TÓM TẮT CÔNG THỨC VÀ LÝ THUYẾT VẬT LÝ 12-LUYỆN THI ĐẠI HỌC VÀ CAO ĐẲNG

Transcript

1 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang TÓM TẮT CÔNG THỨC VÀ Ý THYẾT VẬT Ý -YỆN THI ĐẠI HỌC VÀ CO ĐẲNG ÑOÄNG ÖÏC HOÏC VÄT RÉN. Chuyeån ñoäng quay ñeàu: Δ Tốc độ góc trung bình ω tb của vật rắn là : ω tb ϕ Δt Δϕ ' Tốc độ góc tức thời ω: ω lim hay ω ϕ ( t Δt Δt Vaän toác goùc ω haèng soá. Toaï ñoä goùc. ϕ ϕ ωt Vaän toác aøi cuûa ñieåm caùch taâm quay khoaûng r : v ω r. Chuyeån ñoäng quay bieán ñoåi ñeàu: Δ Gia tốc góc trung bình γ tb : γ tb ω Δt Δω ' Gia tốc góc tức thời γ: γ lim hay γ ω ( t Δt Δt Gia toác goùc: γ haèng soá. Vaän toác goùc: ω ω γt Toaï ñoä goùc: ϕ ϕ ω t γt Coâng thöùc ñoäc laäp vôùi thôøi gian: ω ω γ ( ϕ ϕ P φ P v r a r a r α t r a r M n O Hình z r O Hình 3. ieân heä giöõa vaän toác aøi, gia toác cuûa moät ñieåm treân vaät raén vôùi vaän toác goùc, gia toác goùc: v a t rγ ; a n ω r ; r 4 4 a an at r γ r ω r γ ω Vectô gia toác a r at γ hôïp vôùi kính goùc α vôùi: tanα an ω 4. Momem: a. Momen löïc ñoái vôùi moät truïc quay coá ñònh: M F F laø löïc taùc uïng; laø caùnh tay ñoøn (ñöôøng thaúng haï töø taâm quay vuoâng goùc vôùi phöông cuûa löïc b. Momen quaùn tính ñoái vôùi truïc: I m r i i (kg.m Vôùi : m laø khoái löôïng, r laø khoaûng caùch töø vaät ñeán truïc quay O Δ r F r Δ Δ Hình R TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

2 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang * Momen quaùn tính cuûa thanh coù tieát ieän nhoû so vôùi chieàu aøi vôùi truïc qua trung ñieåm: I m * Momen quaùn tính cuûa vaønh troøn baùn kính R truïc quay qua taâm: I mr * Momen quaùn tính cuûa ñóa ñaëc eït truïc quay qua taâm: Δ I mr * Momen quaùn tính cuûa quaû caàu ñaëc truïc quay qua taâm: Δ I mr R 5 b. Momen ñoäng löôïng ñoái vôùi moät truïc: Hình Hình Iω (kg.m/s c. Moâmen quaùn tính cuûa vaät ñoái vôùi truïc Δ song song vaø caùch truïc qua taâm G ñoaïn. I I Δ G m 5. Hai aïng phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa vaät raén quay quanh moät truïc coá ñònh: M Iγ vaø M t 6. Ñònh luïaât baûo toaøn ñoäng löôïng: Neáu M thì haèng soá Ùp uïng cho heä vaät : haèng soá Ùp uïng cho vaät coù momen quaùn tính thay ñoåi: I ω Iω 7. Động năng của vật rắn quay quanh một trục cố định Động năng W đ của vật rắn quay quanh một trục cố định là : Wđ Iω trong đó: I là momen quán tính của vật rắn đối với trục quay ω là tốc độ góc của vật rắn trong chuyển động quay quanh trục Động năng W đ của vật rắn quay quanh một trục cố định có thể viết ưới ạng : W đ I trong đó : là momen động lượng của vật rắn đối với trục quay I là momen quán tính của vật rắn đối với trục quay Động năng của vật rắn có đơn vị là jun, kí hiệu là J. 8. Định lí biến thiên động năng của vật rắn quay quanh một trục cố định Độ biến thiên động năng của một vật bằng tổng công của các ngoại lực tác ụng vào vật. ΔW đ I ω Iω trong đó : I là momen quán tính của vật rắn đối với trục quay ω là tốc độ góc lúc đầu của vật rắn ω là tốc độ góc lúc sau của vật rắn là tổng công của các ngoại lực tác ụng vào vật rắn ΔW đ là độ biến thiên động năng của vật rắn 9. Ñoäng naêng cuûa vaät raén chuyeån ñoäng song phaúng: R TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

3 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 3 W đ Iω mv C m laø khoái löôïng cuûa vaät, v C laø vaän toác khoái taâm DO ÑOÄNG ÑIEÀ HOØ - CON ÉC OØ XO I. Dao ñoäng ñieàu hoøa: Dao ñoäng ñieàu hoaø laø ao ñoäng maø traïng thaùi ao ñoäng ñöôïc moâ taû baèng ñònh luaät aïng sin( hoaëc cosin ñoái vôùi thôøi gian.. Phöông trình ao ñoäng (phöông trình li ñoä x cos( ω t ϕ trong ñoù :,ω,φ laø nhöõng haèng soá. [m] laø bieân ñoä ; ω [ra/s] laø taàn soá goùc ϕ [ra] laø pha ban ñaàu ω t ϕ [ra] pha ao ñoäng Giá trị đại số của li độ: x CĐ ; x CT P Độ lớn: x max (vị trí biên ; x min (vị trí cân bằng. Vaän toác: v ω sin( ωt ϕ (m Giá trị đại số của vận tốc: v CĐ ω VTCB theo chieàu öông ; v CT ω VTCB theo chieàu aâm Độ lớn vân tốc : v ω (vị trí cân bằng ; max v min ( ôû hai bieân Chuù yù: vaät ñi theo chieàu öông v>, theo chieàu aâm v<. l Tốc độ là giá trị tuyệt đối của vận tốc 3. Gia toác: a ω cos( ωt ϕ ω x (m/s Δ l Giá trị đại số của gia tốc: F ñh * a CĐ ω vò trí bieân aâm * a CT ω vò trí bieân öông Độ lớn gia tốc: P * a ω vị trí biên ; * a max min vò trí caân baèng Chuù yù: a r luoân höôùng veà vò trí caân baèng 4. Coâng thöùc ñoäc laäp: v a v x > v ± ω x ; 4 ω ω ω 5. Taàn soá goùc chu kyø taàn soá: ω k m t ; T ; T m ω k ; t laø thôøi gian thöïc hieän N laàn ao ñoäng. t m T ω k f m N k T m N f T t m T m N T N k 6. Moái lieân heä giöõa li ñoä, vaän toác, gia toác: x cos( ω t ϕ ; O F ñh x N F ( O TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

4 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 4 v ω sin( ωt ϕ ω sin( ωt ϕ ω cos( ωt ϕ ω cos( ωt ϕ a ω cos( ωt ϕ ω cos( ωt ϕ ** Vaän toác nhanh pha hôn li ñoä goùc ** Gia toác nhanh pha hôn vaän toác goùc ** Gia toác nhanh pha hôn li ñoä goùc 7. Naêng löôïng ao ñoäng * Ñoäng naêng: W đ mv mω sin ( ωt ϕ * Theá naêng : W t Kx K cos ( ω t ϕ Vôùi: k mω * Cô naêng: W W ñ W t k mω W ñ max W t max Const löu yù: Con laéc ao ñoäng vôùi chu kyø T, taàn soá f,taàn soá goùc ω thì theá naêng, ñoäng naêng ao ñoäng vôùi chu Kyø T /, taàn soá f, taàn soá goùc ω. Coøn cô naêng luoân khoâng ñoåi theo thôøi gian. * Động năng và thế năng trung bình trong thời gian nt/ ( n N *, T là chu kỳ ao động là: W 4 mω * Tại vị trí có W đ nw t ta có: Toạ độ: (n. kx k <> x ± n n Vận tốc:. mv mω n <> v ± ω n n * Tại vị trí có W t nw đ ta có: n Toạ độ:. kx k n <> x ± n n Vận tốc: (n. mv mω ω <> v ± n x 8. öïc phuïc hoài: aø löïc ñöa vaät veà vò trí caân baèng(löïc ñieàu hoaø, luoân höôùng veà vò trí caân baèng r r F kx ; Ñoä lôùn F k x Taïi VTCB: F min ; Taïi vi trí bieân : F max k 9. öïc ñaøn hoài: laø löïc ñöa vaät veà vò trí chieàu aøi töï nhieân l Taïi vò trí coù li ñoä x: F đh k Δl ± x Vôùi Δ l l l F F * Con laéc coù loø xo naèm ngang: Δl o ñoù đh ph * Con laéc coù loø xo thaúng ñöùng: mg kδl α 3 TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM P O N α F ñh P l Δ l P F ñh P ( O

