλλες εναλλακτικές λύσεις κρίνονται ως δαπανηρότερες. Θέσεις όπου η αισθητική αποτελεί έναν από τους κεντρικούς στόχους. Θέσεις όπου αλλάζει η λειτουργική κατηγορία της οδού, ή είναι επιθυμητή η αλλαγή του επιτρεπόμενου ορίου ταχύτητας. Θέσεις όπου ο ρυθμός αφίξεων είναι τυχαίος / συνεχής. Θέσεις όπου είναι επιθυμητός ο τυχαίος / συνεχής ρυθμός αφίξεων ή τα έργα για την εξυπηρέτηση συγκεντρώσεων οχημάτων (platoons) απαιτούν υψηλή δαπάνη και δεν είναι κατασκευάσιμα.

36 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Η εφαρμογή των Κ 3 έχει υψηλή πιθανότητα καταλληλότητας όταν συντρέχουν οι κατάλληλες συνθήκες: Τερματικοί κόμβοι σε κλάδους ανισόπεδων κόμβων. Ισόπεδοι κόμβοι σε υπεραστικές οδούς υψηλών ταχυτήτων, όπως σε ισόπεδο κόμβο το πέρας αυτοκινητοδρόμου. Ισόπεδοι κόμβοι που συνδέουν διαφορετικές κατηγορίες οδών. Ισόπεδοι κόμβοι 4-σκελείς με φόρτους εισόδου οχήματα / ώρα ή ΕΜΗΚ= περίπου. Ισόπεδοι κόμβοι 3-σκελείς με οσοδήποτε κυκλοφοριακό φόρτο. Ισόπεδοι κόμβοι ρυθμιζόμενοι με STOP (επί της δευτερεύουσας οδού) με υψηλό ποσοστό ατυχημάτων ή μεγάλης σοβαρότητας ατυχήματα.

37 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Η εφαρμογή των Κ 3 έχει υψηλή πιθανότητα καταλληλότητας όταν συντρέχουν οι κατάλληλες συνθήκες: Ισόπεδοι κόμβοι μεταξύ δυο αρτηριών που λειτουργούν με συντονισμένη σηματοδότηση, όπου τα ποσοστά στρεφουσών κινήσεων είναι υψηλά. Ισόπεδοι κόμβοι σε εγγύτητα, όπου δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί ο συντονισμός της σηματοδότησης. Ισόπεδοι κόμβοι όπου προβλέπεται να προστεθούν μελλοντικά νέες προσβάσεις. Ισόπεδοι κόμβοι κοντά σε σχολεία. Ισόπεδοι κόμβοι όπου η οδική ασφάλεια έχει μέγιστο ενδιαφέρον.

38 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Χαρακτηριστικά στοιχεία κόμβου κυκλικής κίνησης Κεντρική νησίδα κόμβου κυκλικής κίνησης, είναι μια υπερυψωμένη κυκλική επιφάνεια στο κέντρο του κόμβου γύρω από την οποία διεξάγεται η κυκλοφορία στο δακτύλιο κυκλοφορίας. Σκέλη κόμβου, αποτελούν τα οδικά τμήματα που συμβάλλουν στον κόμβο (προσβάσεις του κόμβου), τα οποία μπορεί να είναι 3 ή 4, αλλά και περισσότερα υπό ορισμένες συνθήκες. Νησίδα διαχωρισμού, προβλέπεται σε κάθε πρόσβαση και είναι μια επιφάνεια υπερυψωμένη με κράσπεδα ή τουλάχιστον η επιφάνεια του οδοστρώματος της πρόσβασης με οριζόντια διαγράμμιση ως επιφάνεια αποκλεισμού. Δακτύλιος κυκλοφορίας, είναι η επιφάνεια οδοστρώματος στην οποία κινούνται αριστερόστροφα τα οχήματα, γύρω από την κεντρική νησίδα του κόμβου.

39 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Χαρακτηριστικά στοιχεία κόμβου κυκλικής κίνησης Υπερβατή ζώνη κεντρικής νησίδας, κατασκευάζεται εφόσον απαιτείται για τη διέλευση βαρέων οχημάτων, στην περίμετρο της κεντρικής νησίδας. Γραμμή εισόδου, είναι η διαγράμμιση (οριζόντια σήμανση) εγκάρσια του οδοστρώματος της πρόσβασης που χρησιμοποιείται για να οριστεί το σημείο εισόδου από μια πρόσβαση στο δακτύλιο κυκλοφορίας. Εγκάρσιες πεζοδιαβάσεις, απαιτούνται κυρίως σε αστικό περιβάλλον, ώστε να επιτρέπου σε ΑμΕΑ τη διέλευση εγκάρσια σε κάθε οδική πρόσβαση του κόμβου. Διαμορφώσεις για ποδήλατα. Οι ποδηλάτες μπορούν να κινηθούν εντός και πέριξ της διάταξης, είτε ως οχήματα μέσα στο δακτύλιο κυκλοφορίας, είτε ως πεζοί στις πεζοδιαβάσεις. Ζώνη τοπιοτεχνίας, (φύτευση χαμηλού πρασίνου) μεταξύ του περιφερειακού πεζοδρομίου και του δακτυλίου κυκλοφορίας.

