Θέκαηα. Δηδηθήο Φπζηθήο αγσγήο & Θεξαπεπηηθήο Γπκλαζηηθήο. γηα ην εαξηλφ εμάκελν

Transcript

1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ Τκήκα Δπηζηήκεο Φπζηθήο Αγσγήο & Αζιεηηζκνχ Eξγαζηήξην Αλαπηπμηαθήο Ιαηξηθήο & Δηδηθήο Αγσγήο Γηδαθηηθέο εκεηψζεηο ζηελ Δηδηθφηεηα Δηδηθή Φπζηθή Aγσγή & Θεξαπεπηηθή Γπκλαζηηθή Θέκαηα Δηδηθήο Φπζηθήο αγσγήο & Θεξαπεπηηθήο Γπκλαζηηθήο γηα ην εαξηλφ εμάκελν Δπίθνπξε θαζεγήηξηα ΣΔΦΑΑ - ΑΠΘ Θεζζαινλίθε

2 ΘΔΜΑΣΑ ΔΗΓΗΚΖ ΑΓΧΓΖ & ΘΔΡΑΠΔΤΣΗΚΖ ΓΤΜΝΑΣΗΚΖ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Η. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΑΚΖΖ Δ ΓΗΑΒΖΣΗΚΟΤ ΑΘΔΝΔΗ Α. ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Β. ΑΚΖΖ ΚΑΗ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Γ. ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΑΚΖΖ ΣΟ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Γ. ΑΚΖΖ ΠΑΗΓΗΧΝ ΜΔ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Δ. ΟΓΖΓΗΔ ΚΑΗ ΤΣΑΔΗ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΑΚΖΖ ΠΑΗΓΗΧΝ ΚΑΗ ΔΝΖΛΗΚΧΝ Ε. ΠΡΧΣΑΘΛΖΣΗΜΟ ΚΑΗ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Ζ. ΓΗΑΒΖΣΖ ΣΤΠΟΤ Η ΚΑΗ ΠΡΧΣΑΘΛΖΣΗΜΟ ΗΗ. ΑΚΖΖ KAI ΑΗΜOΡΡΟΦΗΛΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ 1. Ο ΡΟΛΟ ΣΖ ΑΚΖΖ ΣΖ ΕΧΖ ΣΧΝ ΑΗΜΟΡΡΟΦΗΛΗΚΧΝ 2. ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖ ΦΤΗΚΖ ΚΑΗ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΑΗΜΟΡΡΟΦΗΛΗΚΟΤ ΠΑΥΟΝΣΑ 2. 1 Δξεπλεηηθή πξνζέγγηζε ηεο επίδξαζεο ηεο άζθεζεο ζε παξακέηξνπο θπζηθήο θαηάζηαζεο θαη πγείαο ΗΗΗ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΑΚΖΖ Δ ΑΣΟΜΑ ΜΔ ΑΚΡΧΣΖΡΗΑΜΟΤ ΔΗΑΓΧΓΖ νξηζκφο, Σπρλφηεηα, πξφιεςε ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ζηφρνη απνθαηάζηαζεο, ηαηξηθή θξνληίδα ΑΚΖΖ ΚΑΗ ΒΑΗΚΔ ΑΡΥΔ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΑΚΖΖ ΦΤΥΟΛΟΓΗΚΖ ΑΝΣΗΜΔΣΏΠΗΖ 2

3 Πεξηερφκελα Α. ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Οξηζκφο Αηηηνινγηθνί παξάγνληεο Σπρλφηεηα Κιηληθέο κνξθέο Γηάγλσζε Παζνγέλεηα Αληηκεηψπηζε- Θεξαπεία Β. ΑΚΖΖ ΚΑΗ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Δπίδξαζε ηεο άζθεζεο ζην κεηαβνιηζκφ ησλ κπψλ Γ. ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΑΚΖΖ ΣΟ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Άζθεζε ζην δηαβήηε ηχπνπ Ι Η άζθεζε ζην δηαβήηε ηχπνπ ΙΙ Γ. ΑΚΖΖ ΠΑΗΓΗΧΝ ΜΔ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα εθπιεξψλνληαη πξηλ αξρίζεη θαλείο λα αζθείηαη ζε νξγαλσκέλεο νκάδεο Δ. ΟΓΖΓΗΔ ΚΑΗ ΤΣΑΔΗ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΑΚΖΖ ΠΑΗΓΗΧΝ ΚΑΗ ΔΝΖΛΗΚΧΝ Ε. ΑΘΛΖΣΗΜΟ ΤΦΖΛΧΝ ΔΠΗΓΟΔΧΝ - ΠΡΧΣΑΘΛΖΣΗΜΟ ΚΑΗ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Φπζηνινγία ηνπ κεηαβνιηζκνχ ηεο γιπθφδεο ζηνπο αζιεηέο Ζ. ΓΗΑΒΖΣΖ ΣΤΠΟΤ Η ΚΑΗ ΠΡΧΣΑΘΛΖΣΗΜΟ 3

4 Η. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΑΚΖΖ Δ ΓΗΑΒΖΣΗΚΟΤ ΑΘΔΝΔΗ Α. αθραξψδεο δηαβήηεο Οξηζκφο Ο αθραξψδεο δηαβήηεο (Γ) είλαη κηα απφ ηηο πην παιηέο αζζέλεηεο γλσζηέο ζηνλ άλζξσπν. Καηαγξάθεθε γηα πξψηε θνξά ζηελ Ηλδία ην 400 π. Υ θαη μαλά ζε Αηγππηηαθνχο παπχξνπο ηνλ 4 ν αηψλα π.υ. Οη αξραίνη Έιιελεο γηαηξνί είραλ επηζεκάλεη ηα θιαζζηθά ζπκπηψκαηά ηνπ θαη ρξεζηκνπνίεζαλ ηνλ φξν «δηαβήηεο» απφ ην ξήκα δηαβαίλσ. Ζ νλνκαζία Γ (Diabetes mellitus) ραξαθηεξίδεη ηα θχξηα ζπκπηψκαηα ηεο λφζνπ πνπ αθνξνχλ ηε δηαηαξαρή ηνπ κεηαβνιηζκνχ ησλ πδαηαλζξάθσλ φπσο: -απμεκέλε νπξία (Diabetes δηαβαηφηεηα) θαη απνβνιή ζαθράξνπ ζηελ νπξία απφ ηε ιαηηληθή ιέμε melitus (ζαθραξψδεο - γιπθφ ζαλ κέιη). Ζ αξξψζηηα νλνκάζηεθε δηαβήηεο απφ ηελ έληνλε έμνδν κεηάγγηζε πγξψλ ηνπ νξγαληζκνχ- ε νπνία γηλφηαλ αληηιεπηή κε ηελ πνιπνπξία γηα αηψλεο αξρηθά θαη αξγφηεξα πξνζηέζεθε θαη ε ιέμε melitus. κεηά ηελ αλαθάιπςε ησλ ζαθραξσδψλ νχξσλ ( honey urine ). Γηα λα δηαγλψζνπλ ηνλ Γ δνθίκαδαλ ηε γιπθχηεηα ζηα νχξα ηνπ αζζελνχο πξφδξνκνο ηεο εξγαζηεξηαθήο αλάιπζεο γηα ζάθραξν (γιπθφδε) ζηα νχξα (Lyon, 1993). Ο Γ είλαη λφζνο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ρξφληα δηαηαξαρή ηνπ κεηαβνιηζκνχ ησλ πδαηαλζξάθσλ. Πνιχ ζπρλά ζπλνδεχεηαη θαη απφ δηαηαξαρή ηνπ κεηαβνιηζκνχ ησλ ιηπψλ θαη ησλ πξσηετλψλ. Οθείιεηαη βαζηθά ζηελ έιιεηςε ή ηε κεησκέλε παξαγσγή ηλζνπιίλεο απφ ηα β-θχηηαξα ηνπ παγθξέαηνο ή ζηε κε ηθαλνπνηεηηθή δξάζε ηεο ζηνπο ηζηνχο. Ζ ηλζνπιίλε είλαη νξκφλε κε πνιιαπιέο δξάζεηο. Οη ζεκαληηθφηεξεο είλαη ε ππνγιπθαηκηθή θαη ε αλαβνιηθή. ε ππνγιπθαηκηθή ηεο δξάζε πξαγκαηνπνηείηαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. πξνάγεη ηελ είζνδν ηεο γιπθφδεο ζηα θχηηαξα, απμάλεη ηελ θαχζε ηεο (γιπθφιπζε) θαη ηελ απνζήθεπζή ηεο ππφ κνξθή γιπθνγφλνπ (γιπθνγνλνγέλεζε) θαη αλαζηέιιεη ηελ παξαγσγή γιπθφδεο απφ ην ήπαξ κεηψλνληαο ζεκαληηθά ηφζν ηε γιπθνγνλφιπζε (δηάζπαζε γιπθνγφλνπ) φζν θαη ηε λενγιπθνγέλεζε (παξαγσγή γιπθφδεο απφ πξσηεΐλεο θαη ιίπε). Ζ αλαβνιηθή ηεο δξάζε εθδειψλεηαη κε ηε κεηαηξνπή ησλ ιηπαξψλ νμέσλ ζε ηξηγιπθεξίδηα αλαζηέιινληαο ηαπηφρξνλα ηε ιππφιπζε, ησλ δε ακηλνμέσλ ζε πξσηεΐλεο (Αγγεινπνχινπ-αθαληάκε, 2004). Γηαβεηηθφ ραξαθηεξίδεηαη έλα άηνκν αλ ε πξσηλή γιπθφδε λεζηείαο ζην πιάζκα είλαη > ησλ 126 mg/dl (7mmol/l) πνπ αληηζηνηρεί ζε ηηκή νιηθνχ αίκαηνο θαηά 10% 4

5 πεξίπνπ <. Οη θπζηνινγηθέο ηηκέο ηεο γιπθφδεο ζην αίκα θπκαίλνληαη απφ mg/dl, φηαλ ηα άηνκα είλαη λεζηηθά. Αηηηνινγηθνί παξάγνληεο Παξάγνληεο πνπ ελνρνπνηνχληαη είλαη ε θιεξνλνκηθή πξνδηάζεζε, νξκνληθέο δηαηαξαρέο, ιαλζαζκέλεο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, ε παρπζαξθία (ππεξβνιηθφ ζσκαηηθφ βάξνο) θαη ε έιιεηςε θίλεζεο. Σπρλφηεηα Ζ ζπρλφηεηα ηνπ Γ αλέξρεηαη100 εθαη. Παγθφζκηα θαη ζχκθσλα κε ηε Γηεζλή Οκνζπνλδία γηα ην Γ (IDF) ν αξηζκφο ησλ δηαβεηηθψλ ζε 20 ρξφληα ζα αλέξρεηαη ζε 380 εθαηνκκχξηα άηνκα. ζηελ Διιάδα ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ πάζρνπλ απφ Γ ηχπνπ ΗΗ ζήκεξα αλέξρεηαη ζηνπο , ελψ ηεηξαπιαζηάζηεθε ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα. Ζ ζπρλφηεηα απμάλεη κε ηελ ειηθία, ελψ ζην 40-50% ησλ παηδηψλ πνπ πάζρνπλ απφ Γ, πάζρεη & θάπνην κέινο ηεο νηθνγέλεηαο. Σν 10-25% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο γεο έρεη πξνδηάζεζε γηα Γ. Μφλν ην 25% φισλ ησλ δηαβεηηθψλ λνζνχλ πξηλ απφ ην 50ν έηνο ηεο ειηθίαο, ελψ ην 5% ησλ δηαβεηηθψλ είλαη παηδηά. Ζ ζπρλφηεηα ηεο λφζνπ έρεη απμεζεί κεηά ην Β παγθφζκην πφιεκν ζηηο βηνκεραληθά αλεπηπγκέλεο ρψξεο ιφγσ ηνπ ππεξζηηηζκνχ, έηζη γηα π.ρ. ζηε Ν Τφξθε θάζε 8νο ελήιηθαο πάζρεη απφ Γ θαη θάζε 10νο ιεπθφο ησλ κεγαινππφιεσλ είλαη κε νξηαθέο ηηκέο, ην16% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο γεο είλαη Αζηάηεο θαη ην 14,5% Αθξηθαλνί Μαχξνη (Stand, 1990). Κιηληθέο κνξθέο Οη θπξηφηεξεο κνξθέο ηνπ θιηληθνχ δηαβήηε είλαη ν Γ ηχπνπ Η, ν ηχπνπ ΗΗ, & ν δηαβήηεο ηεο θχεζεο. Ο δηαβήηεο ηχπνπ Η ή ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο εκθαλίδεηαη ζπλήζσο ζε παηδηά & εθήβνπο. Οθείιεηαη ζηελ θαηαζηξνθή β-θπηηάξσλ ηνπ παγθξέαηνο πνπ παξάγνπλ ηελ ηλζνπιίλε. Χο εθ ηνχηνπ δεκηνπξγείηαη νιηθή ή ζρεδφλ νιηθή έιιεηςε ηλζνπιίλεο, γη απηφ ε εμσγελήο ρνξήγεζή ηεο είλαη απαξαίηεηε γηα λα δηαηεξεζεί ην άηνκν ζηε δσή (γελεηηθή πξνδηάζεζε απφ παηέξα) (Cahill & McDevitt, 1981) Ο δηαβήηεο ηχπνπ ΗΗ ή κε ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο ζε άηνκα > ησλ 35 ρξφλσλ. H έθθξηζε ηεο ηλζνπιίλεο κεηά ηα γεχκαηα είλαη κεησκέλε φρη φκσο φπσο ζηνλ δηαβήηε ηχπνπ Η (Pfeiffer & Dolderer, 1987). Πεξίπνπ ην 80% ησλ αηφκσλ είλαη παρχζαξθα θαηά ηελ εκθάληζε ηεο λφζνπ. Ζ παρπζαξθία επλνεί ηελ εκθάληζε Γ, θαη ππάξρεη έληνλε θιεξνλνκηθή πξνδηάζεζε απφ ηε κεηέξα. γηα λα δηαηεξεζνχλ ηα άηνκα απηά ζηε δσή δε ρξεηάδνληαη ηλζνπιίλε, σζηφζν ε ρνξήγεζε ηεο θξίλεηαη επηβεβιεκέλε ζε 5