5 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 5 Chieàu öông thaúng ñöùng höôùng xuoáng: F đh k Δl x Chieàu öông thaúng ñöùng höôùng leân : F đh k Δl x * Con laéc naèm treân maët phaúng nghieâng moät goùc α so vôùi maët phaúng ngang: mg sin α kδl Chieàu öông höôùng xuoáng: F đh k Δl x Chieàu öông höôùng leân : F đh k Δl x öïc ñaøn hoài cöïc ñaïi: F đh _ max k ( Δl öïc ñaøn hoài cöïc tieåu: Neáu l : F ñh min (ÔÛ vò trí loø xo coù chieàu aøi töï nhieân: F ñh Neáu < l : F đh _ min k( Δl. Chieàu aøi töï nhieân l o, chieàu aøi cöïc ñaïi l max, chieàu aøi cöïc tieåu l min ÔÛ vò trí loø xo coù chieàu aøi töï nhieân: F ñh M * l cb l Δl (taïi vò trí caân baèng loø xo bò aõn * l cb l Δl (taïi vò trí caân baèng loø xo bò neùn K * lmax lcb * lmin lcb * lmax lmin MN, vôùi MN chieàu aøi quyõ ñaïo K K l * max l l min cb F F B. Con laéc loø xo goàm n loø xo: K m m Maéc noái tieáp: * ñoä cöùng... knt k k k n m P * chu kyø T nt vaø T nt T T... Tn k nt Maéc song song: * ñoä cöùng * chu kyø T // k k k k... k // k // 3 TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM n m vaø K T T T Con laéc loø xo khi treo vaät coù khoái löôïng m thì chu kyø laø T, khi treo vaät m thì chu kyø laø T. ** khi treo vaät coù khoái löôïng m m m thì chu kyø laø : T T T ** khi treo vaät coù khoái löôïng m m m thì chu kyø laø : T T T. Neáu caùc loø xo coù ñoä cöùng k, k k n, coù chieàu aøi töï nhieân l, l, l n coù baûn chaát gioáng nhau hay ñöôïc caét töø cuøng moät loø xo k o, l o thì: // l k l k l k... l k 3 3 n n 3. Khoảng thời gian ngắn nhất để vật đi từ vị trí có toạ độ x đến x x cosϕ T/4 Δϕ ϕ ϕ Δ t với - ω ω x cosϕ T n T/4 -/ / T/6 T/ T/ T/6 X K B

6 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 6 và ( ϕ, ϕ 4. Vaän toác trung bình khi vaät ñi töø vò trí x ñeán x : Δx x x 3 v tb - Δt t t X S T/8 T/8 T/6 T/ 5. Toác ñoä trung bình : V t 4 ** Chuù yù: Trong moät chu kyø vaän toác trung bình baèng vaø toác ñoä trung V T 6. Tính quãng đường lớn nhất và nhỏ nhất vật đi được trong khoảng thời gian < t < T/ trong DÑÑH. Vật có vận tốc lớn nhất khi qua VTCB, nhỏ nhất khi qua vị trí biên nên trong cùng một khoảng thời gian quãng đường đi được càng lớn khi vật ở càng gần VTCB và càng nhỏ khi càng gần vị trí biên. Sử ụng mối liên hệ giữa ao động điều hoà và chuyển đường tròn đều. Góc quét : ϕ ωt ϕ Quãng đường lớn nhất khi vật đi từ M đến M đối xứng qua trục sin S sin max ϕ Quãng đường nhỏ nhất khi vật đi từ M đến M đối xứng qua trục cos S ( cos min ưu ý: Trong trường hợp t > T/ T Tách t n Δt trong đó n N ; < Δt < T Trong thời gian n quãng đường luôn là n.. Do ñoù, quaõng ñöôøng ñi ñöôïc trong thôøi gian t > T/ laø: Δϕ Δϕ S Max n sin vaø S Min n ( cos vôùi Δϕ ωδt Tốc độ trung bình lớn nhất và nhỏ nhất của vaät trong khoảng thời gian Δt: SM ax SMin vtbm ax và vtbmin với S Max ; S Min tính như trên. Δ t Δ t * T - M P P O P M x M - P O M x CON ÉC ÑÔN. Phöông trình ao ñoäng ñieàu hoaø: khi bieân ñoä goùc α s S cos( ω t ϕ (m vôùi : s lα ; S lα α α cos( ωt (ra hoaëc (ñoä ϕ Vôùi s : li ñoä cong ; S o : bieân ñoä ; α : li ñoä goùc ; α : bieân ñoä goùc. Taàn soá goùc chu kyø taàn soá: Khi bieân ñoä goùc α ω g l l g T f ω g ω l l O O α α p t α p T p n ( TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

7 T T t N t N GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 7 l g T l N N laø soá laàn ao ñoäng trong thôøi gian t l T l N g mg I 3. Con laéc vaät lyù: Taàn soá goùc: ω ; Chu kyø: T I ω mg 4. phöông trình vaän toác khi bieân ñoä goùc α : v ω S sin( ωt ϕ (m/s I Giá trị đại số của vận tốc : v CĐ ωs VTCB theo chieàu öông ; v CT ωs VTCB theo chieàu aâm α α Độ lớn vận tốc : v ωs max vị trí cân bằng ; v min ôû hai bieân H K 5. Phöông trình gia toác (gia toác tieáp tuyeán khi bieân ñoä goùc α : O a ω S cos( ωt ϕ ω s (m/s Giá trị đại số của gia tốc : a CĐ ω S vò trí bieân aâm ; a CT ω S vò trí bieân öông Độ lớn gia tốc : a ω S max vị trí biên ; a min vò trí caân baèng Chuù yù: a r luoân höôùng veà vò trí caân baèng (gia toác tieáp tuyeán, a r n là gia tốc hướng tâm. 4 v 4 Gia tốc toàn phần atp an a ω s l 6. phöông trình ñoäc laäp vôùi thôøi gian: v v a v S s ; α α ; S o 4 ; a ω S ω lα ω gl ω ω 7. Vaän toác: Khi bieân ñoä goùc o baát kyø. * Khi qua li ñoä goùc baát kyø: v gl(cosα cosα > v ± gl(cosα cosα * Khi qua vò trí caân baèng: α cosα v CĐ gl( cosα ; gl( cosα * Khi ôû hai bieân: α ± α cosα cosα v Chuù yù: Neáu α v max, thì coù theå uøng: cos α gl ωs TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM v CT α sin α α 8. Söùc caêng aây: Khi bieân ñoä goùc α baát kyø * Khi qua li ñoä goùc baát kyø: T mg( 3cosα cosα * Khi qua vò trí caân baèng : α cosα T T mg(3 cosα vtcb max o

8 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 8 * Khi qua vò trí bieân: α ± α cosα cosα T bien Tmin mg cosα Chuù yù: Neáu α, thì coù theå uøng: - cosα sin α α α ; T max mg( α ; Tmin mg s *** öïc phuïc hoài cuûa con laéc ñôn : F ph mg sinα mgα mg mω s l 9. Naêng löôïng ao ñoäng: Ñoäng naêng: W đ α mv mgl(cosα cosα Theá naêng: W t α mghα mgl( cosα mglα Vôùi h α l( cosα Cô naêng: W W ( cos đα Wtα mgl α Wđ max Wt max α α Chuù yù: Neáu α o thì coù theå uøng: cosα sin mg W mω S S mglα mω l α l * Tại cùng một nơi con lắc đơn chiều ài l có chu kỳ T, con lắc đơn chiều ài l có chu kỳ T. ** Con lắc đơn chiều ài l l có chu kỳ T T T ** Con lắc đơn chiều ài l - l có chu kỳ T T T. Con lắc đơn có chu kỳ đúng T ở độ cao h, nhiệt độ t. Khi đưa tới độ cao h, nhiệt độ t thì ta có: ΔT Δh Δt T R Với R 64km là bán kính Trái Đât, còn là hệ số nở ài của thanh con lắc.. Con lắc đơn có chu kỳ đúng T ở độ sâu h, nhiệt độ t. Khi đưa tới độ sâu h, nhiệt độ t thì ta có: ΔT Δh Δt T R. Con lắc đơn có chu kỳ đúng T tại nơi có gia tốc g. Khi đưa đến nơi có gia tốc g, thì ta có: ΔT Δg l l với Δ g g T g g. Để con lắc chạy đúng giờ thì chiều ài ây thỏa: g g ưu ý: * Nếu ΔT > thì đồng hồ chạy chậm (đồng hồ đếm giây sử ụng con lắc đơn * Nếu ΔT < thì đồng hồ chạy nhanh * Nếu ΔT thì đồng hồ chạy đúng ΔT * Thời gian chạy sai mỗi giaây laø: θ T ΔT * Thời gian chạy sai mỗi ngày (4h 864s: θ 864( s T. Khi con lắc đơn chịu thêm tác ụng của lực phụ không đổi: ực phụ không đổi thường là: ur r ur r * ực quán tính: F ma, độ lớn F ma ( F a r r r ưu ý: Chuyển động nhanh ần đều a v ( v có hướng chuyển động TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

9 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 9 r r Chuyển động chậm ần đều a v ur ur ur ur ur ur * ực điện trường: F qe, độ lớn F q E (Nếu q > F E; còn nếu q < F E uur ur ur ur Khi đó: P' P F gọi là trọng lực hiệu ụng hay trong lực biểu kiến (có vai trò như trọng lực P ur uur ur F g' g gọi là gia tốc trọng trường hiệu ụng hay gia tốc trọng trường biểu kiến. m Chu kỳ ao động của con lắc đơn khi đó: T Các trường hợp đặc biệt: * F ur có phương ngang: Tại VTCB ây treo lệch với phương thẳng đứng một góc có: tanα F p g g' g ( ; p g m cosα cosα * ur E α F F có phương thẳng đứng thì g' g± m Nếu ur F F hướng xuống thì g' g T m Nếu ur F F F hướng lên thì g' g α m 3. Đo chu kỳ bằng phương pháp trùng phùng P ' P Để xác định chu kỳ T của một con lắc lò xo (con lắc đơn người ta so sánh với chu kỳ T (đã biết của một con lắc khác. Hai con lắc gọi là trùng phùng khi chúng đi qua VTCB cùng một lúc theo cùng một chiều. Thời gian giữa hai lần trùng phùng lieân tieáp : Nếu T > T θ nt (nt. với n Z Nếu T < T θ nt (nt. θ TT T T l g F P CÙC OÏI DO ÑOÄNG. Dao ñoäng töï o: Dao ñoäng töï o laø ao ñoäng coù chu kyø hay taàn soá chæ phuï thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa heä ao ñoäng, khoâng phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá beân ngoaøi. VD: Con laéc loø xo ao ñoäng trong ñieàu kieän giôùi haïn ñaøn hoài. Con laéc ñôn ao ñoäng vôùi bieân ñoä goùc nhoû,boû qua söùc caûn moâi tröôøng vaø taïi moät ñòa ñieåm xaùc ñònh. Dao ñoäng taét aàn: Dao ñoäng taét aàn laø ao ñoäng coù bieân ñoä giaûm aàn theo thôøi gian. Nguyeân nhaân: Nguyeân nhaân ao ñoäng taét aàn laø o löïc ma saùt hay löïc caûn cuûa moâi tröôøng. Caùc löïc naøy luoân ngöôïc chieàu vôùi chieàu chuyeån ñoäng, neân sinh coâng aâm vì vaäy laøm giaûm cô naêng cuûa vaät ao ñoäng. Caùc löïc naøy caøng lôùn thì söï taét aàn caøng nhanh. x * Một con lắc lò xo ao động tắt ần với biên độ, hệ số ma sát µ. Quãng đường vật đi được đến lúc ừng lại là: Δ k O W W μmgs k μmgs S ; μmg t T TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