40 Εικόνα 1.1-1: Χαρακτηριστικά στοιχεία κόμβου κυκλικής κίνησης Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ- Κ 3 ), (Σχέδιο).

41 Σχήμα 1.1-1: Βασικά στοιχεία τυπικού κόμβου κυκλικής κίνησης με 4 σκέλη Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

42 Σχήμα 1.2-1: Σημεία και τύποι εμπλοκής σε κόμβο διασταύρωσης και σε Κ 3 Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

43 Σχήμα 1.2-2: Σημεία και τύποι εμπλοκής σε κόμβο διασταύρωσης και σε Κ 3 Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

44 Σχήμα 1.2-3: Σημεία σύγκρουσης σε συμβατικό κόμβο διασταύρωσης και Κ 3 Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

45 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Πλεονεκτήματα 1. Χρήστες εκτός μηχανοκίνητων οχημάτων Οι πεζοί χρειάζεται να ελέγξουν μόνο μια κατεύθυνση επερχόμενης κυκλοφορίας κάθε φορά. Οι ποδηλάτες έχουν την επιλογή να χρησιμοποιήσουν τον κόμβο κυκλικής κίνησης όπως οι πεζοί. 2. Οδική ασφάλεια Μείωση σοβαρότητας συγκρούσεων για όλους του χρήστες, ασφαλέστερη συγχώνευση στην κυκλική κυκλοφορία και μικρότερες ταχύτητες κυκλοφορίας. Λιγότερα σημεία κυκλοφοριακής εμπλοκής και εξάλειψη εμπλοκών αριστερής στροφής.

46 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Πλεονεκτήματα 3. Λειτουργία Ενδέχεται να παρουσιάζονται μικρότερες καθυστερήσεις και ουρές από άλλες μορφές ρύθμισης της κυκλοφορίας. Μπορεί να μειωθούν οι ανάγκες για πρόσθετες λωρίδες σε ενδιάμεσα τμήματα μεταξύ δυο ισόπεδων διασταυρώσεων. Δημιουργεί τη δυνατότητα σε γειτονικούς σηματοδότες να λειτουργήσουν με πιο αποδοτικούς κύκλους, όταν ο Κ 3 αντικαθιστά διασταύρωση που καθορίζει τον κύκλο σηματοδότησης. Ρυθμίζει την κυκλοφορία σε κόμβους με υψηλό ποσοστό αριστερών στροφών.

47 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Πλεονεκτήματα 4. Διαχείριση προσβάσεων Προσφέρεται δυνατότητα για ασφαλή αναστροφή. Η δυνατότητα αναστροφής έχει εξαιρετική σημασία κατά μήκος των εθνικών και επαρχιακών οδών. 5. Περιβάλλον Ενδέχεται να μειωθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ηχορύπανση και η κατανάλωση καυσίμου. Λιγότερες στάσεις σε περιόδους εκτός αιχμής.

48 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Πλεονεκτήματα 6. Ρύθμιση κυκλοφορίας Μειωμένες ταχύτητες κυκλοφορίας. Ωφέλιμη διάταξη σε μεταβατικές περιοχές (από υπεραστική σε αστική), που δίνει έμμεσα την εντύπωση σημαντικής αλλαγής στο περιβάλλον οδήγησης. 7. Έκταση κατάληψης Συχνά απαιτεί λιγότερο χώρο αποθήκευσης για ουρές στις προσβάσεις του κόμβου, επιτρέποντας μικρότερες αποστάσεις μεταξύ κόμβων. Μειώνει την ανάγκη για μεγαλύτερου πλάτους απαλλοτριώσεις κατά μήκος των συνδετήριων οδών μεταξύ των διασταυρώσεων. Καλύτερη δυνατότητα για εξυπηρέτηση χώρων στάθμευσης, πλατύτερα πεζοδρόμια, μεγαλύτερη έκταση φύτευσης πρασίνου, πλατύτερες εξωτερικές λωρίδες, ώστε να περιλαμβάνονται και ποδηλατόδρομοι στις προσβάσεις.