6 θαθή ξχζκηζε, ζε θαηαζηάζεηο ζηξεο (ινηκψμεηο, εγρεηξήζεηο) νπφηε ε ρνξήγεζε κπνξεί λα είλαη πξνζσξηλή. Ο δηαβήηεο ηεο θχεζεο αθνξά γπλαίθεο πνπ εκθαλίδνπλ δηαβήηε ηχπνπ Η ή ΗΗ γηα πξψηε θνξά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο. Ζ ζεξαπεία γίλεηαη αλάινγα κε ηε βαξχηεηα ηνπ ή κφλν κε δίαηηα ή κε ηαπηφρξνλε ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο. Με επηηπρία έρνπλ δνθηκαζζεί & ππνγιπθαηκηθά δηζθία κεηά φκσο απφ ην πξψην εμάκελν ηεο θχεζεο. Μεηά ηνλ ηνθεηφ ν δηαβήηεο ππνζηξέθεηαη, παξακέλεη ή κεηαπίπηεη ζε ελδηάκεζε θαηάζηαζε κεηαμχ θπζηνινγηθψλ & δηαβεηηθψλ κε κεησκέλε αλνρή ζηε γιπθφδε (O Sullivan, 1984). Γηάγλσζε - κε εμέηαζε νχξσλ & αίκαηνο Δάλ ε γιπθφδε ηνπ αίκαηνο ππεξβαίλεη ηα mg/dl απνβάιιεηαη κε ηελ νπξία & ηε γιπθφδε (ζαθραξνπξία) Με ηελ απνβνιή ηνπ ζαθράξνπ ζπγρξφλσο ε απνβνιή λεξνχ απφ ηνπο λεθξνχο Υαξαθηεξηζηηθά ζπκπηψκαηα ηνπ δηαβήηε: Ζ πνιπνπξία πξνθαιεί > απψιεηα λεξνχ ζηνλ νξγαληζκφ κε ηε αλάινγε αίζζεζε δίςαο & ηελ αλάγθε απμεκέλεο πξφζιεςεο πγξψλ Απψιεηα βάξνπο παξά ηελ πνιπθαγία Εάιε Πξνδηάζεζε γηα ινηκψμεηο Παζνγέλεηα Γηα ηε κεησκέλε ζπγθέληξσζε γιπθφδεο ζην αίκα ησλ δηαβεηηθψλ επζχλνληαη κηα ζεηξά απφ παξάγνληεο, έηζη εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο ηλζνπιίλεο: - κεησκέλε κεηαθνξά ηεο γιπθφδεο ζηα κπτθά θχηηαξα θαη ε κεησκέλε ζχλζεζε ηνπ γιπθνγφλνπ ζηε ζπλέρεηα Αηηία ηεο κεησκέλεο ζσκαηηθήο ηθαλφηεηαο γηα απφδνζε θαη ε γξήγνξε θφπσζε είλαη ε ειάρηζηε πεξηεθηηθφηεηα ηνπ γιπθνγφλνπ ζηα κπτθά θχηηαξα ηνπ δηαβεηηθνχ πνπ δε βξίζθεηαη ζε ζεξαπεία ηα ππαηηθά θχηηαξα εκπνδίδεηαη ε ζχλζεζε ηνπ γιπθνγφλνπ απφ ηε γιπθφδε & κεηψλεηαη ε πξφζιεςε γιπθφδεο απφ ην αίκα Σα ππαηηθά θχηηαξα πξνζθέξνπλ αθφκε γιπθφδε ζην αίκα πνπ παξάγεηαη απφ ηα ακηλνμέα, πξσηεΐλεο κε λενγιπθνγέλεζε 6

7 Αδξαλνπνηείηαη ε κεηαηξνπή ηεο γιπθφδεο ζε ιηπαξά νμέα ζην ήπαξ (ζηνπο πγηείο ην 1/3 ηεο πξνζιακβαλφκελεο κε ηελ ηξνθή γιπθφδεο κεηαηξέπεηαη ζε ιηπαξά νμέα) ην δηαβεηηθφ άηνκν πνπ δε βξίζθεηαη ζε ζεξαπεία απμάλεηαη ε ζπγθέληξσζε γιπθφδεο ζην αίκα θαη ε έιιεηςε γιπθφδεο ζηα κπτθά θχηηαξα. Ζ γιπθφδε πνπ ρξεηάδεηαη ν νξγαληζκφο πξνέξρεηαη απφ ηνπο πδαηάλζξαθεο πνπ πξνζιακβάλνληαη κε ηελ ηξνθή & θαηά έλα κεγάιν κέξνο απφ ηε λενγιπθνγέλεζε (κεηαηξνπή πξσηετλψλ ηνπ ίδηνπ ή απηψλ πνπ πξνζιακβάλνληαη κε ηελ ηξνθή ζε γιπθφδε) ε απνδφκεζε πξσηετλψλ ή ζχλζεζε πξσηετλψλ θαη γιπθνγφλνπ, απψιεηαο γιπθφδεο θαη ε απψιεηα λεξνχ νδεγνχλ ζπρλά ζε ζεκαληηθή απψιεηα ζσκαηηθνχ βάξνπο ζε δηαβεηηθνχο πνπ δελ αθνινπζνχλ ζεξαπεία Ζ θαθή αμηνπνίεζε ηεο πξνζιακβαλφκελεο ηξνθήο εμεγεί ηελ αίζζεζε πείλαο. Με εμαίξεζε ηα θχηηαξα ηνπ εγθεθάινπ θαηά ην κεηαβνιηζκφ ηνπ ζρεηηθά ιίγε γιπθφδε νμεηδψλεηαη ζηα θχηηαξα σο θαχζηκε χιε γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο. Οη πεξηζζφηεξνη ηζηνί ρξεζηκνπνηνχλ σο θαχζηκε χιε θαηά ην πιείζηνλ ιηπαξά νμέα ηα νπνία απειεπζεξψλνληαη απφ ηα απνζέκαηα ησλ ηζηψλ & θζάλνπλ ζην αίκα. Τπάξρεη έλα φξην ηεο πνζφηεηαο ιηπαξψλ νμέσλ πνπ νξγαληζκφο είλαη ηθαλφο λα ρξεζηκνπνηήζεη γηα παξαγσγή ελέξγεηαο, εάλ είλαη >, ηφηε ηα ιίπε νμεηδψλνληαη αηειψο δελ πξνιαβαίλεη λα ηα θάςεη θαη ζρεκαηίδνληαη θεηνλνζψκαηα ηα νπνία έρνπλ ηνμηθή επίδξαζε ζην ΚΝ θαη ε πξνζπάζεηα δε κπνξεί λα ζπλερηζηεί γηα πνιχ. Ζ απμεκέλε ζπγθέληξσζε θεηνλνζσκάησλ ζην αίκα (νη νπζίεο ελ κέξεη απνβάιινληαη κε ηα νχξα) επίζεο απειεπζεξψλνληαη ηφληα πδξνγφλνπ (Ζ+) (κεξηθή εμηζνξξφπεζε ζην αίκα) θαη ζπγθέληξσζε Ζ+ ζην αίκα, δεκηνπξγεί νμέσζε. Δπηπινθέο Οη επηπινθέο ηνπ Γ αλεμαξηήησο ηχπνπ δηαθξίλνληαη ζηηο νμείεο θαη ρξφληεο. Οη θπξηφηεξεο απφ ηηο νμείεο είλαη ην δηαβεηηθφ θψκα, ελψ απφ ηηο ρξφληεο, κηθξν θαη καθξναγγεηνπάζεηα θαζψο θαη ε λεπξνπάζεηα. α. δηαβεηηθφ θψκα: ε έιιεηςε λεξνχ, ε θαηάζηαζε νμέσζεο, ε απψιεηα λαηξίνπ & θαιίνπ κε ηα νχξα είλαη αηηία ησλ θαηαζηάζεσλ εκεηνχ θαη δάιεο πνπ νδεγνχλ ηειηθά ζηελ απψιεηα ησλ αηζζήζεσλ (νμεία επηπινθή δηαβεηηθφ θψκα > ηεο 7

8 γιπθφδεο ζην αίκα). Ζ νμενβαζηθή δηαηαξαρή θαη ε > ζπγθέληξσζε ησλ ηφλησλ Ζ+ έρεη σο ζπλέπεηα λα ζηακαηήζνπλ ηα θχηηαξα ηε ιεηηνπξγία ηνπο. β. κηθξναγγεηνπάζεηα ( ζηνπο νθζαικνχο ακθηβιεζηξνεηδνπάζεηα & ζηνπο λεθξνχο λεθξνπάζεηα ) γ. καθξναγγεηνπάζεηα (αζεξσκάησζε ησλ > αγγείσλ ηεο ανξηήο & ηεο θαξδηάο, ηνπ εγθεθάινπ & ησλ θάησ άθξσλ έκθξαγκα ηνπ κπνθαξδίνπ, εγθεθαιηθά επεηζφδηα) - λεπξνπάζεηα, λεπξαιγίεο, παξαηζζήζεηο, κείσζε ησλ αληαλαθιαζηηθψλ, παξέζεηο, παξαιχζεηο κπψλ. Άιιεο επηπινθέο είλαη ε ηαρπθαξδία, νη δηάξξνηεο, θαηαθξάηεζε νχξσλ, ζεμνπαιηθή αληθαλφηεηα [ Τπνγιπθαηκία: κείσζε ηεο γιπθφδεο ηνπ αίκαηνο θάησ απφ 50 mg/dl, σρξφηεηα, έληνλε εθίδξσζε, ηάζε γηα ιηπνζπκία ή απψιεηα ζπλείδεζεο & ζπαζκνχο ζε επηβίσζε κφληκεο βιάβεο απφ ΚΝ. - Απφ ρνξήγεζε κεγαιχηεξεο ηεο απαηηνχκελεο δφζεο ηλζνπιίλεο, απφ ακέιεηα πξφζιεςεο γεχκαηνο ζε ρξνληθή ζηηγκή κέγηζηεο δξάζεο ηεο ρνξεγνχκελεο ηλζνπιίλεο - Καηά ή κεηά ηε δηάξθεηα άζθεζεο, ιφγσ ηαρχηεξεο απνξξφθεζεο θαη δξαζηηθφηεηαο ηεο ηλζνπιίλεο, -Κάπληζκα δηαβήηεο ] (Αιεβίδνο θαη ζπλ., 1984). Αληηκεηψπηζε- Θεξαπεία Ο Γ αληηκεησπίδεηαη: α. κε Γίαηηα ( δηαηηεηηθή αγσγή ξχζκηζε ηνπ βάξνπο - ιίγεο ζεξκίδεο, 50% πδαηάλζξαθεο, 30% ιίπε, 20% πξσηεΐλεο). Οη πδαηάλζξαθεο πξέπεη λα είλαη πνιπζαθραξίηεο, 6 κηθξά γεχκαηα ειεγρφκελε πξφζιεςε πδαηαλζξάθσλ ιηπψλ, λαηξίνπ 3g/κέξα, απνθπγή αιθνφι. ε δηαβεηηθνχο κεγαιχηεξεο ειηθίαο πνιχ ζπρλά παξάγεηαη ηλζνπιίλε ζε κηθξή πνζφηεηα πνπ φκσο δελ επαξθεί. Ζ αληηκεηψπηζε κε δίαηηα, πνπ δηαηεξεί ζηαζεξή θαη ειεγρφκελε ηελ πξφζιεςε πδαηαλζξάθσλ, κεησκέλε ηελ πξνζιακβαλφκελε πνζφηεηα ιηπψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ιήςε ραπηψλ, εληζρχεη ηελ απειεπζέξσζε ηεο ηλζνπιίλεο θαη θαιχπηεη επαξθψο ηνλ αζζελή. β. κε ππνγιπθαηκηθά θάξκαθα γ. κε ρνξήγεζε Ιλζνπιίλεο, ππνδφξηα, ζε λένπο δηαβεηηθνχο ρνξεγείηαη παξάιιεια κε ηε ξχζκηζε ηεο δηαηξνθήο θαη ηλζνπιίλε ππνδφξηα δ. κε κεηακφζρεπζε ηνπ παγθξέαηνο θαη ηέινο 8