10 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang k Neáu loø xo naèm nghieâng goùc α thì: S μmg cosα Ñoä giaûm bieân ñoä trong moät chu kyø: 4μmg 4μg k( Δ k μmg4 > Δ k ω k ω Soá laàn ao ñoäng tröôùc khi öøng: N Δ 4μmg 4μg T k ω Thôøi gian ao ñoäng cho ñeán luùc öøng: Δ t T N 4μmg μg * Ñeå m luoân naèm yeân treân M thì bieân ñoä cöïc ñaïi laø: m k m g ( m M g M M ω k * Ñeå m khoâng tröôït treân M thì bieân ñoä ao ñoäng laø: Hình g ( m M g μ μ μ laø heä soá ma saùt giöõa m vaø ω k 3. Dao ñoäng cöôõng böùc: Dao ñoäng cöôõng böùc laø ao ñoäng cuûa heä öôùi taùc uïng cuûa moät ngoaïi löïc bieán thieân ñieàu hoøa, coù aïng: F F cosωt goàm hai giai ñoaïn. * Giai ñoaïn chuyeån tieáp: ao ñoäng cuûa heä chöa oån ñònh, giaù trò cöïc ñaïi cuûa li ñoä (bieân ñoä cöù taêng aàn, cöïc ñaïi sau lôùn hôn cöïc ñaïi tröôùc. * Giai ñoaïn oån ñònh: khi ñoù giaù trò cöïc ñaïi khoâng thay ñoåi(bieân ñoä khoâng ñoåi vaø vaät ao ñoäng vôùi taàn soá cuûa löïc cöôõng böùc f öu yù:dao ñoäng cuûa vaät trong giai ñoaïn oån ñònh goïi laø ao ñoäng cöôõng böùc. Bieân ñoä phuï thuoäc vaøo quan heä giöõa taàn soá ngoaïi löïc f vôùi taàn soá rieâng cuûa heä f. ** Söï coäng höôûng cô Bieân ñoä cuûa ao ñoäng cöôõng böùc ñaït giaù trò cöïc ñaïi khi taàn soá cuûa löïc cöôõng böùc baèng taàn soá rieâng cuûa heä ao ñoäng. ( Ñieàu chænh taàn soá cuûa löïc cöôõng böùc, ta thaáy khi f löïc f rieâng Max Neáu löïc ma saùt nhoû thì coäng höôûng roõ neùt hôn(coäng höôûng nhoïn Neáu löïc ma saùt lôùn thì coäng höôûng ít roõ neùt hôn(coäng höôûng tuø TOÅNG HÔÏP DO ÑOÄNG. Toång hôïp ao ñoäng ñieàu hoaø cuøng phöông, cuøng taàn soá Giaû söû moät vaät thöïc hieän ñoàng thôøi DÑÑH cuøng phöông, cuøng taàn soá: x cos( ω t ϕ vaø x cos( ω t ϕ Dao ñoäng hôïp laø: x x x cos( ω t ϕ cos( ϕ ϕ Vôùi ; y tanϕ sinϕ cosϕ sinϕ cosϕ * Neáu hai ao ñoäng thaønh phaàn Cuøng pha: Δ ϕ k thì max Ngöôïc pha: Δϕ ( k thì min Vuoâng pha: Δϕ (k thì eäch pha nhau baát kyø: y y y O M φ φ φ x x M M x x Δ TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

11 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang ** Chuù yù: Neáu ñeà cho x cos( ω t ϕ vaø cho phöông trình toång hôïp x x x cos( ω t ϕ. Tìm x cos( ω t ϕ sinϕ sinϕ Thì: cos( ϕ ϕ ; tanϕ cosϕ cosϕ. Toång hôïp n ao ñoäng ñieàu hoaø cuøng phöông, cuøng taàn soá: x cos( ω t ϕ, x cos( ω t ϕ, xn n cos( ω t ϕn Dao ñoäng hôïp laø: x x x... xn cos( ω t ϕ Thaønh phaàn treân truïc naèm ngang ox: cosϕ cosϕ... Thaønh phaàn treân truïc thaúng ñöùng oy: sinϕ sinϕ... y x y ; tgϕ x x n y n cosϕ sinϕ SOÙNG CÔ HOÏC I. Ñònh nghóa: Soùng cô hoïc laø caùc ao ñoäng cô hoïc lan truyeàn theo thôøi gian trong moät moâi tröôøng vaät chaát. Coù hai loaïi soùng: Soùng oïc laø soùng coù phöông ao ñoäng truøng vôùi phöông truyeàn soùng Soùng ngang laø soùng coù phöông ao ñoäng vuoâng goùc vôùi phöông truyeàn soùng. * öu yù: soùng ngang chæ truyeàn ñöôïc trong moâi tröôøng raén vaø treân maët chaát loûng II. Caùc ñaïi löôïng ñaëc tröng cuûa soùng. Vaän toác soùng (toác ñoä truyeàn soùng v vaän toác truyeàn pha ao ñoäng, vaän toác phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä, tính ñaøn hoài cuûa moâi tröôøng,maät ñoä phaân töû. Trong moät moâi tröôøng xaùc ñònh v const. * Moãi sôïi aây ñöôïc keùo baèng moät löïc caêng aây τ τ vaø coù maät ñoä aøi laø μ thì toác ñoä truyeàn soùng treân aây laø: v μ Chuù yù: Toác ñoä truyeàn soùng khaùc toác ñoä ao ñoäng cuûa phaân töû vaät chaát coù soùng truyeàn qua. Chu kyø vaø taàn soá soùng Chu kyø soùng chu kyø ao ñoäng cuûa caùc phaàn töû coù soùng truyeàn qua chu kyø cuûa nguoàn soùng Taàn soá soùng taàn soá ao ñoäng cuûa caùc phaàn töû coù soùng truyeàn qua taàn soá cuûa nguoàn soùng: f T n n o 3. Böôùc soùng: laø quaõng ñöôøng soùng truyeàn trong moät chu kyø, baèng khoaûng caùch giöõa hai ñieåm v gaàn nhau nhaát treân cuøng moät phöông truyeàn soùng giao ñoäng cuøng pha. vt f 4. Bieân ñoä soùng soùng ao ñoäng bieân ñoä ao ñoäng cuûa caùc phaàn töû coù soùng truyeàn qua TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

12 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 5. Naêng löôïng soùng W: Quaù trình truyeàn soùng laø quaù trìng truyeàn naêng löôïng Wsong Wao _ ong mω a. Neáu soùng truyeàn treân moät ñöôøng thaúng ( moät phöông truyeàn soùng naêng löôïng cuûa soùng khoâng ñoåi, bieân ñoä khoâng ñoåi W const > const b. Neáu soùng truyeàn treân maët phaúng(soùng phaúng naêng löôïng soùng giaûm tæ leä quaõng ñöôøng truyeàn soùng vaø bieân ñoä giaûm tæ leä vôùi caên baäc hai quaõng ñöôøng truyeàn soùng WM ~ ~ r c. Neáu soùng truyeàn trong khoâng gian (soùng truyeàn theo maët caàu naêng löôïng soùng giaûm tæ leä bình phöông quaõng ñöôøng truyeàn soùng vaø bieân ñoä giaûm tæ leä vôùi quaõng ñöôøng truyeàn soùng WM ~ ~ r r m M III. Phöông trình soùng Phöông trình soùng taïi moät ñieåm trong moâi tröôøng truyeàn soùng laø phöông trình ao ñoäng cuûa ñieåm ñoù.. phöông trình truyeàn soùng a. Giaû söû phöông trình soùng taïi O: u cosωt Thì phöông trình soùng taïi moät ñieåm M caùch O moät khoaûng laø: v r O M * Neáu soùng truyeàn töø O ñeán M thì u M cos ω( t cos( ωt ω cos ωt vôùi t v v v * Neáu soùng truyeàn töø M ñeán O thì u M cos ω( t cos( ωt ω cos ωt v r v v M O Taïi moät ñieåm M xaùc ñònh trong moâi tröôøng: const : u M laø moät haøm bieán thieân ñieàu hoaø theo thôøi gian t vôùi chu kyø T. Taïi moät thôøi ñieåm xaùc ñònh: t const: x : um laø moät haøm bieán thieân ñieàu hoaø trong khoâng gian theo bieán x vôùi chu kyø. b. Giaû söû phöông trình soùng taïi O: u cos( ω t ϕ Thì phöông trình soùng taïi moät ñieåm M caùch O moät khoaûng laø: * Neáu soùng truyeàn töø O ñeán M thì u M cos[ ω ( t ϕ] cos[( ωt ω ϕ] cos[ ωt ϕ] vôùi t v v v * Neáu soùng truyeàn töø M ñeán O thì u M cos ω( t ϕ cos ( ωt ω ϕ cos ωt ϕ v v IV. Ñoä leäch pha: Ñoä leäch pha ao ñoäng giöõa hai ñieåm M,N baát kyø trong moâi tröôøng truyeàn soùng caùch nguoàn O laàn löôït laø vaø M N: : N M N M ΔϕMN ω v * Neáu M vaø N ao ñoäng cuøng pha thì: M r M TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