49 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Πλεονεκτήματα 8. Λειτουργία και συντήρηση Συνήθως δεν απαιτείται συντήρηση για εξοπλισμό σηματοδότησης (εκτός των περιπτώσεων σηματοδοτούμενου κόμβου). 9. Αισθητική Προσφέρει δυνατότητα διαμόρφωσης ελκυστικών εισόδων ή κεντρικών πλατειών σε περιοχές οικισμών. Χρησιμοποιείται ως τοπόσημο σε τουριστικές ή εμπορικές περιοχές για να διαχωριστούν οι περιοχές κατοικίας και εμπορίου.

50 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Μειονεκτήματα 1. Χρήστες εκτός μηχανοκίνητων οχημάτων Οι πεζοί με δυσκολίες στην όραση ίσως έχουν πρόβλημα να εντοπίσουν τις πεζοδιαβάσεις και να ελέγξουν αν τα οχήματά τους έχουν παραχωρήσει προτεραιότητα. Οι ράμπες για ποδήλατα μπορεί να εκληφθούν ως ράμπες πεζών και αντίστροφα. 2. Οδική ασφάλεια Αύξηση συγκρούσεων ενός οχήματος με άλλα και με σταθερά εμπόδια σε σχέση με άλλες διαμορφώσεις διασταυρώσεων. Οι κόμβοι σε οδούς με περισσότερες από δυο λωρίδες παρουσιάζουν μεγαλύτερες δυσκολίες σε χρήστες με μειωμένη όραση εξαιτίας της ανάγκης για ανίχνευση των κενών μεταξύ οχημάτων και αναγνώριση παραχώρησης προτεραιότητας από τα οχήματα.

51 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Μειονεκτήματα 3. Λειτουργία Η εξίσωση προτεραιότητας για όλες τις προσβάσεις μπορεί να μειώσει την προχώρηση της κυκλοφορίας για προσβάσεις υψηλών φόρτων. Δε μπορεί να προσφέρει αποκλειστική προτεραιότητα σε ειδικές κατηγορίες χρηστών, εκτός αν υπάρχουν συσκευές ελέγχου κυκλοφορίας. Δεν προτείνονται μεταξύ σηματοδοτούμενων κόμβων. Προσαρμόζονται δύσκολα σε οδούς με πολλές λωρίδες κυκλοφορίας. 4. Διαχείριση προσβάσεων Μπορεί να μειώσει τον αριθμό των διαθέσιμων χρονικών κενών για την είσοδο στις οδούς που αποτελούν τα σκέλη του κόμβου, από γειτονικές με τον κόμβο, οδικές ή άλλου είδους προσβάσεις, που δεν είναι σηματοδοτούμενες.

52 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Μειονεκτήματα 5. Περιβάλλον Πιθανές επιπτώσεις σε φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους, λόγω απαιτήσεων μεγαλύτερης κατάληψης που χρειάζεται απαλλοτρίωση. 6. Ρύθμιση κυκλοφορίας Πιο ακριβή λύση σε σχέση με άλλες διαμορφώσεις κόμβων κυρίως εκείνων χωρίς εγκατάσταση φωτεινής σηματοδότησης. 7. Έκταση κατάληψης Συχνά απαιτεί περισσότερη έκταση κατάληψης απ ότι άλλες διαμορφώσεις κόμβων, πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζεται κυρίως σε υφιστάμενους προς αναβάθμιση κόμβους.

53 Κόμβοι κυκλικής κίνησης Μειονεκτήματα 8. Λειτουργία και συντήρηση Μπορεί να απαιτεί συντήρηση της ζώνης τοπιοτεχνίας. 9. Αισθητική Μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου όταν τοποθετούνται σταθερά εμπόδια στην κεντρική νησίδα, σε ευθεία με τις εισόδους, εφόσον η γεωμετρία της πρόσβασης δεν προτρέπει σε μειωμένη ταχύτητα προσέγγισης ( 40km/hr).

54 Στοιχείο σχεδιασμού Συνιστώμενη Vmax εισόδου (km/h) Μέγιστος αριθμός λωρίδων εισόδου ανά πρόσβαση Συνήθης διάμετρος περιμέτρου δακτυλίου κυκλοφορίας D (m) Δομική διαμόρφωση διαχωριστικής νησίδας Τυπική ημερήσια εξυπηρέτηση φόρτου σε 4-σκελή Κ3 (οχ/ ημέρα) Αστική Κομβίδια Πίνακας 1.3-1: Γενικά χαρακτηριστικά σχεδιασμού ανά κατηγορία Κ 3 Κατηγορία οδού Υπεραστική Πίνακας 1.3-3: Μήκος πρόσβασης Κ 3 με μέγιστη κλίση Αστικοί Υπεραστικοί Συνεπτυγμένοι 1 λωρίδας 2 λωρίδων 1 λωρίδας 2 λωρίδων Υπερυψωμένη, εάν είναι δυνατόν, με διακοπή για πεζοδιάβαση Υπερυψωμένη με διακοπή για πεζοδιάβαση Μέγιστη επιτρεπόμενη κατά μήκος κλίση Υπερυψωμένη επιμήκης διακοπή για πεζοδιάβαση αν χρειάζεται Ελάχιστο μήκος (μ) Αρτηρία AI, AII, AIII 2% 60 Συλλεκτήρια AIV 4% 30 Τοπική AV 4% 15 Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