9 ε. κε άζθεζε ε νπνία πξνζθέξεη ζεκαληηθή βνήζεηα ζηε ξχζκηζε ηνπ δηαβήηε. Ζ άζθεζε φρη κφλν δελ επηθέξεη θακία παξελέξγεηα αληίζεηα βειηηψλεη ην κεηαβνιηζκφ ησλ κπψλ θαη κεηψλεη ηελ ππεξγιπθαηκία. Ζ Κίλεζε θαη ε σκαηηθή δξαζηεξηφηεηα δξα σο θαξκαθεπηηθή αγσγή φηαλ αθνινπζείηαη θαηάιιειε επηβάξπλζε έληαζε θαη ζπρλφηεηα 4-5 x ηελ εβδνκάδα Πξψηκε παξέκβαζε Πξσηνβάζκηα θξνληίδα: Βαζηθά ζεκεία πνπ πξέπεη λα πξνζερζνχλ: αιιαγή ηνπ ηξφπνπ δηαηξνθήο πγηεηλή δηαηξνθηθή ζπλείδεζε εθαξκνγή δηαίηεο βξεθψλ ζε παηδηά κε θίλδπλν λα αλαπηχμνπλ δηαβήηε αθνινπζείηαη καθξφρξνλε παξεκβαηηθή κειέηε γηα λα δηαπηζησζεί θαηά πφζν κηα δηαηξνθή ειεχζεξε απφ γινπηέλε κπνξεί λα εκπνδίζεη ή λα θαζπζηεξήζεη κε αληηζψκαηα ηελ εκθάληζε ηνπ δηαβήηε, ε δηαηξνθή ειέγρεηαη απφ ηνπο γνλείο (ηα απνηειέζκαηα αλακέλνληαη ην 2010 Finland). Έξεπλεο εκθαλίδνπλ ην Θειαζκφ λα δπλακψλεη ηελ άκπλα ηνπ παηδηνχ θαζψο θαζπζηεξεί ηε ιήςε πξσηεΐλεο απφ ην αγειαδηλφ γάια ή γινπηέλεο πνπ ελδερνκέλσο λα θξχβνπλ επηθηλδπλφηεηα. Παξέκβαζε ζε δεχηεξν βαζκφ Έξεπλεο ζε εμέιημε: Πξνθπιαθηηθή ζεξαπεία κε ηακπιέηεο ή ξηληθφ ζπξέη ηλζνπιίλεο ζε άηνκα κε πηζαλφηεηα εκθάληζεο δηαβήηε Β. ΑΚΖΖ ΚΑΗ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Δπίδξαζε ηεο άζθεζεο ζην κεηαβνιηζκφ ησλ κπψλ Χο γλσζηφ ε άζθεζε ζπλνδεχεηαη απφ δξαζηεξηνπνίεζε ηνπ ζπκπαζεηηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο θαη απφ ηελ έθθξηζε νξκνλψλ φπσο ηεο αδξελαιίλεο, γιπθαγφλεο θαη ηεο απμεηηθήο νξκφλεο, νη νπνίεο κε ηελ αληαγσληζηηθή πξνο ηελ ηλζνπιίλε δξάζε ηνπο βνεζνχλ ζηελ ηξνθνδνζία ησλ κπψλ κε θαχζηκε χιε αιιά ηαπηφρξνλα θαη ζηε δηαηήξεζε θπζηνινγηθψλ επηπέδσλ γιπθφδεο αίκαηνο. Ζ ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη απφ ηνπο κχεο πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ηε γιπθφδε θαη ηα ειεχζεξα ιηπαξά νμέα, ελψ ειάρηζην πνζνζηφ νθείιεηαη ζηα ακηλνμέα θαη ηα ειεχζεξα ιηπαξά νμέα ηνπ αίκαηνο. Ζ είζνδνο ηεο γιπθφδεο ζην κπτθφ θχηηαξν επλνείηαη απφ ηελ ηλζνπιίλε & ηε κπτθή ζχζπαζε & επηηπγράλεηαη κε ηε ζχλδεζε ηεο ηλζνπιίλεο ζηνπο ππνδνρείο ηεο, 9

10 πνπ βξίζθνληαη ζηελ επηθάλεηα ηνπ θπηηάξνπ. Σν κφξην ηε ηλζνπιίλεο εηζέξρεηαη καδί κε ηνλ ππνδνρέα κέζα ζην θχηηαξν & δηεγείξεη ηελ ελεξγνπνίεζε νπζηψλ, ησλ γιπθνκεηαθνξέσλ, νη νπνίεο κεηαθηλνχληαη πξνο ηελ επηθάλεηα ηνπ θπηηάξνπ, απφ φπνπ παξαιακβάλνπλ ηε γιπθφδε θαη ηε κεηαθέξνπλ ζην εζσηεξηθφ. Ζ απμεκέλε ε θαηαλάισζε θαη ε κεηαθνξά γιπθφδεο ζηα κπτθά θχηηαξα νδεγεί ζε κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο γιπθφδεο ζην αίκα θαη κεησκέλε απνβνιή γιπθφδεο κε ηελ νπξία. Ζ ειαηησκέλε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο ζην αίκα επηηξέπεη ηε ειάηησζε ηεο πνζφηεηαο ηλζνπιίλεο κε ηελ έλεζε (Mandroukas, K., Krotkiewski, M., Holm, G. et al., 1986) Οη νπζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο θαχζηκε χιε απφ ηνπο κπο εμαξηψληαη απφ ην ρξφλν θαη ην κέγεζνο ηνπ ηειεπηαίνπ γεχκαηνο. Όηαλ ε άζθεζε γίλεηαη ακέζσο κεηά απφ έλα πινχζην γεχκα πδαηαλζξάθσλ ηφηε ηα επίπεδα ηεο ηλζνπιίλεο θαη ηεο γιπθφδεο είλαη πςειά ζην αίκα κε απνηέιεζκα λα ρξεζηκνπνηείηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά γιπθφδε (Bergstrom et al., 1987) δηαθνξεηηθά αλ ε άζθεζε γίλεη κεηά απφ πνιιέο ψξεο αξγφηεξα ή ην άηνκν αθνινπζεί δίαηηα πησρή ζε πδαηάλζξαθεο ηφηε ζεκαληηθφ ξφιν παίδνπλ ηα ιίπε (Phinney et al., 1980). ηηο ππφινηπεο πεξηπηψζεηο ν νξγαληζκφο θαίεη πξψηα ηνπο πδαηάλζξαθεο πνπ είλαη απνζεθεπκέλνη σο γιπθνγφλν. Mε ηε ζπλέρηζε ηεο άζθεζεο θαη κε ηελ επίδξαζε ησλ αληαγσληζηηθψλ πξνο ηελ ηλζνπιίλε νξκνλψλ ρξεζηκνπνηνχληαη ηφζν νη πδαηάλζξαθεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ην ήπαξ φζν θαη ηα ιίπε ησλ κπψλ θαη ηνπ ιηπψδνπο ηζηνχ (Zinman, 1988). Ζ ζπλέρηζε ηεο άζθεζεο έζησ θαη γηα κεξηθέο κφλν κέξεο, δεκηνπξγεί ιεηηνπξγηθέο θαη αλαηνκηθέο κεηαβνιέο ζηνπο κχεο αλεμάξηεηα αλ νη αζθνχκελνη είλαη πγηείο ή δηαβεηηθνί. Απμάλνληαη ε κέγηζηε πξφζιεςε νμπγφλνπ, ν αξηζκφο ησλ ηξηρνεηδψλ ησλ κπψλ θαη νη κπτθέο ίλεο ηαρείαο νμείδσζεο (Mandroukas et al., 1986) ελψ ηαπηφρξνλα απμάλεηαη ηφζν ε δξαζηηθφηεηα φζν θαη ν αξηζκφο ησλ κεηαθνξέσλ ηεο γιπθφδεο (Domm, 1999). Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ επθνιφηεξε είζνδν ηεο γιπθφδεο ζηα θχηηαξα, ε νπνία επηηπγράλεηαη κε κηθξφηεξε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο. Δπηγξακκαηηθή παξάζεζε: α. Φπζηνινγηθέο πξνζαξκνγέο ηεο άζθεζεο ζε πγηή & δηαβεηηθά άηνκα Ζ αεξφβηα άζθεζε ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα & κε ειεγρφκελε επηβάξπλζε & βειηηψλεη ηε δηαπεξαηφηεηα ησλ ηξηρνεηδψλ ζηνπο κχεο ηηο κπτθέο ίλεο ηαρείαο νμείδσζεο ηελ ηθαλφηεηα ηνπ κπνθαξδίνπ Διαηηψλεη ηελ Κ 10

11 ηεο VO2max Πξνθπιάζζεη ηα αγγεία απφ αξηεξηνζθιεξσηηθέο αιινηψζεηο ηνλ αξηζκφ & ηε δξαζηηθφηεηα ησλ κεηαθνξέσλ ηεο γιπθφδεο (κε απνηέιεζκα επθνιφηεξε είζνδνο ηεο γιπθφδεο ζηα θχηηαξα κε > επίπεδα ηλζνπιίλεο) Mandroukas et al. 1986, Dohm, 1999) β. Δπλντθέο, καθξνπξφζεζκεο επηδξάζεηο ηεο ζπζηεκαηηθήο άζθεζεο Γηαηήξεζε θαιήο ΦΚ θαηά 20-50% ηεο ρνξεγνχκελεο ηλζνπιίλεο ηεο κπτθήο δχλακεο θαη αληνρήο Καιχηεξε ξχζκηζε επηπέδσλ γιπθφδεο Απνηξνπή δπζιηπηδαηκηθήο εθηξνπήο-ξχζκηζε ηνπ βάξνπο Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη αχμεζε ηεο ηθαλφηεηαο γηα εξγαζία ιήςεο θαξκάθσλ Καιχηεξε δηαρείξηζε ζηξεζνγφλσλ θαηαζηάζεσλ Αχμεζε ηεο απηνπεπνίζεζεο κέζσ θνηλσληθψλ επαθψλ ζε αζιεηηθέο νκάδεο δηαβεηηθψλ Γ. ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΑΚΖΖ ΣΟ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Έλαο ππνζηεξηθηηθφο θαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο παξάγνληαο ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο θαη δηαηηεηηθήο αληηκεηψπηζεο φπσο έρεη ήδε ιερζεί είλαη ε εκεξήζηα κέηξηα ηθαλνπνηεηηθή (επαξθήο) ζσκαηηθή άζθεζε ηνπ δηαβεηηθνχ. Ζ δηάξθεηα θαη ε έληαζε ηεο ζσκαηηθήο επηβάξπλζεο ζα πξέπεη λα ζπδεηεζεί κε ην γηαηξφ εθφζνλ σο γλσζηφ ηα δηαθνξεηηθά είδε άζθεζεο αζθνχλ δηαθνξεηηθή επίδξαζε ζηε γιπθφδε ηνπ αίκαηνο θαη επνκέλσο γηα λα απνθεπρζεί κηα ππνγιπθαηκία ζα πξέπεη ε δφζε ηεο ηλζνπιίλεο ή ε θαηαλάισζε ησλ πδαηαλζξάθσλ λα πξνζαξκφδεηαη αλάινγα κε ηε αζιεηηθή δξαζηεξηφηεηα. Άζθεζε ζην δηαβήηε ηχπνπ Ι ην δηαβήηε ηχπνπ Η ππάξρεη πιήξεο ή ζρεδφλ πιήξεο έιιεηςε ηλζνπιίλεο, επνκέλσο ν κεηαβνιηζκφο ηεο γιπθφδεο εμαξηάηαη απφ ηελ εμσγελή ρνξήγεζε. ηε δηάξθεηα ζσκαηηθήο άζθεζεο ε θαηαλάισζε θαη ε κεηαθνξά ηεο γιπθφδεο ζηα κπτθά θχηηαξα είλαη ηδηαίηεξα απμεκέλε. Ζ αηηία ηεο απμεκέλεο πξφζιεςεο γιπθφδεο απφ ην κπτθφ θχηηαξν δελ έρεη εξκελεπζεί πιήξσο, ελψ ζπδεηείηαη ε χπαξμε ελφο παξάγνληα 11