13 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 3 Δ ϕmn k M k N M k (k Z * Neáu M vaø N ao ñoäng ngöôïc pha thì: N M Δϕ MN ( k (k N M (k (k Z * Neáu M vaø N ao ñoäng voâng pha thì: N M Δϕ MN (k (k N M (k 4 (k Z * Neáu hai ñieåm MN naèm cuøng treân cuøng moät phöông truyeàn soùng caùch nhau ñoaïn : Δ ϕmn ω ( N M v MN * Neáu M vaø N ao ñoäng cuøng pha thì: k * k N * Neáu M vaø N ao ñoäng ngöôïc pha thì: (k hoaëc ( k ( k N * Neáu M vaø N ao ñoäng voâng pha thì: O M N (k (k N 4 SOÙNG ÂM. Ñònh nghĩa: Soùng aâm laø soùng cô hoïc lan truyeàn trong moâi tröôøng vaät chaát nhö raén, loûng, khí. 4 Con ngöôøi coù theå nghe taàn soá 6Hz f. Hz (Âm thanh Soùng coù taàn soá nhoû hôn 6Hz laø soùng haï aâm, soùng coù taàn soá lôùn hôn. Hz laø soùng sieâu aâm. Soùng aâm truyeàn ñöôïc trong chaát raén, loûng, khí khoâng truyeàn ñöôïc trong chaân khoâng, vaän toác soùng aâm phuï thuoäc vaøo maät ñoä phaân töû vaø tính ñaøn hoài vaø caû nhieät ñoä. Toác ñoä truyeàn aâm giaûm aàn töø raén, loûng, khí.. Ñoä cao cuûa aâm. aø ñaëc tröng sinh lyù cuûa aâm phuï thuoäc vaøo taàn soá. Âm coù taàn soá lôùn goïi laø aâm cao(thanh, aâm coù taàn soá thaáp goïi laø aâm thaáp ( traàm 3. Cöôøng ñoä aâm I: laø naêng löôïng aâm truyeàn qua moät ñôn vò ieän tích ñaët vuoâng goùc vôùi phöông truyeàn aâm trong moät ñôn vò thôøi gian. W p I t. S S (Ñôn vò : W / m ; P coâng suaát ; S laø ieän tích; Cöôøng ñoä aâm taïi ñieåm caùch nguoàn ñoaïn R trong khoâng gian: p I 4R 4. Möùc cöôøng ñoä aâm : I I ( B lg suy ra I I (B ñôn vò Ben I ( B lg I B B (B: ñeà xi ben I W / m cöôøng ñoä aâm chuaãn öùng vôùi fhz I I I I lg( lg( lg( coâng thöùc beân phaûi coù ñôn vò Ben I I I I Chuù yù: Tai con ngöôøi chæ phaân bieät ñöôïc hai aâm coù möùc cöôøng ñoä aâm hôn keùm nhau B. 5. Taàn soá cuûa aâm: Âm cô baûn hay coøn goïi laø hoaï aâm baäc laø: f TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

14 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 4 Hoaï aâm baäc : f f ; Hoaï aâm baäc 3: f 3 3f ; Hoaï aâm baäc n: f n nf v * Một aây ñaøn hai ñaàu coá ñònh coù chieàu aøi l soùng öøng coù taàn soá: f k k ( k,,3 l v Âm cô baûn öùng vôùi k : f ( chæ coù boù soùng; hoaï aâm baäc thì k; baäc 3 thì k3; l * Moät oáng saùo hoaëc xaxoâphoân coù chieàu aøi l (moät ñaàu kín moät ñaàu hôû coù taàn soá: v f m m (m,3,5,7 chæ coù hoaï aâm baäc leû. 4l v Âm cô baûn öùng vôùi m thì f (soùng coù nuùt vaø buïng 4l 3v Hoïa aâm baäc 3: m3 thì f 3 (soùng coù nuùt buïng 4l 5v Hoïa aâm baäc 5: m5 thì f 5 (soùng coù 3 nuùt 3 buïng 4l 6. Âm saéc: laø ñaëc tröng sinh lí cuûa aâm, phuï thuoäc vaøo taàn soá vaø bieân ñoä (ñoà thò aâm giuùp ta phaân bieät caùc nguoàn aâm. 7. Ñoä to cuûa aâm: laø ñaëc tröng sinh lí cuûa aâm, phuï thuoäc vaøo taàn soá vaø möùc cöôøng ñoä aâm 8. Ngöôõng nghe: aø aâm coù cöôøng ñoä nhoû nhaát maø tai ngöôøi coøn coù theå nghe ñöôïc. Ngöôõng nghe phuï thuoäc vaøo taàn soá cuûa aâm.(moãi taàn soá khaùc nhau thì ngöôõng nghe khaùc nhau. 9. Ngöôõng ñau: Neáu cöôøng ñoä aâm leân tôùi W/m öùng vôùi möùc cöôøng ñoä aâm 3B, ñoái vôùi moïi taàn soá, soùng aâm gaây caûm giaùc nhöùc nhoái trong tai. Giaù trò cöïc ñaïi ñoù cuûa cöôøng ñoä aâm goïi laø ngöôõng ñau. Ngöôõng ñau öùng vôùi cöôøng ñoä aâm laø3b vaø haàu nhö khoâng phuï thuoäc vaøo taàn soá cuûa aâm.. Mieàn nghe ñöôïc: Naèm giöõa ngöôõng nghe vaø ngöôõng ñau. Vôùi taàn soá chuaån Hz ngöôõng nghe laø B, ngöông ñau laø 3 B. Hieäu öùng Ñoáp_Ple: v M laø toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa maùy thu v ± vm f f v s laø toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa nguoàn aâm v m vs v laø toác ñoä truyeàn aâm trong moâi tröôøng Chuù yù: * khi nguoàn aâm hay maùy thu tieân laïi gaàn nhau thì laáy aáu ( tröôùc v M vaø aáu (- tröôùc v S vaø laáy aáu ngöôïc laïi cho tröôøng hôïp maùy thu vaø nguoàn tieán ra xa nhau. * khi maùy thu ñöùng yeân thì v M, khi nguoàn aâm ñöùng yeân thì v S GIO THO SOÙNG Giao thoa soùng laø söï toång hôïp hai hay nhieàu soùng keát hôïp trong khoâng gian, trong ñoù coù nhöõng choã coá ñònh bieân ñoä soùng toång hôïp ñöôïc taêng cöôøng hay giaûm bôùt. I.Giao Thoa Của Hai Sóng Phát Ra Từ Hai Nguồn Sóng Kết Hợp S,S Cách Nhau Một Khoảng l: Xét điểm M cách hai nguồn lần lượt,. TRÖÔØNG HÔÏP COÙ PH BÁT KYØ: Phương trình sóng tại nguồn u cos( ft ϕ và u cos( ft ϕ S Phương trình sóng tại M o hai sóng từ hai nguồn truyền tới: um cos( ft ϕ và um cos( ft ϕ s Phương trình giao thoa sóng tại M: u M u M u M TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

15 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 5 Δϕ ϕ ϕ um cos cos ft Δϕ Biên độ ao động tại M: M cos M với Δ ϕ ϕ ϕ l Δϕ l Δϕ Chú ý: * Số cực đại: < k < (k Z S S l Δϕ l Δϕ * Số cực tiểu: < k < (k Z. TRÖÔØNG HÔÏP HI DO ÑOÄNG KEÁT HÔÏP CØNG PH Giaû söû phöông trình soùng taïi hai nguoàn keát hôïp, u u cos( ω t ϕ Xeùt moät ñieåm M caùch hai nguoàn OM, OM Phöông trình soùng taïi M o truyeàn tôùi u M cos( ω t ϕ vaø u cos( ω t ϕ M T Coi const Phöông truyeàn soùng toång hôïp taïi M: T T T um um um cos ( cos ωt ( ϕ O O Ñoâ leäch pha cuûa hai soùng töø hai nguoàn truyeàn tôùi taïi M: Δ ϕ Ñ - Ñ - Ñ Ñ Ñ Bieân ñoä soùng toång hôïp taïi M: M cos ( Ñieåm coù bieân ñoä toång hôïp cöïc ñaïi max (hai soùng gôûi tôùi cuøng phathì: cos ( ( k k, k soá nguyeân Ñieåm coù bieân ñoä toång hôïp cöïc tieåu (hai soùng gôûi tôùi ngöôïc pha min (hay trieät tieâu cos ( ( (k (k k soá nguyeân Soá cöïc ñaïi giao thoa (hay soá buïng soùng trong khoaûng giöõa hai nguoàn, l l : < k < Soá cöïc tieåu giao thoa ( hay soá nuùt soùng trong khoaûng giöõa hai nguoàn O, l l Ñ Ñ : < k < 3. TRÖÔØNG HÔÏP HI DO ÑOÄNG KEÁT HÔÏP NGÖÔÏC PH Giaû söû phöông trình soùng taïi hai nguoàn keát hôïp O, O laø: u cos( ωt vaø u cos( ω t cos( ωt O Xeùt moät ñieåm M caùch hai nguoàn OM, OM Phöông trình soùng taïi M o truyeàn tôùi T - T - Ñ Ñ TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM O T T T