55 Κομβίδια κυκλικής κίνησης (Mini Roundabouts) Τα κομβίδια κυκλικής κίνησης (mini roundabouts) εφαρμόζονται εν γένει σε αστικό περιβάλλον. Έχουν ως βασικό χαρακτηριστικό την εξ ολοκλήρου υπερβατή κεντρική νησίδα, που επιτρέπει την εξυπηρέτηση φορτηγών οχημάτων, ενδεχομένως με διέλευση πάνω από αυτήν. Γενικά, απαιτούν πολύ μικρή έκταση και εφαρμόζονται σε οδούς με ταχύτητες 40km/hr. Πλεονέκτημα της διάταξης αποτελεί η μικρή απαίτηση σε έκταση κατάληψης και η δυνατότητα υλοποίησης, με μικρές τροποποιήσεις στις γωνίες μιας υφιστάμενης τυπικής ισόπεδης διασταύρωσης. Στην περίπτωση που θα επιτρέπεται η διέλευση πάνω από την κεντρική νησίδα μόνο των φορτηγών οχημάτων ή και λεωφορείων, τότε η κεντρική νησίδα κατασκευάζεται υπερυψωμένη στην περίμετρο της κατά 10cm από την επιφάνεια του οδοστρώματος.

56 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Όχημα Σχεδιασμού Σε όλες τις οδούς κατηγορίας AIII ή και ανώτερης και BIII ή ανώτερης, οι κόμβοι κυκλικής κίνησης θα σχεδιάζονται με κατάλληλες διαστάσεις (εξωτερικής περιμέτρου δακτυλίου κυκλοφορίας, πλάτος υπερβατής ζώνης της κεντρικής νησίδας), ώστε να εξυπηρετείται το αρθρωτό φορτηγό όχημα (ανεξάρτητο ρυμουλκό με ημιρυμουλκούμενο), εκτός αν αλλιώς ορίσει η αρμόδια Υπηρεσία, τεκμηριώνοντας την απόφασή της για άλλο όχημα σχεδιασμού.

57 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Κατηγορία Κ 3 Όχημα σχεδιασμού / Μήκος οχήματος (μ) Διάμετρος f (μ) Κομβίδιο Λεωφορείο / 12 Αστικός Συνεπτυγμένος Αστικός 1 λωρίδας Φορτηγό / 16,5 Αστικός 2 λωρίδων Υπεραστικός 1 λωρίδας Φορτηγό / 18,7 Υπεραστικός 2 λωρίδων Πίνακας 2.2-1: Συνιστώμενη διάμετρος κύκλου εξωτερικής περιμέτρου δακτυλίου Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

58 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Γεωμετρικές παράμετροι Αριθμός λωρίδων στην είσοδο 1 λωρίδα 2 λωρίδες 3 λωρίδες Πλάτος εισόδου (Ε) 5,5-6,7μ 7,3-8,5μ 10,4-12,2μ Αποτελεσματικό τμήμα μήκους διαπλάτυνσης (L') μ (εάν χρειάζεται για αυξημένη κυκλοφοριακή ικανότητα) Ακτίνα εισόδου (Ri) 17-27μ 17-30μ 20-30μ Γωνία εισόδου (Φ) Διάμετρος εξωτερικής περιμέτρου (f) 35-45μ 50-65μ 60-90μ Πλάτος δακτυλίου κυκλοφορίας (c) Ακτίνα εξόδου (Ro) 1 έως 1,2 φορές του μεγαλύτερου (Ε) Πρέπει να είναι > Ri Πίνακας 2.2-2: Τυπικά πεδία τιμών σχεδιασμού γεωμετρικών παραμέτρων Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

59 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Δακτύλιος κυκλοφορίας Γεωμετρία συντομότερης διαδρομής 1 λωρίδας 2 λωρίδων Rmax (m) V (km/h) Rmax (m) V (km/h) R1 Εισόδου R2 Δακτυλίου R3 Εξόδου R4 Αριστερής στροφής R4 Ελάχιστη 5, R5 Δεξιάς στροφής Πίνακας 2.2-2: Μέγεθος ακτίνων συντομότερης διαδρομής και ταχύτητες Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

60 Σχήμα 2.2-1: Διαστάσεις γεωμετρικών παραμέτρων σχεδιασμού σε Κ 3 Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