12 πνπ νκνηάδεη κε ηελ ηλζνπιίλε θαη πηζηεχεηαη φηη απειεπζεξψλεηαη κε ηε κπτθή δξαζηεξηφηεηα. εθηφο απηνχ ε είζνδνο ηεο γιπθφδεο ζην κπτθφ θχηηαξν ζε ζρεηηθή έιιεηςε νμπγφλνπ είλαη απμεκέλε (Gomer, 1994, Behrmann et al., 1992). Ζ απμεκέλε απηή κεηαθνξά γιπθφδεο ζην κπτθφ θχηηαξν νδεγεί ζηελ πηψζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο ζην αίκα θαη ζε κεησκέλε απνβνιή γιπθφδεο κε ηελ νπξία. Ζ ρακειφηεξε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο ζην αίκα επηηξέπεη ηε κείσζε ηεο πνζφηεηαο ηλζνπιίλεο κε έλεζε. σκαηηθή δξαζηεξηφηεηα κε επηβαξχλζεηο αληνρήο βειηηψλνπλ ηε δηαπεξαηφηεηα ησλ ηξηρνεηδψλ αγγείσλ θαη απμάλνπλ ηηο επηδφζεηο ηνπ κπνθαξδίνπ. Γηαπηζηψζεθε φηη ε πξνπφλεζε αληνρήο ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη ειεγρφκελε επηβάξπλζε θαζπζηεξεί ηελ εκθάληζε αγγεηαθψλ παζήζεσλ ζε δηαβεηηθνχο αζζελείο πνπ λνζνχλ γηα πνιιά ρξφληα. εκαληηθά νθέιε ηεο άζθεζεο επνκέλσο ε πξνθχιαμε ησλ αγγείσλ απφ αξηεξηνζθιεξσηηθέο αιινηψζεηο κε ηηο επαθφινπζεο επηπινθέο, φπσο ζηεζάγρε, έκθξαγκα, εγθεθαιηθά επεηζφδηα. Σέινο κηα απφ ηηο βαζηθέο επηδξάζεηο ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο ζην δηαβεηηθφ αζζελή, παξάιιεια κε ηηο επλντθέο επηδξάζεηο πνπ αζθεί ζηε ρξνληθή κεηαηφπηζε ησλ αγγεηαθψλ παζήζεσλ είλαη ε βειηησκέλε αμηνπνίεζε ηεο γιπθφδεο ζηνπο κχεο θαζψο δηεμάγεηαη πιένλ κε ιηγφηεξε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο. (Campaigne, 1988, Schöffling, 1984) Απφ ζεηξά εξεπλψλ σζηφζν θαίλεηαη φηη ε απνηειεζκαηηθή απηή επίδξαζε ηεο κείσζεο ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο ζην αίκα κεηά απφ ζσκαηηθή άζθεζε ζπκβαίλεη κφλν ηφηε, φηαλ ππάξρεη έλα ειάρηζην ππφινηπν ηλζνπιίλεο ζηνλ νξγαληζκφ. ε πεξίπησζε πνπ ιείπεη εληειψο θάηη πνπ ζπκβαίλεη ζε άηνκν πνπ δελ παίξλεη ζεξαπεία ηφηε ηα απνηειέζκαηα είλαη αληίζεηα δειαδή ε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο ζην αίκα απμάλεη θαη ε θαηάζηαζε ηνπ κεηαβνιηζκνχ δπζρεξαίλεη ζπλερψο κέρξη ν αζζελήο λα ράζεη ηηο αηζζήζεηο ηνπ. ηε δηάξθεηα ηεο θαηάζηαζεο απηήο ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ιηπαξά νμέα γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο θαη ζρεκαηίδεηαη ηαρεία αλάπηπμε ηεο θέησζεο δηφηη ε πνζφηεηα ηεο ηλζνπιίλεο πνπ θπθινθνξεί ζε ζρέζε κε ηηο αλάγθεο είλαη πνιχ ρακειή. Όηαλ ε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο πξηλ ηε ζσκαηηθή επηβάξπλζε είλαη πάλσ απφ 3g/l, ηφηε πξέπεη λα απνθεχγνληαη ζσκαηηθέο επηβαξχλζεηο γηα κείσζε ηνπ θηλδχλνπ αχμεζεο ηεο γιπθφδεο αίκαηνο θαη κάιηζηα απηφ απνηειεί έλδεημε φηη ην άηνκν πξέπεη λα εληζρχζεη ζπκπιεξσκαηηθά ηε ζεξαπεία ηνπ. Αζζελείο πνπ ζεξαπεχνληαη κε ηθαλνπνηεηηθή πξφζιεςε ηλζνπιίλεο, εκθαλίδνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ζσκαηηθήο άζθεζεο αηζζεηή πηψζε ηεο ζπγθέληξσζεο γιπθφδεο ζην αίκα. Απηφ παξνπζηάδεηαη θπξίσο ζε επηβαξχλζεηο αληνρήο κέηξηαο θαη κεζαίαο έληαζεο. Ζ 12

13 ρακειφηεξε απειεπζέξσζε γιπθφδεο ζην αίκα, εληζρχεηαη κε ζπλερή απειεπζέξσζε ηλζνπιίλεο απφ ηα απνζέκαηα πνπ έρνπλ ρνξεγεζεί κε έλεζε. ε κείσζε γιπθφδεο θάησ απφ 0,5-1,0g/l αίκαηνο ηφηε δελ ηξνθνδνηείηαη επαξθψο ν εγθέθαινο κε γιπθφδε. Ζ ππνγιπθαηκία απηή νδεγεί ζε ραξαθηεξηζηηθέο ππνγιπθαηκθέο αληηδξάζεηο κε ζπκπηψκαηα φπσο κπτθή αδπλακία, κεησκέλε απηνζπγθέληξσζε, εθίδξσζε, ηξέκνπιν θαη ηέινο απψιεηα αηζζήζεσλ. Γηα ηελ πξφιεςε ππνγιπθαηκηθψλ αληηδξάζεσλ πξέπεη πξν ηεο άζθεζεο θαη ζε ζπλελλφεζε κε ην ζεξάπνληα ηαηξφ λα ρνξεγείηαη κεησκέλε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο θαη λα αθνινπζείηαη πξφζιεςε πδαηαλζξάθσλ πνπ επηβαξχλνπλ ιηγφηεξν ην πεπηηθφ ζχζηεκα. Ο ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο δηαβεηηθφο αζιεηήο κπνξεί λα ξπζκίδεη ηε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο κε ηδαληθφ ζπληνληζκφ ησλ δηαθφξσλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηηκή ηεο (Behrmann & Weineck, 1992) Η απαηηνχκελε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, φπσο απφ: ηελ ηηκή ηεο γιπθφδεο ηνπ αίκαηνο θαηά ηελ έλαξμε ηεο άζθεζεο, ην δηάζηεκα πνπ κεζνιάβεζε απφ ηε ρνξήγεζή ηεο κέρξη ηελ άζθεοε (επίδξαζε απφ πξνεγνχκελε ρνξήγεζε ηλζνπιίλε),ηε δφζε θαη ηνλ ηχπν ηεο ηλζνπιίλεο, ηελ παξνχζα παξαγσγή ηλζνπιίλεο δηαβεηηθνχ, ην ρξφλν, πνζφηεηα θαη ην είδνο ηνπ πξνεγνχκελνπ γεχκαηνο (παξνχζα πξφζιεςε πδαηαλζξάθσλ), ηελπαξνχζα πξνπνλεηηθή θαηάζηαζε, ηελ έληαζε θαη δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο, ηελ απνζεθεπκέλε πνζφηεηα γιπθνγφλνπ ζην ήπαξ &θαηκχεο, ηε ςπρηθή επηβάξπλζε, ηε Λνίκσμε, εγρείξεζε ή ηξαπκαηηζκφ θαη ηέινο ην ζεκείν ηεο έλεζεο (ζε αζθνχκελε ή κε πεξηνρή ηνπ ζψκαηνο). Πξφιεςε θαη αληηκεηψπηζε ηεο ππνγιπθαηκίαο Γηα ηελ απνθπγή ησλ δπζάξεζησλ ζπλεπεηψλ ηεο άζθεζεο λα δίλεηαη βαξχηεηα ζηα εμήο: - Μέηξεζε ηεο γιπθφδεο ηνπ αίκαηνο πξηλ θαη κεηά ηελ άζθεζε - Να είλαη γλσζηή ε ζπκπεξηθνξά ηεο γιπθφδεο ηνπ δηαβεηηθνχ ζε επαλεηιεκκέλεο κεηξήζεηο ζην ζπγθεθξηκέλν άζιεκα - 45 πξηλ ηελ άζθεζε ιήςε πδαηαλζξάθσλ (θξνχηα, ςσκί) ε πνζφηεηα πδαηαλζξάθσλ εμαξηάηαη απφ ηε δηάξθεηα θαη έληαζε ηεο επηβάξπλζεο πνπ ζα αθνινπζήζεη - Η γιπθφδε αίκαηνο λα θπκαίλεηαη κεηαμχ mg/dl θαη ηα νχξα λα κελ πεξηέρνπλ νμφλε ε άζθεζε δελ πξνθαιεί θαηά θαλφλα απνξχζκηζε ζε γιπθφδε<ησλ 250 mg/dl (Hackfort, 2003). 13

14 Η άζθεζε ζην δηαβήηε ηχπνπ ΙΙ Πξφθεηηαη γηα άηνκα κεγαιχηεξεο ειηθίαο νη νπνίνη εθηφο απφ ηνλ δηαβήηε εκθαλίδνπλ ζπρλά παρπζαξθία, ππέξηαζε, δπζιηπηδαηκία θαη ηζραηκηθή θαξδηνπάζεηα. πνιινί απφ απηνχο ζεξαπεχνληαη κφλν κε δίαηηα ή ζε ζπλδπαζκφ κε ππνγιπθαηκηθά δηζθία, δίρσο ηε ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο. Σα νθέιε απφ ηελ άζθεζε ζηνπο δηαβεηηθνχο ηχπνπ ΗΗ είλαη πνιιαπιά εθηφο απφ ηε βειηίσζε ηεο ξχζκηζεο φπσο: Μείσζε ηεο αληίζηαζεο ησλ ηζηψλ ζηελ ηλζνπιίλε Διάηησζε ηεο ΑΠ Αχμεζε HDL κείσζε LDL & ηξηγιπθεξηδίσλ έρεη επίζεο δηαπηζησζεί φηη: Άηνκα κε ζρεηηθά θαθή ξχζκηζε ή θαη κε άιινπο παξάγνληεο θηλδχλνπ, p ιηγφηεξεο αγγεηαθέο επηπινθέο φηαλ αζθνχληαη (Howard, 1999) ηέινο, Δληζρχεηαη ε δηαηηεηηθή πξνζπάζεηα ησλ παρχζαξθσλ γηα απψιεηα βάξνπο ζα πξέπεη λα ηνληζηεί φηη είλαη αλαγθαίν: ε άζθεζε λα είλαη ζπλερήο γηαηί έρεη δηαπηζησζεί φηη ε δηαθνπή ηε θαη γηα ιίγεο κφλν εκέξεο επαλαθέξεη ηηο παξακέηξνπο πνπ είραλ βειηησζεί ζηελ πξνεγνχκελε θαηάζηαζε (Ardilouse, 1998) Απψηεξνο ζηφρνο ηεο άζθεζεο: πξνθχιαμε ησλ αγγείσλ απφ αζεξσκαηηθέο αιινηψζεηο & επαθφινπζεο επηπινθέο, φπσο έκθξαγκα, εγθεθαιηθά επεηζφδηα, ζηεζάγρε Σα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ άζθεζε ζηνλ ηχπν ΗΗ επηθεληξψλνληαη φρη ηφζν ζηελ ππνγιπθαηκία φζν ζηηο θαξδηαγγεηαθέο επηπινθέο γηα ην ιφγν απηφ λα ιεθζνχλ ηα παξαθάησ ππφςε: Πξηλ ηελ έλαξμε άζθεζεο δνθηκαζία θφπσζεο γηα δηαπίζησζε πηζαλήο χπαξμεο ηζραηκίαο ηνπ κπνθαξδίνπ Ο ηχπνο ηεο άζθεζεο εμαξηάηαη απφ ηελ ειηθία θαη ηηο ζπλππάξρνπζεο επηπινθέο Να ιεθζνχλ ππφςε νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε αζζελνχο, ψζηε λα γίλεηαη εμαηνκίθεπζε Ιδηαίηεξε πξνζνρή ζηνπο ηλζνπιηλνζεξαπεπφκελνπο αζζελείο γηα ηελ απνθπγή ππνγιπθαηκίαο 14