16 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 6 TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM cos( ω t u M vaø cos( ω t u M Coi const Phöông trình soùng toång hôïp taïi M: ω sin ( sin t u u u M M M Ñoâ leäch pha cuûa hai soùng töø hai nguoàn truyeàn tôùi taïi M: ϕ Δ Bieân ñoä soùng toång hôïp taïi M: ( sin M * Ñieåm coù bieân ñoä toång hôïp cöïc ñaïi max (hai soùng gôûi tôùi cuøng phathì: ( ( ( sin k ( k k soá nguyeân * Ñieåm coù bieân ñoä toång hôïp cöïc tieåu (hai soùng gôûi tôùi ngöôïc pha min (hay trieät tieâu k ( ( sin k k soá nguyeân. * Soá cöïc ñaïi giao thoa ( soá buïng soùng trong khoaûng giöõa hai nguoàn :, O O < < l k l * Soá cöïc tieåu giao thoa ( soá nuùt soùng trong khoaûng giöõa hai nguoàn :, O O l k l < < 4. HI NGOÀN DO ÑOÄNG VOÂNG PH: Giaû söû phöông trình soùng taïi hai nguoàn keát hôïp, O O laø: t u ω cos vaø cos( ω t u Xeùt moät ñieåm M caùch hai nguoàn M O O M, Phöông trình soùng taïi M o,o O truyeàn tôùi cos( ω t u M vaø cos( ω t u M ( Coi const Phöông trình soùng toång hôïp taïi M: 4 ( cos 4 ( cos ω t u u u M M M Bieân ñoä soùng toång hôïp taïi M: 4 ( cos M * Ñieåm coù bieân ñoä toång hôïp cöïc ñaïi max (hai soùng gôûi tôùi cuøng phathì: k 4 ( 4 ( cos 4 k k soá nguyeân * Ñieåm coù bieân ñoä toång hôïp cöïc tieåu (hai soùng gôûi tôùi ngöôïc pha min (hay trieät tieâu ( 4 ( 4 ( cos k 4 ( k k soá nguyeân * Soá cöïc ñaïi giao thoa baèng soá cöïc tieåu vaø baèng: 4 4 < < l k l

17 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 7 ** Tìm soá ñöôøng ao ñoäng coù bieân ñoä cöïc ñaïi, cöïc tieåu treân ñoaïn B caùch hai nguoàn laàn löôït laø: B B Ñaët Δ vaø Δ B B B vaø giaû söû Δ < ΔB. * Neáu hai nguoàn ao ñoäng cuøng pha: soá ñieåm cöïc ñaïi: Δ k ΔB ( vôùi k laø soá nguyeân soá ñieåm cöïc tieåu: Δ ( k.5 ΔB * Neáu hai nguoàn ao ñoäng ngöôïc pha: soá ñieåm cöïc ñaïi: Δ ( k.5 ΔB soá ñieåm cöïc tieåu: Δ k ΔB ** Chuù yù: Neáu tính treân ñoaïn B thì laáy caû aáu baèng, trong khoaûng B thì khoâng laáy aáu baèng. SOÙNG DÖØNG. Ñònh nghóa: aø söï giao thoa giöõa soùng tôùi vaø soùng phaûn xaï hình thaønh caùc nuùt vaø buïng soùng coá ñònh trong khoâng gian goïi laø soùng öøng.tính chaát: Soùng öøng laø tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa giao thoa soùng: laø söï giao thoa cuûa hai soùng keát hôïp truyeàn ngöôïc chieàu nhau treân cuøng moät phöông truyeàn soùng. 3. Khoaûng caùch giöõa nuùt soùng hay giöõa hai buïng soùng baát kyø: boù soùng BB NN k ( k laø soá nguyeân B 4. Ñieàu kieän soùng öøng ñaàu coá ñònh (nuùt : l k, k soá boù soùng Soá nuùt : N nut k Soá buïng: N bung k *. Böôùc soùng lôùn nhaát coù theå taïo ra laø: max l Khoaûng caùch giöõa moät nut soùng vaø buïng soùng baát kyø: NB (k, k soá nguyeân 4 5. Phöông trình ao ñoäng toång hôïp khi hai ñaàu coá ñònh (soùng truyeàn töø l Giaû söû phöông trình soùng tôùi taïi B laø : u cos( ω t ϕ u sin( sin( ωt ϕ x M 6. Ñieàu kieän soùng öøng moät ñaàu coá ñònh (nuùt soùng moät ñaàu töï o(buïng soùng l (k hoaëc l k hoaëc l ( k 4 4 k soá boù soùng Soá nuùt : N nut k Soá buïng : N bung k *. Böôùc soùng lôùn nhaát coù theå taïo ra laø: 4 max l 7. Phöông trình ao ñoäng toång hôïp khi coù soùng öøng moät ñaàu coá ñònh moät ñaàu töï o, taïi M caùch ñaàu töï o moät ñoaïn. TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM buïng B M B

18 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 8 Giaû söû phöông trình soùng tôùi ñaàu töï o nhaän ñöôïc laø : u cos( ω t ϕ u cos( cos( ωt ϕ MÏCH DO ÑOÄNG VØ SOÙNG ÑIEÄN TÖØ. Ñieän tích Ñieän tích giöõa hai baûn tuï C bieán thieân ñieàu hoaø theo phöông trình (** q q Ta coù : e i u q q q q ω q (* ( vôùi ue; iq ; r C C (* laø phöông trình vi phaân luoân coù nghieäm : - q Q cos( ω t ϕ (** Vôùi: ω taàn soá goùc(ra/s C C K. Suaát ñieän ñoäng caûm öùng trong cuoän aây (coù r B q QO e u cos( ω t ϕ (v q Cu Q C c C Vôùi u hieäu ñieän theá töùc thôøi giöõa hai baûn tuï q ñieän tích giöõa hai baûn tuï ôû thôøi ñieåm t 3. Cöôøng ñoä oøng ñieän: Cöôøng ñoä oøng ñieän chaïy trong cuoän aây bieán thieân ñieàu hoaø:, i q ω Qsin( ωt ϕ ω Q o sin( ωt ϕ Hay: i I sin( ω t ϕ I cos( ωt ϕ B B cos( ω t ϕ Vôùi I ωq cöôøng ñoä cöïc ñaïi Trong maïch ao ñoäng C thì u vaø q ao ñoäng cuøng pha vaø cuøng chaäm pha / so vôùi i. ϕ ϕ / i u *****. Phương trình độc lập với thời gian: i i u Q q ; I i ω q ; ω I 4.Chu kyø taàn soá cuûa maïch ao ñoäng: Chu kyø : Taàn soá: Böôùc soùng ñieän töø trong chaân khoâng c T C ; f ; c. T c C c 3. 8 m/s C f * Neáu C goàm C // C thì : T // T T vaø vaø // f// f f * Neáu C goàm C nt C thì : T nt T T vaø f nt f f vaø nt * Neáu goàm // thì: vaø f // f f vaø T T T * Neáu goàm nt thì: // T T vaø f nt f f ω ω// ω ω T nt vaø TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM // nt ** úc này : f nt f// f f hoặc nt hoặc T nt T// T T ** Neáu maïch coù thay ñoåi töø min max vaø C thay ñoåi töø Cmin Cmax thì: max c. maxcmax vaø min c. mincmin

19 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 9 5. Naêng löôïng cuûa maïch ao ñoäng: * Naêng löôïng ñieän tröôøng( taäp trung ôû tuï C ôû thôøi ñieåm t : W q Cu qu C Trong ñoù: q Q cos( ω t ϕ Q W đ cos ( ω t ϕ C * Naêng löôïng töø tröôøng (taäp trung ôû cuoän caûm ôû thôøi ñieåm t : Wt i Trong ñoù: i q' Io sin( ω t ϕ hoaëc i q -ω Q o sin( ω t ϕ Wt Io sin ( ω t ϕ * Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng: W Wđ Wt i Cu * Naêng löôïng ao ñoäng cuûa maïch (naêng löôïng ñieän töø Qo W Wđ max Wt max I C const C Mạch ao động có điện trở thuần R thì ao động sẽ tắt ần Ñeå maïch ao ñoäng uy trì thì phaûi buø phaàn naêng löôïng maát ñi öôùi aïng nhieät naêng Q I Rt Để uy trì ao động cần cung cấp cho mạch một năng lượng có công suất: ω C RC P I R R Neáu trong maïch coù ñieän trôû thuaàn R caøng nhoû thì xaûy ra coäng höông roõ hôn (nhoïn hôn Chuù yù: * Trong ao ñoäng soùng ñieän töø thì ñieän tröôøng vaø töø tröôøng ao ñoäng cuøng pha vôùi nhau vaø chuùng taïo vôùi phöông truyeàn soùng thaønh moät tam ieän thuaän (töøng ñoâi moät vuoâng goùc. * Neáu maïch ao ñoäng vôùi chu kyø laø T, taàn soá f thì naêng löôïng ñieän tröôøng vaø naêng löôïng töø tröôøng ao ñoäng vôùi chu kyø T/ taàn soá f. * Naêng löôïng ñieän tröôøng vaø naêng löôïng töø tröôøng ao ñoäng ngöôïc pha nhau * Sóng điện từ mang năng lượng, năng lượng của sóng điện từ tỉ lệ với luỹ thừa bậc bốn của tần số ( W f 4, như vậy tần số của sóng điện từ càng cao thì năng lượng sóng càng lớn. Sóng điện từ có đầy đủ các tính chất của sóng cơ học như: Tuân theo các quy luật truyền thẳng, phản xạ, khúc xạ, nhiễu xạ. Phát thu sóng điện từ TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