61 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Πλάτος δακτυλίου Το πλάτος του τυχόν ρείθρου (gutter) στην εσωτερική ή εξωτερική περίμετρο του δακτυλίου δεν περιλαμβάνεται στο πλάτος αυτού. Για δακτύλιο 2 λωρίδων με σημαντικό φόρτο βαρέων οχημάτων, το συνολικό πλάτος του δακτυλίου πρέπει να ελέγχεται με κατάλληλο λογισμικό, ώστε κατ ελάχιστο να εξυπηρετεί το μεγαλύτερο όχημα σχεδιασμού (ανεξάρτητο ρυμουλκό με ημιρυμουλκούμενο) σε παράλληλη κίνηση με μικρό επιβατηγό όχημα, χωρίς να εμπλέκονται τα ίχνη των αμαξωμάτων τους. Για αυτό το λόγο στην περίμετρο του δακτυλίου προβλέπεται ελεύθερη ζώνη πλάτους 1μ. Για δακτύλιο 1 λωρίδας, το πλάτος του οδοστρώματος του δακτυλίου πρέπει να εξυπηρετεί λεωφορείο ενιαίου σώματος μήκους 15μ, ή μεγάλο όχημα της πυροσβεστικής.

62 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Αριθμός λωρίδων δακτυλίου κυκλοφορίας και εισόδων / εξόδων Ο αριθμός των λωρίδων στο δακτύλιο κυκλοφορίας πρέπει να περιορίζεται στον ελάχιστο απαιτούμενο, ανάλογα με την υφιστάμενη και προβλεπόμενη στο μέλλον ζήτηση, όπως αυτή προσδιορίζεται με τη σχετική λειτουργική ανάλυση. Κόμβοι με δακτύλιο μιας λωρίδας συνήθως χρησιμοποιούνται στην περίπτωση που οι συμβάλλουσες οδοί είναι 2 λωρίδων κατηγορίας κατώτερης των AII και BIV. Όταν οι οδοί πρόσβασης στον κόμβο είναι 4-ιχνες ή 6-ιχνες, αυτές θα διαμορφώνονται αντίστοιχα με οδόστρωμα 2 ή 3 λωρίδων στην κατεύθυνση εισόδου, όπως και ο δακτύλιος κυκλοφορίας.

63 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Διάταξη κλάδων πρόσβασης Η διάταξη των κλάδων πρόσβασης (τα σκέλη του κόμβου) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του κόμβου, καθώς επηρεάζει τη ρύθμιση της ταχύτητας, την ικανότητα του κόμβου να εξυπηρετήσει το όχημα σχεδιασμού και την ορατότητα μεταξύ διαδοχικών κλάδων. Υπάρχουν τρεις τύποι: Άξονας οδού πρόσβασης σε ευθεία με το κέντρο του κόμβου. Άξονας οδού πρόσβασης αριστερά από το κέντρο του κόμβου. Άξονας οδού πρόσβασης δεξιά από το κέντρο του κόμβου.

64 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Γωνίες μεταξύ σκελών Μεγάλες γωνίες μεταξύ σκελών οδηγούν σε υψηλότερες ταχύτητες κίνησης και στην τάση των οδηγών για αναζήτηση της πιο σύντομης διαδρομής επί του δακτυλίου διασχίζοντας και λωρίδες που δεν αντιστοιχούν στην ακολουθητέα πορεία εξόδου τους από τον κόμβο. Οι πολύ μικρές γωνίες κάνουν δύσκολη την κίνηση βαρέων οχημάτων. Οι διαδοχικοί κλάδοι θα πρέπει να σχηματίζουν μεταξύ τους γωνία κατά το δυνατόν περίπου 90. Σε περιπτώσεις κόμβων με 3 σκέλη είναι προτιμότερη η διάταξη «Τ» δηλαδή συμβολή με γωνία 90, από τη διάταξη «Υ» στην οποία ενδεχομένως να απαιτηθούν τροποποιήσεις για καλύτερη ρύθμιση της ταχύτητας των οχημάτων (αλλαγή της διαμέτρου του δακτυλίου κυκλοφορίας, μείωση του πλάτους και των ακτίνων καμπής των κλάδων πρόσβασης κατά την είσοδο στον κόμβο και η μετατόπιση του άξονα των κλάδων πρόσβασης προς τα αριστερά σε σχέση με το κέντρο του κόμβου.