15 Γεληθά ε άζθεζε είλαη επεξγεηηθή ζηνπο δηαβεηηθνχο αιιά ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε αζζελνχο, νχησο ψζηε λα γίλεηαη εμαηνκίθεπζε. Γ. ΑΚΖΖ ΠΑΗΓΗΧΝ ΜΔ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Ζ δηάζεζε γηα ζπκκεηνρή ζε αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο- εθηφο ειάρηζησλ εμαηξέζεσλ ππάξρεη αλεπηπγκέλε θαηά ηνλ ίδην βαζκφ θαη ζηα παηδηά θαη έθεβνπο πνπ πάζρνπλ απφ Γ φπσο θαη ζηα πγηή άηνκα. Ζ επλντθή επίδξαζε ηεο κπτθήο άζθεζεο ζην κεηαβνιηζκφ, ηζρχεη θαη γηα ην παηδί κε Γ. Ζ άπνςε πνπ είλαη αληίζεηε ζηελ άζιεζε ησλ παηδηψλ κε δηαβήηε ζην ζρνιείν, ζην ζχιινγν ή θαηά ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ζπλήζσο δηθαηνινγείηαη κε ην επηρείξεκα ηεο κεησκέλεο ηθαλφηεηαο θαη ηνπ απμεκέλνπ θηλδχλνπ λα ζπκβνχλ ππνγιπθαηκηθέο αληηδξάζεηο. ηελ άπνςε απηή κπνξεί λα αληηπαξαηαρζεί φηη ηα παηδηά θαη νη έθεβνη κε Γ κε ζσζηή θαζνδήγεζε θαη ξχζκηζε ηνπ κεηαβνιηζκνχ κπνξνχλ ζρεδφλ φπσο ηα πγηή παηδηά λα αζθεζνχλ θαη κε ζπζηεκαηηθή θπζηθή άζθεζε λα πεηχρνπλ θαη ζσκαηηθέο επηδφζεηο. Πξνυπφζεζε σζηφζν απνηειεί ε ιήςε κέηξσλ αληηκεηψπηζεο θαη ε εθαξκνγή ηνπο κε απφιπηε ζπλέπεηα φπσο: δίαηηα, ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο, ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Δπνκέλσο κε θαηάιιειεο νδεγίεο θαη κε πξνζεθηηθή παξαθνινχζεζε, νη πεξηζζφηεξνη αζζελείο κε ηλζνπιηλνεμαξηψκελν δηαβήηε κπνξνχλ λα αζθεζνχλ κε αζθάιεηα. Οη εηδηθέο νδεγίεο πνηθίινπλ αλάινγα κε ηνλ ηχπν, ηε έληαζε, ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο, ην ρξφλν θαη ηνλ ηχπν ηεο δίαηηαο θαη ηεο ηλζνπιηλνζεξαπείαο θαη ηνλ έιεγρν ηεο γιπθφδεο ηνπ αίκαηνο. Γεληθά, ν κεηαβνιηθφο έιεγρνο επηηπγράλεηαη πην εχθνια θαη ν θίλδπλνο ππνγιπθαηκίαο ειαηηψλεηαη φηαλ ε άζθεζε κπνξεί λα πξνγξακκαηηζηεί. Αζζελείο κε δηαβήηε δελ πξέπεη λα αζθνχληαη φηαλ είλαη ππφ-ή ππεξηλζνπιηλνπνηεκέλνη, γη απηφ θαη ε απηνπαξαθνινχζεζε ησλ επηπέδσλ ηεο γιπθφδεο ζην αίκα είλαη ππνρξεσηηθή πξηλ απφ έληνλε ή κε πξνζρεδηαζκέλε θπζηθή δξαζηεξηφηεηα.. Ζ πξνθαινχκελε απφ ηελ άζθεζε αχμεζε ησλ θαηερνιακηλψλ είλαη δπλαηφλ λα παξάγεη ζπκπηψκαηα πνπ κπνξνχλ λα ιεθζνχλ ιαλζαζκέλα σο ζρεηηθά κε ηελ ππνγιπθαηκία θαη αληίζηξνθα (Giaga et al. 1994). Γηα ηελ πξφιεςε ησλ ππνγιπθαηκηθψλ αληηδξάζεσλ πξέπεη θάζε παηδί λα γλσξίδεη ηα ππνθεηκεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ππνγιπθαηκίαο θαη κε ηε ιήςε επθνινρψλεπησλ πδαηαλζξάθσλ λα εκπνδίδεηαη ε εκθάληζε βαξηψλ θαηαζηάζεσλ ππνγιπθαηκίαο. Πξνιεπηηθά ζα πξέπεη λα ρνξεγνχληαη 45 (ρξφλνο 15

16 γηα ηελ πέςε) πξηλ απφ ηελ άζθεζε πδαηάλζξαθεο (θξνχηα, θξπγαληέο ςσκηνχ). Ζ πνζφηεηα πδαηαλζξάθσλ εμαξηάηαη απφ ηε δηάξθεηα ηνλ ηχπν θαη ηελ έληαζε ηεο άζθεζεο πνπ πξφθεηηαη λα αθνινπζήζεη. Γεληθά 2-4 κνλάδεο ςσκηνχ (κία κνλάδα ςσκηνχ αληηζηνηρεί κε 12 g θαζαξψλ πδαηαλζξάθσλ). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο ππάξρεη ηφηε κεγαιχηεξε πξνζθνξά γιπθφδεο ζηε δηάζεζε ησλ κπψλ θαη απνθεχγνληαη θαηά ην πιείζηνλ νη ππνγιπθαηκηθέο θαηαζηάζεηο. Σε έληνλε θαη παξαηεηακέλε άζθεζε Ο Καζεγεηήο Φπζηθήο αγσγήο λα είλαη ελεκεξσκέλνο γηα ηηο ραξαθηεξηζηηθέο αληηδξάζεηο ησλ παηδηψλ πνπ πάζρνπλ απφ ΣΓ θαη λα δηαζέηεη ζηαθπινζάθραξν ή θχβνπο δάραξεο θαη ζαθραξνχρα πνηά ζηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο. Δάλ παξά ηε ιήςε πξνιεπηηθψλ κέηξσλ, εκθαληζηνχλ ππνγιπθαηκηθά ζπκπηψκαηα, ηφηε ρνξεγνχληαη κε ιίγα πγξά g γιπθφδεο. Δμαηνκηθεπκέλα θαη θαηά πεξίπησζε ν ζεξάπσλ ηαηξφο πξνηείλεη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο ειάηησζε θαηά 2-6 κνλάδεο ηεο ρνξεγνχκελεο κε έλεζε ηλζνπιίλεο γηα θάζε ψξα γπκλαζηηθήο. Αχμεζε ηεο ηξνθήο κεηά ηελ άζθεζε φπσο θαη ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο ηαρείαο δξάζεο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο άζθεζεο ελψ ζε πεξίπησζε ιηπνζπκίαο ρνξήγεζε ππνδφξηα ή ελδνκπτθά γιπθαγφλεο. ε κειέηε ηνπ Marres (1988) εξεπλήζεθε ε ζπκκεηνρή 165 παηδηψλ πνπ έπαζραλ απφ Γ ζην κάζεκα ηεο Φπζηθήο αγσγήο θαη πξνέθπςε φηη 52% ζπκκεηείραλ ρσξίο θαλέλα πεξηνξηζκφ ζην κάζεκα ΦΑ, 37% κεξηθέο θνξέο είραλ απαιιαγή, 11% απφιπηε απαιιαγή. Απφιπηε απαιιαγή απφ ην κάζεκα ηεο Γπκλαζηηθήο κφλν ζε παηδηά κε βαξηέο ππνγιπθαηκηθέο αληηδξάζεηο (2%) ε άιιε έξεπλα ζπγθξίλνληαο δξαζηήξηνπο κε κε δξαζηήξηνπο αζζελείο κε Γ, δηαπηζηψζεθε φηη νη πξψηνη είραλ θπζηνινγηθφηεξεο ηηκέο ζηηο παξακέηξνπο θαξδηαγγεηαθνχ θηλδχλνπ πνπ εμεηάζηεθαλ θαη φηη επίζεο ρακειήο έσο κέηξηαο έληαζεο ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηε ηνπ θαξδηαγγεηαθνχ θηλδχλνπ ζε ππέξβαξνπο αζζελείο αθφκα & φηαλ δελ επηθέξεη ηνπ ζσκαηηθνχ βάξνπο (Καδφγινπ, 2004). Πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα εθπιεξψλνληαη πξηλ αξρίζεη θαλείο λα αζθείηαη ζε νξγαλσκέλεο νκάδεο 16

17 Ζ θπζηθή δξαζηεξηφηεηα ρξεζηκνπνηείηαη σο ζπκπιήξσκα ζηε ζεξαπεία ηνπ Γ. Πνιχ ιίγε πξνζνρή έρεη δνζεί φκσο ζε επίπεδν θνηλσληνινγηθφ ζην πφζν δειαδή ε ζεξαπεία κε ζσκαηηθή άζθεζε βνεζάεη ηνπο αζζελείο. Γη απηήλ ηελ θαηεγνξία αζζελψλ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα κπνξνχλ λα αζθνχληαη ηαθηηθά θαη νξγαλσκέλα κε ηζνξξνπεκέλνπ ηχπνπ θπζηθή δξαζηεξηφηεηα. Άηνκα πνπ αζθνχληαη ζε θάπνην ζπνξ, ζπλήζσο απνθηνχλ απμεκέλα θίλεηξα γηα λα μεθηλήζνπλ, εάλ ε πξνπφλεζε γίλεηαη κε νξγαλσκέλν ηξφπν. Ζ ηξνπνπνίεζε ηεο άζθεζεο (έληαζε) θαη ε πξνζαξκνγή ηεο ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε αηφκνπ θαη ηχπνπ δηαβήηε θαηέρεη ζεκαληηθή ζεκαζία. Έξεπλεο εκθαλίδνπλ ηελ άζθεζε ζε νξγαλσκέλεο νκάδεο λα είλαη ηδηαίηεξα θαηάιιειε θαη νη αζζελείο λα ηελ απνδέρνληαη ζεηηθά (Mandroukas, 1982). Οη δηαβεηηθνί κε κέηξν έσο θαιφ κεηαβνιηθφ έιεγρν ζπλήζσο κπνξνχλ λα εθηειέζνπλ θαη αζθήζεηο πςειήο έληαζεο εάλ αληηπαξέιζνπλ ηνλ αξρηθφ θφβν ηεο άζθεζεο. σζηή ελεκέξσζε θαη πιεξνθφξεζε γηα ηελ πξνέιεπζε θαη ην κεραληζκφ ηεο ππνγιπθαηκίαο θαη πσο απηή κπνξεί λα απνθεπρζεί είλαη πνιχ ζεκαληηθέο φζνλ αθνξά ηε ζσκαηηθή άζθεζε. Πξηλ αξρίζεη θαλείο λα αζθείηαη, νη αθφινπζνη δχν φξνη πξέπεη λα εθπιεξψλνληαη γηα λα επηηξέπεηαη ε άζθεζε ή ε ζπκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα ζεξαπείαο κε άζθεζε. 1. Ηαηξηθφο έιεγρνο Καηά ηνλ νπνίν πξνζδηνξίδεηαη ε ελ γέλεη ηθαλφηεηα ηνπ αζζελνχο γηα άζθεζε Ο εξγαζηεξηαθφο έιεγρνο πεξηιακβάλεη κεηξήζεηο αίκαηνο νχξσλ, λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο, ειεθηνθαξδηνγξάθεκα, δαπεδνζπηξνεξγνκέηξεζε θαη πξνζδηνξηζκφο ησλ κέγηζησλ νξίσλ απφδνζεο, εμέηαζε ηεο λεθξηθήο ιεηηνπξγίαο θαη νθζαικνινγηθή εμέηαζε θαη ηέινο εηήζηνο ηαηξηθφο έιεγρνο γηα λα δηαπηζηψλεηαη θάζε θνξά ε ηθαλφηεηα γηα άζθεζε. 2. Έιεγρνο ηεο ηθαλφηεηαο Φπζηθήο θαηάζηαζεο Γηαπίζησζε ηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο κε εθαξκνγή κεκνλσκέλσλ αζθήζεσλ απφ ηνλ ζεξαπεπηή εηδηθήο θπζηθήο αγσγήο. Οη δηαπηζηψζεηο απφ ηηο παξαπάλσ εμεηάζεηο 1 θαη 2 θαηεπζχλνπλ θαη ηηο ζπζηάζεηο πνπ ζα δνζνχλ ζρεηηθά κε ηελ αζιεηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ην είδνο ηεο άζθεζεο πνπ είλαη θαηάιιεια θαη εμαηνκηθεπκέλα γηα θάζε άηνκν κε Γ. ε πεξίπησζε ζεκαληηθά πεξηνξηζκέλεο ηθαλφηεηαο θπζηθήο θαηάζηαζεο απαξαίηεηνο είλαη ν ζρεδηαζκφο ελφο πξνγξάκκαηνο κε εηδηθά επηιεγκέλεο αζθήζεηο 17