20 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang ÑIEÄN XOY CHIEÀ I. Nguyeân taéc taïo oøng ñieän xoay chieàu. Töø thoâng: Töø thoâng gôûi qua moät khung aây coù ieän tích S goàm N voøng aây quay ñeàu vôùi vaän toác goùc ω quanh truïc quay trong moät töø tröôøng ñeàu B Δ φ NBS cos( ωt ϕφ φ cos( ωt ϕφ Ñôn vò : Wb(veâ be r Vôùi: φ NBS töø thoâng cöïc ñaïi ; ϕ ( n B r khi t. Suaát ñieän ñoäng caûm öùng o maùy phaùt taïo ra: e φ ωnbs cos( ωt ϕ E cos( ωt ϕ ( V e φ E ω NBS ωφ : suaát ñieän ñoäng cöïc ñaïi ϕ ϕ e φ : pha ban ñaàu 3. Taàn soá cuûa suaát ñieän ñoäng caûm öùng cuõng nhö cuûa oøng ñieän: f n p n (voøng/s toác ñoä quay cuûa roâto. p soá caëp cöïc Chú ý: Một máy phát điện có cặp cực từ muốn phát ra với tần số 5Hz thì phải quay với tốc độ n 5 voøng/s; có cặp cực từ muốn phát ra với tần số 5Hz thì phải quay với tốc độ n 5 voøng/s. Số cặp cực tăng lên bao nhiêu lần thì tốc độ quay giảm đi bấy nhiêu lần. 4. Hieäu ñieän theá cung caáp cho maïch ngoaøi: u cos( ω t ϕu ϕ e ϕu u : laø hieäu ñieán theá töùc thôøi ; : laø hieäu ñieän theá cöïc ñaïi Neáu boû qua ñieän trôû trong cuûa maùy phaùt thì : u e 5. Cöôøng ñoä oøng ñieän ôû maïch ngoaøi: i I cos( ω t ϕi i: laø cöôøng ñoä oøng ñieän töùc thôøi; I :cöôøng ñoä oøng ñieän cöïc ñaïi E o 6. Caùc giaù trò hieäu uïng: E ; ; I Io (V 7. Nhieät löôïng toaû ra treân ñieän trôû R: Q RI t P.t (J II.Ñoaïn maïch chæ coù moät phaàn töû: R B. Ñoaïn maïch chæ coù ñieän troû thuaàn R O * cosωt I r r R u R * i I cosωt * Ñònh luaät OÂm: I R hay I R ( e * gheùp ñieän trôû:... vaø R nt R R... Rn R// R R R n * Giaûn ñoà vectô: Ñoaïn maïch chæ coù R u vaø i cuøng pha : ϕ R. Ñoaïn maïch chæ coù cuoän aây thuaàn caûm : r * u cosωt B * i I cos( ωt * Ñònh luaät OÂm: I hay I vôùi Z ω caûm khaùng ; Z Z I r TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

21 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang * gheùp cuoän aây: nt... n vaø //... n * Giaûn ñoà vectô: Ñoaïn maïch chæ coù thì u luoân nhanh pha hôn i goùc ϕ 3. Ñoaïn maïch chæ coù tuï ñieän coù ñieän ung C: * u C cosωt C B * i I cos( ω t * Ñònh luaät OÂm: I hay I vôùi Z C Z C * gheùp tuï ñieän C // C C... Cn vaø C Z C ung khaùng ω C C C... nt C n. Suy ra r C I r ϕ C * Giaûn ñoà vectô: Ñoaïn maïch chæ coù C thì u luoân chaäm pha hôn i goùc III. Maïch R,,C noái tieáp: r r r r u ur u uc R C Töø giaûn ñoà vectô: ( C vôùi IZ; vôùi Z R R ( Z ZC goïi laø toång trôû maïch Ñoä leäch pha cuûa u so vôùi i u cos( ω t ϕ vaø i I cos( ω t ϕ Vôùi: u ϕ ϕ u ϕ i tgϕ R C i R C Z Z R C. Suy ra * Neáu tgϕ > ϕ > Z > ZC ω > / C O maïch coù tính caûm khaùng thì u sôùm pha hôn i R * Neáu tgϕ < ϕ < Z < ZC ω < / C r C maïch coù tính ung khaùng thì u treå pha hôn i * Neáu tgϕ ϕ Z ZC ω / C I max ; Pmax R ; cos ϕ R maïch coäng höôûng ñieän( khi ñoù u vaø i ao ñoäng cuøng pha * Neáu ϕ / 4 R Z ZC ; * Neáu ϕ < / 4 R > Z ZC ; * Neáu ϕ > / 4 R < Z ZC * Neáu ϕ / maïch khoâng chöùa R; * Neáu ϕ / maïch phaûi chöùa R; C r r r C R M C r B I B TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

22 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang R r R r Coâng suaát: P I cosϕ I ( R r Vôùi heä soá coâng suaát laø: cos ϕ Z B MN R C * Chuù yù : I... Z B ZMN R Z ZC Neáu cuoän aây coù r thì: ( R r ( C vaø Z ( R r ( Z ZC C C Z ZC tgϕ R r R r R r ** Caùc aáu hieäu nhaän bieát coäng höôûng ñieän thöôøng gaëp: Ñieàu kieän coäng höôûng. Ñieàu kieän caàn : Cho hoaëc C hoaëcω hoaëc f thay ñoåi ñeå ñieàu kieän ñuû xaûy ra.. Ñieàu kieän ñuû : Z ZC ω f C C Zmin R Imax Pmax R R R max C C ϕ tanϕ cosϕ ( u vaø i cuøng pha. u cuøng pha vôùi u R ; u chaäm pha / vôùi u ; u nhanh pha / so vôùi u C * * Neáu R, laø haèng soá. Thay ñoåi hoaëc C, hoaëc ω hoaëc f: P RI R. P max Z ZC Pmax R ( Z Z C R coäng höôûng <> cos ϕ R,r C * * Neáu,C, ω, const. Thay ñoåi R ñeå coâng suaát ñaït cöïc ñaïi. B ( Z ZC CauChy Pmax ( R r R r Z ZC ( R r R C min B Pmax > Z ( R r Cosϕ vaø tan ϕ ± ( R r ** Cho R thay ñoåi ñeå coâng suaát treân bieán trôû R ñaït cöïc ñaïi. R,r C Khi ñoù: R r ( Z ZC vaø Pmax ( R r B * * Neáu,C,ω, const. Khi cho R thay ñoåi ta thaáy coù hai giaù trò R vaø R coù cuøng coâng suaát P<P max. P(W Ta luoân coù: * R. R ( Z ZC hay R P max RR P max * R R P P * ϕ ϕ vaø tanϕ.tanϕ O R R max R R(Ω ** Cho ω ( hoaëc f thay ñoåi ta thaáy coù hai giaù trò ω ω (hoaëc f f vaø ω ω (hoaëc f f ñeàu cho cuøng I hoaëc cuøng P hoaëc cuøng R thì khi ω ω maïch coäng höôûng ñieän. TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

23 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 3 Ta coù: ω ωω hoaëc f f f Cho ω thay ñoåi: R C M N B * Khi ω ω C thì I Max Rmax ; P Max còn CMin ưu ý: và C mắc liên tiếp nhau * Khi ω ω thì C Max R R 4C C R C R * Khi ω ω thì CMax C R 4C C R * uùc naøy : ω ωω hoaëc f f f ** Cho ω ( hoaëc f thay ñoåi ta thaáy coù hai giaù trò ω ω (hoaëc f f vaø ω ω (hoaëc f f ñeàu cho cuøng C, khi ω ω thì Cmax. Suy ra ω ω ( ω Cho thay đổi: ** Có hai giá trị cho cùng giá trị công suất R C Z Z Suy ra : ZC ω C ** Có hai giá trị cho cùng giá trị, giá trị để max tính theo và. ZZ Z Z Z ** Cho thay ñoåi ñeå max khi ñoù: B R ZC R Z r r C max ; Z ; B RC ; R Z C ; B RC Max C Max B Cho C thay đổi: R ** Có hai giá trị C C cho cùng giá trị công suất C CC C B ZC Z C C C Z ZC Với giá trị C là giá trị làm cho công suất mạch cực đại ω C C ** Cho C thay ñoåi ñeå C max khi ñoù: B R Z R Z r r C max ; ZC ; B R ; R Z ; ** Có hai giá trị C C cho cùng giá trị C,giá trị Z C để Cmax tính theo C và C C C ( C ZC ZC Z C Hai đoạn mạch R C và R C cùng u hoặc cùng i có pha lệch nhau Δϕ TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM CMax B R CMax CMax