65 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Είσοδοι Ο σχεδιασμός της εισόδου της στο δακτύλιο κυκλοφορίας πρέπει να επιτρέπει την ομαλή μετάβαση των οχημάτων, ενώ με την κατάλληλη γεωμετρική διαμόρφωση να ρυθμίζει την ταχύτητα εισόδου. Το πλάτος του κλάδου στην περιοχή εισόδου για μια λωρίδα πρέπει να κυμαίνεται από 4 έως 5μ. Η τυπική διάσταση είναι 4,6μ ενώ πρέπει να αποφεύγεται πολύ πλατύτερη λωρίδα, προκειμένου να αποθαρρύνονται οι οδηγοί στην τάση τους για δημιουργία παράλληλων στοίχων. Σε αστικούς κυκλικούς κόμβους μιας λωρίδας οι ακτίνες εισόδου πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 15 έως 30μ. Σε κόμβους με εισόδους δυο ή περισσότερων λωρίδων, για την επιτυχή καθοδήγηση των οχημάτων στη σωστή λωρίδα επί του δακτυλίου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευθύγραμμο τμήμα ή τόξο μεγάλης ακτίνας για τη συναρμογή μεταξύ των τόξων της εισόδου και του δακτυλίου.

66 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Έξοδοι Οι ακτίνες στις θέσεις εξόδου από το δακτύλιο επιτρέπεται να είναι σημαντικά μεγαλύτερες από την ακτίνα του δακτυλίου, σε αντίθεση με τις θέσεις εισόδου, όπου η γεωμετρία πρέπει να διασφαλίζει χαμηλή λειτουργική ταχύτητα. Κατά την έξοδο θα πρέπει να προσφέρεται στον οδηγό ομαλή μετάβαση από το δακτύλιο στον κλάδο εξόδου της πρόσβασης.

67 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Έλεγχος πορείας οχημάτων Η διάταξη της εισόδου, της εξόδου και των λωρίδων κυκλοφορίας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην καθοδήγηση των οχημάτων στις σωστές πορείες. Είναι επιθυμητό να μην υπάρχει επικάλυψη πορειών, ούτε κατά την παράλληλη κίνηση οχημάτων με ίδια προέλευση και προορισμό, ούτε κατά τη διαμόρφωση οχημάτων με διαφορετικές πορείες.

68 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Σπειροειδής λειτουργία δακτυλίου κυκλοφορίας (Σπειροειδής Κ 3 ) Ανάλογα με τις ανάγκες, μπορεί να απαιτείται διαφορετικός αριθμός λωρίδων στους κλάδους εισόδους από ότι στους κλάδους εξόδου, ενώ αντίστοιχα μπορεί να προσαρμοστούν και οι λωρίδες επί του δακτυλίου κυκλοφορίας. Με το σπειροειδή Κ 3 εξαλείφονται οι απαιτούμενες αλλαγές λωρίδας επί του δακτυλίου κυκλοφορίας, καθώς κάθε λωρίδα αυτού δίνει προορισμό σε συγκεκριμένη λωρίδα εξόδου. Με την απαγόρευση της αλλαγής λωρίδας επί του δακτυλίου, που ρυθμίζεται με κατάλληλη οριζόντια και κατακόρυφη σήμανση μειώνεται ο αριθμός των σχετικών σημείων εμπλοκής.

69 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Υψομετρική διαμόρφωση και αποχέτευση καταστρώματος Κ 3 Όταν ο κόμβος αναπτύσσεται σε σχεδόν οριζόντιο έδαφος, συνίσταται ο δίσκος του κόμβου να διαμορφώνεται με κλίσης 0,5% έως 1%, ώστε να εξασφαλίζεται η καθοδήγηση της απορροής προς συγκεκριμένη θέση φυσικού ή τεχνητού αποδέκτη. Σε περίπτωση που το έδαφος δεν έχει ήπια κλίση, τότε ο Κ 3 επιτρέπεται να κατασκευάζεται ως με σταθερή μέγιστη επιτρεπόμενη κλίση 4% κατά μήκος δυο κάθετων μεταξύ τους διαμέτρων (κατά προτίμηση στη μια). Οι κλάδοι πρόσβασης δεν επιτρέπεται να έχουν κατά μήκος κλίση μεγαλύτερη από 2,5%, τουλάχιστον σε μήκος 12μ (επιθυμητό 20μ) από την περίμετρο του δακτυλίου. Στις εξόδους η κλίση μπορεί να είναι ελαφρά μεγαλύτερη, με μέγιστη τιμή 4%. Αν απαιτούνται εκτεταμένες επεμβάσεις για την υψομετρική διαμόρφωση του κόμβου, τότε συνίσταται αυτές να γίνονται κατά προτεραιότητα στους κλάδους πρόσβασης, ώστε η περιοχή του δακτυλίου κυκλοφορίας να έχει καλύτερα γεωμετρικά χαρακτηριστικά.