18 γηα ηε βειηίσζε θαη αχμεζε ηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο θαη θαηφπηλ ν αζζελήο επηηξέπεηαη λα ζπκκεηάζρεη ζην άζιεκα ηεο επηινγήο ηνπ (Keul, 1989). Οη παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηελ πνζφηεηα ηεο άζθεζεο είλαη: Ζ ειηθία, ε ηθαλφηεηα αλνρήο ζε ζσκαηηθέο επηβαξχλζεηο, νη παξελέξγεηεο πνπ πξνθχπηνπλ φπσο, ππέξηαζε, ππεξιηπηδαηκία, βάξνο ζψκαηνο, αξηεξηαθή ζηέλσζε θαη νη επηβξαδπλφκελεο παξελέξγεηεο λεπξνπάζεηα, λεθξνπάζεηα, θαηαζηάζεηο νμέσζεο. Δάλ απφ ηα απνηειέζκαηα δελ πξνθχπηεη αληέλδεημε ηφηε ε ζπζηεκαηηθή άζθεζε κπνξεί λα αξρίζεη θαλνληθά. πκπεξηθνξά πξηλ θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ην ηέινο ηεο άζθεζεο: Έιεγρνο ησλ ηηκψλ ηεο γιπθφδεο κε ην κεηξεηή γιπθφδεο πξηλ θαηά ηε δηάξθεηα αιιά θαη κεηά ην ηέινο κεγάιεο δηάξθεηαο επηβαξχλζεσλ πρ. πεδνπνξία, πνδειαζία, ζθη απνζηάζεσλ. Δλδερνκέλσο κείσζε ηεο δφζεο ή ησλ δηζθίσλ ηεο βαζηθήο δφζεο αλάινγα κε ηε δηάξθεηα θαη ηελ έληαζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ έλεζε ηλζνπιίλεο δελ επηηξέπεηαη λα γίλεηαη θνληά ζε κπ πνπ θαηαπνλείηαη πεξηζζφηεξν ιφγσ ηεο άζθεζεο γηα λα απνθεχγεηαη ε ηαρεία απνξξφθεζε. Έηζη γηα παξάδεηγκα νη αζθνχκελνη πνδειάηεο κε Γ ρξεζηκνπνηνχλ ην βξαρίσλα θαη φρη ην κεξφ γηα ηε ρνξήγεζε ηεο ελέζηκεο ηζνπιίλεο ή κείσζε ηεο δφζεο ησλ δηζθίσλ ζε ½. (Gomer, 1992). Δ. ΟΓΖΓΗΔ ΚΑΗ ΤΣΑΔΗ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΑΚΖΖ ΠΑΗΓΗΧΝ ΚΑΗ ΔΝΖΛΗΚΧΝ ΜΔ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Σν είδνο ηνπ αζιήκαηνο πνπ ζα κπνξνχζε λα επηιέμεη έλαο αζζελήο, εμαξηάηαη απφ ηελ ηδηνζπγθξαζία ηνπ, ηα ελδηαθέξνληά ηνπ θαη ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ. είλαη πξνηηκφηεξν λα ππάξρεη πνηθηιία ζηηο αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κε ηηο νπνίεο ζα αζρνιεζεί, ψζηε λα δηαηεξείηαη δσληαλφ ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηελ άζθεζε, ηελ νπνία ζα πξέπεη λα βιέπεη σο δηαζθέδαζε θαη φρη σο ζεξαπεπηηθή αγσγή. Αζιήκαηα πνπ ζπζηήλνληαη γηα ηελ άζθεζε παηδηψλ αιιά θαη ελειίθσλ κε Γ είλαη απηά ζηα νπνία ε δηάξθεηα αιιά θαη ε έληαζε ηεο επηβάξπλζεο κπνξεί λα πξνβιεθζεί θαη λα πξνγξακκαηηζηεί θαη εθφζνλ ε θαηαλάισζε ηεο αληίζηνηρεο ελέξγεηαο κπνξεί λα εμηζνξξνπεζεί κε ζπγθεθξηκέλνπο ζπκπιεξσκαηηθνχο πδαηάλζξαθεο. Σα θαιχηεξα απνηειέζκαηα ζηνλ έιεγρν ηεο γιπθφδεο, ζηε ιεηηνπξγία ηεο θαξδηάο θαη ησλ 18

19 πλεπκφλσλ θαη ζηελ εηθφλα ιηπηδίσλ ζην αίκα, πξνθαινχληαη απφ θπζηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ απμάλνπλ ηελ αληνρή ηνπ αηφκνπ φπσο: βάδηζκα, ηξέμηκν θαη πνδειαζία. Ζ θνιχκβεζε πιενλεθηεί έλαληη ησλ άιισλ αζιεκάησλ ζην φηη ε πηζαλφηεηα γηα ηξαπκαηηζκνχο θαηά ηελ πξνπφλεζε είλαη πνιχ κηθξή θαη ζην φηη δελ ππάξρεη ηξηβή κε ην έδαθνο, πνπ πηζαλφλ λα δεκηνπξγήζεη πξνβιήκαηα ζηα πφδηα ηνπ αζζελνχο. Χζηφζν, ε θνιχκβεζε κεγάιεο έληαζεο θαη δηάξθεηαο ζα πξέπεη λα απνθεχγεηαη, ιφγσ ηνπ θηλδχλνπ πξφθιεζεο ππνγιπθαηκίαο κέζα ζην λεξφ, πνπ κπνξεί λα είλαη κνηξαία αλ δελ παξαθνινπζείηαη ζπλέρεηα ν αζιεηήο. Οκαδηθά αζιήκαηα φπσο πνδφζθαηξν, θαιαζνζθαίξηζε είλαη πνιχ δεκνθηιή ζηα λεαξά άηνκα, σζηφζν, απαηηνχλ κεγάιεο εληάζεηο, γη απηφ ζα πξέπεη νη λεαξνί αζζελείο νπ αζρνινχληαη κε απηά λα είλαη ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί κε ηνλ έιεγρν ηνπ δηαβήηε. Δπνκέλσο ζην επίθεληξν βξίζθεηαη αξρηθά ε βειηίσζε ηεο θάξδηνθπθινθνξηθήο θαη αλαπλεπζηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη ιηγφηεξν ε αχμεζε ηεο κπτθήο δχλακεο. Κνξπθέο επίδνζεο θαη θαηαζηάζεηο εμάληιεζεο ζα πξέπεη λα απνθεχγνληαη. Ζ πξνπφλεζε λα ζηνρεχεη αξρηθά ζηελ επηβάξπλζε 50-70% ηεο κέγηζηεο θαξδηναλαπλεπζηηθήο αληνρήο ζπλνκειίθσλ ρσξίο Γ. Να πξνηηκψληαη επηβαξχλζεηο δηάξθεηαο ίδηνπ πάληα θαη ζηαζεξνχ ξπζκνχ θαη δηάξθεηαο ρσξίο ραξαθηήξα απμνκεηψζεσλ ξπζκνχ (ίληεξβαι) γηα λα παξακείλεη ζηαζεξφο ν ξπζκφο ηεο ξχζκηζεο ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο. Ζ έληαζε θαη ε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο πξέπεη λα είλαη εμαηνκηθεπκέλε γηα θάζε αζινχκελν δηαβεηηθφ θαη εάλ είλαη δπλαηφλ λα πξαγκαηνπνηείηαη ηελ ίδηα ψξα. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξνχλ λα πξνβιεθζνχλ βαξηέο δηαθπκάλζεηο ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο θαη εχθνια λα αληηκεησπηζζνχλ κε ζεξαπεπηηθά κέηξα. εκαληηθή είλαη ε πιεξνθφξεζε ησλ αζζελψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ γνλέσλ ησλ παηδηψλ πνπ πάζρνπλ απφ Γ, γηα ηα νθέιε ηεο άζθεζεο θαη ηηο πξνθπιάμεηο πνπ ζα πξέπεη λα παίξλνπλ. Χζηφζν. νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο δηαβεηηθνχο παξφιν πνπ γλσξίδνπλ ηα νθέιε ηεο άζθεζεο ζε θαζεκεξηλφ πξφγξακκα πξνπφλεζεο, δηαηεξνχλ αξλεηηθή ζηάζε απέλαληί ηεο. Δπίζεο αξθεηνί έθεβνη αληηκεησπίδνπλ ηελ άζθεζε σο είδνο ζεξαπείαο θαη ιηγφηεξν σο επράξηζηε δξαζηεξηφηεηα. Ζ επηκνλή θαη ζπλερήο πξνηξνπή γηα άζθεζε ζηελ πεξίπησζε απηή, αιιά θαη ηα ειθπζηηθά νξγαλσκέλα πξνγξάκκαηα άζθεζεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε επράξηζηα απνηειέζκαηα, εθφζνλ σο γλσζηφ ζε θάζε άλζξσπν θαη ηδηαίηεξα ζηα λεαξά άηνκα ππάξρεη έκθπηε ε αλάγθε γηα θίλεζε, ηελ νπνία ζα πξέπεη λα εληζρχζνπκε κε 19

20 ηέηνην ηξφπν, ψζηε ε άζθεζε λα γίλεη γηα ηνπο λεαξνχο αζζελείο ηξφπνο δσήο (Παλαγησηνπνχινπ, 1993). Δπηβάιιεηαη ζπλεξγαζία κεηαμχ αζζελνχο, γηαηξνχ θαη πξνπνλεηή ΚΦΑ γηα λα θαζνξίδεηαη κε αθξίβεηα ε έληαζε θαη λα ππάξρεη ελεκέξσζε γηα ηελ θαηάζηαζε ηνπ αζθνχκελνπ αζζελνχο (Hackfort, 2003). Καηά ην ζρεδηαζκφ ελφο πξνγξάκκαηνο άζθεζεο επνκέλσο, ζεκαληηθφ είλαη λα δνζεί βαξχηεηα ζηα εμήο ζεκεία: βειηίσζε ηεο θάξδην-θπθινθνξηθήο θαη αλαπλεπζηηθήο ιεηηνπξγίαο & ιηγφηεξν ε ηεο κπτθήο δχλακεο επηβαξχλζεηο 50-70% ηεο κέγηζηεο θαξδηναλαπλεπζηηθήο αληνρήο ζπλνκειίθσλ ρσξίο Γ επηβαξχλζεηο αληνρήο κεζαίαο έληαζεο & < ζρεηηθά δηάξθεηαο επηβαξχλζεηο ίδηνπ πάληα θαη ζηαζεξνχ ξπζκνχ θαη δηάξθεηαο ρσξίο ραξαθηήξα απμνκεηψζεσλ ξπζκνχ (ίληεξβαι) απνθπγή θνξπθψλ επίδνζεο θαη θαηαζηάζεσλ εμάληιεζεο Δίλαη γλσζηφ φηη ζε θάζε παηδί ππάξρεη έκθπηε ε αλάγθε γηα θίλεζε, ηελ νπνία πξέπεη λα εληζρχζνπκε έηζη ψζηε ε άζθεζε λα γίλεη ηξφπνο δσήο. Δπίζεο είλαη γλσζηφ φηη φηαλ ηα παηδηά κε Γ δελ κπνξνχλ λα παίμνπλ θαη λα ζπλαγσληζηνχλ ζπλνκειίθνπο ηνπο, δεκηνπξγνχληαη αξλεηηθέο επηδξάζεηο κε απνηέιεζκα λα δηαηαξάζζεηαη ν ςπρηζκφο ηνπο. Ζ άζθεζε ζε νξγαλσκέλα ηκήκαηα γηα άηνκα κε Γ ζεσξνχληαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθά εθφζνλ θαζνδεγνχληαη απφ αζιεηηθφ ζεξαπεπηή θαη γηαηξφ είηε απηή εθαξκφδεηαη ζε αίζνπζα γπκλαζηηθήο είηε ππαίζξηα. Μηα ψξα άζθεζεο πξέπεη λα πεξηιακβάλεη, θαιή πξνζέξκαλζε, αζθήζεηο αληνρήο θαη λεπξνκπτθήο ζπλαξκνγήο θαζψο θαη παηρλίδη. Γηα φιεο ηηο ειηθίεο αιιά ηχπνπο (Η θαη ΗΗ) Γ ζεκαληηθή ζεσξείηαη επίζεο ε δηάηαζε θαη ελδπλάκσζε ησλ κπψλ πξνζέρνληαο σζηφζν λα κελ εθηεινχληαη αζθήζεηο ηζνκεηξηθέο δειαδή αζθήζεηο κε θξάηεκα αλαπλνήο πρ. θάκςεηο ή άξζε βαξψλ. Οη νδεγίεο πνπ δίλνληαη ζηνπο αζζελείο πέξα απφ ηελ νξγαλσκέλε άζθεζε, είλαη ε ζπλέρηζε ηεο άζθεζεο θαηά ηνλ ειεχζεξν ρξφλν, ηα αββαηνθχξηαθα ηηο δηαθνπέο κε δξαζηεξηφηεηεο φπσο πεδνπνξία, πνδειαζία, ζθη απνζηάζεσλ θαη άιια. 20