24 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 4 Z Z C Z Z C Với tgϕ và tgϕ (giả sử ϕ > ϕ R R tgϕ tgϕ Có ϕ ϕ Δϕ tgδϕ tgϕtgϕ Trường hợp đặc biệt Δϕ / (vuông pha nhau thì tgϕ tgϕ -. r r ** Cho hoaëc ϕ ϕ / tanϕ.tanϕ ϕ ϕ / ** Cho tanϕ.tanϕ ϕ. ϕ > IV. Maùy phaùt ñieän xoay chieàu moät pha:. Nguyeân taéc hoaït ñoäng : Döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töø. Caàu taïo: * Phaàn caûm: aø phaàn taïo ra töø tröôøng, thöôøng laø nam chaâm vónh cöûu hay nam chaâm ñieän. * Phaàn öùng: aø phaàn taïo ra oøng ñieän, goàm khung aây vôùi nhieàu voøng aây aãn quaán quanh. * Boä goùp: aø phaàn ñöa ñieän ra maïch ngoaøi, goàm hai vaønh khuyeân vaø hai choåi queùt. V. Maùy phaùt ñieän xoay chieàu ba pha:. Ñònh nghóa oøng ñieän xoay chieàu ba pha. aø moät heä thoáng goàm ba oøng ñieän xoay chieàu coù cuøng taàn soá, cuøng bieân ñoä nhöng leäch pha nhau hay o töùc veà thôøi gian laø /3 chu kyø T. 3 e Ecos( ωt e Ecos( ωt trong trường hợp tải đối xứng thì 3 e3 Ecos( ωt 3 i Icos( ωt i Icos( ωt 3 i 3 Icos( ωt 3. Nguyeân taéc hoaït ñoäng: Döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töø Caáu taïo: Goàm hai phaàn chính: Phaàn caûm: laø Roâto, thöôøng laø nam chaâm ñieän Phaàn öùng : laø stato, goàm ba cuoän aây gioáng heät nhau quaán quanh loõi theùp ñaët leäch nhau /3 voøng troøn treân thaân stato. 3.Caùch maéc ñieän ba pha: caùch * Maéc hình sao: 4 aây goàm 3 aây pha(aây noùng vaø moät aây trung hoaø (aây nguoäi. Taûi tieâu thuï khoâng caàn ñoái xöùng. 3 ; I I * Maéc hình tam giaùc: maéc 3 aây. Taûi tieâu thuï phaûi maéc ñoái xöùng P; I 3I p 4. Öu ñieåm cuûa oøng xoay chieàu ba pha: * Tieát kieäm ñöôïc aây aãn treân ñöôøng truyeàn taûi töø nôi saûn xuaát ñeán nôi tieâu uøng. * Taïo töø tröôøng quay raát maïnh maø khoâng caàn phaûi quay nam chaâm ñieän. VI. Ñoäng cô khoâng ñoàng boä ba pha: p TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM p

25 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 5. Ñònh nghóa: aø thieát bò ñieän bieán ñieän naêng cuûa oøng ñieän xoay chieàu thaønh cô naêng. Nguyeân taéc: Döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töû vaø töø tröôøng quay, töø tröôøng toång hôïp taïi taâm quay luoân laø,5b öu yù: khung aây quay vôùi toác ñoä goùc ω nhoû hôn toác ñoä quay ω cuûa töø tröôøng quay (cuûa oøng ñieän ω roto < ωtu _ truong ωong _ đien 3. Caùch taïo töø tröôøng quay: caùch * Cho nam chaâm quay * Taïo baèng oøng xoay chieàu 3 pha. 4. Caáu taïo cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä ba pha: phaàn * Stato: gioáng stato cuûa maùy phaùt xoay chieàu 3 pha * Roâto: hình truï coù taùc uïng nhö moät cuoän aây quaán quanh loõi theùp. VII. Maùy bieán theá truyeàn taûi ñieän naêng:. Ñònh nghóa: aø thieát bò bieán ñoåi moät hieäu ñieän theá xoay chieàu naøy thaønh moät hieäu ñieän theá xoay chieàu khaùc coù cuøng taàn soá nhöng coù giaù trò khaùc nhau.. Caáu taïo: phaàn * Moät loõi theùp goàm nhieàu laù theùp kyõ thuaät moûng gheùp caùch ñieän ñeå traùnh oøng ñieän phucoâ. * Hai cuoän aây ñoàng quaán quanh loõi theùp vôùi soá voøng aây khaùc nhau. Cuoän sô caáp N voøng aây noái vôùi maïng ñieän xoay chieàu, cuoän aây thöù caáp N voøng aây noái vôùi taûi tieâu thuï. 3. Nguyeân taéc hoaït ñoäng: Döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töø. Söï bieán ñoåi hieäu ñieän theá veà cöôøng ñoä oøng ñieän trong maùy bieán theá Goïi, I, N, P... Hieäu ñieän theá, cöôøng ñoä, soá voøng aây, coâng suaát, cuûa cuoän sô caáp. Goïi I, N, P... Hieäu ñieän theá, cöôøng ñoä, soá voøng aây, coâng suaát, cuûa cuoän thöù caáp., Hieäu suaát cuûa maùy bieán theá. Heä soá maùy bieán theá P P I cosϕ H ThuCap N K P PSoCap I cosϕ N N N Neáu H % thì so Ithu Nso I N thu Iso Nthu I N P phaùt R/ P TThuï Neáu N sô < N thöù maùy taêng theá (N <N Neáu N sô > N thöù maùy haï theá (N >N phaùt Tthuï VIII.Truyeàn taûi ñieän naêng: R/ aø söï truyeàn taûi ñieän naêng töø nôi saûn xuaát tôùi nôi tieâu thuï Goïi P phaùt : coâng suaát ñieän caàn truyeàn taûi töø nôi saûn xuaát ñeán nôi tieâu thuï phaùt : Hieäu ñieän theá ra ôû maùy phaùt ñieän I: Cöôøng ñoä oøng ñieän treân ñöôøng aây PPhat. Coâng suaát hao phí treân ñöôøng aây: Δ P RI R Phat cos ϕ. Ñoä giaûm theá treân aây: Δ IR Phat Tieu _ Thu TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

26 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 6 PTieu _ Thu PPhat ΔP 3. Hieäu suaát truyeàn taûi ñieän naêng: η PPhat PPhat l 4. Ñieän trôû aây aãn: R ρ S vôùi: l laø chieàu aøi cuûa aây aãnlaàn khoaûng caùch töø nôi phaùt ñeán nôi tieâu thuï ρ ( Ω. m laø ñieän trôû suaát S(m laø tieát ieän aây aãn. IX. Caùch taïo oøng ñieän moät chieàu. Caùch taïo: * Duøng pin vaø aéc quy > coâng suaát raát nhoû, giaù thaønh cao * Duøng maùy phaùt ñieän moät chieàu > Coâng suaát cao hôn pin, aéc quy. Giaù thaønh cao hôn so vôùi vieäc taïo oøng ñieän xoay chieàu coù cuøng coâng suaát. * Chænh löu oøng xoay chieàu > kinh teá nhaát vaø phoå bieán nhaát.. Maùy phaùt ñieän moät chieàu * Nguyeân taéc hoaït ñoäng : Döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töø * Nguyeân taéc caáu taïo: Phaàn caûm vaø phaàn öùng gioáng maùy phaùt ñieän xoay chieàu moät pha Boä goùp ñieän goàm hai vaønh baùn khuyeân vaø hai choåi queùt. 3. Chænh löu oøng ñieän xoay chieàu baèng ñioát baùn aãn * Chænh löu nöûa chu kyø: maéc ioát baùn aãn vaøo maïch coù taùc uïng cho oøng ñieän qua taûi tieâu thuï trong ½ chu kyø theo moät chieàu xaùc ñònh > oøng chænh löu laø oøng ñieän nhaáp nhaùy uøng ñeå naïp aéc quy. * Chænh löu hai nöûa chu kyø: Maéc 4 ñioát baùn aãn vaøo maïch moät caùch thích hôïp, oøng ñieän qua taûi tieâu thuï trong caû hai nöûa chu kyø ñeàu theo moät chieàu xaùc ñònh. TÍNH CHÁT SOÙNG CÛ ÙNH SÙNG. Ñònh nghóa taùn saéc: Hieän töôïng moät chuøm aùnh saùng traéng sau khi qua laêng kính khoâng nhöõng bò khuùc xaï veà phía ñaùy cuûa laêng kính, maø coøn bò taùch ra thaønh nhieàu chuøm aùnh saùng coù maøu saéc khaùc nhau goïi laø hieän töôïng taùn saéc aùnh saùng. Nguyeân nhaân taùn saéc: Do chieát suaát cuûa moät moâi tröôøng trong suaát ñoái vôùi caùc aùnh saùng ñôn saéc khaùc nhau laø khaùc nhau (n ñoû <n a cam <n vaøng < <n tím. Chuøm aùnh saùng traéng chöùa nhieàu thaønh phaàn ñôn saéc ñeán maët laêng kính öôùi cuøng moät goùc tôùi, nhöng o chieát suaát cuûa laêng kính ñoái vôùi caùc tia ñôn saéc khaùc nhau laø khaùc nhau neân bò khuùc xaï öôùi caùc goùc khuùc xaï khaùc nhau. Keát quaû, sau khi qua laêng kính chuùng bò taùch ra thaønh nhieàu chuøm aùnh saùng coù maøu saéc khaùc nhau. > taùn saéc aùnh saùng.. Ùnh saùng ñôn saéc: Ùnh saùng ñôn saéc laø aùnh saùng khoâng bò taùn saéc khi qua laêng kính. Moãi aùnh saùng ñôn saéc coù moät maøu saéc xaùc ñònh goïi laø maøu ñôn saéc. 3. Ùnh saùng traéng: Ùnh saùng traéng laø aùnh saùng ñöôïc toång hôïp töø voâ soá aùnh saùng ñôn saéc khaùc nhau coù maøu saéc bieán thieân lieân tuïc töø ñoû ñeán tím. (,38μm, 76μm S M 4. Giao thoa aùnh saùng: x Baèng hình hoïc ta coù hieäu quang trình ( hieäu ñöôøng ñi a I O ax S D D TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