70 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Κράσπεδα Τα κράσπεδα κατασκευάζονται ως υπερβατά, μη υπερβατά ή καθόλου, ανάλογα με τη θέση τους (κεντρική νησίδα, νησίδες διαχωρισμού, εξωτερική περίμετρος δακτυλίου), λαμβάνοντας υπόψιν την περιοχή στην οποία αναπτύσσεται ο κόμβος (αστική, υπεραστική). # Θέση κρασπέδου Αστική περιοχή Είδος κρασπέδου Υπεραστική περιοχή 1 Περίμετρος κυκλικής νησίδας Υπερβατό Υπερβατό 2 Νησίδες διαχωρισμού στις προσβάσεις Υπερβατό Μη υπερβατό (υπερβατό) 3 Εξωτερική περίμετρος δακτυλίου Μη υπερβατό Άνευ κρασπέδου Πίνακας : Είδος κρασπέδου ανάλογα με την περιοχή του κόμβου Πηγή: Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων (ΟΜΟΕ), Τεύχος 10, Μέρος 2: Κόμβοι Κυκλικής Κίνησης (ΟΜΟΕ-Κ 3 ), (Σχέδιο).

71 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Οδόστρωμα Σε περιπτώσεις κόμβου με δακτύλιο κυκλοφορίας μιας λωρίδας συνηθίζεται το οδόστρωμα να είναι μονοκλινές, με κλίση 2 έως 2,5% προς την εξωτερική περίμετρο του δακτυλίου. Σε κόμβους με δακτύλιο δυο λωρίδων μπορεί να κατασκευαστεί και δικλινές οδόστρωμα, με σημείο αλλαγής της επίκλισης στα 2/3 ή στο 1.2 του πλάτους του δακτυλίου, μετρούμενο από την εξωτερική περίμετρο του δακτυλίου κυκλοφορίας.

72 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Υπερβατή ζώνη κεντρικής νησίδας Η υπερβατή ζώνη εφαρμόζεται για τη διευκόλυνση της κίνησης των βαρέων οχημάτων στον κυκλικό κόμβο. Η εγκάρσια κλίση δεν πρέπει να υπερβαίνει το 2%, ώστε να μην κινδυνεύουν τα φορτηγά από μετατοπίσεις. Μεταξύ της υπερβατής ζώνης και της κανονικής επιφάνειας κυκλοφορίας του δακτυλίου υπάρχει μεταβατικό (υπερβατό) κράσπεδο για να αποθαρρύνεται η χρήση της υπερβατής ζώνης από τα υπόλοιπα οχήματα. Η επίστρωση της επιφάνειας της υπερβατής ζώνης συνίσταται να γίνεται από υλικά με έντονη χρωματική αντίθεση σε σχέση με το οδόστρωμα.

73 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Νησίδα διαχωρισμού Στους Κ 3 προτείνεται οι πεζοδιαβάσεις να περνούν εγκάρσια της νησίδας διαχωρισμού των δυο ρευμάτων κυκλοφορίας κάθε σκέλους του κόμβου. Το συνολικό μήκος της νησίδας διαχωρισμού θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 15μ, και το επιθυμητό 30μ. Σε περίπτωσης ανάγκης χωροθέτησης πεζοδιαβάσεων αυτή διακόπτεται σε απόσταση τουλάχιστον 6μ από την εξωτερική οριογραμμή του δακτυλίου κυκλοφορίας, για λόγους ευκολότερης διέλευσης και προστασίας πεζών, ποδηλατών και ΑμΕΑ.

74 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Ορατότητα Οι οδηγοί θα πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τη διάταξη που ακολουθεί στην πορεία τους, να εκτιμήσουν πιθανές αιτίες για στάση, να αποφασίσουν το χειρισμό που θα πραγματοποιήσουν και να εκτελέσουν την απόφασή τους. Σε Κ 3 απαιτείται η τήρηση των ελάχιστων αποστάσεων ορατότητας για στάση: Κατά την προσέγγιση του κόμβου. Κατά την κυκλική πορεία επί του δακτυλίου. Κατά την προσέγγιση της διάβασης πεζών στην έξοδο.

75 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Πεζοδιαβάσεις Οι πεζοδιαβάσεις στην περιοχή του Κ 3 προσφέρουν άνετη και ασφαλή μετακίνηση των πεζών. Οι διαβάσεις θα πρέπει να τοποθετούνται σε ικανή απόσταση από τα άκρα των λωρίδων κυκλοφορίας. Το πεζοδρόμιο θα πρέπει να έχει πλάτος τουλάχιστον 3μ και να απέχει από το άκρο του οδοστρώματος του δακτυλίου κυκλοφορίας τουλάχιστον 0,6μ ή καλύτερα περισσότερο από 1,5μ.