21 Ζ πνζφηεηα θαη ην είδνο εμαξηάηαη απφ ηελ ειηθία, ηελ πξνεγνχκελε αζιεηηθή εκπεηξία, ην βάξνο ηνπ ζψκαηνο θαη ηηο ζπλνδεπηηθέο δηαηαξαρέο. Αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αεξφβηαο αληνρήο κέηξηαο έληαζεο θαη δηάξθεηαο βειηηψλνπλ ην κεηαβνιηζκφ ηνπ δηαβεηηθνχ αηφκνπ. Χο επλντθέο δξαζηεξηφηεηεο έρνπλ απνδεηρζεί εθείλεο πνπ έρνπλ ζηαζεξή επηβάξπλζε, δελ ππάξρεη κεγάινο θίλδπλνο ηξαπκαηηζκνχ θαη επηηξέπνπλ κε αθξίβεηα ηνλ θαζνξηζκφ θαηαλάισζεο ελέξγεηαο. Ζ ηειηθή σζηφζν απφθαζε γηα ηε ζπκκεηνρή ή κε ζε θάπνην άζιεκα θαζννξίδεηαη απφ ηνλ ελδηαθεξφκελν (Behrmann & Weineck, 1992). Καηάιιειεο αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο Δμαηηίαο ηνπ θαιχηεξνπ ειέγρνπ ηεο γιπθφδεο ζπληζηψληαη ηα εμήο αζιήκαηα: Σξέμηκν, πνδειαζία, in line skating, θνιχκβεζε, ρνξφο, Aqua fit, ζθη απνζηάζεσλ, ηέληο θαη κπάηκηληνλ ηα δχν ηειεπηαία αζιήκαηα εμαηηίαο ηνπ αγσληζηηθνχ ραξαθηήξα ζα πξέπεη λα δεκηνπξγνχληαη ζπκπιεξσκαηηθνί θαλφλεο γηα ηε κείσζε ησλ κέγηζησλ επηβαξχλζεσλ ηα αγσληζηηθά παηρλίδηα πνδφζθαηξν θαη θαιαζνζθαίξηζε λα εθαξκφδεηαη ε δηαθνξνπνίεζε κέζα ζηελ νκάδα θαη ηξνπνπνίεζε θαλνληζκψλ έηζη ψζηε λα επηπγράλεηαη: ηεο έληαζεο & δηάξθεηαο ηεο άζθεζεο < επηβάξπλζε ηνπ αλαεξφβηνπ κεραληζκνχ θαη < ζπρλφηεηα ππνγιπθαηκηθψλ επεηζνδίσλ Αζιήκαηα πνπ πξέπεη λα απνθεχγνληαη είλαη απηά πνπ ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηε δσή ηνπ αζιεηή ζε ππνγιπθαηκηθέο θξίζεηο, φπσο: Οξεηβαζία, Αλαξξίρεζε, Θαιάζζην ζθη, Καηαδχζεηο, Πηψζε απφ αιεμίπησην. χληνκεο επηβαξχλζεηο φπσο, θαηξνβνιία, Άξζε βαξψλ, Bodybuilding, Άικαηα θαη Αγψλεο ηαρχηεηαο κεηψλνπλ ηηο ηηκέο ηεο πίεζεο ηνπ αίκαηνο ζε ηνπιάρηζηνλ 300 mmhg θαη ν θίλδπλνο κηθξναγγεηνπάζεηαο - αηηία βιάβεο ζε λεθξά θαη νθζαικνχο - ζπρλά απνηεινχλ ζπλνδεπηηθέο βιάβεο. 21

22 Ε. ΑΘΛΖΣΗΜΟ ΤΦΖΛΧΝ ΔΠΗΓΟΔΧΝ - ΠΡΧΣΑΘΛΖΣΗΜΟ ΚΑΗ ΑΚΥΑΡΧΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Ζ ζεψξεζε ηεο πξνβιεκαηηθήο «αζιεηηζκφο πςειψλ επηδφζεσλ ζε δηαβεηηθά άηνκα» έρεη εξεπλεζεί ειάρηζηα κέρξη ζήκεξα. Απφ ηηο πεξηνξηζκέλεο έξεπλεο πνπ ππάξρνπλ δε θαίλεηαη λα θαηαιήγνπλ νη δηαβεηνιφγνη, θπζηνιφγνη, αζιεηίαηξνη θαη επηζηήκνλεο ηνπ αζιεηηθνχ ρψξνπ ζε απφιπηα ζπκπεξάζκαηα (Hirsch, 1992). Δίλαη σζηφζν απνξίαο άμην απηή ε έιιεηςε εξεπλψλ δηφηη ππάξρνπλ πνιινί αζιεηέο πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε πνπ έρνπλ επηηπρίεο ζηνλ αζιεηηζκφ θαη δελ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα κε ηελ αζζέλεηά ηνπο. Να αλαθεξζεί ραξαθηεξηζηηθά ην εμήο γεγνλφο, φπνπ πξηλ απφ ηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηεο Βαξθειψλεο ην 1992, 11 αζιεηέο πςειψλ επηδφζεσλ δηαθνξεηηθψλ αζιεκάησλ πνπ έπαζραλ απφ Γ ηχπνπ Η, έθαλαλ ζπκβνιηθή επίδεημε ηεο αζιεηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο, δηαλχνληαο ζε ιίγεο κέξεο ηελ απφζηαζε Βξπμειιψλ Βαξθειψλεο κε ην πνδήιαην. ζηε δηάξθεηα ηεο απφζηαζεο ησλ 1500 km δε ζπλέβε νχηε κία δηαβεηηθή θξίζε (Gomer, 1992).Όπσο δείρλνπλ νη εκπεηξίεο κε αζιεηέο πνπ πάζρνπλ απφ Γ ν πξσηαζιεηηζκφο δε ζεσξείηαη νπσζδήπνηε έλαο απνζηαζεξνπνηεηηθφο παξάγνληαο θαη κε ξπζκηζηηθφο, κε ειεγρφκελνο φηαλ νη αζιεηέο θαηέρνπλ γλψζε εμεηδηθεπκέλε θαη ζε βάζνο γχξσ απφ ην πξφβιεκά ηνπο θαζψο θαη πξαθηηθή εκπεηξία. Φπζηνινγία ηνπ κεηαβνιηζκνχ ηεο γιπθφδεο ζηνπο αζιεηέο Ζ ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο ζην αίκα είλαη ην θεληξηθφ ζεκείν ζην νπνίν πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή. νη κεηαβνιέο ηεο ζπγθέληξσζεο γιπθφδεο ζηε δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο ηνπ δηαβεηηθνχ αζιεηή, θαζψο θαη ε πξφιεςε θαη εμηζνξξφπεζε ηεο ηηκήο ηεο γιπθφδεο παίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ αζιεηή. Ζ γιπθφδε απνηειεί γηα ηα πεξηζζφηεξα θχηηαξα ηνλ πην ζεκαληηθφ πξνκεζεπηή ελέξγεηαο θαη γηα ηνλ εγθέθαιν ηνλ κνλαδηθφ (Behrmann & Weineck). Σν ζάθραξν ζην αίκα ξπζκίδεηαη απφ έλα ζχζηεκα δηαθνξεηηθψλ παξαγφλησλ. ην ζρήκα 1 αλαθέξνληαη νη ζεκαληηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε γιπθφδε ζην αίκα. 22

23 Κίλεζε (ζε ζπλδπαζκφ κε ηλζνπιίλε) Αληαγσληζηέο ηλζνπιίλεο (αδξελαιίλε, Κνξηηδφλε, Γιπθαγφλε) Γιπθφδε/αίκα Ηλζνπιίλε (απφ ην πάγθξεαο) (Φπζηνινγηθήηηκή60-100mg/dl) Πξφζιεςε πδαηαλζξάθσλ (απφ ηελ ηξνθή) ρήκα 1. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε γιπθφδε ζην αίκα Ζ πηψζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο θάησ απφ 60 mg/dl ραξαθηεξίδεηαη φπσο πξνεγνχκελα αλαθέξζεθε σο ππνγιπθαηκία θαη πεξηνξίδεη ζεκαληηθά ηε ιεηηνπξγία ηνπ θεληξηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο κε απνηέιεζκα ιεηηνπξγηθέο δηαηαξαρέο. Ζ πξφζιεςε γιπθφδεο ζην αίκα κπνξεί λα ζηαζεξνπνηήζεη θαη πάιη ηηο ιεηηνπξγίεο ρσξίο λα ππνζηεί ν νξγαληζκφο βιάβεο. ε πεξίπησζε πνπ κεησζεί αθφκε πεξηζζφηεξν ε ηηκή ηεο γιπθφδεο είλαη δπλαηφλ λα πξνθιεζνχλ βαξηάο κνξθήο δηαηαξαρέο φπσο απψιεηα αηζζήζεσλ κε κπτθνχο ζπαζκνχο. Ζ ππνγιπθαηκηθή θξίζε απαηηεί άκεζε παξέκβαζε κε κέηξα φπσο πξφιεςε γιπθφδεο ηαρείαο δξάζεο ελδνθιέβηα ρνξήγεζε ή ρνξήγεζε αληαγσληζηψλ ηεο ηλζνπιίλεο γιπθαγφλε. Με ην κέηξν απηφ κπνξεί ζε ιίγα ιεπηά λα αληηκεησπηζζεί απνηειεζκαηηθά ε ππνγιπθαηκία ην ζρήκα 2 θαίλνληαη ζπγθεληξσηηθά ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ Γ ηχπνπ Η (λεαληθφο δηαβήηεο) θαη ηχπνπ ΗΗ (δηαβήηεο ελειίθσλ). Υαξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα Γηαβήηεο Σχπνπ Η Γηαβήηεο Σχπνπ ΗΗ % φισλ ησλ δηαβεηηθψλ 10% 90% Δκθάληζε ηεο λφζνπ λεαξή ειηθία >40 ν έηνο ηεο ειηθίαο θιεξνλνκηθφηεηα ζπάληα; ζπρλά Αξρίδεη κε κεηαβνιηθή νμέσζε ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζπάληα Απφιπηε εμάξηεζε απφ ηλζνπιίλε πάληνηε ζπάληα(<30%) πρλφηεηα ειαθξψλ ππνγιπθαηκηψλ ζπρλά ~ 5Υ εβδνκ. πλδπαζκφο κε άιιεο αζζέλεηεο πνιχ ζπάληα ζρεδφλ πάληνηε Αληηκεηψπηζε-ζεξαπεία ηλζνπιίλε Γίαηηα, θίλεζε, ράπηα, ηλζνπιίλε Δπαηζζεζία ζε ηλζνπιίλε Πνιχ πςειή ρακειή Άζιεζε πςειψλ επηδφζεσλ Δίλαη δπλαηή 23

24 ρήκα 2. Υαξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ Γ ηχπνπ Η θαη ΗΗ ηνλ πάζρνληα ηχπνπ Η ζηνλ νπνίν ππάξρεη απμεκέλε ζπγθέληξσζε γιπθφδεο ζην αίκα, εκθαλίδεηαη πιήξε έιιεηςε ηλζνπιίλεο, ε αηηία πηζαλφλ λα είλαη κηα αληίδξαζε απηνάκπλαο ηνπ νξγαληζκνχ ελάληηα ζηα β-θχηηαξα ηνπ παγθξέαηνο πνπ παξάγνπλ ηλζνπιίλε. ε χπαξμε ηλζνπιίλεο ζην αίκα είλαη αλαγθαία γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ. Με ρνξήγεζε ζπγθεθξηκέλεο ελέζηκεο πνζφηεηαο ηλζνπιίλεο θαη πξφζιεςε ζπγθεθξηκέλεο πνζφηεηαο πδαηαλζξάθσλ είλαη εθηθηή ε δηαηήξεζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο ζην αίκα (ζρήκα 3). ψξα πγθέληξσζε γιπθφδεο mg/dl Τδαηάλζξαθεο(g) Ηλζνπιίλε 14/8 12/0 16/0 0/12 (γξήγνξε/αξγή) Υσξίο άζθεζε πγθέληξσζε γιπθφδεο mg/dl Τδαηάλζξαθεο(g) Ηλζνπιίλε (γξήγνξε/αξγή) 12/8 8/0 12/0 0/12 Με άζθεζε Γ Γ Α Γ ρήκα 3. Ζκεξήζην Πξσηφθνιιν δηαβεηηθνχ Μεηαβνιέο ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο, ηλζνπιίλεο, πδαηαλζξάθσλ, κε θαη ρσξίο άζθεζε. Οη κεηαβνιέο ζε ζπλδπαζκφ κε άζθεζε είλαη ηνληζκέλα κε καχξν ρξψκα θαη φπνπ Γ= άζθεζε δχλακεο, Α= άζθεζε αληνρήο, Γ= Γπκλαζηηθή (Gomer, 1992). 24

25 Ο ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο δηαβεηηθφο αζιεηήο κπνξεί λα ξπζκίδεη ηε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο ηνπ κε ηνλ ηδαληθφ ζπληνληζκφ ησλ δηαθφξσλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηηκή ηεο. Ζ απαηηνχκελε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο πνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε (Eickhoff,1992) (ζρήκα 4). Απαηηνχκελε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο Δπίδξαζε απφ ρνξήγεζε πξνεγνχκελεο ηλζνπιίλεο Παξνχζα παξαγσγή ηλζνπιίλεο ηνπ δηαβεηηθνχ Παξνχζα πξφζιεςε πδαηαλζξάθσλ Παξνχζα πξφζιεςε ιηπψλ κε ηελ ηξνθή Παξνχζα θπζηθή θαηάζηαζε Έληαζε θαη δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο Απνζεθεκέλε πνζφηεηα γιπθνγφλνπ ζην ήπαξ θαη ηνπο κχεο Φπρηθή επηβάξπλζε Λνίκσμε, εγρείξεζε, ηξαπκαηηζκφο ρήκα 4. εκαληηθνί παξάγνληεο γηα ηελ απαηηνχκελε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο Ο θαιά ελεκεξσκέλνο γηα ηελ αζζέλεηά ηνπ δηαβεηηθφο πνπ γλσξίδεη λα κεηξά κφλνο ηνπ ηε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο ζην αίκα θαη γλσξίδεη πφηε θαη πφζε ηλζνπιίλε έρεη αλάγθε είλαη απφιπηα αλεμάξηεηνο απφ ην γηαηξφ θαη κπνξεί λα δεη κηα θπζηνινγηθή δσή. Ζ. ΓΗΑΒΖΣΖ ΣΤΠΟΤ Η ΚΑΗ ΠΡΧΣΑΘΛΖΣΗΜΟ Όηαλ νη ηηκέο ηεο γιπθφδεο ζην αίκα ζηνλ ηλζνπιηλνμαξηψκελν αζιεηή βξίζθνληαη ζε φξηα θπζηνινγηθψλ ηηκψλ θαη πάληα κε ηελ πξνυπφζεζε φηη δελ εκθαλίδνληαη βαξηέο ππνγιπθαηκίεο ν δξφκνο ηνπ πξσηαζιεηηζκνχ αλνίγεηαη γηα ην 25

26 θάζε έλα δηαβεηηθφ αζιεηή. Πνιινί δηαβεηηθνί ηχπνπ Η ππήξμαλ πξηλ ηελ αζζέλεηά ηνπο αζιεηέο, ην αληίζεην ζπαλίδεη. Οη δηαβεηηθνί απηνί ζπλήζσο δηαηεξνχλ ηελ ηθαλφηεηα παξαγσγήο κηθξήο πνζφηεηαο ηλζνπιίλεο. Όζν > ειηθίαο είλαη ν αζιεηήο φηαλ εκθαλίδεηαη ε αζζέλεηα, ηφζν > είλαη ε πηζαλφηεηα παξαγσγήο κηθξήο πνζφηεηαο ηλζνπιίλεο απφ ηνλ ίδην. ηελ πεξίπησζε απηή ε επηπιένλ απαηηνχκελε ηλζνπιίλε ρνξεγείηαη εμσηεξηθά & ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηνλ αζιεηηζκφ δηεπθνιχλεηαη ζεκαληηθά. Μφλν ιίγνη δηαβεηηθνί αζιεηέο δελ έρνπλ ζρεδφλ θαζφινπ παξαγσγή ηλζνπιίλεο, απηνί έρνπλ θαη ηα πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα κε ηε ξχζκηζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο ζην αίκα & ζ απηνχο απαηηείηαη ιεπηνκεξήο ελεκέξσζε & ςπρνινγηθή ππνζηήξημε (Mandroukas et al. 1986). Πξνυπνζέζεηο γηα ηλζνπιηλνεμαξηψκελνπο απαξαίηεηεο γηα λα κπνξνχλ λα αζρνιεζνχλ κε ηνλ αζιεηηζκφ πςειψλ επηδφζεσλ: νη ηηκέο ηεο γιπθφδεο ζε θπζηνινγηθά επίπεδα, ρσξίο βαξηέο ππνγιπθαηκίεο, επίζεο ν αζιεηήο λα γλσξίδεη ηα εμήο: Να εμαζθεζεί απφ εηδηθνχο ζηνλ έιεγρν ηνπ κεηαβνιηζκνχ & λα απνθηήζεη γλψζεηο γηα ηε ζεξαπεία ηνπ ψζηε λα κπνξεί κφλνο λα δηαρεηξίδεηαη ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε λφζν. Να ειέγρεη αλεμάξηεηα απφ ηνπο άιινπο ηελ πξφζιεςε ηλζνπιίλεο, ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπ & λα ειέγρεη κε πξσηφθνιιν ηηο εκεξήζηεο ηηκέο ηεο γιπθφδεο ζην αίκα. Να πξνζαξκφδεη ζε ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν ηηο ηηκέο κε ή ρσξίο άζθεζε (ζε πεξίπησζε βαξηάο ππνγιπθαηκίαο λα ζθεθηεί ζνβαξά ηε ζπλέρηζε ηεο άζιεζεοκεγάιν ξίζθν-ή ηελ εμεχξεζε ησλ αηηηψλ πξφθιεζεο απηήο) Να γλσξίδεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο κνξθήο άζθεζεο ηνπ αγσλίζκαηνο ηνπ & πξνιεπηηθά λα αλαπαξάγεη κε ηαηξηθφ έιεγρν ξεαιηζηηθέο θαηαζηάζεηο ηνπ αγσλίζκαηνο θαη κε εηδηθή αληηκεηψπηζε λα ππεξληθήζεη ηα πξνβιήκαηά ηνπ (Schmolling, 1992). Δηδηθά πξνβιήκαηα απφιπηε αλεμάξηεηε αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζηαζήο ηνπ άζιεζε ζε αζπλήζηζηεο ψξεο επίδξαζε δηαθνξεηηθψλ κνξθψλ πξνπφλεζεο ζηε γιπθφδε γξήγνξε απνθαηάζηαζε 26

27 παξελέξγεηεο πνπ έπνληαη ςπρνινγηθή ξχζκηζε κεηαηφπηζε ψξαο ζε ππεξαηιαληηθέο πηήζεηο Τπνγιπθαηκία Ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ηχπνπ Η δηαβεηηθνχ αζιεηή πςειψλ επηδφζεσλ Σα πην ζεκαληηθά πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηνπο δηαβεηηθνχο αζιεηέο είλαη ηα εμήο: 1. Ο πξσηαζιεηηζκφο απαηηεί απφ ην δηαβεηηθφ αζιεηή απφιπηε αλεμαξηεζία θαηά ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζηαζήο ηνπ γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα κπνξεί λα ξπζκίδεη ή λα δηνξζψλεη ηελ θαηάζηαζε ηνπ κεηαβνιηζκνχ ηνπ ηνπιάρηζηνλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο ρσξίο ηελ αλάγθε ηνπ πξνπνλεηή ηνπ γηαηξνχ ή κειψλ ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. 2. Πξνπφλεζε θαη αγψλεο ζε αζπλήζηζηεο ψξεο απαηηνχλ ήδε πνιιέο ψξεο πξηλ θαη κεηά απφ ηελ αζιεηηθή δξαζηεξηφηεηα ζπγθεθξηκέλεο πξνζαξκνγέο, δειαδή πνηα πνζφηεηα θαη είδνο ηεο ηλζνπιίλεο (γξήγνξε/αξγή) απαηηείηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηνπο πξνζιακβαλφκελνπο πδαηάλζξαθεο (πνιχ- ή κνλνζαθραξίηεο). Απηφ είλαη απφιπηα αλαγθαίν, δηφηη πρ. εάλ δνζεί ην πξσί κεγαιχηεξε πνζφηεηα ηλζνπιίλεο, κπνξεί λα επηθέξεη δπζθνιίεο ζε κηα πξνπφλεζε κε πςειή έληαζε κεηψλεηαη αηζζεηά ε ζπγθέληξσζε γιπθφδεο. Γη απηφ ην ιφγν ζα πξέπεη ε θάζε ηεο πξνπφλεζεο λα ζπκπίπηεη ζε ρξφλν κεησκέλεο δξάζεο ηεο ηλζνπιίλεο. Δάλ απηφ δελ είλαη εθηθηφ εμαηηίαο ησλ δπζθνιηψλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηνπο αγψλεο (πξνθξηκαηηθνί, βξαδηλέο ψξεο θιπ.) ηφηε απαηηείηαη ρνξήγεζε κηθξψλ πνζνηήησλ γξήγνξεο δξάζεο ηλζνπιίλεο γηα ηε δηαηήξεζε ζπλερνχο εηνηκφηεηαο, ψζηε λα απνθεχγνληαη πςειέο πνζφηεηεο ηλζνπιίλεο κε θίλδπλν ππνγιπθαηκίαο ζηε δηάξθεηα ελφο αγψλα. (Schmolling, 1992). 3. Σξαπκαηηζκνί, ππξεηφο, θξπνινγήκαηα ή εγρείξεζε ζπλεπάγνληαη κεγάιεο νξκνληθέο κεηαβνιέο, νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηε ζπγθέληξσζε ηεο γιπθφδεο ζην αίκα, απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηε δξαζηηθή κείσζε θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, γεγνλφο πνπ δεκηνπξγεί αθφκε θαη ζηνπο πγηείο κεγάια πξνβιήκαηα θαη ζηνπο δηαβεηηθνχο αθφκε κεγαιχηεξα. ζηελ πεξίπησζε απηή απαηηείηαη ζπλερήο επηθνηλσλία κε ην γηαηξφ. 4. Παξελέξγεηεο πνπ αθνινπζνχλ ηνλ αζινχκελν δηαβεηηθφ, λα ζπδεηεζνχλ αλνηρηά κε ηνλ εηδηθφ γηαηξφ λα αμηνινγεζνχλ ηα πιενλεθηήκαηα & ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ζπλέρηζεο ηεο αζιεηηθήο θαξηέξαο (θφζηνο-σθέιεηα). 27

28 5. Πξφβιεκα ςπρνινγηθήο επηβάξπλζεο εμαηηίαο ησλ ζχλζεησλ θαηαζηάζεσλ ηνπ αζιεηηζκνχ. ε μαθληθέο ππνγιπθαηκίεο παξνπζηάδεηαη λεπξνινγηθή-ςπρνινγηθή κείσζε ηεο απφδνζεο (π.ρ. ειιηπήο ζπγθέληξσζε θαη παξαηεξεηηθφηεηα, αληίδξαζε θαη λεπξνκπτθή ζπλαξκνγή) κε απνηέιεζκα αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ αζιεηηθή επίδνζε θαηά ηελ νπνία νχησο ή άιισο, απαηηείηαη ςπρηθή & θπζηθή ζηαζεξφηεηα. Δπεηδή ε κεηαβνιή ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο δελ κπνξεί λα πάληνηε λα ειεγρζεί άκεζα, ν δηαβεηηθφο αζιεηήο δπζθνιεχεηαη λα αλαθαιχςεη ηελ αηηία ηεο αζιεηηθήο απνηπρίαο. Απηφ ζπρλά νδεγεί ζε αλαζθάιεηα θαη αθφκε κεγαιχηεξε είλαη ε ςπρηθή επηβάξπλζε, φηαλ ν αζιεηήο έρεη βηψζεη ππνγιπθαηκηθέο θαηαζηάζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ αγψλα. ε εκπεηξία απηή επεξεάδεη ζπρλά θαη ηηο κειινληηθέο ζπκπεξηθνξέο ηνπ ζθέςεηο ζρεηηθά κε ην πξφβιεκά ηνπ, κείσζε ησλ θάζεσλ ραιάξσζεο, θφβνο γηα άιιεο ππνγιπθαηκίεο, θφβνο γηα απνηπρία κε απνηέιεζκα ν αζιεηήο λα κε κπνξεί λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε κέγηζηε επίδνζε (Hirsch, 2002). Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ αζιεηή πςειψλ επηδφζεσλ πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη θξνληίδα παξάιιεια κε ηε θπζηθή ηνπ θαηάζηαζε θαη ςπρνινγηθή ζηήξημε. 6. Δηδηθά ηππηθά ζπκπηψκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη μαθληθά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αζιεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο αληηκεησπίδνληαη απφ ηνπο αζιεηέο αλάινγα κε άκεζε θαη ζπγθεθξηκέλε πξφζιεςε πδαηαλζξάθσλ. ειάηησζε ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γιπθφδεο ειιείςεηο ζπληνληζκνχ, ηερληθήο Σππηθά ζπκπηψκαηα επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά πξνβιήκαηα παξαθίλεζεο πεξηνξηζκέλε ηθαλφηεηα αληίδξαζεο θαη δεκηνπξγηθφηεηαο κεησκέλε κλήκε (απνηέιεζκα αγψλα) απμεκέλε ηάζε γηα θξάκπεο βιέπεη δηπιέο εηθφλεο αίζζεζε ζθιήξπλζεο ησλ επηθαλεηψλ ρεξηψλ πνδηψλ θαληαζηψζεηο Δάλ παξνπζηαζηνχλ βαξηέο ππνγιπθαηκίεο απηέο θάλνπλ αλαγθαία ηελ άκεζε ρνξήγεζε γιπθαγφλεο ή γιπθφδεο ψζηε λα κελ πξνθχςνπλ βιάβεο ζην ΚΝ. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, θαηά ηηο νπνίεο δεκηνπξγνχληαη επηθίλδπλεο γηα ηελ ίδηα ηε 28