27 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 7 Ñieàu kieän ñeå M laø vò trí vaân saùng k, vôùi k Z D Vò trí vaân saùng: x S k ki ( k ; ± ; ±... x a S Vò trí vaân saùng trung taâm (baäc öùng vôùi k 3 T 3 Vò trí vaân saùng baäc öùng vôùi k ± S Vò trí vaân saùng baäc öùng vôùi k ± T i S Vò trí vaân saùng baäc n öùng vôùi k ± n T S i Ñieàu kieän ñeå M laø vò trí vaân toái: O Beà aøy b T (k, vôùi k Z S i b T Beà aøy b Vò trí vaân toái: ( löu yù khoâng coù vaân toái baäc S i T D D 3 x T ( k ( k ( k i k ; ± ; ±... S 3 a a Vaân toái thöù nhaát ( vaân toái baäc öùng vôùi k vaø k- Vaân toái thöù hai (vaân toái baäc öùng vôùi k vaø k- Vaân toái thöù hai (vaân toái baäc n öùng vôùi kn- vaø k-n Khoaûng vaân: Khoaûng vaân laø khoaûng caùch giöõa hai vaân saùng lieân tieáp hay hai vaân toái lieân tieáp. D i xs, k xs, k xt, k xt, k i a c Ta coù: kk f, v n f vaø c kk ikk n suy ra: n vaø in v n n ; 8 c m/ s Chuù yù: Khi ñi töø moâi tröôøng naøy sang moâi tröôøng khaùc thì taàn soá f luoân khoâng ñoåi neân naêng löôïng phoâ toân cuõng khoâng ñoåi Khoaûng caùch töø vaân naøy ñeán vaân kia: * ôû cuøng beân vaân trung taâm: Δ x x x * ôû hai beân vaân trung taâm: Δ x x x Vò trí hai vaân truøng nhau: D D x, k x, k k k a a Ñoä roäng quang phoå baâc n: laø khoaûng caùch töø vaân saùng ñoû baäc n ñeán tím baäc n đ t D Δ xn xn xn n ( đ t a Quang phoå baäc n baèng n laàn quang phoå baäc : Δ x n nδx * Ñoä roäng phaàn truøng nhau (giao nhau cuûa hai quang phoå lieân tuïc: l x đo x löu yù: Neáu l thì khoâng giao nhau _ n tim _ n * Tìm soá vaân saùng,tôùi treân vuøng giao thoa coù beà roäng : n, p vôùi n laø phaàn nguyeân; p laø chöõ soá thaäp phaân ñaàu tieân. i V: 3,45 thì n3 vaø p4; 5,78 thì n5 vaø p7; Soá vaân saùng trong vuøng giao thoa: n N S TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

28 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 8 Soá vaân toái trong vuøng giao thoa: Neáu p 5 thì: N T n Neáu p<5 thì: N T n * Tìm soá vaân saùng giöõa hai ñieåm M,N coù toaï ñoä x, x (giaû söû x <x Soá vaân saùng: x ki x Soá vaân toái: x ( k,5 i x k laø soá nguyeân öu yù: Neáu M, N cuøng phía thì x,x cuøng aáu. Neáu M, N khaùc phía thì x, x traùi aáu. * khoaûng caùch giöõa hai tieâu ñieåm cuûa moät thaáu kính ñoái vôùi hai aùnh saùng ñôn saéc coù chieát suaát n, n F F Δf f f vôùi n D f n R R D [p] :ñoä tuï; f[m] :tieâu cöï n laø chieát suaát chaát laøm thaáu kính vaø n laø chieát suaát moâi tröôøng ñaët thaáu kính R laø baùn kính cong cuûa thaáu kính R> neáu maët loài R< neáu maët loom vaø R neáu maët phaúng Hieän töôïng taùn saéc aùnh saùng Hieän töôïng thöôøng gaëp Nguyeân nhaân taùn saéc khi qua laêng kính: Vì ñoái vôùi moãi böôùc soùng aùnh saùng ñôn saéc khaùc nhau thì chieát suaát cuûa laêng kính laø khaùc nhau, suy ra goùc leäch khaùc nhau. n ñoû < n cam < n vaøng < n luïc < n lam < n chaøm < n tím Nhaéc laïi coâng thöùc laêng kính. Taïi I: sini nsinr Taïi k: sini nsinr i ñoû Goùc chieát quang: r r Goùc leäch : D i i traéng n tím Neáu goùc chieát quang nhoû vaø goùc tôùi nhoû ta coù: i nr ; i nr r r D (n Goùc leäch cöïc tieåu: D D min i i r r / ; Dmin n. sin sin D K I Ñieàu kieän laêng kính phaûn xaï toaøn phaàn laø: i i r r aêng kính coù tieát ieän thaúng laø tam giaùc vuoâng r i gh vôùi sin i gh n ** Goùc hôïp bôûi hai tia saùng khi loù ra khôûi laêng kính vôùi goùc chieát quang nhoû: Δ D ( n n n, n laø chieát suaát vaø n >n hay Δ D Δi it i ** Ñoä òch chuyeån cuûa vaân treân maøn khi coù baûn maët moûng coù beà roäng e ñaët sau moät trong hai khe S, S D I ñoû S ed M Δ x ( n ( n laø chieát suaát cuûa baûn moûng Đỏ a D tím Tím ** Khoảng cách từ tia tím đến tia đỏ trên màn đặt cách đỉnh lăng kính một khoảng : ĐT n t n ( đ TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM

29 GV. TRÖÔNG ÑÌNH HØNG ÑT: Trang 9 5. Caùc loaïi quang phoå: a. Quang phoå lieân tuïc: Quang phoå lieân tuïc laø moät aõy maøu bieán thieân lieân tuïc töø ñoû ñeán tím. Nguoàn goác phaùt sinh: caùc vaät raén, loûng, khí coù tyû khoái lôùn khi bò nung noùng seõ phaùt ra quang phoå lieân tuïc. Ñaëc ñieåm: Khoâng phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn caáu taïo cuûa nguoàn saùng chæ phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa nguoàn saùng. Nhieät ñoä caøng cao mieàn phaùt saùng cuûa mieàn caøng môû roäng veà vuøng aùnh saùng coù böôùc soùng ngaén cuûa quang phoå lieân tuïc. ÖÙng uïng : Döïa vaøo quang phoå lieân tuïc ñeå xaùc ñònh nhieät ñoä caùc vaät saùng o nung noùng. Ví uï: nhieät ñoä loø nung, hoà quang, maët trôøi, caùc vì sao b. Quang phoå vaät phaùt xaï: Quang phoå vaïch phaùt xaï laø quang phoå goàm moät heä thoáng caùc vaïch maøu rieâng reû naèm treân moät neàn toái. Nguoàn goùc phaùt sinh: Caùc chaát khí hay hôi ôû aùp suaát thaáp bò kích thích(baèng caùch nung noùng hay phoùng tia löûa ñieän phaùt ra quang phoå vaïch phaùt xaï. Ñaëc ñieåm: Quang phoå vaïch phaùt xaï cuûa caùc nguyeân toá khaùc nhau thì raát khaùc nhau veà : Soá löôïng vaïch phoå, vò trí vaïch, maøu saéc vaø ñoä saùng tyû ñoái giöõa caùc vaïch. Ví uï: Natri cho hai vaïch vaøng, hiñro cho 4 vaïch ñoû, lam, chaøm, tím Nhö vaäy moãi nguyeân toá hoaù hoïc ôû traïng thaùi khí hay hôi noùng saùng öôùi aùp suaát thaáp cho moät quang phoå vaïch rieâng, ñaëc tröng cho nguyeân toá ñoù. ÖÙng uïng : Ñeå nhaän bieát ñöôïc söï coù maët cuûa moät nguyeân toá trong caùc hoãn hôïp hay trong hôïp chaát, xaùc ñònh thaønh phaàn caáu taïo hay nhieät ñoä cuûa vaät. c. Quang phoå vaïch haáp thuï: Quang phoå vaïch haáp thuï laø moät heä thoáng caùc vaïch toái naèm treân neàn quang phoå lieân tuïc. Nguoàn goác phaùt sinh: Chieáu moät chuøm aùnh saùng traéng qua moät khoái khí hay hôi ñöôïc nung noùng ôû nhieät ñoä thaáp hôn nhieät ñoä cuûa nguoàn seõ thu ñöôïc quang phoå vaïch haáp thuï. Ñaëc ñieåm: Vò trí caùc vaïch toái naèm ñuùng vò trí caùc vaïch maø trong quang phoå phaùt xaï cuûa chaát khí hay hôi ñoù. ÖÙng uïng: Ñeå nhaän bieát söï coù maët cuûa moät nhaân toá trong caùc hoãn hôïp hay trong hôïp chaát.. Pheùp phaân tích quang phoå. Pheùp phaân tích thaønh phaàn caáu taïo cuûa caùc chaát öïa vaøo vieäc nghieân cöùu quang phoå goïi laø pheùp phaân tích quang phoå. Tieän lôïi cuûa pheùp phaân tích quang phoå: - Trong pheùp phaân tích ñònh tính: thöïc hieän baèng pheùp phaân tích quang phoå ñôn giaûn vaø cho keát quaû nhanh hôn pheùp phaân tích hoaù hoïc. - Trong pheùp phaân tích ñònh löôïng: thöïc hieän baèng pheùp phaân tích quang phoå coù ñoä nhaïy raát cao cho pheùp phaùt hieän ñöôïc noàng ñoä caùc chaát coù trong maãu chính xaùc tôùi,%. - Coù theå phaân tích ñöôïc töø xa: coù theå xaùc ñònh ñöôïc thaønh phaàn caáu taïo vaø nhieät ñoä cuûa caùc vaät raát xa nhö: maët traêng, maët trôøi öïa vaøo vieäc phaân tích quang phoå cuûa chuùng. TRNG TÂM YEÄN THI ÑÏI HOÏC ÑÏI VIEÄT ( NGYEÂN Ø TTT ÑÏI HOÏC SÖ PHÏM TP.HCM