76 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Οδοφωτισμός Ο φωτισμός των Κ 3 θα πρέπει να προσφέρει τη δυνατότητα σε όλους τους χρήστες να αναγνωρίσουν τη διάταξη του κόμβου, καθώς και την παρουσία και πορεία των υπολοίπων χρηστών. Είναι επιθυμητό να χρησιμοποιούνται όσο το δυνατόν λιγότεροι στύλοι φωτισμού προκειμένου να περιορίζονται τα σταθερά εμπόδια (συνήθως επιτυγχάνεται με χρήση υψηλών στύλων και φωτιστικά τύπου Cobra με μεγάλη ισχύ). Σε περιπτώσεις μεγάλων φόρτων πεζών ενδέχεται να απαιτείται επιπλέον φωτισμός με πρόσθετους στύλους χαμηλού ύψους. Οι στύλοι οδοφωτισμού μπορεί να τοποθετούνται κυρίως στην περίμετρο ή το κέντρο του κόμβου (εκτός των κρίσιμων επιφανειών).

77 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Αισθητική Η κατασκευή των Κ 3 συνδέεται, τόσο με τη βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών και της οδικής ασφάλειας, όσο και με την αισθητική αναβάθμιση της περιοχής. Οι δημιουργία ελεύθερων χώρων για τοπιοτεχνία είναι από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που παρέχουν οι Κ 3 στην προαγωγή της αισθητικής. Η τοπιοτεχνία στην κεντρική νησίδα μπορεί να βελτιώσει την ασφάλεια του κόμβου, προσδίδοντας σε αυτόν την έννοια του τοπόσημου, εξαναγκάζοντας τη διέλευση με χαμηλές ταχύτητες, διακόπτοντας ταυτόχρονα και τη θάμβωση μεταξύ των οχημάτων που κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις. Η τοπιοτεχνία θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που να μην εμποδίζει την ορατότητα για τα οχήματα, τους ποδηλάτες και τους πεζούς.

78 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Ειδικές διαμορφώσεις κόμβων κυκλικής κίνησης Συνδυασμός κλάδων με μια και δυο λωρίδες και κοινόχρηστες λωρίδες στους κλάδους δυο λωρίδων. Συνδυασμός σκελών με μια και δυο λωρίδες, κοινόχρηστες λωρίδες στους κλάδους δυο λωρίδων και διαγράμμιση κατά το μήκος μεταβολής του αριθμού λωρίδων επί του δακτυλίου. Συνδυασμός κλάδων με μία και δύο λωρίδες, κοινόχρηστες λωρίδες στους κλάδους δύο λωρίδων και εξογκωμένη υπερβατή ζώνη κεντρικής νησίδας κατά το μήκος της μεταβολής του αριθμού λωρίδων επί του δακτυλίου. Προσβάσεις δύο λωρίδων και έξοδοι μιας λωρίδας σε διάταξη σπειροειδούς δακτυλίου (turbo K 3 ). Προσβάσεις δύο λωρίδων με κοινόχρηστες λωρίδες και έξοδοι δύο λωρίδων.

79 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Ειδικές διαμορφώσεις κόμβων κυκλικής κίνησης Προσβάσεις δύο λωρίδων με κοινόχρηστη εξωτερική λωρίδα και εσωτερική λωρίδα αποκλειστικής χρήσης και έξοδοι μίας και δύο λωρίδων. Προσβάσεις δύο λωρίδων με κοινόχρηστη εσωτερική λωρίδα και εξωτερική λωρίδα αποκλειστικής χρήσης και έξοδοι μίας και δύο λωρίδων. Προσβάσεις τριών και δύο λωρίδων με κοινόχρηστες εξωτερικές λωρίδες, μεταβαλλόμενος αριθμός λωρίδων δακτυλίου και έξοδοι δύο και τριών λωρίδων. Προσβάσεις τριών λωρίδων με κοινόχρηστες εξωτερικές λωρίδες, δακτύλιος τριών λωρίδων και έξοδοι τριών λωρίδων. Προσβάσεις τριών λωρίδων με κοινόχρηστες τη μεσαία και την εξωτερική λωρίδα, εσωτερική λωρίδα αποκλειστικής χρήσης, δακτύλιο τριών λωρίδων και έξοδοι δύο λωρίδων.

80 Γεωμετρικός σχεδιασμός κόμβων κυκλικής κίνησης Ειδικές διαμορφώσεις κόμβων κυκλικής κίνησης Κόμβος μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας οδού. Επάλληλοι Κ 3. Διαδοχικοί Κ 3 σε ισόπεδες διασταυρώσεις ανισόπεδου κόμβου. Διαμόρφωση διπλής σταγόνας στις ισόπεδες διασταυρώσεις ανισόπεδου κόμβου μορφής ρόμβου.

81 Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Επικοινωνία: